16 Ιουλίου 2025

Ο Μάρκος Μπότσαρης λεξικογράφος

Φωτο 1 
 
Του Παναγιώτη Δημάκη, υπεύθυνου ιστορικού αρχείου Αμφικλείας-Ελατείας 
 
Οι περισσότεροι αγωνιστές τού 1821,δεν γνώριζαν γραφή και ανάγνωση, ή, ήσαν ολιγογράμματοι, αφού η Παιδεία, δεν ήταν στην καθημερινότητα, τα σχολεία διάσπαρτα, στην απέραντη επικράτεια και οι ιερείς και μοναχοί, οι μόνοι, πού εδίδασκαν, τα «κολυβογράμματα».
 
Ο καλόγερος Σαμουήλ, τού έμαθε τα βασικά, τα βελτίωσε περισσότερο στη Μονή Σέλτσου και στο Βουλγαρέλι, όπου υπάρχει και ιδιόγραφο τεκμήριο (…ανάρτηση στο fb τής 29ης Νοεμβρίου 2016 με τίτλο, Μάρκος Μπότσαρης …κανο θιμισι… 
 
Πρόκειται για κείμενο, εξόχου σημασίας, από κάθε άποψη και ενδιαφέροντος, γραμμένο από το χέρι τού Μάρκου, πού πιστοποιεί πρώιμα, την ελληνομάθεια του Μάρκου Βλ. Φωτό 2). 
 
Από τους λίγους αγωνιστές, τής Ελληνικής Επαναστάσεως τού 1821, πού γνώριζαν τα Ελληνικά Γράμματα, ήταν ο ευγενικός Μάρκος, τών Μποτσαραίων Σουλιωτών, το άνθος αυτό, τής ανδρείας και ανιδιοτέλειας, πού έδωσε σκληρό μάθημα στούς Τουρκαλβανούς, στην Μάχη τού Κεφαλόβρυσου, όπου εύρε τον ένδοξο θάνατο, βυθίζοντας στο πένθος, όχι μόνο την αγωνιζόμενη Ελλάδα, αλλά και τους Φιλέλληνες τής Ευρώπης. 
 
Όμως εκτός αυτών, ο Μάρκος είναι κάτι παραπάνω, είναι και ο συντάκτης Λεξικού τής… Ρομαικοις και Αρβανητηκοις Απλής, όπως το επιγράφει ο ίδιος, γραμμένο δια τής χειρός του, εν Κερκύρα το 1809, όπως βεβαιώνει ενυπογράφως και ο F.Pouqueville, ο γνωστός περιηγητής, ιστοριογράφος και ιατρός τού Αλη-πασά στα Γιάννενα (φωτο 1). 
 
Στην αυλή του αιμοσταγούς αυτού τυράννου, είχε βρή την ευκαιρία, να γνωρίσει και τούς Σουλιώτες, που ευρίσκοντο σε θανάσιμη διαμάχη με τον θηριώδη τουρκαλβανό διώκτη τους. Αναμφίβολα ο F.Pouqueville, θα είχε γνωρίσει τον Μάρκο, κατά την παραμονή του στην Ήπειρο και στην αυλή τού Αλή- πασά και θα ανανεώσει την γνωριμία του, το 1808-1809, στην Κέρκυρα, όπου μετοίκησαν προσωρινά, εγκαταλείποντας τα βράχια τους, οι περισσότεροι Σουλιώτες, και ο Μάρκος, έλαβε βαθμό στρατιωτικό, ταγματάρχη, από τον Γάλλο διοικητή, αρχηγού ενόπλου σώματος Σουλιωτών. 
 
φωτό 2 
 
Ήδη ο Μάρκος, είχε λάβει σε δεύτερο γάμο, την Χρυσούλα, κόρη τού ονομαστού αρματωλού Πρεβέζης Χρηστάκη Καλόγηρου και απέκτησε δύο παιδιά, τον Δημήτριο και την Κατερίνα- Ρόζα μία καλλονή τής εποχής, αργότερα κυρία επί τών τιμών της βασίλισσας Αμαλίας. Ήδη μετέχει ενεργά στις προ επαναστατικές ζυμώσεις, για το ανιδιοτελές και το ατρόμητο τού χαρακτήρος του, ονομασθείς από τον Βίκτωρα Ουγκώ, ώς ο «Λεωνίδας τής νεώτερης Ελλάδος». 
 
Πέραν αυτών όμως, με την παρότρυνση και την καθοδήγηση τού F. Pouqueville, ο Μάρκος καταπιάνεται και ασχολείται, με την σύνταξη Λεξικού Ρομαικοις και Αρβανητηκοις Απλής, σε χειρόγραφο, πού παρέδωσε στόν Pouqueville και αυτός αργότερα (1819) εδώρισε στην Βιβλιοθήκη Παρισίων, όπου και σήμερα ευρίσκεται (Supplement Greek 251). 
 
Πρόκειται για χαρτώο κώδικα, με σχήμα 8ον, με λιγότερες από 40 σελίδες, με την υποσημείωση τού Pouqueville, » ce lexique est ecrit de la main de Mark Botzari a Corfou deviant moi. Pouqueville.» Ήτοι το λεξικόν τούτο εγράφη δια χειρός Μάρκου Μπότσαρη εν Κερκύρα το 1809 το1809 ενώπιον μου «. 
 
Φωτό 4. Θεόφιλος Χατζημιχαήλ
Ο Μάρκος Μπότσαρης με γυμνό σπαθί κρατώντας σημαία με σταυρό
 
Το λεξικό έχει λιγότερες από 40 σελίδες, χωρισμένες σε δύο στήλες, με κάθετη γραμμή, στήν πρώτη στήλη αριστερά, προτάσσονται οι Ελληνικές λέξεις, με ελληνικά γράμματα, στην δεύτερη οι Αλβανικές πάλι με ελληνικά γράμματα. Επίσης σε κάθε σελίδα υπάρχει η επιγραφή Λεξικόν Δίγλωσσον. 
 
Έχει δε συσταθεί ατάκτως ώς προς τις λέξεις, πού επιλέγονται τυχαία, πράγμα βέβαια φυσικό, αφού ο συντάκτης δεν ήταν γνώστης τού λεξικογραφικού συστήματος, καταχωρώντας τυχαία λέξεις πού επέλεγε, όπως φαίνεται, σαν να ήθελε να βοηθήσει, στην μεταφορά τών λέξεων αυτών στούς συντρόφους του, ή , τ λόγιους τής εποχής, μεταφρασμένων, με δεδομένο ότι η Αλβανική γλώσσα, διαμορφώθηκε γραπτώς πολύ αργότερα, πάλι από Έλληνες, τον Χριστοφίδη, Κουπιτώρη, αφούς Ναούμ κ.λ.π. 
 
Το Λεξικό αυτό τού Μάρκου, δεν έχει τόσο φιλολογική αξία, όσο Εθνική και Ιστορική, (φωτο 4) αφού ο Μάρκος, αισθανόμενος τήν βαθιά ελληνικότητα του, προσπάθησε με το ανεπαρκές, αλλά μεγάλης ιστορικής και εθνικής σημασίας Λεξικό του, να κοινωνήσει την γλώσσα τών γειτόνων, με τους οποίους είχαν ζυμωθεί, επί αιώνες, οι παραμεθόριοι πληθυσμοί, ανταλλάσσοντας ιδέες, γλωσσικά στοιχεία, τεχνικές και άλλα, με αποτέλεσμα να υπάρχει και διγλωσσία, όπως σ όλα τα συνοριακά σημεία, τών σημερινών κρατών, τής Ευρώπης, ένθεν και εκείθεν. 
 
φωτο 5
 
Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 2:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.