Είσθε δημιουργικό άτομο; Του καθηγητή κ. Γιώργου Πιπερόπουλου.

Υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας στις οποίες αισθανθήκαμε εκείνη την αποστομωτική συναρπαστικότητα της δημιουργικής διαδικασίας, στιγμές στις οποίες είδαμε τελικά μία ανύπαρκτη μέχρι πριν σχέση σε ιδέες, μιά νέα σύνθεση αντικειμένων, τη λύση σε κάποιο βασανιστικό πρόβλημα ή ένα αμείλικτο ερώτημα. Υπάρχουν γύρω μας συνάνθρωποί μας που διακρίνονται για την ικανότητά τους, για το προίκισμα ή το προνόμιό τους να ζούνε τέτοιες στιγμές με εναλλασσόμενη αλλά αδιάκοπη ένταση. Και υπάρχουν παράγωγα τέτοιων στιγμών που μας περιβάλλουν από την ώρα που γεννιόμαστε ή που συσσωρεύονται καθώς περνούν τα χρόνια. Στιγμές, άτομα, πράξεις, διαδικασίες και παράγωγα. Τέσσερα στοιχεία που σε μιά δυναμική αλληλεξάρτηση, υποτίθεται, ότι θάπρεπε να μας δώσουν το προφίλ ή το περίγραμμα του δημιουργικού ατόμου και της δημιουργικότητας. Μπορούν; Σίγουρα και αναμφίβολα ΝΑΙ εφόσον σχετίζονται με τις διαστάσεις του χώρου και του χρόνου.

Πώς, όμως, μπορούμε εμείς όχι μόνο να κατανοήσουμε, διαισθητικά, την μυσταγωγία της δημιουργίας αλλά και να συλλάβουμε την ουσία της διαδικασίας ώστε να βοηθήσουμε τα άτομα που διαθέτουν αυτό το "προίκισμα" να το αναπτύξουν και την κοινωνία στην οποία ζούμε να τους ευνοήσει ώστε να το κάνουν για...κοινό όφελος; Γιατί όσο και άν φαίνεται πεζό το ερώτημα δεν επιτρέπεται να θεωρήσουμε ως δεδομένα ούτε τα προικίσματα ορισμένων συνανθρώπων μας ούτε και την καλή πρόθεση της ελληνικής κοινωνίας να τους επιτρέψει να τα εκδηλώσουν παραγωγικά!

Η ανακάλυψη του τηλεφώνου από τον Bell περίμενε για πολλά χρόνια ανεκμετάλλευτη ακριβώς επειδή " δεν υπήρχε πρακτική...χρήση για τέτοια συσκευή" ενώ κρίνοντας την εφεύρεση του Edison σχετικά με το ηλεκτρικό φώς πολλοί επιστήμονες της εποχής αποφάνθηκαν ότι " οι προσπάθειές του δεν άξιζαν την προσοχή σοβαρών επιστημόνων ή και πρακτικών ακόμα ανθρώπων!..."

Υπάρχει μιά ομάδα συναδέλφων επιστημόνων της συμπεριφοράς που διατείνονται ότι τα δημιουργικά άτομα είναι και λίγα και σπανια σε κάθε κοινωνικό σύστημα, ενώ από την άλλη πλευρά μιά άλλη ομάδα (όπου ανήκω) θεωρεί ότι η δημιουργικότητα φαίνεται να υπάρχει στον καθένα και την καθεμιά μας αλλά τόσο οι μέθοδοι μάθησης και η Παιδεία μας γενικότερα όσο και οι ειδικές ψυχοκοινωνικές και πολιτιστικές μας συνθήκες καταπιέζουν και αδρανοποιούν τις δημιουργικές τάσεις του καθένα μας και ίσως ακόμη περισσότερο τα άτομα που είναι ιδιαίτερα προικισμένα με σαφείς δημιουργικές ικανότητες.

Υπάρχουν, όμως, συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που μπορούν να μας δώσουν το το προφίλ του δημιουργικού ατόμου άσχετα εάν αυτό είναι άνδρας, γυναίκα ή παιδί; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι καταφατική και παραθέτω εδώ μερικα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που θα βοηθήσουν να προσδιορίσετε τόσο τις δικές σας όσο και τις δημιουργικές ικανότητες των παιδιών σας.

1. Ενδογενής ευαισθησία - υπάρχει μιά εμφανής έμφυτη τάση, μιά κλίση όπως κοινά χαρακτηρίζεται του ατόμου για ευαισθησία σε μαθηματικές, μουσικές, λογοτεχνικές ή εικαστικές εμπειρίες.

2. Τάση ασυμμετρικής σκέψης - Το άτομο κατορθώνει να εντοπίσει. Πρότυπα τάξης μέσα στην αταξία δεδομένων και φαινομένων την ίδια στιγμή που άλλοι, ακόμη και άτομα προικισμένα με ψηλό δείκτη νοημοσύνης βλέπουν μόνο ότι είναι συμμετρικό και σε κατάσταση τάξης ή τακτοποιημένο

3. Προσχολική παιδεία - Το δημιουργικό άτομο έχει μεγαλώσει, συνήθως, σε οικογενειακό περιβάλλον όπου ενθαρύνθηκε η περιέργειά του και όπου η δημιουργικότητα ήταν μιά συνειδητή στάση των γονέων του.

4. Σχολική εκπαίδευση - Το άτομο έχει μαθητέψει κοντά σε δασκάλους και καθηγητές που έδιναν σημασία σε συνεχείς ερωτήσεις και αναζητήσεις και όχι στην απομνημόνευση γεγονότων, κανόνω, ονομάτων και ημερομηνιών.

5. Αστείρευτη περιέργεια - Το δημιουργικό άτομο ποτέ δεν σταμάτησε να ερευνά, να αμφιβάλλει ακόμα και για τα πλέον σταθερά δεδομένα έχοντας μια παιδιάστικη νοοτροπία ακόμη και όταν βρίσκεται σε προχωρημένη χρονολογική ηλικία.

6. Ανεξαρτησία από το χρόνο - το δημιουργικό άτομο δεν λειτουργεί με γνώμονα το ρολόϊ του. Πρωί, μεσημέρι ή βράδυ δεν έχουν όπως και οι σχετικές έννοιες της εβδομάδας του μήνα ή του έτους το νόημα που έχουν για τον υπόλοιπο κόσμο. Τα προβλήματά του ίσως απαιτήσουν χρόνια για να βρούνε τις λύσεις τους, οι ανακαλύψεις του δεκαετίες ή, συχνά, μιά ολάκερη ζωή. Αυτή η προσωπική υποκειμενική αίσθηση του χρόνου αντιτίθεται στα ψυχοκοινωνικά εδομένα και συνήθως τα δημιουργικά άτομα αποτυχαίνουν να ανταποκριθούν σε χρονικά τέρμινα που τους θέτουν οι άλλοι.

7. Προσωπικό θάρος και αφοσίωση - το δημουργικό τομο δεν φοβάται την αποτυχία ή τον χλευασμό, ακριβώς επειδή αυτό που πραγματικά μετράει στη ζωή του είναι η υποκειμενική του αίσθηση της σπουδαιότητας και όχι η γνωμη που οι άλλοι έχουν για αυτό.

8. Αγάπη για τη δουλειά – άσχετα με την εντύπωση της κοινής γνώμης, η πραγματικότητα είναι ότι τα δημιουργικά άτομα, καλλιτέχνες, λογοτέχνες, εφευρέτες, εξερευνητές, επιστήμονες, εργάζονται όχι μόνο σκληρά αλλά και με διαχρονική συνέπεια. Σίγουρα αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να μετρήσει κανείς πραγματική ενασχόληση με τη δουλειά τους για 15 ή 20 ώρες σε καθημερινή βάση αλλά η διανοητική και η ψυχοσυναισθηματική συνειδητή και υποσυνείδητη ενασχόληση με τα καθήκοντά και τους στόχους τους συνεχίζεται τόσο στις ώρες που είναι ξύπνιοι όσο και στις ώρες του ύπνου σε ρυθμό σχεδόν καταναγκαστικό.

Share