Γιατί πρέπει να ανοίξουν οι ναοί το Πάσχα (μέρος Α)

Γράφει ο Πρωτοπρεσβύτερος Θεόδωρος Ζήσης 
Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής Α.Π.Θ. 

Σέ προηγούμενο πρόσφατο ἄρθρο μας μέ τίτλο «Ἔργο τοῦ Διαβόλου τό κλείσιμο τῶν ναῶν ἀπό τήν Ἱερά Σύνοδο» ἐξαγγείλαμε ὅτι θά ἀκολουθήσουν δύο ἄλλα ἄρθρα σχετικά μέ τό θέμα.

Στό παρόν ἄρθρο γιά νά φανεῖ ὅτι τό κλείσιμο τῶν ναῶν ἔγινε μέ κοσμικά κριτήρια, ἀνθρώπινες ἀναγκαιότητες, καί ὄχι μέ ἀκραιφνῆ χριστιανικά κριτήρια, θά παρουσιάσουμε βασικές ὀρθόδοξες θεολογικές παραμέτρους πού ἀγνόησαν οἱ ἐπίσκοποι στήν πρωτόγνωρη καί πρωτάκουστη ἀπόφασή τους, γιά τήν ὁποία πιστεύουμε ὅτι στόν καθένα πού συμμετεῖχε στήν ἀπόφαση, ἀλλά καί σέ ὅσους τήν ἀποδέχθηκαν καί τήν τηροῦν θά ἔλεγε ὁ Χριστός αὐτά πού εἶπε στόν Ἀπόστολο Πέτρο: «Ὕπαγε ὀπίσω μου σατανᾶ· ὅτι οὐ φρονεῖς τά τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τά τῶν ἀνθρώπων». 

1. Βλάσφημη δουλοπρέπεια. Ὑπέταξαν τήν Ἐκκλησία στήν πολιτεία, τά θεῖα στά ἀνθρώπινα. 

Τό θέμα τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας καί πολιτείας εἶναι λυμένο στήν Ὀρθόδοξη παράδοση μέ τό σχῆμα τῆς Συναλληλίας· οἱ δύο θεσμοί ἀσκοῦν διαφορετικούς, διακριτούς ρόλους. 

Ἡ Ἐκκλησία ἀσχολεῖται μέ τά τοῦ Θεοῦ, μέ θέματα πού ἔχουν σχέση μέ την τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Εὐαγγελίου καί τῶν κανόνων τῆς ἐκκλησίας, ἐνῶ ἡ πολιτεία ρυθμίζει τά τής ὑλικῆς ζωῆς τῶν ἀνθρώπων, μέ βάση τίς ἀπαιτήσεις τῶν νόμων. Ὁ κάθε θεσμός σέβεται τίς ἁρμοδιότητες τοῦ ἄλλου καί δέν ἐπεμβαίνει στόν χῶρο του, πορεύονται παραλλήλως, συναλλήλως, συνεργάζονται. 

Ὅταν αὐτό δέν τηρεῖται, ἐπέρχεται σύγκρουση καί προσβολή τῆς αὐτονομίας τῶν θεσμῶν. Ὅταν ἐπεμβαίνει ἡ πολιτεία, ὁ Καῖσαρ, στά θέματα τῆς Ἐκκλησίας ἔχουμε τό σύστημα τοῦ Καισαροπαπισμοῦ, ὅταν ἀντιθέτως ἐεπεμβαίνει ἠ ἐκκλησία, ὁ πάπας, στά θέματα τῆς πολιτείας, καί αὐτό ἦταν σύνηθες στόν δυτικό μεσαιωνικό κόσμο, νά ἐπεμβαίνει, δηλαδή ὁ πάπας, τότε ἔχουμε τό σύστημα τοῦ Παποκαισαρισμοῦ. 

Στήν Ὀρθόδοξη ᾽Ανατολή, στήν Ρωμιοσύνη τοῦ Βυζαντίου, κατά κανόνα λειτουργοῦσε τό σύστημα τῆς Συναλληλίας καί δέν εἴχαμε οὔτε Καισαροπαπισμό οὔτε Παποκαισαρισμό.

Ὅταν ὑπῆρξαν κάποιες ἐξαιρέσεις, κυρίως ἀπό τήν πλευρά τῶν πολιτικῶν ἀρχόντων πού ἀναμείχθηκαν στά ἐσωτερικά τῆς Ἐκκλησίας, ἐρρύθμισαν ἐκκλησιαστικά θέματα μέ πολιτικές ἀποφάσεις, τότε ἀντιδροῦσαν οἱ ἐπίσκοποι καί ὑπενθύμιζαν στούς πολιτικούς ἄρχοντες τά ὅριά τους1. Ὁ ἐπίσκοπος Ὅσιος Κορδούνης ἔβαλε στήν θέση του τόν γιό τοῦ Μ. Κωνσταντίνου αὐτοκράτορα Κωνστάντιο τό 356, ὅταν πίεζε τούς ἐπισκόπους νά δεχθοῦν τόν Ἀρειανισμό. 

Τοῦ εἶπε λοιπόν νά μήν ἀναμειγνύεται στά ἐκκλησιαστικά, οὔτε νά δίνει ἐντολές στούς ἐπισκόπους, ἀντίθετα νά μαθαίνει γιά τά ἐκκλησιαστικά ἀπό τούς ἐπισκόπους. Εἰς αὐτόν ὁ Θεός ἐμπιστεύθηκε τήν πολιτεία, στούς ἐπισκόπους τά τῆς Ἐκκλησίας. 

Καί ὅπως ὅποιος ὑποκλέπτει τήν πολιτική ἐξουσία ἐνεργεῖ ἀντίθετα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἔτσι πρέπει νά φοβηθεῖ καί ὁ αὐτοκράτωρ μήπως παίρνοντας γιά τόν ἑαυτό του τά τῆς Ἐκκλησίας ὑποπέσει σέ μεγάλη ἐγκληματική ἐνέργεια, διότι ἡ Ἁγία Γραφή λέγει «Ἀπόδοτε τά τοῦ καίσαρος τῷ Καίσαρι καί τά τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ»2. 

Τήν βασική αὐτή βιβλική ἀρχή, πού ἐδίδαξε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ἐτήρησε σταθερά ἡ Ἐκκλησία, τήν ἔχει δέ κωδικοποιήσει τόν 8ο αἰώνα ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός ἀντιμετωπίζοντας βασιλεῖς, πού ἤθελαν νά ἐπιβάλουν στήν Ἐκκλησία τήν ἀπαγόρευση τῆς χρήσης τῶν ἱερῶν εἰκόνων. Λέγει λοιπόν ἐπί λέξει: «Οὐ βασιλέων ἐστί νομοθετεῖν τῇ Ἐκκλησίᾳ... Βασιλέων ἐστίν ἡ πολιτική εὐπραξία· ἡ δέ ἐκκλησιαστική κατάστασις ποιμένων καί διδασκάλων»3. 

Καί σέ ἄλλο σημεῖο λέγει ὅτι δέν ἀνέχεται νά ἁρπάζει ὁ βασιλεύς ὡς τύραννος ἁρμοδιότητες τῶν ἱερέων, οὔτε μέ πολιτικούς νόμους νά δέχεται διαταγές ἡ Ἐκκλησία, ἡ ὁποία τηρεῖ μόνον τίς πατερικές παραδόσεις, γραπτές καί ἄγραφες: «Οὐ δέχομαι βασιλέα τυραννικῶς τήν ἱερωσύνην ἁρπάζοντα... οὐ πείθομαι βασιλικοῖς κανόσι διατάττεσθαι τήν Ἐκκλησίαν, ἀλλά πατρικαῖς παραδόσεσι ἐγγράφοις τε καί ἀγράφοις»4. 

Οἱ μαρτυρίες μποροῦν νά πολλαπλασιασθοῦν, ὅπως καί τά παραδείγματα ἐπισκόπων πού ἐφύλαξαν τό κῦρος τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος, ὅταν ὡς ἔχοντες αὐτοί τήν εὐθύνη γιά τούς ναούς, ἀπαγόρευσαν σέ βασιλεῖς καί ἄρχοντες νά εἰσέλθουν, τούς ἔκλεισαν τήν πόρτα· τώρα ἔκλεισαν οἱ ἄρχοντες τίς πόρτες τῶν ναῶν σέ ὅλους κατά τό θέλημα τοῦ Διαβόλου, καί οἱ ἐπίσκοποι ἔσπευσαν καί τούς προσκύνησαν, κάποιοι μάλιστα καί τούς ἐπήνεσαν.

Ὑπενθυμίζουμε μόνον τήν περίπτωση τοῦ Ἁγίου Ἀμβροσίου Μεδιολάνων, ὁ ὁποῖος δέν ἐπέτρεψε στόν αὐτοκράτορα Μ. Θεοδόσιο νά ἐκκλησιασθεῖ καί τόν εἶχε ἐπί ὀκτώ μῆνες σέ μετάνοια καί ἀποκλεισμό ἀπό τήν ἐκκλησία, διότι μέ διαταγή του ἐσφάγησαν ἑπτά χιλιάδες ἄνθρωποι στόν Ἱππόδρομο τῆς Θεσσαλονίκης τό 390 ὡς ἀντίποινο, διότι σέ ἐξέγερση τῶν Θεσσαλονικέων ἐφονεύθησαν ἀξιωματικοί τοῦ στρατοῦ. 

Ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι ὁ πανίσχυρος αὐτοκράτωρ ἐτήρησε τόν ἀποκλεισμό καί συντετριμμένος καί γονυκλινής ἐζήτησε ἀπό τόν Ἐπίσκοπο νά τόν δεχθεῖ στόν ναό καί νά τόν συγχωρέσει, ὅπως καί ἔγινε.

Στόν βίο τοῦ Ἁγίου Ἀμβροσίου ὁ Άγιος Συμεών Μεταφραστής, ἐπαινώντας τήν στάση ἀμφοτέρων, παρατηρεῖ ὅτι αὐτό ἔγινε, διότι ὁ αὐτοκράτωρ Μέγας Θεοδόσιος, ὁ ὁποῖος ἐπίσης ἑορτάζεται καί τιμᾶται ὡς Ἅγιος (17 Ἰανουαρίου) εἶχε ἀνατραφῆ μέ σεβασμό στούς θείους νόμους καί ἐγνώριζε σαφῶς ποιά εἶναι ἡ δικαιοδοσία, τῶν πολιτικῶν καί ποιά τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀρχόντων: «Τούτοις εἴξας ὁ βασιλεύς τοῖς λόγοις (τοῖς γάρ θείοις νόμοις ἐντεθραμμένος ὤν ᾔδει σαφῶς τίνα μέν τῶν ἱερέων, τίνα δέ τῶν βασιλέων ἴδια), στένων ὁμοῦ καί δακρύων ἐπανῆλθεν εἰς τά βασίλεια»5.

Δέν ἀγνοοῦμε ὅτι οἱ σημερινοί ἄρχοντες δέν εἶναι ἀναθρεμμένοι μέ τούς θείους νόμους, καί δύσκολα θά ἀνέμενε κανείς νά τούς σεβασθοῦν. Περιμέναμε ὅμως νά τούς τηρήσουν οἱ ἐπίσκοποι, καί οἱ ἀποτελοῦντες τήν Διαρκῆ Ἱερά Σύνοδο πού ἀποφάσισαν κατά τούς ἀνθρώπινους νόμους, ἀλλά καί οἱ ὑπόλοιποι τῆς ἱεραρχίας στίς ἐπαρχίες τους.

Τό ἄν οἱ ναοί θά εἶναι ἀνοικτοί ἤ κλειστοί εἶναι ἁρμοδιότητα τῶν ἐπισκόπων, ὅπως καί ἡ τέλεση τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν καί τῆς Θ. Λειτουργίας μέ τήν συμμετοχή ὅσων ἐπιθυμοῦν νά μετάσχουν. Ἑπομένως ἡ Ἱερά Σύνοδος ἔπρεπε νά ἀποφασίσει νά μείνουν οἱ ναοί ἀνοικτοί καί νά τελοῦνται ὅλες οἱ ἀκολουθίες ἀνεμπόδιστα.

Ἄν ἡ πολιτεία εἶχε τούς δικούς της λόγους νά παρεμποδίσει την προσέλευση τῶν πολιτῶν, ἄς ἀνελάμβανε αὐτή τήν εὐθύνη καί ὄχι νά καταστήσει συνυπεύθυνη στήν βλάσφημη παρακώλυση τῆς λατρείας τοῦ Θεοῦ τήν διοικοῦσα Ἐκκλησία.

Αὐτό ἔκαναν ἄλλες ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες, Σερβίας Βουλγαρίας, Γεωργίας καί ἔδωσαν καλό μάθημα ὀρθοφροσύνης καί ὀρθοπραξίας. Αὐτό ἄλλωστε ἀποτελεῖ καί συνταγματική ὑποχρέωση τῶν κυβερνώντων, ἡ ἐξασφάλιση δηλαδή τῆς ἐλευθερίας τῆς λατρείας, ὅπως ἔχουν δείξει ἔγκριτοι νομικοί πού πιστεύουν ὅτι τά μέτρα τοῦ κλεισίματος τῶν ναῶν παραβιάζουν βασικό ἀνθρώπινο δικαίωμα6.

2. Ἡ ὑγεία εἶναι σπουδαῖο ἀγαθό, ἀλλά ὄχι ὑπέρτερο τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός χορηγεῖ τήν ὑγεία.

Ὅλοι δεχόμαστε ὅτι ἡ ὑγεία εἶναι σπουδαῖο ἀγαθό καί πρέπει νά ἐνδιαφερόμαστε γι᾽ αὐτήν. Ὁ Χριστός κατά τήν ἐπίγεια δράση του ἐθεράπεσε πάμπολλους ἀσθενεῖς.

Εἶναι γεμᾶτο τό Εὐαγγέλιο ἀπό θαυματουργικές ἰάσεις ἀσθενῶν. Αὐτό δέ τό χάρισμα τῶν ἰάσεων τό ἔδωσε καί στούς Ἀποστόλους καί στούς διαδόχους των, τούς ἐπισκόπους καί τούς ἱερεῖς. Εἶναι δυσεξαρίθμητοι οἱ θαυματουργοί Ἅγιοι καί οἱ θαυματουργές Ἅγιες Εἰκόνες.

Ὅταν οἱ γιατροί ὡς ἐπιστήμονες σηκώνουν τά χέρια τους, ἀδυνατοῦν νά βοηθήσουν τούς πάσχοντες, τότε ὅλοι καταφεύγουμε στή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί στίς πρεσβεῖες τῶν Ἁγίων.

Ὁ παραμερισμός τώρα καί ἡ ἀγνόηση τοῦ Θεοῦ μέ τό κλείσιμο τῶν ναῶν, γιά νά διαφυλαχθεῖ δῆθεν τό δημόσιο ἀγαθό τῆς ὑγείας σημαίνει ὅτι βάζουμε τήν ὑγεία πάνω ἀπό τόν Θεό· ἱεραρχώντας δηλαδή δύο ἀγαθά τόν σεβασμό πρός τόν Ὕψιστο Θεό καί τήν ὑποχρέωση νά διαφυλάξουμε τήν ὑγεία μας, προτιμοῦμε τό δεύτερο, τήν ὑγεία, πού τήν ἀποσυνδέουμε ἀπό τόν Θεό, ὁ ὁποῖος ὅμως ὡς παντοδύναμος μπορεῖ ἤ νά ἐπέμβει μέ τίς προσευχές μας καί νά ἐξαφανίσει τόν θανατηφόρο ἰό ἤ λόγῳ τῆς ἀπιστίας στήν παντοδυναμία του νά ἐπιτείνει καί ἄλλο τήν δοκιμασία, γιά νά ἀποδείξει τήν ἀδυναμία μας καί νά μᾶς ἀναγκάσει νά στραφοῦμε πρός Αὐτόν.

Οἱ πρόγονοί μας ἐλάτρευαν ὡς θεά τήν ὑγεία, τῆς ὁποίας οἱ γλύπτες ἔκαναν ἀγάλματα. Στήν Ἀκρόπολη τῶν Ἀθηνῶν δίπλα στό ἄγαλμα τῆς θεᾶς Ἀθηνᾶς ὑπῆρχε καί τό ἄγαλμα τῆς θεᾶς ὑγείας.

Τότε ὅμως δέν ὑπῆρχε ἀληθινή θεογνωσία, καί ὅπως διαπιστώνει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «φάσκοντες εἶναι σοφοί ἐμωράνθησαν»7 καί ἐθεοποίησαν τά κτίσματα, ὅπως θεοποιοῦμε τώρα καί ἐμεῖς κτιστές πραγματικότητες καί ἐπίγεια ἀγαθά, ὅπως ὁ πλοῦτος, ἡ ὑγεία, ἡ καλοπέραση, ἡ ἐπιστήμη. Στόν Ὀρφικό μάλιστα ὕμνο γιά τήν ὑγεία ὑπάρχει ἕνας στίχος πού θυμίζει αὐτό πού καί οἱ Νεοέλληνες λέμε ὡς διαπίστωση καί εὐχή: «Πάνω ἀπ᾽ ὅλα ἡ ὑγεία».

Λέγει μεταξύ ἄλλων ὁ ὕμνος: «Σοῦ γάρ ἄτερ πάντ᾽ ἐστίν ἀνωφελῆ»· χωρίς ἐσένα, ὑγεία, ὅλα εἶναι ἀνωφελῆ.

Στόν Χριστιανισμό ὅμως δέν εἶναι «πάνω ἀπ᾽ ὅλα ἡ ὑγεία», οὔτε εἶναι ὅλα ἀνωφελῆ χωρίς τήν ὑγεία. Δέν ἐπιτρέπεται νά στήσουμε τώρα ἕνα νέο εἴδωλο, τό εἴδωλο τῆς ὑγείας καί νά τό προσκυνοῦμε, ὅπως ζητοῦσε ὁ Ναβουχοδονόσορ ἀπό τόν προφήτη Δανιήλ καί τούς Ἁγίους Τρεῖς Παῖδες γιά τό εἴδωλο τοῦ ἑαυτοῦ του ἤ ὅπως οἱ Ρωμαῖοι αὐτοκράτορες ζητοῦσαν ἀπό τούς Χριστιανούς Μάρτυρες νά προσκυνήσουν τά εἴδωλα τῶν κρατικῶν θεῶν, ἀγνοώντας καί παραμερίζοντας τόν ἀληθινό Θεό.

Γιά τούς Χριστιανούς ὑπεράνω ὅλων, «πάνω ἀπ᾽ ὅλα», εἶναι ὁ Θεός, καί τήν πίστη τους αὐτή δέν τήν ἀνταλλάσσουν μέ ὅλα τά ἀγαθά τοῦ κόσμου, ὄχι μόνο μέ τήν ὑγεία ἀλλά καί μέ αὐτή ἀκόμη τή ζωή τους, ὅπως μέ δύναμη διατυπώνει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; Θλῖψις ἤ στενοχωρία ἤ διωγμός ἤ λιμός ἤ γυμνότης ἤ κίνδυνος ἤ μάχαιρα; Καθώς γέγραπται ὅτι "ἕνεκά σου θανατούμεθα ὅλην τήν ἡμέραν, ἐλογίσθημεν ὡς πρόβατα σφαγῆς". Ἀλλ᾽ ἐν τούτοις πᾶσιν ὑπερνικῶμεν διά τοῦ ἀγαπήσαντος ἡμᾶς. Πέπεισμαι γάρ ὅτι οὔτε θάνατος οὔτε ζωή οὔτε ἄγγελος οὔτε ἀρχαί οὔτε δυνάμεις οὔτε ἐνεστῶτα οὔτε μέλλοντα οὔτε ὕψωμα οὔτε βάθος οὔτε τις κτίσις ἑτέρα δυνήσεται ἡμᾶς χωρίσαι ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν»8.

Μᾶς προκαλεῖ πόνο καί στενοχώρια τό ὅτι οἱ ἐπίσκοποι μας, διάδοχοι τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, πολλοί ἀπό τούς ὁποίους μάλιστα καυχῶνται ὅτι τίς ἐκκλησίες τίς ὁποῖες διαποιμαίνουν τίς ἵδρυσε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, γι᾽ αὐτό καί πρόσθεσαν στήν «φήμη» τους καί τό ἐπίθετο «ἀποστολικῆς», ὅπως οἱ μητροπολῖτες Φιλίππων, Θεσσαλονίκης, Βεροίας, Κορίνθου κ. ἄ. εἶναι δυστυχῶς μόνον τῶν θρόνων διάδοχοι, ἀλλά ὄχι καί τῶν τρόπων, ὅπως ἦσαν πολλοί ἱερομάρτυρες ἐπίσκοποι καί ἱερεῖς πού ἔχυσαν καί τό αἷμα τους, προσέφεραν καί τήν ζωή τους γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ.

Τώρα ὄχι μπροστά στόν θάνατο ἤ σέ ἄλλο σοβαρό κίνδυνο ἀλλά μπροστά σέ μία πιθανή νόσηση ἀπό ἕνα ἰό, χωρίσθηκαν οἱ ἴδιοι ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ἀπό τόν ἐκκλησιασμό καί τήν Θεία Κοινωνία, καί τό χειρότερο, ἐχώρισαν καί τό ποίμνιό τους, χωρίς τήν συγκατάθεσή του, μέ τίς ἀπειλές τοῦ Καίσαρα, στόν ὁποῖο βλασφήμως ὑπέταξαν τήν Ἐκκλησία, ὅπως νομίζουν καί ἴσως ἐπιθυμοῦν, ἀλλά οὐσιαστικά ὑπέταξαν μόνον τούς ἑαυτούς των, γιατί ἡ θεοΐδρυτη Ἐκκλησία ἔχει κεφαλή τόν Χριστό καί δέν ὑποτάσσεται σέ ἀνθρώπους. 

Ἄλλωστε μάταια προσπαθοῦν νά ἀποσυνδέσουν τήν ὑγεία ἀπό τόν Θεό, τόν παντοδύναμο δημιουργό, προνοητή καί κυβερνήτη τοῦ σύμπαντος, στόν ὁποῖο ὀφείλονται τά πάντα· ἄν μία καί μόνο στιγμή ἔπαυε ὁ Θεός νά προνοεῖ γιά τόν κόσμο, θά καταστρέφονταν ὅλα, ὅπως λέγει ἡ Ἁγία Γραφή μέ τόν ψαλμωδό Δαβίδ: «Ἀνοίξαντός σου τήν χεῖρα, τά σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος, ἀποστρέψαντος δέ σου τό πρόσωπον, ταραχθήσονται. Ἀντανελεῖς τό πνεῦμα αὐτῶν καί ἐκλείψουσι καί εἰς τόν χοῦν αὐτῶν ἐπιστρέψουσι»9. 

Δέν συμβαίνει τίποτε στόν κόσμο, ἄν δέν τό ἐπιτρέψει ὁ Θεός, ἄν δέν εἶναι ὑπό τόν ἔλεγχο καί τήν ἐποπτεία Του. Ὅπως ὁ Θεάνθρωπος Χριστός ἐδίδαξε οὔτε ἕνα σπουργίτι δέν πέφτει νεκρό χωρίς τή θέληση τοῦ Θεοῦ, τῶν δέ ἄνθρώπων ἀκόμη καί οἱ τρίχες στό κεφάλι τους εἶναι μετρημένες ἀπό τόν Θεό καί δέν πρόκειται οὔτε μία ἀπό αὐτές νά χαθεῖ. 

Στή συνάφεια μάλιστα αὐτή ὁ Χριστός ἐδίδαξε δύο ἄλλες σπουδαῖες ἀλήθειες ὅτι δέν πρέπει νά φοβόμαστε μόνον γιά τό σῶμα, ἀλλά καί γιά τήν ψυχή, καί ὅτι πρέπει νά μᾶς διακρίνει ἡ ἀφοβία ἀπέναντι σέ ἐκεῖνα πού ἀπειλοῦν τό σῶμα, ἀλλά δέν μποροῦν νά βλάψουν τήν ψυχή, νά μήν ἐνδιαφερόμαστε μόνο γιά τήν σωματική ἀλλά καί τήν ψυχική ὑγεία. Δυστυχῶς μέ τό κλείσιμο τῶν ναῶν οὔτε τήν ψυχική ὑγεία ἔλαβαν ὑπ᾽ ὄψιν οἱ ἐπίσκοποι οὔτε ἀφοβία καί γενναιότητα ἔδειξαν ἀπέναντι στόν θάνατο. 

Ὁ κορωνοϊός ἀπειλεῖ μόνο τό σῶμα, δέν βλάπτει τήν ψυχή: «Καί μή φοβηθῆτε ἀπό τῶν ἀποκτεννόντων τό σῶμα, τήν δέ ψυχήν μή δυναμένων ἀποκτεῖναι· φοβήθητε δέ μᾶλλον τόν δυνάμενον καί ψυχήν καί σῶμα ἀπολέσαι ἐν γεέννη. Οὐχί δύο στρουθία ἀσσαρίου πωλεῖται; Καί ἕν ἐξ αὐτῶν οὐ πεσεῖται ἐπί τήν γῆν ἄνευ τοῦ πατρός ὑμῶν. Ὑμῶν δέ καί αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς πᾶσαι ἠριθμημέναι εἰσί. Μή οὖν φοβηθῆτε· πολλῶν στρουθίων διαφέρετε ὑμεῖς»10.

3. Ἡ ὑγεία τοῦ σώματος ἔχει ἀξία, ὅταν συντελεῖ στήν ὑγεία τῆς ψυχῆς καί στήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. 

Ἡ συνηθισμένη κοσμική καί συμβατική ἀντίληψη γιά τήν ὑγεία προσδίδει σ᾽αὐτήν μία αὐτόνομη ἀξία, ὅτι δηλαδή ἔχει ἀξία αὐτή καθ᾽ ἑαυτήν, ὅτι εἶναι αὐτοαγαθόν. Ἡ Χριστιανική ὅμως Ἠθική ἀξιολογεῖ ὅλα τά ἐπί γῆς ἀνάλογα μέ τή σχέση πού ἔχουν πρός τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς καί πρός τήν μέλλουσα ζωή, τήν αἰωνιότητα. 

Ὅ,τι δέν συντελεῖ πρός τήν κατεύθυνση αὐτή χάνει τήν ἀξία του. Γι᾽αὐτό καί ὁ Χριστός χαρακτηρίζεται ὡς ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων. 

Ὅλες οἱ θεραπεῖες πού ἐτέλεσε διαφόρων ἀσθενῶν, ἀπέβλεπαν μαζί μέ τήν σωματική ἴαση, νά χορηγήσουν καί τήν ψυχική, νά θεραπεύσουν καί τήν πνευματική ἀρρώστια. 

Ἐγνώριζε ὅτι ἡ θαυματουργική του ἰατρική ἐπέμβαση θά ὁδηγοῦσε καί στήν πνευματική θεραπεία, στήν θεραπεία ἀπό τό κακό, ἀπό τήν ἁμαρτία. Γι᾽ αὐτό καί σέ κάποιες περιπτώσεις θεραπευθέντων ἀσθενῶν τούς ἔλεγε: «Ἴδε ὑγιής γέγονας, μηκέτι ἁμάρτανε»11. 

Γι᾽αὐτό καί στενοχωρήθηκε, ὅταν ἀπό τούς δέκα θεραπευθέντες λεπρούς, ψυχικά θεραπεύθηκε μόνον ὁ ἕνας, ὁ ὁποῖος καί ἐπέστρεψε νά εὐχαριστήσει καί νά δοξάσει τόν Θεό γιά τήν θεραπεία του: «Οὐχί οἱ δέκα ἐκαθαρίσθησαν; Οἱ δέ ἐννέα ποῦ; Οὐχ εὑρέθησαν ὑποστρέψαντες δοῦναι δόξαν τῷ Θεῷ, εἰ μή ὁ ἀλλογενής οὗτος;12». 

Τί νά τήν κάνεις τήν σωματική ὑγεία, ὅταν τήν χρησιμοποιεῖς γιά διάπραξη ἁμαρτημάτων, γιά πορνεῖες, μοιχεῖες, κλοπές, βιαιότητες, ἀδικοπραγίες εἰς βάρος ἀσθενῶν καί ἀδυνάτων ἤ μόνον γιά τήν δική σου ἐγωϊστική ἀπόλαυση καί καλοπέραση; 

Καί ὁ ἄφρων πλούσιος ὑγιής ἦταν «εὐφραινόμενες καθ᾽ ἡμέραν λαμπρῶς», ἐνῶ ὁ πτωχός Λάζαρος ἄρρωστος καί γεμᾶτος πληγές, παραπεταμένος στά σκαλοπάτια τοῦ ὑγιοῦς πλουσίου, μέ ὑπομονή ὅμως καί ψυχική ἀνδρεία καί ὑγεία ἀντιμετώπιζε τήν φτώχια καί τήν ἀρρώστια του. Πόσες φορές ὁ Χριστός δέν ἐπέκρινε ὅσους εἶχαν ὑγιεῖς τούς σωματικούς ὀφθαλμούς καί ἔβλεπαν, πνευματικά ὅμως ἦσαν τυφλοί καί ἀόμματοι, ὅπως οἱ Ἀρχιερεῖς, οἱ Γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι πού τόν ἐδίωκαν καί οἱ ὅμοιοί τους σέ ὅλες τίς ἐποχές. 

Εἶναι λοιπόν ἀνωφελής ἡ σωματική ὑγεία χωρίς τήν ψυχική, τήν πνευματική. Γι᾽ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία κατά τήν τἐλεση τοῦ μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου, μολονότι ἡ σύσταση τοῦ μυστηρίου στηρίζεται σέ προτροπή τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου νά καλοῦν οἱ Χριστιανοί τούς ἱερεῖς, ὅταν ἀρρωσταίνουν σωματικά, στίς εὐχές καί στίς δεήσεις τῆς ἀκολουθίας πάντοτε ζητεῖ «τήν ἴασιν ψυχῆς καί σώματος» ἀπό τόν Θεό, τόν «ἰατρόν ψυχῶν καί σωμάτων». 

Ἀκόμη καί σέ ἁπλές χρίσεις μέ ἁγιασμένο ἀπό κανδήλα λάδι πού κάνουμε οἱ ἱερεῖς, στόν κάθε χριόμενο λέμε: «Εἰς ἴασιν ψυχῆς καί σώματος». 

Ἀπό τῆς πλευρᾶς αὐτῆς τό κλείσιμο τῶν ναῶν καί ἡ ἀπαγόρευση νά ἐπισκέπτονται τούς ἱερεῖς οἱ πιστοί γιά τήν τέλεση μυστηρίων καί ἀκολουθιῶν ἰσοδυναμεῖ μέ τό κλείσμο τῶν πνευματικῶν νοσοκομείων καί ἰατρείων. 

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι νοσοκομεῖο, θεραπευτήριο, ἰατρεῖο, καί εἶναι νά ἀπορεῖ κανείς πῶς οἱ ἐπίσκοποι, καί οἱ ἱερεῖς πού συμφωνοῦν, ἀρνοῦνται αὐτόν τόν ἰατρικό θεραπευτικό τους ρόλο καί αὐτοκαταργοῦνται. 

Τί θά ἐγίνετο, ἄν τώρα μέ τήν λοίμωξη τοῦ κορωνοϊοῦ δέν ὑπῆρχαν νοσοκομεῖα καί ἰατροί; Θά ἠρνοῦντο ποτέ οἱ ἰατροί τήν ἄσκηση τοῦ σπουδαίου τους λειτουργήματος; 

Πῶς ἔκλεισαν οἱ ἐπίσκοποι τά πνευματικά ἰατρεῖα καί θεραπευτήρια, ἀρνούμενοι τήν ἀποστολή, τήν ὁποῖα ὁ ἴδιος ὁ Χριστός τούς ἀνέθεσε, ἐνῶ κυκλοφοροῦν πάντοτε τόσοι πνευματικοί ἰοί, τόσο κακό, τόση ἁμαρτία; 

Ὑπάρχει μεγαλύτερη προσφορά στόν ἀρχιτέκτονα τοῦ κακοῦ, τόν Διάβολο, νά μένουν οἱ Χριστιανοί ἀπροστάτευτοι χωρίς ἰατρική παρακολούθηση, χωρίς φάρμακα στίς ἰοβόλες καί θανατηφόρες προσβολές του; 

Εἶναι πολύ πιό σημαντική ἡ ψυχική ἀπό τήν σωματική ὑγεία, τόσο σημαντική πού μπροστά της δέν ἀξίζει ὅλος ὁ κόσμος κατά τήν γνωστή ρήση τοῦ Κυρίου: «Τί γάρ ὠφελεῖται ἄνθρωπος, ἐάν τόν κόσμον ὅλον κερδήση, τήν δέ ψυχήν αὐτοῦ ζημιωθῆ; Ἤ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;»13. Γιά τόν λόγο αὐτό ὁ Θεός ἐπιτρέπει πολλές φορές νά ἀσθενήσουν κάποιοι ἄνθρωποι, ὥστε παιδαγωγικά μέσῳ τῆς ἀσθενείας νά ὠφεληθοῦν πνευματικά. 

Ἡ κακοπάθεια τοῦ σώματος καί ἡ ἀσθένεια δέν πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται ἀπαξιωτικά καί ἀπορριπτικά· Γιά τούς πιστούς καί καλοπροαιρέτους ἀνθρώπους εἶναι εὐλογία Θεοῦ, διότι ἤ βοηθοῦν νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό κάποιες ἁμαρτίες καί ἰδιαίτερα ἀπό τόν ἐγωϊσμό καί τήν ὑπερβολική ἐμπιστοσύνη στόν ἑαυτό μας καί ἀπό τήν αἴσθηση τῆς παντοδυναμίας μας ἤ γιά νά δοκιμάσει ὁ Θεός τήν πίστη καί τήν ὑπομονή μας, ὅπως συνέβη μέ τόν πολύαθλο Ἰώβ, καί νά αὐξήσει κατόπιν τίς εὐλογίες του. 

Πολλοί ἀπό τούς Ἁγίους σέ ὅλη τους τή ζωή ὑπέφεραν ἀπό ἀσθένειες καί ἄλλα δεινά, φυλακίσεις, ἐξορίες, διωγμούς, θεωροῦσαν ὅμως ὅτι αὐτά ἦταν ἐπισκέψεις τοῦ Θεοῦ, παιδαγωγική φροντίδα τοῦ Θεοῦ γιά τήν πνευματική τους βελτίωση. Τό μόνο κακό, ἡ μόνη ἀρρώστια πού πρέπει νά φοβόμαστε εἶναι ἡ ἁμαρτία, κατά τήν ἀποφθεγματική ρήση τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου: «Οὐδέν δεινόν, ἁμαρτία μόνον»14. 

Γιά ἰσχυρότερη πατερική κατοχύρωση τῶν ὅσων ἐδῶ γράφουμε περί τοῦ ὅτι ἡ σωματική ὑγεία δέν εἶναι καθ᾽ ἑαυτήν ἀγαθό, ἄν δέν βοηθεῖ στήν ψυχική ὑγεία καί στήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, παραθέτουε μόνον τήν γνώμη τοῦ Μ. Βασιλείου μέ τήν ὁποία βέβαια συμφωνεῖ τό σύνολο τῶν Ἁγίων Πατέρων. 

Στήν θαυμάσια ὁμιλία του «Εἰς τό "Πρόσεχε σεαυτῷ"» λέγει ὅτι δέν πρέπει νά προσέχουμε οὔτε τά δικά μας, οὔτε τά γύρω ἀπό μᾶς, ἀλλά μόνο τόν ἑαυτό μας· «μήτε τοῖς σοῖς, μήτε τοῖς περί σέ, ἀλλά σεαυτῷ μόνῳ πρόσεχε». Ἄλλο πρᾶγμα εἶναι τά δικά μας, ἄλλο εἶναι τά γύρω ἀπό μᾶς καί ἄλλο εἴμαστε ἐμεῖς. Ἐμεῖς εἴμαστε ἡ ψυχή καί ὁ νοῦς, μέ τά ὁποῖα εἴμαστε καί εἰκόνες Θεοῦ. Δικό μας εἶναι τό σῶμα καί οἱ αἰσθήσεις του. 

Γύρω δέ ἀπό μᾶς εἶναι τά χρήματα, οἱ τέχνες καί ὅλα τά ὑπόλοιπα βιωτικά. Μέ τό «Πρόσεχε σεαυτῷ»15 λοιπόν ἡ Ἁγία Γραφή μᾶς λέγει ὅτι πρέπει νά φροντίζουμε γιά ἐμᾶς, πού εἶναι ἡ ψυχή μας, οὔτε γιά τό σῶμα μας, οὔτε γιά τά χρήματα, τίς τέχνες καί τίς ἐπιστῆμες. Στό σῶμα ὅμως ἀνήκει καί ἡ ὑγεία. Αὐτήν δέν πρέπει νά τήν φροντίζουμε; 

Ἄς σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι ὁ Μ. Βασίλειος ἦταν καί ἰατρός, καί ἦταν σέ ὅλη του τήν ζωή φιλάσθενος· ὅτι ἐπίσης στήν περίφημη «Βασιλειάδα» του πρῶτος ὀργάνωσε τήν κοινωνική πρόνοια γιά τούς ἀρρώστους μέ πλῆθος ἰατρῶν, γιά τούς πτωχούς, γιά τούς ἡλικιωμένους, πρόνοια πού ἐστόχευε ὅμως ὄχι μόνο στήν σωματική ἀλλά καί στήν πνευματική ὑγεία. Μᾶς λέγει λοιπόν, ὅτι δέν πρέπει νά φροντίζουμε γιά τό σῶμα καί νά ἐπιδιώκουμε μέ κάθε τρόπο ὅ,τι εἶναι καλό γιά αὐτό, δηλαδή τήν ὑγεία, τήν ὀμορφιά, τίς ἀπολαύσεις, τήν μακροζωΐα. Ἀντίθετα πρέπει νά φροντίζουμε γιά τήν ψυχή μας, αὐτήν νά κοσμοῦμε καί νά ἐπιμελούμεθα, καθαρίζοντάς την ἀπό τόν ρύπο τῆς ἁμαρτίας καί ἀπό τό αἶσχος τῆς κακίας. 

Νά παραβλέπουμε τό σῶμα γιατί εἶναι προσωρινό· νά ἐπιμελούμαστε ὅμως τήν ψυχή πού εἶναι πρᾶγμα ἀθάνατο.16 Τήν τελευταία του μάλιστα συμβουλή «Ὑπερόρα σαρκός παρέρχεται γάρ ἐπιμελοῦ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου» παρέλαβε ἐπί λέξει ὁ ὑμνογράφος πού συνέθεσε τό ἀπολυτίκιο τῶν ἀσκητῶν καί ἀκητριῶν πού ἀρχίζει μέ τίς λέξεις «ἐν σοί Πάτερ ἀκριβῶς διεσώθη τό κατ᾽ εἰκόνα» ἤ «ἐν σοί Μῆτερ...», ὅπου λέγεται ὅτι ὁ ἀσκητής ἤ ἡ ἀσκήτρια μᾶς ἐδίδαξαν «ὑπερορᾶν μέν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιμελεῖσθαι δέ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου».

Πολύ πιό δυνατή εἶναι ἡ ἐκτίμηση πού κάνει ὁ Μ. Βασίλειος ἀπευθυνόμενος «Πρός τούς νέους» γιά τά ἀγαθά τῆς παρούσης ζωῆς, ἀνάμεσα στά ὁποῖα βέβαια καί ἡ ὑγεία καί τό κάλλος τοῦ σώματος. Τούς λέγει λοιπόν ὅτι τό κριτήριο τῶν Χριστιανῶν δέν εἶναι μικρό, στενό καί περιορισμένο. Δέν κρίνουμε τά πράγματα ἀπό τό ἄν μᾶς ὠφελοῦν μόνον στήν παρούσα ἐφήμερη ζωή. Δέν εἴμαστε κοντόφθαλμοι, ἁπλώνουμε τήν ματιά μας στήν ἀπέραντη αἰωνιότητα. ῞Ο,τι συντελεῖ γιά τήν αἰώνια προοπτική μας τό ἀσπαζόμαστε, τό ἐπιδιώκουμε καί τό ἐπιθυμοῦμε· Ὅσα ὅμως εἶναι χρήσιμα μόνο γιά τήν παροῦσα ζωή τά παραβλέπουμε γιατί δέν ἔχουν καμμία ἀξία17. 

συνεχίζεται στο Β μέρος
Παραπομπές (Α μέρους)
 
1 . Περισσότερα βλ. εἰς Πρωτοπρεσβυτέρου Θεοδωρου Ζηση, Ἐκκλησία καί Πολιτεία. Χωρισμός ἤ συναλληλία;, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 15-30. 
2 . Tήν ἐπιστολή τοῦ Ὁσίου Κορδούης πρός τόν Κωνστάντιο διέσωσε ὁ Μ. Αθανασιος, Ἱστορία Ἀρειανῶν 44, PG 25,744-748: «Μή τίθει σεαυτόν εἰς τά ἐκκλησιαστικά, μηδέ σύ περί τούτων ἡμῖν παρακελεύου, ἀλλά μᾶλλον παρ᾽ ἡμῶν σύ μάνθανε ταῦτα. Σοί βασιλείαν ὁ Θεός ἐνεχείρισεν, ἡμῖν τά τῆς Ἐκκλησίας ἐπίστευσε. Καί ὥσπερ ὁ τήν σήν ἀρχήν ὑποκλέπτων ἀντιλέγει τῷ διαταξαμένῳ Θεῷ, οὕτω φοβήθητι, μή καί σύ τά τῆς Ἐκκλησίας εἰς ἑαυτόν ἕλκων ὑπεύθυνος ἐγκλήματι μεγάλῳ γένῃ. Ἀπόδοτε, γέγραπται, τά Καίσαρος Καίσαρι καί τά τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ». Ματθ, 22,21, Μάρκ. 12,17. 
3 . Περί τῶν ἁγίων εἰκόνων 12, PG 94, 1296. 
4 . Αὐτόθι 16, PG 94, 1301-1304. 
5 . PG 116, 873ΑΒ. 
6 . Βλ. μεταξύ ἄλλων Κυριακου Κυριαζοπουλου, Προβλήματα τῆς ἀπό 1/4/2020 ἀπόφασης τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, στήν ἱστοσελίδα Romfea 3/4/20 καί Ροης Παντελιδου, Οἱ ἀλειτούργητοι πιστοί καί ἡ Ἀντιγόνη, στήν ἐφημερίδα «Τό Βῆμα» καί σέ διάφορες ἱστοσελίδες 4/4/20. 
7 . Ρωμ. 1,22. 
8 . Αὐτόθι 8,35-39. 
9 . Ψαλμός 103, 28-29. 
10 . Ματθ. 10, 28-31. Βλ. καί Λουκᾶ 21, 16-19: «Παραδοθήσεσθε δέ καί ὑπό γονέων καί συγγενῶν καί φίλων καί ἀδελφῶν καί θανατώσουσιν ἐξ ὑμῶν καί ἔσεσθε μισούμενοι ὑπό πάντων διά τό ὄνομά μου· καί θρίξ ἐκ τῆς κεφαλῆς ὑμῶν οὐ μή ἀπόληται· ἐν τῇ ὑπομονῇ ὑμῶν κτήσασθε τάς ψυχάς ὑμῶν». 
11 . Ἰω. 5,14. 
12 . Λουκᾶ 17,17. 
13 . Ματθ. 16,26. 
14 . Εἰς Ἀνδριάντας 5,2, PG 49,70. 
15 . Δευτερον. 15,9. 
16 . Εἰς τό «Πρόσεχε σεαυτῷ» 3, ΕΠΕ 6, 222: «Τί οὖν φησιν ὁ λόγος; Μή τῇ σαρκί πρόσεχε μηδέ τό ταύτης ἀγαθόν ἐκ παντός τρόπου δίωκε· ὑγείαν καί κάλλος καί ἡδονῶν ἀπολαύσεις καί μακροβίωσιν... Ὑπερόρα σαρκός, παρέρχεται γάρ· ἐπιμελοῦ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου». 
17 . Πρός τούς νέους, ὅπως ἄν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων 2, ΕΠΕ 7, 318: «Ἡμεῖς, ὦ παῖδες, οὐδέν εἶναι χρῆμα παντάπασι τόν ἀνθρώπινον βίον τοῦτον ὑπολαμβάνομεν, οὔτ᾽ ἀγαθόν τι νομίζομεν ὅλως, οὔτ᾽ ὀνομάζομεν, ὅ τήν συντέλειαν ἡμῖν ἄχρι τούτου παρέχεται. Οὔκουν προγόνων περιφάνειαν, οὐκ ἰσχύν σώματος, οὐ κάλλος, οὐ μέγεθος, οὐ τάς παρά τῶν ἀνθρώπων τιμάς, οὐ βασιλείαν αὐτήν, οὐχ ὅ,τι ἄν εἴπο τις τῶν ἀνθρωπίνων μέγα, ἀλλ᾽ οὐδέ εὐχῆς ἄξιον κρίνομεν ἤ τούς ἔχοντας ἀποβλέπομεν, ἀλλ᾽ ἐπί μακρότερον πρόϊμεν ταῖς ἐλπίσι καί πρός ἑτέρου βίου παρασκευήν ἅπαντα πράττομεν. 
μέν οὖ ἄν συντελῇ πρός τοῦτον ἡμῖν, ἀγαπᾶν τε καί διώκειν παντί σθένει χρῆναί φαμεν, τά δέ οὐκ ἐξικνούμενα πρός ἐκεῖνον, ὡς οὐδενός ἄξια παρορᾶν». 

πηγή

Share