Σχολεία χωρίς μαθητές
Η πιο άμεση συνέπεια της υπογεννητικότητας είναι το κλείσιμο σχολικών μονάδων. Για τη σχολική χρονιά 2024–2025, οι αποφάσεις των περιφερειακών διευθυντών εκπαίδευσης οδήγησαν στην αναστολή λειτουργίας 152 σχολικών μονάδων στην Πελοπόννησο και την Κεντρική Μακεδονία. Συγκεκριμένα, στην Περιφέρεια Πελοποννήσου κλείνουν 34 σχολεία (21 νηπιαγωγεία και 13 δημοτικά), ενώ στην Κεντρική Μακεδονία θα μείνουν κλειστά 118 σχολεία – 36 δημοτικά και 82 νηπιαγωγεία – λόγω έλλειψης μαθητών ή κατάλληλων κτιριακών εγκαταστάσεων.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι ορισμένα από αυτά τα σχολεία είχαν «παγώσει» τη λειτουργία τους για χρόνια περιμένοντας εγγραφές που δεν ήρθαν ποτέ. Σύμφωνα με ρεπορτάζ, συνολικά 203 σχολεία ανά την Ελλάδα θα παραμείνουν κλειστά το ίδιο σχολικό έτος, με πολλές μονάδες σε αναστολή ήδη από την ίδρυσή τους.
Οι λόγοι που καταγράφονται στις αποφάσεις είναι ενδεικτικοί της κατάστασης: μηδενικές εγγραφές, έλλειψη μαθητικού δυναμικού, πολύ μικρός αριθμός μαθητών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακαταλληλότητα κτηρίων. Πίσω από αυτούς τους ψυχρούς όρους κρύβονται χωριά χωρίς παιδιά, οικογένειες που μετακινούνται σε μεγαλύτερες πόλεις για να βρουν σχολείο και το συναίσθημα ότι μια κοινότητα σβήνει μαζί με το σχολείο της.
Η αιτία πίσω από τα κενά θρανία είναι η συνεχής πτώση των γεννήσεων. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat/ΕΛΣΤΑΤ, οι γεννήσεις στην Ελλάδα μειώθηκαν από 85.346 το 2021 σε 75.921 το 2022 – πτώση 11,04 %. Το Βόρειο Αιγαίο σημείωσε τη μεγαλύτερη μείωση (21,6 %), ενώ η Δυτική Μακεδονία (-14,8 %) και τα νησιά του Αιγαίου (-13,4 %) δεν απέχουν πολύr. Αντίθετα, η Δυτική Ελλάδα (-5,37 %), η Πελοπόννησος (-9,83 %) και η Κεντρική Μακεδονία (-9,14 %) εμφανίζουν μικρότερες μειώσεις
Η συρρίκνωση των γεννήσεων αντανακλάται στις εγγραφές στο δημοτικό.
Η πρόσφατη ανακοίνωση της Υπουργού Παιδείας, Σοφίας Ζαχαράκη, σχετικά με τις μόλις 71.181 εγγραφές μαθητών στην Α’ τάξη των Δημοτικών Σχολείων για το σχολικό έτος 2025-2026 έχει προκαλέσει σοβαρό προβληματισμό στην εκπαιδευτική κοινότητα και όχι μόνο. Ο αριθμός αυτός έρχεται σε έντονη αντίθεση με τις περίπου 110.000 εγγραφές πριν από δέκα χρόνια και τις πάνω από 115.000 πριν από δεκαπέντε έτη, καταδεικνύοντας μια εντυπωσιακή μείωση που υπερβαίνει το 40% μέσα σε μία μόλις δεκαπενταετία. Αυτή η δραματική πτώση δεν αποτελεί απλώς μια συγκυριακή μείωση, αλλά μια σαφή εκδήλωση μιας βαθιά ριζωμένης δημογραφικής κρίσης. Τα οριστικά αποτελέσματα αυτών των εγγραφών αναμένονται στα τέλη Μαΐου 2025.
Εγγραφές στην Α’ Δημοτικού ανά σχολικό έτος
Σχολικό Έτος Αριθμός Εγγραφών % Μεταβολή από 2010
2010-2011 120000 —
2015-2016 110000 -8,3%
2020-2021 90000 -25%
2025-2026 71181 -40,7%
Η τάση αυτή δεν περιορίζεται στην πρωτοβάθμια: η ΕΛΣΤΑΤ καταγράφει σημαντική συρρίκνωση και στα Γυμνάσια, με προβλέψεις για 64.347 λιγότερους μαθητές το 2026‑27 σε σχέση με το 2022‑23. Η υπογεννητικότητα δεν είναι στιγμιαίο φαινόμενο. Έρευνα του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) επισημαίνει ότι οι γεννήσεις από περίπου 115.000 το 2010 υποχώρησαν σε 85.000 το 2021. Αν η τάση συνεχιστεί, μέχρι το 2035 ο συνολικός αριθμός μαθητών μπορεί να μειωθεί σε 1.050.000 από 1,48 εκατομμύρια το 2008, δηλαδή περίπου 430.000 λιγότερους μαθητές, που αντιστοιχούν σχεδόν στο 1/3 του σημερινού μαθητικού πληθυσμού. Η έρευνα εκτιμά ότι θα έχει «εξαφανιστεί» ακόμη και το 29,2 % των σχολικών μονάδων.
Επιπτώσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
Η δημογραφική κρίση επηρεάζει ήδη τα πανεπιστήμια. Το 2025 καταγράφηκαν 10.636 κενές θέσεις στα ΑΕΙ (σε υποψηφίους από γενικά λύκεια) λόγω της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής. Ορισμένα τμήματα είχαν μονοψήφιο αριθμό επιτυχόντων – το Τμήμα Γεωπονίας Πατρών είχε μόλις έναν εισακτέο και η Δασολογία του Γεωπονικού Πανεπιστημίου τέσσερις. Αν και οι κενές θέσεις σχετίζονται και με την αυστηρότητα της βάσης, αντανακλούν και τη μείωση του αριθμού υποψηφίων.
Για επαρχιακές σχολές, η συρρίκνωση των φοιτητών ενδέχεται να γίνει υπαρξιακό ζήτημα. Με μικρότερες «δεξαμενές» μαθητών, ορισμένα τμήματα μπορεί να μην προσελκύουν επαρκή αριθμό πρωτοετών, οδηγώντας σε συγχωνεύσεις ή επανεξέταση του ακαδημαϊκού χάρτη. Παράλληλα, ένα γηράσκον εργατικό δυναμικό σημαίνει ότι θα χρειαστεί να επενδύσουμε περισσότερο σε διά βίου μάθηση. Οι σημερινοί ενήλικες και μεσήλικες θα πρέπει να αναβαθμίζουν διαρκώς τις δεξιότητές τους, ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες της οικονομίας σε καινοτόμα και τεχνολογικά επαγγέλματα.
Ευκαιρίες και προκλήσεις
Η «συρρίκνωση της τάξης» έχει διπλό χαρακτήρα. Από τη μία, λιγότεροι μαθητές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε καλύτερη αναλογία δασκάλου‑μαθητή και πιο προσωπική διδασκαλία, εφόσον το κράτος επενδύσει στο ανθρώπινο δυναμικό και στις υποδομές. Από την άλλη, η μείωση μαθητών δημιουργεί πλεονάζον προσωπικό σε ορισμένες ειδικότητες, ανάγκη για συγχωνεύσεις τμημάτων και πίεση για εξορθολογισμό δαπανών.
Ταυτόχρονα, οι ανισότητες μεταξύ αστικών κέντρων και υπαίθρου κινδυνεύουν να βαθύνουν. Στις πόλεις, όπου συγκεντρώνονται νέες οικογένειες και παιδιά μεταναστών, οι τάξεις παραμένουν γεμάτες. Στα χωριά, όμως, σχολεία κλείνουν και οι γονείς αναγκάζονται να στέλνουν τα παιδιά σε μακρινά σχολεία ή ακόμη και να μετακομίζουν. Η πολιτεία χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική που θα στηρίζει τις οικογένειες (μέτρα για τη γονιμότητα, οικονομικά και στεγαστικά κίνητρα), θα ενισχύει τα σχολεία της περιφέρειας με ψηφιακές υποδομές και θα αξιοποιεί ευέλικτες μορφές μάθησης, όπως η εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
ΠΗΓΗ: Newpost.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου