1 Σεπτεμβρίου 2022

Ακριβής προσδιορισμός της ημερομηνίας του μαρτυρικού τέλους του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης

Τὸ τέλος τοῦ καλοκαιριοῦ συνοδεύεται κάθε χρόνο ἀπὸ μιὰ τραγικὴ ἐπέτειο στὴν ἱστορία τοῦ Νεότερου Ἑλληνισμοῦ. Πρόκειται γιὰ τὴ Μικρασιατικὴ Καταστροφή, ἡ τελευταία πράξη τῆς ὁποίας ἔλαβε χώρα στὴ Σμύρνη μὲ τὴν πυρπόληση τῆς φημισμένης μικρασιατικῆς μητρόπολης (31-8-1922). Ἀναμφίβολα, πρόκειται γιὰ τὴ μεγαλύτερη τραγωδία τοῦ Ἑλληνισμοῦ μετὰ τὴν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, ποὺ συνοδεύτηκε ἀπὸ τὸν μαρτυρικὸ θάνατο χιλιάδων Ἑλλήνων στὴν ἀπέναντι πλευρὰ τοῦ Αἰγαίου καὶ τὸν ξεριζωμὸ ἑκατοντάδων χιλιάδων ἀκόμα ὁμογενῶν, οἱ ὁποῖοι ἀναγκάστηκαν νὰ ἐγκαταλείψουν βιαίως τὶς πατρογονικές τους ἑστίες καὶ νὰ καταφύγουν ὡς ἐξαθλιωμένοι πρόσφυγες στὴν Ἑλλάδα. Στὴν ἀνθρωπιστικὴ αὐτὴ τραγωδία συμπεριλαμβάνεται ἡ καταστροφὴ σπουδαίων κέντρων τοῦ Ἑλληνισμοῦ στὴ Μικρὰ Ἀσία, μὲ πιὸ χαρακτηριστικὸ παράδειγμα τὴν ὁλοκληρωτικὴ καταστροφὴ καὶ ἐρήμωση τῆς ἰωνικῆς πρωτεύουσας.
 
Στὰ ἐπιφανῆ καὶ ἰδιαίτερα προβεβλημένα θύματα τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς ἀνήκει καὶ ὁ Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος Καλαφάτης (1867-1922). Ὁ νέος ἱερομάρτυρας τῆς Ἐκκλησίας ὑπῆρξε μιὰ ἐξέχουσα καὶ χαρισματικὴ προσωπικότητα τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰώνα. Ἂν καὶ ἔζησε ὅλα τὰ χρόνια τῆς ζωῆς του ἐκτὸς Ἑλλάδας, ἀναδείχθηκε σὲ μιὰ φλογερὴ φυσιογνωμία τοῦ Ἑλληνισμοῦ ποὺ ζοῦσε στὰ ἐδάφη τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.
 
Ὁ Χρυσόστομος Σμύρνης γεννήθηκε καὶ μεγάλωσε στὴν Τρίγλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, σπούδασε καὶ ἀνδρώθηκε πνευματικὰ στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τῆς Χάλκης, ὑπηρέτησε στὴν Πατριαρχικὴ Αὐλὴ τῆς Κωνσταντινούπολης ὡς Μέγας Πρωτοσύγκελλος, ἐνῶ λίγο ἀργότερα χρημάτισε Μητροπολίτης Δράμας καὶ ἔπειτα Μητροπολίτης Σμύρνης.
 
Γιὰ τὸ ἡρωικὸ τέλος τοῦ ἀοίδιμου ἱεράρχη τῆς Ἰωνίας ἔχουν διατυπωθεῖ πολλὲς μαρτυρίες Ἑλλήνων καὶ ξένων, οἱ ὁποῖες συγκλίνουν στὸ ὅτι ὁ ἱεράρχης παραδόθηκε στὸν τουρκικὸ ὄχλο καὶ κατακρεουργήθηκε.  
 
Στὶς περισσότερες ὅμως μελέτες καὶ τὰ ἀφιερώματα γιὰ τὸν Μητροπολίτη Σμύρνης ἀναφέρεται ὡς ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου του ἡ 27η Αὐγούστου 1922 (παλαιὸ ἡμερολόγιο). Αὐτό, ὡστόσο, δὲν φαίνεται νὰ εἶναι σωστό, καθὼς ἡ ἔρευνα ἔχει ἀνασύρει ἀπὸ τὴ λήθη τρεῖς τουλάχιστον μαρτυρίες ἀνθρώπων τῆς ἐποχῆς, οἱ ὁποῖοι ἐπιβεβαιώνουν πὼς ὁ Χρυσόστομος ἐτελειώθη τὴν Κυριακὴ 28 Αὐγούστου 1922.  
 
Ἡ πρώτη μαρτυρία προέρχεται ἀπὸ τὸν πολεμικὸ ἀνταποκριτὴ Κώστα Μισαηλίδη (1883-1955), ὁ ὁποῖος τὸ 1925, τρία μόλις χρόνια μετὰ τὴ μικρασιατικὴ τραγωδία, δημοσίευσε μελέτη, στὴν ὁποία περιέγραφε σκηνὲς ἀπὸ τὶς τελευταῖες ἡμέρες τῆς Σμύρνης πρὶν ἀπὸ τὴν Καταστροφή. Μεταξὺ ἄλλων ὁ Μισαηλίδης ἔδωσε συγκλονιστικὲς πληροφορίες γιὰ τὸ βασανιστικὸ τέλος τοῦ ἱεράρχη, χωρὶς βεβαίως νὰ ἦταν ὁ ἴδιος παρὼν στὸ μαρτύριο τοῦ ἁγίου.  
 
«Λίγο πρὶν τὸ μεσημέρι τῆς Κυριακῆς [28 Αὐγούστου], ἔβγαλαν τὸ Μητροπολίτη ἀπὸ τὸ φρουραρχεῖο.  
‒ «Νὰ οἱ δικαστές σου καὶ οἱ τζελάτηδές σου (δήμιοι)», τοῦ εἶπεν ὁ φρούραρχος συνταγματάρχης Σαλῆχ Ζακῆμ Ἐφέντης καὶ τὸν παρέδωσε στὸν μαινόμενον ὄχλο (1500 Τοῦρκοι) ποὺ ἀποβραδὶς ξημερώθηκε ἐκεῖ – βαλμένος ἀπὸ τὸν Νουρεντὶν – νὰ τὸν προσμένῃ.
«Ὁ Νουρεντὶν ἀπευθύνθηκε στὸ πλῆθος, λέγοντάς τους:
‒ «Ἂν καλὸ σᾶς ἔκανε τοῦτος νὰ τοῦ τὸ ἀνταποδώσετε. Ἂν κακὸ σᾶς ἔκανε, κάντε του καὶ ἐσεῖς κακό! Ἐγὼ σᾶς παραδίδω τὸν χιρσὶζ ντομοὺζ (χυδαία τουρκικὴ φράση)»[1]. 
 
Ἀκολούθησαν τρομακτικὲς σκηνὲς δημόσιου βασανισμοῦ καὶ λιντσαρίσματος στὰ σοκάκια τῆς τουρκικῆς συνοικίας τῆς Σμύρνης. Τὸ τέλος ἦρθε ἀπὸ ἕναν τουρκοκρητικὸ στρατιώτη, ὁ ὁποῖος λέγεται ὅτι εἶχε εὐεργετηθεῖ στὸ παρελθὸν ἀπὸ τὸν ἅγιο καὶ μὴ μπορώντας νὰ βλέπει τὶς θηριωδίες τῶν κανιβάλων συμπατριωτῶν του χτύπησε μὲ δύο μαχαιριὲς (κατ’ ἄλλους μὲ δύο σφαῖρες) τὸν μάρτυρα, δίνοντας ἕνα τέλος στὴ φρικτὴ καὶ ἀποτρόπαια κακοποίηση τοῦ ἱεράρχη.  
 
Ἡ δεύτερη μαρτυρία σχετικὰ μὲ τὴν ἀκριβὴ ἡμερομηνία θανάτου τοῦ Χρυσοστόμου φαίνεται ἀκόμα πιὸ ἀξιόπιστη. Προέρχεται ἀπὸ ἕναν Τοῦρκο ταγματάρχη, ὀνόματι Ὀσμὰν Φεϊζῆ, ὁ ὁποῖος ἦταν παρὼν καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ πολύωρου μαρτυρίου τοῦ Μητροπολίτη Σμύρνης. Ὁ Τοῦρκος ἀξιωματικὸς εὑρισκόμενος τὸ 1924 στὴν Ἀθήνα ἀφηγήθηκε τὸ μαρτύριο τοῦ Χρυσοστόμου στὸν δημοσιογράφο Σταῦρο Κουκουτσάκη (1891-1968). Ὁ τελευταῖος δημοσίευσε τὴν πολύτιμη αὐτὴ μαρτυρία πέντε χρόνια ἀργότερα (1929) στὴν ἔγκριτη καὶ ἱστορικὴ ἐφημερίδα «Ἀκρόπολις».  
 
Ἐκεῖ ἀναφέρεται πὼς ὁ Χρυσόστομος, συνοδευόμενος ἀπὸ δύο μέλη τῶν ἑλληνικῶν κοινοτικῶν σωμάτων τῆς Σμύρνης, τοὺς Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου καὶ Γεώργιο Κλιμάνογλου, ἔφτασε τὴν Κυριακὴ 28 Αὐγούστου καὶ ὥρα 10η πρωινὴ στὸ Διοικητήριο καὶ ὁδηγήθηκε ἀμέσως ἐνώπιον τοῦ Νουρεντὶν πασᾶ[2].  
 
Μετὰ ἀπὸ ἕναν σύντομο διάλογο, ὁ Τοῦρκος διοικητὴς παρέδωσε τὸν Μητροπολίτη στὸν ἐξαγριωμένο ὄχλο καὶ θανατώθηκε ὡς ἀληθὴς μάρτυρας, ἐν μέσῳ ὀδυνηρῶν κακώσεων καὶ στρεβλώσεων.  
 
Στὸ ὑπὸ ἐξέταση ζήτημα, τοῦ προσδιορισμοῦ δηλαδὴ τῆς ἡμέρας τοῦ μαρτυρίου τοῦ Χρυσοστόμου, σημαντικὴ θεωρεῖται καὶ ἡ τρίτη μαρτυρία ποὺ προέρχεται ἀπὸ τὸν Θωμᾶ Βοῦλτσο (1877-1970), κλητήρα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Σμύρνης καὶ στενοῦ συνεργάτη τοῦ ἁγίου ἤδη ἀπὸ τὴν περίοδο τῆς ἀρχιερατείας του στὴ Δράμα.  
 
Ὁ Βοῦλτσος ἀνέφερε πὼς τὸ Σάββατο 27 Αὐγούστου 1922 καὶ ὥρα ὀκτὼ τὸ ἀπόγευμα ἔφτασε στὴ Μητρόπολη ἕνα αὐτοκίνητο στὸ ὁποῖο ἐπέβαιναν ἕνας ἀστυνομικὸς καὶ δύο στρατιῶτες ὁπλισμένοι μὲ λόγχες. Ζήτησαν καὶ πῆραν τὸν Δεσπότη μαζὶ μὲ τοὺς Δημογέροντες Τσουρουκτσόγλου καὶ Κλιμάνογλου, λέγοντας πὼς τὸν ζητοῦσε ὁ Νομάρχης. Ὁ Θωμᾶς Βοῦλτσος ἀκολούθησε τὸν Μητροπολίτη. Ὡστόσο, ὅταν ἐπιβιβάστηκαν στὸ αὐτοκίνητο ὁ ὑπαστυνόμος, οἱ δύο στρατιῶτες, ὁ Χρυσόστομος καὶ οἱ δύο δημογέροντες, δὲν ὑπῆρχε ἄλλη θέση γιὰ τὸν Βοῦλτσο καὶ ὁ ἅγιος τοῦ ζήτησε νὰ παραμείνει στὴ Μητρόπολη.  
 
Ὁ Θωμᾶς Βοῦλτσος, μετὰ τὴν προτροπὴ τοῦ Χρυσοστόμου νὰ μείνει στὴ Μητρόπολη, σώθηκε ἀπὸ βέβαιο θάνατο καὶ τὶς ἡμέρες τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς διέφυγε στὴν Ἑλλάδα. Πέθανε σὲ βαθὺ γῆρας τὸ 1970.  
 
Στὶς δέκα τὸ βράδυ ἕνας ἀπὸ τοὺς στρατιῶτες ποὺ εἶχε ἔρθει δύο ὧρες νωρίτερα γιὰ νὰ παραλάβει τὸν Χρυσόστομο καὶ τοὺς δημογέροντες, ἔφερε μιὰ κάρτα τοῦ Μητροπολίτη γιὰ τὸν ἀδελφό του Εὐγένιο, στὴν ὁποία ἔγραφε:  
«Ἀγαπητὲ ἀδελφέ, Μᾶς ἐκράτησαν ἀπόψε ἐμὲ ὡς πρόεδρον τῆς Μικρασιατικῆς Ἀμύνης, τοὺς ἄλλους ὡς μέλη. Μὴν ἀνησυχῆτε».
 
Ὅταν ὁ Εὐγένιος διάβασε τὴν κάρτα τοῦ Χρυσοστόμου ἄρχισε νὰ κλαῖει, διαισθανόμενος τὸ τραγικὸ τέλος τοῦ ἀγαπημένου ἀδελφοῦ του[3].  
 
Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω συνάγεται πὼς ὁ Μητροπολίτης καὶ οἱ δύο δημογέροντες κρατήθηκαν στὸ Διοικητήριο ἢ σὲ κάποιες φυλακὲς τῆς Σμύρνης, γιὰ νὰ ὁδηγηθοῦν τὶς πρῶτες πρωινὲς ὧρες τῆς Κυριακῆς 28 Αὐγούστου 1922 ἐνώπιον τοῦ Νουρεντὶν πασᾶ.  
 
Τὸ σχέδιο ἄλλωστε μετὰ τὴν ἐγκατάσταση τοῦ Νουρεντὶν πασᾶ στὴ Σμύρνη προέβλεπε τὴ συγκέντρωση ἱκανοῦ ἀριθμοῦ κακοποιῶν στοιχείων, τὰ ὁποῖα ἀναζητήθηκαν στὴ διάρκεια τῆς νύχτας εἴτε στὶς κακόφημες συνοικίες τῆς πόλης εἴτε στὶς φυλακές, ἀπ’ ὅπου ἀφέθηκαν ἐλεύθεροι πολλοὶ ἐγκληματίες, ἕτοιμοι νὰ ἐκτελέσουν μὲ κάθε σκληρότητα τὰ παραγγέλματα τοῦ νέου Βαλῆ (Διοικητῆ) τῆς Σμύρνης. Ἔτσι, ἡ σύλληψη καὶ κράτηση τοῦ Χρυσοστόμου τὸ βράδυ τῆς 27ης Αὐγούστου συνοδεύτηκε ἀπὸ μιὰ ἐπιχείρηση συγκέντρωσης στὴν πλατεία τοῦ διοικητηρίου ἑνὸς πολυάριθμου καὶ ἐξαγριωμένου πλήθους, τὸ ὁποῖο, καθοδηγημένο καὶ φανατισμένο ἀπὸ τοὺς ἀπεσταλμένους τοῦ Νουρεντὶν πασᾶ, περίμενε νὰ τιμωρήσει παραδειγματικὰ τὸν μεγάλο ἐχθρὸ καὶ προδότη τοῦ τουρκικοῦ ἔθνους. 
 
Πράγματι, τὶς πρῶτες πρωινὲς ὧρες τῆς 28ης Αὐγούστου χίλιοι πεντακόσιοι περίπου Τοῦρκοι εἶχαν κατακλύσει τὸ Κονάκι. Μεταξὺ αὐτῶν διακρίνονταν ἄγριες μορφὲς ρακένδυτων χαμάληδων, ἀραμπατζήδων καὶ βαρκάρηδων, οἱ ὁποῖοι, εὑρισκόμενοι ἀποβραδὶς σὲ ἔξαλλη κατάσταση μέθης καὶ φανατισμοῦ, ἀνυπομονοῦσαν νὰ κορέσουν τὰ πιὸ βάρβαρα ἔνστικτά τους στὸ σῶμα τοῦ Μητροπολίτη[4].  
 
Ἀπὸ τὰ ἀνωτέρω προκύπτει πὼς ὁ νέος ἱερομάρτυρας τῆς Ἐκκλησίας, Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, ἐτελειώθη μαρτυρικῶς ἐν Σμύρνῃ τῇ 28ῃ Αὐγούστου 1922. Καὶ ἐπειδὴ τὰ ἱστορικὰ γεγονότα ποὺ βρίσκονται χρονικὰ πλησιέστερα στὴν ἀλλαγὴ – διόρθωση τοῦ ἡμερολογίου στὴν Ἑλλάδα (1923-1924) ἀναφέρονται καὶ μὲ τὴ νέα ἡμερομηνία, τὸ μαρτυρικὸ τέλος τοῦ Ἁγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης ἔλαβε χώρα τῇ 10ῃ Σεπτεμβρίου 1922 με το νέο ημερολόγιο.  
 
Παραπομπές:  
 
[1] Κώστα Μισαηλίδη, Ἡ Καταστροφὴ καὶ οἱ τελευταῖες μέρες τῆς Σμύρνης, Ἀθήνα 21923, σ. 25.
[2] Σταῦρος Κουκουτσάκης, Ἀκρόπολις, ἀρ. φύλλ. 298, Κυριακὴ 24 Νοεμβρίου 1929, σ. 1.
[3] Λοβέρδος Σπυρίδων, Ὁ Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, Ἀθῆναι 1929, σσ. 212-213.
[4] Ἀθανασίου Μπιλιανοῦ, Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος – Ἀπὸ τὸν Μακεδονικὸ Ἀγώνα στὴ Μικρασιατικὴ Κατστροφή, Ἐκδόσεις Ἁρμός, Ἀθήνα 2021, σ. 653.




Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 9:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.