Ας αφήσουμε τον ίδιο τον Σωκράτη να μας διηγηθεί την πορεία του προς το κώνειο:
«Εγώ ο Σωκράτης του Σωφρονίσκου κα της Φαναρέτης γεννήθηκα το 470 π.Χ. Ημουν γιός λιθοξόου ή λιθουργού και η μητέρα μου ήταν μαία. Είμαι Αθηναίος πολίτης του Δήμου Αλωπεκής και ανήκω στην Αντιοχίδα φυλή. Ο πατέρας μου Σωφρονίσκος ήταν από καλή οικογένεια και ήταν φίλος με τον Λυσίμαχο τον γιό του πολιτικού Αριστείδη. Η μητέρα μου ήταν ικανή μαία με καλή φήμη και όλες οι έγκυες γυναίκες ήθελαν να τις ξεγεννήσει. Το επάγγελμα του πατέρα μου να παίρνει το μάρμαρο και να το φτιάχνει άνθρωπο με επηρέασε, αλλά πιο πολύ η μαιευτική τέχνη της μητέρας μου, κατά την οποία ο σπόρος στη μήτρα της γυναίκας, μετά από εννέα μήνες ερχόταν η ώρα να γεννηθεί άνθρωπος. Κάπως έτσι φανταζόμουν ότι πέφτει το σπέρμα της ιδέας, τρέφεται και αυξάνει αν βρει εύφορο έδαφος και στο τέλος γεννιέται και ολοκληρώνεται σαν πράξη ζωής και αλλάζει τον κόσμο.
Η μαιευτική ήταν η τεχνική μου.
Η σπορά, η γέννηση και ο τρόπος που η μητέρα μου εκμαίευε τα μωρά από την κοιλιά των γυναικών με είχε βαθιά επηρεάσει. Ελάχιστες φορές βόηθησα τον πατέρα μου στη γλυπτική διότι με κέρδισε η φιλοσοφία. Την εποχή εκείνη ήταν σε άνθηση οι φυσικές και μαθηματικές σπουδές, γιατί στην Ιωνία είχε γίνει μεγάλη πρόοδος στην μελέτη των φυσικών φαινομένων και στα μαθηματικά. Επιδόθηκα λοιπόν με ζήλο στη μελέτη και σπουδή των φυσικών επιστημών, αλλά μου δημιούργησαν περισσότερα κενά τα οποία έγιναν αγεφύρωτα χάσματα στη σκέψη μου όσο προχωρούσα στη μελέτη τους. Ποτέ δεν δίδαξα ούτε άνοιξα φροντιστήριο για την διδασκαλία των Φυσικών και Μαθηματικών. Η περιπέτεια όμως της φυσικής μου άνοιξε το νέο δρόμο στην φιλοσοφία για να εξετάσω πρώτα τον εαυτόν μου, τον εσωτερικό μου κόσμο.
Η μέθοδος μου ήταν ο διάλογος.
Αυτός σταματά όταν φανεί ότι ανοίχτηκαν ορίζοντες, ότι ρίχτηκε ένα φως που δείχνει στον συνομιλητή μου και σε όσους παρακολουθούν τη σωστή πορεία και τους προβληματισμούς. Ο δρόμος και η πορεία αποκαλύπτονταν από τον έλεγχο των ιδεών που ως τώρα δέχονταν οι συζητητές. Και καλείται τώρα ο καθένας να συνεχίσει αυτή την πορεία που τη φωτίζει το φως της Αλήθειας. Σκοπός μου ήταν πάντα η αναζήτηση της Αλήθειας και ο φωτισμός της ψυχής από αυτήν και όχι η επιβολή της θέσεως μου.
Έλαβα μέρος στις Εκστρατείες
Σε όλη μου τη ζωή δεν απομακρύνθηκα από την Αθήνα με εξαίρεση τα διαστήματα των εκστρατειών ή σε αποστολές για δημόσιες γιορτές. Πήρα μέρος στην εκστρατεία στην Ποτίδαια (432-429) στην καταστρεπτική μάχη στο Δήλιο (424) και στην εκστρατεία στην Αμφίπολη (422). Θα ρωτήσουν ασφαλώς οι ψευτοκουλτουριάρηδες της συμφοράς πως συμβιβάζεται ενός φιλόσοφος να πηγαίνει σε εκστρατείες; Θα τους απαντήσω με το «Μητρός τε και πατρός και των άλλων προγόνων απάντων τιμιώτερον εστί η Πατρίς». Δεν περιορίστηκα μόνο να διδάσκω την υπακοή στους νόμους της πόλεως μου της Αθήνας, αλλά την διδασκαλία μου την έκανα πράξη με τη συμμετοχή μου στις εκστρατείες. Πάντα ήμουν έτοιμος να υπηρετώ την πατρίδα μου και να κάνω ότι καλύτερο μπορώ για να είναι ελεύθερη.
24 ώρες ακίνητος σε αυτοσυγκέντρωση και αυτογνωσία
Στην εκστρατεία της Ποτίδαιας λίγο πριν φέξει βγήκα από το συμπόσιο και στάθηκε λίγο πιο πέρα. Με απασχολούσε ένα σοβαρό πρόβλημα. Ολη την ημέρα δεν κινήθηκα από τη θέση μου και το βράδυ που οι στρατιώτες έβγαλαν τα κρεβάτια εκστρατείας τους έξω από τις σκηνές γιατί έκανε ζέστη, εγώ στεκόμουν ακίνητος στο ίδιο μέρος όπως μου είπαν μετά οι σύντροφοι μου οπλίτες. Το άλλο πρωί όταν ξημέρωνε έκανα την προσευχή μου στον Ήλιο και αποχώρησα. Δεν κατάλαβα πως πέρασε το 24ωρο. Νόμισα ότι στεκόμουν λίγα λεπτά.
Πάντα ήμουν υπέρ του δικαίου και της αλήθειας.
Όταν ήμουν επιστάτης των πρυτάνεων (δηλαδή πρόεδρος) δεν δίστασα να πάρω θέση αντίθετη στο μανιασμένο πλήθος που ήθελε να καταδικάσει σε θάνατο τους στρατηγούς που νίκησαν στη ναυμαχία στις Αργινούσες επειδή δεν περισυνέλεξαν όλους τους νεκρούς. Εξ άλλου εναντιώθηκα στις παράνομες διαταγές των τριάντα Τυράννων. Και δεν φοβήθηκα να κάνω κριτική στους θεσμούς της δημοκρατίας, που με το ισοπεδωτικό πνεύμα δημιουργούν συνθήκες οχλοκρατίας και καταστροφής της πόλεως.
Νυμφεύτηκα την Ξανθίππη που με κακομεταχειριζόταν, διότι δεν κατανόησε ποτέ το έργο μου. Όχι δεν έκανα δεύτερο γάμο με την Μυρτώ, όπως φημολογούταν από τους επικριτές μου. Όμως μαζί της απέκτησα τρεις γιούς: Λαμπροκλή, Σωφρονίσκο και Μενέξενο.
Όπως έκανα ένθερμους φίλους έτσι έκανα και κακοήθεις εχθρούς.
Οι κατήγοροι μου ήταν τρεις: Μέλητος , Ανυτος και Λύκων. Ο Μέλητος ήταν ο αρχηγός της κατηγορίας, όμως ο ηθικός αυτουργός είναι ο πολιτικός Ανυτος, προφανώς για το πολιτικό του συμφέρον. Ο Ανυτος αγωνιζόταν να αποκαταστήσει «την πάτριον πολιτείαν».
Πριν από τους δικαστές με δίκασε ο Αριστοφάνης στην κωμωδία του «Νεφέλες».
Εκεί με παρουσιάζει στους Αθηναίους «ένα Σωκράτη που κάθε μέρα έβλεπαν και άκουγαν στην αγορά, στις στοές, στις παλαίστρες, στα γυμναστήρια και με παρουσιάζει σαν Σχολάρχη που έχω το δικό μου φροντιστήριο όπου και διευθύνω τις εργασίες των μαθητών οι οποίοι ζουν μαζί μου με ορισμένο σύστημα κοινοβιακής ζωής, μια ασκητική ζωή με πειθαρχία. Για να γίνεις δεκτός εκεί θα πληρώσεις και θα υποστείς εισαγωγική μύηση» και πολλά εξ αυτών ψεύδη όπως ότι «μπορούσα να κάνω το άδικο δίκαιο, ότι δίδασκα ότι οι νόμοι ήταν τεχνητοί και αυθαίρετοι, ότι είμαι άθεος και δεν πιστεύω στους θεούς της πατρίδας μου, ότι είμαι αρχισοφιστής κ.α. Γι’ αυτό έπρεπε να τιμωρηθώ όπως μου αξίζει. Η κωμωδία του Αριστοφάνη μέτρησε στην καταδίκη μου εις θάνατον από το δικαστήριο. Εγώ ποτέ δεν υπήρξα σχολάρχης, ούτε δίδασκα επί χρημασι, ούτε είμαι άθεος, ούτε κατηγόρησα τους νόμους της πόλεως.
Το κατηγορητήριο μου ήταν ολιγόλογο και έλεγε τα εξής:
«Αδικεί Σωκράτης, ούς μεν η πόλις νομίζει θεούς ου νομίζων, έτερα δε καινά δαιμόνια (νέες ιδέες) εισαγόμενος. Αδικεί δε και τους νέους διαφθείρων. Τίμημα θάνατος»
Δεν εκθέτουν οι κατήγοροι μου μαρτυρίες και πειστήρια για να στηρίξουν την κατηγορία. Αν είχαν θα τα είχαν προσκομίσει στο κατηγορητήριο, αλλά προφανώς δεν είχαν ή τα θεώρησαν περιττά. Υπήρξα θύμα της απογοήτευσης της Αθηναϊκής κοινωνίας από την ήττα των Αθηνών στον Πελοποννησιακό Πόλεμο και ζητούσαν θύματα προς εξιλασμό.
Έγινα ο αποδιοπομπαίος τράγος.
Μετά την κατάλυση των τριάκοντα τυράννων οι δημοκρατικοί ήθελαν να εξαλείψουν κάθε τι προκειμένου να αποκατασταθεί «η πάτριος πολιτεία» Όπως πριν με την διδασκαλία μου συνέχισα να ασκώ κριτική στην εξουσία αυτό εμπνέει ανησυχία και αβεβαιότητα στους νέους ηγέτες και το θεώρησαν σαν ένδειξη απείθειας στο δημοκρατικό πολίτευμα. Θυμήθηκαν ότι είχα σχέσεις παλαιότερα με τρεις εκ των Τριάκοντα, τον Κριτία λ. χ ,τις σχέσεις του με τον Αλκιβιάδη και τις επικρίσεις του κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος. Δεν χρειάζεται να σας επαναλάβω ότι στη δίκη στάθηκα ψύχραιμος και σταθερός και με επιχειρήματα αντέκρουσα τις κατηγορίες και τους κατηγόρους.
Το Δικαστήριο των ενόρκων με έκρινε ένοχο όχι με μεγάλη πλειοψηφία (281 έναντι 220). Όμως μετά τη δευτερολογία μου το δικαστήριο θύμωσε και με έκρινε ένοχο με 300 έναντι 201 με την ποινή του θανάτου. Και θα με είχαν εκτελέσει αμέσως αλλά την εκτέλεση της ποινής εμπόδισε η αθηναϊκή θεωρία (γιορτή) στη Δήλο. Όταν κατέπλευσε στον Πειραιά η «Σαλαμινία» ήπια το κώνειο την επομένη ημέρα.
Το πρωί της τελευταίας ημέρας πριν πιώ το κώνειο δέχθηκα -χωριστά από τους μαθητές μου που συνεχώς παρευρίσκονταν κοντά μου- την γυναίκα μου Ξανθίππη και τα παιδιά μου Λαμπροκλή και τον Σωφρονίσκο και Μενέξενο. Η Ξανθίππη έκλαιγε ασταμάτητα ολοφυρόμενη. Την ησύχασα και τις έδωσα οδηγίες για τα παιδιά. Μου έδωσαν το ύστατο χαίρε και απεχώρησαν κλαίοντες. Παραγγελίες έδωσα και στον Κρίτωνα. Όταν φθάσει η ώρα του θανάτου ο άνθρωπος έχει φθάσει στην υπέρτατη βαθμίδα συνειδητότητας και παραμένει νηφάλιος. Το τελευταίο βράδυ μου έκαναν συντροφιά οι φύλακες της φυλακής. Θέλω να σας εξομολογηθώ την αλήθεια.
Αν ήθελα μπορούσα να αποδράσω. Οι μαθητές μου είχαν τον τρόπο να με φυγαδεύσουν και με παρακαλούσαν προς τούτο, αλλά εγώ δεν δέχθηκα. Θεώρησα δειλία την απόδραση μου και απείθεια στους νόμους της πολιτείας για τους οποίους αγωνιζόμουν.
Ο Σωκράτης προφήτης ενός νέου Θεού;
Με τη θέση του «εν οίδα ότι ουδέν είδα» και την εκδήλωση απορίας στην εύρεση της Αλήθειας απέκλειε από τον εαυτόν του την σοφία και δήλωνε ότι κανένας δεν είναι πλέον σοφός, παρά μόνο ο Θεός. Αυτός κατέχει όλη την Αλήθεια. Οι άνθρωποι ψάχνουν να την βρουν αλλά ουδείς την βρήκε ως τώρα με την Επιστήμη. Με τη δήλωση αυτή καταργούσε τους προσωκρατικούς σοφούς και μετακινούσε την πίστη από τους Ολύμπιους Θεούς στον ένα και μοναδικό Θεό. Με το σωκρατικό κήρυγμα ανακήρυσσε οιωνοί τον εαυτόν του σαν το νέο προφήτη του αγνώστου Θεού, δηλαδή της Αλήθειας. Έτσι άλλαζε ουσιαστικά την υλιστική βάση των προσωκρατικών φιλοσόφων και κλόνισε την πίστη των Ελλήνων στους Θεούς τους, αλλάζοντας την φιλοσοφική εν γένει πορεία του Ελληνικού κόσμου. Την τάση προς τον ιδεαλισμό συνέχισε ο Πλάτων με μεγαλύτερη ένταση και όταν ενέσκηψαν οι θεοκρατικές «αβρααμικές θρησκείες» ο Ελληνικός κόσμος ήταν αθωράκιστος να τις αποκρούσει. Οι αντίπαλοι της σωκρατικής ιδεολογίας τον θεωρούν ότι αυτός άνοιξε το δρόμο της αλώσεως του Ελληνισμού από τα ανατολικά θεοκρατικά ρεύματα που εισέβαλαν στον Ελληνικό χώρο.
Η Ανθρωπότητα του χρωστάει τη συνείδηση της
Ο Σωκράτης υπογράφει με την ζωή του στην πράξη γεννήσεως της συνείδησης της Δύσης και του κόσμου ολόκληρου. Δεν είναι οι «Επαγωγικοί Συλλογισμοί» και «Οι Ορισμοί» που έκαναν μέγιστο το Σωκράτη, αλλά το γεγονός ότι έμαθε τον άνθρωπο να σκέπτεται. Η ανθρωπότητα όμως ΔΕΝ έδειξε την δέουσα ευγνωμοσύνη στην πατρίδα του και στον άνθρωπο;
(1/8/23)
Αμφικτύων
* Αμφικτύων είναι ο Υποστράτηγος ε.α Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης
Συγγραφεύς, Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
amphiktyon@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου