ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ (μέρος 3ο)

συνεχίζεται από το 2ο μέρος

ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (δ) (Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 29-11-2008 φ.46)
Η θλιβερή δεκαετία του 1940 με τους πολέμους, τις ξένες κατοχές και το αιματοκύλισμα του τόπου, καθώς και η δεκαετία του 1950 με την προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας, διακόπτουν τις εξελίξεις στο θέμα, μια και το γενικότερο κλίμα δεν ευνοούσε παρόμοιες «μεταρρυθμιστικές» προσπάθειες, όπως απέδειξε και η περίφημη «Αντιδικία των τόνων».

Στην δεκαετία όμως του 1960 φαίνεται ότι αρχίζουν και πάλι να ωριμάζουν οι προϋποθέσεις για έναν ακόμα γύρο. Αυτήν την φορά ως «Κέντρο Επιχειρήσεων» φαίνεται ότι έχει επιλεγεί η Θεσσαλονίκη, όπως προκύπτει από τις σχετικές μεθοδεύσεις. Πράγματι, διαπιστώνουμε ότι στην «συμπρωτεύουσα» έχουν συγκεντρωθεί διάφοροι «εγκέφαλοι» που κατευθύνουν τις εκστρατείες των «μεταρρυθμίσεων» μέσα από πανεπιστημιακές διδασκαλίες, διαλέξεις, αρθρογραφίες κ.λπ. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα εξ άλλου είναι κατάλληλη και λόγω του παρελθόντος, μια και στην Θεσσαλονίκη, κατά κανόνα, έρχονται για πρώτη φορά στο φως οι κάθε είδους «νεωτερισμοί». Για παράδειγμα, το πανίσχυρο τότε δημοσιογραφικό συγκρότημα «Βελλίδη» (εφημερίδες ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚH) της «συμπρωτεύουσας» καταργεί αυθαίρετα από το 1963 το καθιερωμένο τονικό σύστημα και αντί για τόνους χρησιμοποιεί μια κουκκίδα, προφανώς για να υπάρξει ένας βαθμιαίος οπτικός εθισμός του κοινού, αλλά και για να αποφύγει σοβαρές αντιδράσεις, όπως και έγινε. 

Τα χρόνια αυτά είναι η εποχή της κυβέρνησης Παπανδρέου και των πολυσυζητημένων τότε προσπαθειών Παπανούτσου για την «εκπαιδευτική μεταρρύθμιση». Ένας άνεμος αλλαγής πνέει στην χώρα. Οι «εκσυγχρονιστικοί» κύκλοι δεν χάνουν βεβαίως την ευκαιρία προβολής αιτημάτων για τον «γλωσσικό εκμοντερνισμό» και να οργανώσουν «δημόσιες συζητήσεις», καλά μεθοδευμένες και ελεγχόμενες (το «κόλπο» είναι παμπάλαιο), να γράψουν άρθρα, να δώσουν συνεντεύξεις κ.λπ. με στόχο την αλλοίωση του γραπτού μας λόγου, με το πρόσχημα του «εκσυγχρονισμού», της «προόδου», του «εξευρωπαϊσμού» και άλλα τέτοιων ηχηρών.

Στα πλαίσια αυτών των εκδηλώσεων, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι απόψεις του καθηγητή της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και νεοεκλεγμένου (τότε) Ακαδημαϊκού Αγαπητού Τσομπανάκη, συμπορευόμενου με την ομάδα Κακριδή, ο οποίος κάνει μια δειλή πρόταση να επινοηθούν ειδικά σύμβολα για να αποδοθούν οι λατινικοί φθόγγοι b, d, g ταυτόχρονα με την υιοθέτηση του μονοτονικού, υποστηρίζοντας ότι η διατήρηση της παραδοσιακής γραφής επιφέρει πνευματική και οικονομική φθορά στο έθνος (Άρθρο του στο περιοδικό «Εποχές» τεύχη 39–40, 1966 – Σημ. ΔΕΕ).

Όπως εύστοχα σχολιάσθηκε: «…Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι αυτοί οι «καινοτόμοι» του ελληνικού γραπτού λόγου, μη έχοντας σοβαρά επιχειρήματα και για να συγκαλύψουν την εθνική ζημιά που θα επιφέρει η γλωσσική αλλοίωση, ρίχνουν το βάρος στην οικονομία χρήματος και χρόνου που θα προκύψει, ωσάν να ήταν η δασεία και η περισπωμένη οι μόνες υπεύθυνες για την γενικότερη πολιτιστική μας βραδυπορία!…». 

Το πραξικόπημα του 1967 διακόπτει επιφανειακά αυτές τις εξελίξεις, αλλά κάτω από την επιφάνεια οι διεργασίες συνεχίζονται και μάλιστα ευνοούνται από την κακοποίηση της γλώσσας μας στα χείλη των εκπροσώπων του καθεστώτος.

Στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο έργο του Αλέξ. Πάλλη, «Μπρουσός» (που επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ερμής» το 1975), περιλαμβάνεται και μια αναδρομή του «γλωσσικού» από τον Επιμελητή της έκδοσης Εμμ. Μοσχονά με τον τίτλο «Ένας αιώνας δημοτικισμού». Μεταφέρω κάποια αποσπάσματα με σχόλια για εκείνη την εποχή:

«…Η νέα δικτατορία, χωρίς καν τη μεταξική ευελιξία, μολονότι κάποιες πρώιμες, χωρίς συνέχεια, ενδείξεις προανάγγειλαν μια λαϊκότροπη νοοτροπία και έκφραση, ζητώντας να δικαιολογήσει την ύπαρξή της με τον κομμουνιστικό κίνδυνο, γυρνάει τα πράγματα πίσω στην εποχή του εμφυλίου και μοιραία στην αντίστοιχη όξυνση του γλωσσικού……
Την υπεράσπιση της καθαρεύουσας αυτή τη φορά την αναλαμβάνει το «Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων» με ειδικό φυλλάδιο τεράστιας κυκλοφορίας…».

Όπως προανέφερα, κάτω από την φαινομενική αναστολή των προσπαθειών για δραστικές επεμβάσεις στην γλώσσα, σημειώνονται ζυμώσεις για την προετοιμασία «αλλαγών» και «μεταρρυθμίσεων», όταν ωριμάσουν οι συνθήκες.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στις ζυμώσεις αυτές διαδραματίζουν τα στελέχη ενός εκδοτικού οίκου, με την ονομασία «ΚΑΛΒΟΣ», πιθανότατα χωρίς υστεροβουλία, παρασυρμένοι όμως από το Zeitgeist, το «πνεύμα της εποχής».

Θα αναφερθούμε στα γεγονότα αυτά στο επόμενο σημείωμα. Δ.Ε.Ε.

ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (ε) (Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 13-12-2008 φ. 47)


Συνεχίζουμε την εξιστόρηση των προσπαθειών από ορισμένους κύκλους για την επιβολή του Λατινικού αλφάβητου στην χώρα μας.

Είχαμε αναφερθεί σε έναν συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο, τον «ΚΑΛΒΟ», που πρωτοεμφανίσθηκε (1968) στην διάρκεια της δικτατορίας και ο οποίος φάνηκε να πρωτοστατεί στην προσπάθεια για την κατάργηση του παραδεδομένου συστήματος γραφής της γλώσσας μας.

Η εμπλοκή του εν λόγω εκδοτικού οίκου ξεκινάει με την επανέκδοση (το 1970) του βιβλίου του Ελισαίου Γιανίδη «Γλωσσικά πάρεργα», όπου προπαγανδίζεται η εφαρμογή του Λατινικού αλφάβητου. Δέκα χρόνια αργότερα (1980), η εκδοτική ομάδα του ΚΑΛΒΟΥ κυκλοφορεί ένα βιβλίο με τον τίτλο «Φωνητική γραφή», όπου ανακεφαλαιώνονται και καταγράφονται όλες οι σχετικές θεωρίες και απόψεις των υποψηφίων δολιοφθορέων της γλώσσας μας, οι οποίες μάλιστα υιοθετούνται από τους εκδότες, που υποστηρίζουν (σε ατονική γραφή!), τα εξής «προοδευτικά» και εξ ίσου αποκαλυπτικά: «…ηδη η γρηγορη και πλατεια υιοθετηση του μονοτονικου συστηματος γραφης, εβαλε σε λειτουργία τους μηχανισμους μεταβασης στη φωνητικη γραφη…… Η κατασταση των πνευματων σημερα δεν ειναι τετοια που να μην (sic) επιτρεπει την επαναφορα της προτασης για τη φωνητικη γραφη και το λατινικο αλφαβητο. Ασφαλως και αντίθετα συμφεροντα υπαρχουν και ελληνοκαπηλοι θα ξεφυτρωσουν παλι…»

Και συνεχίζουν παρακάτω: «…η πυκνη κυκλοφορια συμβολων – ονοματων, λεξεων, σηματων – στην καθημερινη ζωη, που ειναι γραμμενα με λατινικους χαρακτηρες, ειτε προκειται για ελληνικες ειτε προκειται για ξενες λεξεις (προϊοντα–τοπωνυμια–ονοματα προσωπων) εχει εξοικειωσει τα παιδια και τον μη ξενογλωσσο πληθυσμο με την μορφη και την προφορα των λατινικων γραμματων. Και, τελος, οι εξελιξεις στην τεχνολογια της τυπογραφιας, με σημερινο σταθμο τη φωτοσυνθεση και τη φωτομηχανικη αναπαραγωγη, διευκολυνουν τεχνικα κατα πολυ την απλοποιηση της γραφης με το λατινικο αλφαβητο…»

(σημ. ΔΕΕ οι υπογραμμίσεις δικές μου).

Τι να πρωτοθαυμάσει κάποιος στο παραπάνω κείμενο! Ελληνοκάπηλοι, λοιπόν, κατά τους υποστηρικτές των παραπάνω απόψεων, όσοι διαφωνούν για την αντικατάσταση του ελληνικού αλφάβητου με το λατινικό! Δεν εξηγούν όμως ποια ήσαν αυτά τα αντίθετα «συμφέροντα», που έθεταν εμπόδια στην υιοθέτηση του λατινικού αλφάβητου, ώστε να ενημερωθούμε και εμείς οι αδαείς.Δυστυχώς όμως, οι παραπάνω δεν αποτελούσαν μοναδική περίπτωση ή μια γραφική εξαίρεση μεταξύ των «εκσυγχρονιστικών» κύκλων της εποχής.

Ένα πλήθος από γλωσσοδιορθωτές, εκούσια ή ακούσια όργανα των υποκινητών της εκστρατείας για την αλλοίωση της γλώσσας μας και της πνευματικής μας κληρονομιάς, διαγκωνίζονται για να διαδώσουν τις «πρωτοποριακές» απόψεις τους.Χαρακτηριστικό δείγμα τέτοιων τοποθετήσεων αποτελεί το εξωφρενικό «έργο» κάποιου Στέλιου Σταβρακάκι, ο οποίος αυτοσυστήνεται ως «καθιγιτίς» (sic) και μας συμβουλεύει τα παρακάτω νόστιμα: «…εκατομίρια Έλινες, που δεν ίνε ιποταγμένι σε καμιά καταπίεσι κε εξάρτισι, μπορούν να αρχίσουν από τόρα να γράφουν σίμφονα μ’ αφτό το βιβλίο, χωρίς να ίνε ιποχρεομένι να δόσουν λόγο σε κανένα…».Θα ήταν παράλειψη εάν δεν αναφέραμε και μια άλλη «προσπάθεια», που ξεκίνησε και πάλι από την Θεσσαλονίκη. Αναφέρομαι στην έκδοση ενός κλασσικού έργου («Η Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα) σε μετάφραση και φωνητική γραφή κάποιου «Θομά Σ. Σερμπίνι», ο οποίος στον πρόλογο του βιβλίου (Φραντς Κάφκα: «ι μετμόρφοσι», μετάφρασι Θομά Σ. Σερμπίνι – Εκδόσεις Πασχάλη, Θεσσαλονίκη) αναφέρει τα εξής: «…μια επιστιμονικά επεξεργασμενι κε τεκμιριομένι φονιτικί γραφί για τιν γλόσα μας ίνε εβνόιτο πος θα ίνε έργο κάπιον ιδικόν ανθρόπον κε φορέον τις χόρας μας…».

Από την «παρέα» δεν λείπει και ο αρθρογράφος του ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ (Μ. Παπαϊωάννου στο φύλλο της 12-3-1984), που προτείνει (λίγο μετά την επιβολή του μονοτονικού), ως επόμενο βήμα την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας και την αντικατάστασή της με την φωνητική γραφή. 

Είχαμε αναφερθεί στο προηγούμενο σημείωμα στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή στο έργο του Αλέξ. Πάλλη, «Μπρουσός» (που επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ερμής» το 1975), όπου περιλαμβάνεται και μια αναδρομή του «γλωσσικού» από τον Επιμελητή της έκδοσης Εμμ. Μοσχονά με τον τίτλο «Ένας αιώνας δημοτικισμού». Αναφέρει λοιπόν ο Ε. Μοσχονάς τα παρακάτω: «…Η αντίσταση εναντίον του καθεστώτος και κυρίως τα πρώτα απότομα ξεσπάσματα μετά τη πτώση του, επιφέρουν και παραπέρα διαφοροποιήσεις. 
Καθώς διαμορφώνεται ένας νέος επαναστατικός χώρος, έξω από τα γνωστά κομμουνιστικά πλαίσια, προκαλούνται και νέες γλωσσικές αλλοιώσεις στην ανάγκη να εκφραστούν ιδέες ανατροπής ενός κατεστημένου όπου εντάσσεται και ο παραδοσιακός ελληνικός κομμουνισμός. Ανάμεσα από τη μετωπική άμβλυνση και τις περιθωριακές ακρότητες, στο ίδιο χρονικό διάστημα, η γλώσσα οδηγείται στη σημαντικότερη φθορά της. Παράγοντες που προϋπάρχουν σε μικρότερη έκταση ή τώρα πρωτοεμφανίζονται – τύπος, ραδιόφωνο, τηλεόραση, διαφήμιση, εισβολή αναφομοίωτων ξένων λέξεων και ορολογιών κλπ. – καταστρέφουν και τους δυο γλωσσικούς τύπους…». ΔΕΕ


ΛΑΤΙΝΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ (ζ) (Πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημ. ΡΗΞΗ στις 10-1-2009 φ. 48)

Ολοκληρώνοντας τούτη την αναδρομή στις προσπάθειες για την κατάργηση του ελληνικού αλφαβήτου και την υιοθέτηση του λατινικού, θεωρούμε απαραίτητο να αναφέρουμε τις απόψεις για το θέμα ενός κορυφαίου Έλληνα διανοητή, τον οποίο μνημονεύουμε συχνά, του Γιάννη Καλιόρη, που τονίζει τα εξής συγκλονιστικά: 

«…Όπου λοιπόν και να στραφεί το βλέμμα, σε περιοδικά και βιβλία, σε δρόμους και προθήκες, σε αντικείμενα και σώματα ανθρώπινα, σε αυτοκίνητα και γήπεδα, σε σάκες μαθητών, καθώς και σε συστήματα «ηλεκτρονισμένων» πληροφοριών, συναντά την ολοένα και πιο έντονη παρουσία της ξενόγραφης διατύπωσης, εξοικειώνεται μαζί της, εθίζεται σ’ αυτήν, την αποδέχεται σαν αυτονόητο εικαστικό στοιχείο της καθημερινής του ζωής, ενοφθαλμισμένο στον ευρύτερο διάκοσμο του ελληνικού χώρου, που τον αλώνει με αλλεπάλληλες προσχώσεις και κάποτε τον συναντά αυτοδύναμα. Όλ’ αυτά καλλιεργούν το έδαφος, χωρίς βέβαια να γίνονται μ’ αυτόν τον σκοπό, για την αντικατάσταση του ελληνικού αλφαβήτου με το λατινικό. Και αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί σαν κάτι το απίθανο επειδή είναι άθλιο και τερατώδες – συνηθισμένη αντίδραση όσων το πρωτακούν επειδή το θεωρούν υπερβολικά υπέρογκο και γελοίο για να το πιστέψουν. 

Γιατί αυτή η θέση υποστηρίχθηκε κατά καιρούς σοβαρά (κι όταν το θέμα δεν είχε ακόμα τεθεί εμπράκτως), με επιχειρήματα μη σοβαρά, από ανθρώπους που δεν ήταν τυχαίοι και που ανελάμβαναν σχετικές προσπάθειες, τις οποίες όμως ματαίωνε η αντίσταση των λογίων και γενικότερη συνείδηση της εθνικής ταυτότητος. Γιάννης Σιδέρης, Φώτος Γιοφύλλης, Κώστας Καρθαίος, Άρης Αλεξάνδρου κ.ά. συνιστούσαν ανεπιφύλακατα την χρήση των λατινικών χαρακτήρων για τη γραφή της νέας ελληνικής…». 

«…Σήμερα η κίνηση για την εισαγωγή του λατινικού αλφάβητου αναζωπυρώνεται σιγά σιγά και οι υποστηρικτές του θεωρούν ότι οι συνθήκες γίνονται όλο και πιο πρόσφορες για να τεθεί τι θέμα, κλιμακωμένο σε τονο-ορθογραφική απλοποίηση, φωνητική γραφή, λατινικό αλφάβητο…».«…Άλλοι πάλι θιασώτες του συστήματος, που δεν είναι ιδιώτες απλοί, αλλά κατέχουν θέσεις στον εκπαιδευτικό μηχανισμό ή σε κέντρα ερευνητικά και ιδρύματα, περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για την αποφασιστική ομοβροντία, καλλιεργώντας, ο καθένας στον κύκλο του, προφορικά και ανεπίσημα, την ιδέα του αλφαβητικού εκλατινισμού και αποφεύγοντας για λόγους τακτικής να εκφραστούν εγγράφως και δημοσίως – γι’ αυτό άλλωστε και δεν δικαιούμαστε να τους κατονομάσουμε εδώ…».(«Ο γλωσσικός αφελληνισμός» ΠΟΛΥΤΥΠΟ Αθήνα 1984, σελ. 59-61) 

Ένας άλλος διανοητής, ο Στέλιος Ράμφος, εκφράζει τους φόβους του ότι: «…την τονική μεταρρύθμιση θα ακολουθήση αναπόδραστα επέμβαση στην ιστορική ορθογραφία – η επέμβαση έχει ήδη αρχίσει ως «απλοποίηση» – την επέμβαση στην ιστορική ορθογραφία θα ακολουθήση ενδεχομένως εισαγωγή της μεγαλογράμματης γραφής, δηλαδή εξοβελισμός ολοσχερής του μουσικορρυθμικού στοιχείου ακόμη και σαν αναμνήσεως, που με την φροντίδα των ενδιαφερομένων δεν αποκλείεται να καταλήξη σε καθιέρωση του λατινικού – ελληνικής εξ άλλου προελεύσεως – αλφαβήτου. 

Οι διαδοχικές μεταβάσεις θα αποφασίζονται κάθε φορά εν ονόματι πρακτικής σκοπιμότητας…».(«Γλωσσοδιορθωτές και τονοφάγοι»-Ακριτικά τετράδια-Αθήνα 1983, σελ. 25)

Τέλος, θεωρώ ότι δεν πρέπει να παραλείψω τις σκληρότατες δηλώσεις του μεγαλύτερου Έλληνα φιλοσόφου του 20ου αιώνα, του Κορνήλιου Καστοριάδη, ο οποίος είχε καταγγείλει εξοργισμένος:«…Αν δεν θέλετε, κύριοι τού υπουργείου, να κάνετε φωνητική ορθογραφία, τότε πρέπει ν' αφήσετε τους τόνους και τα πνεύματα, γιατί αυτοί που τούς βάλανε ξέρανε τι κάνανε. Δεν υπήρχαν στα αρχαία ελληνικά, γιατί απλούστατα υπήρχαν μέσα στις ίδιες τις λέξεις. Αυτοί, οι Κριαράς και οι άλλοι, τα κτήνη τα τετράποδα που έκαναν αυτές τις μεταρρυθμίσεις - αυτό παρακαλώ να γραφεί στις εφημερίδες - δεν ξέρουν τι είναι γλώσσα.

Δεν ξέρουν αυτό που γνώριζε η κόρη μου στα τρία της χρόνια. Μάθαινε μία λέξη και μετά έψαχνε για τις συγγενείς της. Αυτό είναι μια γλώσσα. Ένα μάγμα, ένα πλέγμα, όπου οι λέξεις παράγονται οι μεν από τις δε, όπου οι σημασίες γλιστράνε από τη μία στην άλλη, είναι μια οργανική ενότητα από την οποία δεν μπορείς να βγάλεις και να κολλήσεις πράγματα, δυνάμει μιας ψευτοκυβέρνησης, καθισμένος σ' ένα γραφείο στο υπουργείο Παιδείας. Η κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων είναι η κατάργηση της ορθογραφίας, που είναι τελικά η κατάργηση τής συνέχειας. Ήδη, τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, γιατί αυτοί είναι γεμάτοι από τον πλούτο των αρχαίων ελληνικών.

Δηλαδή, πάμε να καταστρέψουμε ό,τι κτίσαμε. Αυτή είναι η δραματική μοίρα τού σύγχρονου ελληνισμού...». (Από το αφιέρωμα του περιοδικού Nέμεσις στην τονική μεταρρύθμιση του 1982 με άρθρα και απόψεις περί του πολυτονικού συστήματος – Μεταφορά στο διαδίκτυο από το ηλεκτρονικό περιοδικό «Αντίβαρο»)

Κλείνοντας αυτήν την σύντομη εξιστόρηση, ισχυρίζομαι ότι όλα τα παραπάνω συνδέονται άμεσα με την επιβίωσή μας ως ανεξάρτητο Έθνος, ειδικά στην εποχή της κατευθυνόμενης παγκοσμιοποίησης. Διότι είναι πλέον αρκετά γνωστό και εύκολα κατανοητό, ακόμα και στον πλέον καλοπροαίρετο αφελή, ότι στην παγκόσμια Ιστορία υπάρχουν άφθονα παραδείγματα εθνών και λαών που εξαφανίσθηκαν σε ελάχιστο συγκριτικά χρονικό διάστημα, έχοντας προηγουμένως υποδουλωθεί πολιτιστικά και πνευματικά, χωρίς βεβαίως να στενοχωρηθεί ή να ενοχληθεί ο οποιοσδήποτε τρίτος. Η ευθύνη ανήκει επομένως αποκλειστικά σ’ εμάς…

πηγή

από το Φιλούμενος

Share