4 Δεκεμβρίου 2020

Να καθιερωθεί στο Δημοτικό σχολείο μάθημα ετυμολογίας

«Όταν οι εχθροί σου θα έχουν ξεμάθει την ορθογραφία τους, να ξέρεις ότι η νίκη πλησιάζει». Βλαντιμίρ Βολκώφ, Ρώσος λογοτέχνης 
 
Γράφει ο Δημήτρης Νατσιός
 
Αν είχαμε υπουργούς Παιδείας με ιθαγένεια ελληνική και με αίσθηση του τι βάρους και ποιότητας πολιτισμού είναι φορείς και όχι αχθοφόροι τυμπανιαίας αποφοράς ιδεών, το πρώτο πράγμα που θα καθιέρωναν στο Δημοτικό σχολείο είναι η ετυμολογία. Ένα δίωρο την εβδομάδα, θα αφιερωνόταν στην διδασκαλία του, γοητευτικότατου και πολύ ευχάριστου στους μαθητές, ταξιδιού στα γενέθλια, στην καταγωγή, στην αλήθεια των λέξεων. ( Έτυμον σημαίνει αληθινό, πραγματικό). Θα μπορούσε να γραφτεί ένα μικρό ετυμολογικό λεξικό, για τις δύο μεγαλύτερες τάξεις, την Ε΄ και την Στ΄, στο οποίο θα ετυμολογούνταν λέξεις της καθημερινής εμπειρίας των μαθητών. Τα κέρδη θα ήταν πολλαπλά και ευεργετικά.
 
Πρώτον: Το αυτονόητο. Η μικρή, εξοπλιστική ηλικία είναι πρόσφορη για την διδασκαλία της Γλώσσας και δη αντικειμένων που σχετίζονται με τα αρχαία ελληνικά. Πολλοί που πρόλαβαν το γερό ελληνικό σχολείο, με τους καλλιεργημένους δασκάλους, θυμούνται ακόμη και αρχικούς χρόνους ρημάτων.  
 
Δεύτερον: Θα αναχαιτιστεί η ορθογραφική ακαταληψία, αδιαφορία και ακαταστασία. Και γι’ αυτό σίγουρα δεν φταίνε τα παιδιά. Από την μια τα ανεπαρκή, ελλιπή και ακατάλληλα γλωσσικά εγχειρίδια. Από την άλλη η διαιώνιση της απαράδεκτης σύσταση «δεν διορθώνουμε τα ορθογραφικά λάθη», (θυμόμαστε ακόμη το κρανιοκενές σύνθημα «κάτω τα αιματοβαμμένα γραπτά», λόγω του κόκκινου στυλού). Αποτέλεσμα; Σε κάθε κείμενο δεκάδες τσαλακωμένες λέξεις, αγνώριστες, νεκρές. Από την εμπειρία μου: Αν εξηγήσεις στο παιδί ότι η λέξη «χειρ», σημαίνει χέρι, πολύ εύκολα θα βρει την χειραψία, το χειροκροτώ, τον χειρουργό, την χειροτεχνία και την χειροδικία. Και μάλιστα κατανοούν και τα δεύτερα συνθετικά των λέξεων, όπως άπτω(=αγγίζω), κροτώ, έργο, τέχνη και δίκη.  
 
Τρίτον: Αποστολή της Παιδείας είναι και η σύνδεση των νέων με το παρελθόν. «Να μην βαριέστε το ψάξιμο και να μην κουράζεστε στο σκάψιμο», έλεγε ο Παλαμάς. Σκάψιμο στις ρίζες των λέξεων είναι η ετυμολογία και προϋπόθεση για εις βάθος οικείωση της γλώσσας μας. «Σκάβοντα»ς ο μικρός μαθητής την λέξη «φθονώ», για παράδειγμα, καταλήγει στην Οδύσσεια και στις «αμμουδιές του Ομήρου» και θα του πει ο δάσκαλος, διαβάζοντας το λεξικό, ότι προέρχεται από το «φθίνω» και να το «φθινόπωρο». Και ότι ο Θεός μάς χαρίζει τα καλούδια του «αφθόνως», μα εμείς φθονούμε και λιώνουμε, φθίνουμε από ζήλεια, ζηλοφθονούμε… Μιλάμε για πανίδα και χλωρίδα στο μάθημα των Φυσικών και αγνοούμε ότι η πανίδα ετυμολογείται από τον μυθικό ποιμενικό θεό «Παν», όπως και ο πανικός. ( Στο λεξικό ομηρικών λέξεων του Ιω. Πανταζίδη, του 1872, καταγράφονται 10.855 λέξεις, από τις οποίες 3.055 τις χρησιμοποιούμε αυτούσιες, πατρίδα, θάλασσα, όπλο, γάμος, πέλαγος…).
 
Επιχείρηση «πανάκεια» ονόμασαν οι Άγγλοι το πρόγραμμα εμβολιασμού των υπηκόων τους, στην αειθαλή και αστείρευτη πηγή, την γλώσσα μας, προσέτρεξαν, και για την εννοιολογική της σαφήνεια και για την ομορφιά της, αλλά και γιατί η λέξη περιβάλλεται με κύρος και σοβαρότητα. (Είμαι σίγουρος ότι οι ημέτεροι αυτόχθονες δυτικολάγνοι και ξιπασμένοι οψίπλουτοι θα επέλεγαν μια αγγλική). Η πανάκεια παράγεται, από το παν+άκος, που σημαίνει θεραπεία, εξού και ανήκεστος, ανίατος ασθένεια. Η δε Πανάκεια, με κεφαλαίο, ήταν μια από τις κόρες του Ασκληπιού, κατά την μυθολογία, μαζί με την Υγεία και την Ιασώ - από το ιάομαι-ιώμαι- που σημαίνει θεραπεύω και από δω παράγεται ο ιατρός, η ίαση και όλα τα συμπαρομαρτούντα. Το φυτό μαραίνεται χωρίς την ρίζα του. Το ίδιο συμβαίνει και με το ολόδροσο δένδρο της γλώσσας μας.
 
Τέταρτον: Πλην της ανορθογραφίας πληγή πυορρούσα και… ανήκεστος είναι η λεξιπενία. Όσοι διδάσκουμε πολλές φορές ακούμε τους μαθητές μας να ομολογούν με αμηχανία και θλίψη «δεν ξέρω πώς να το πω, κύριε!». Και πώς αλλιώς; Με τις καμμιά σαρανταριά «συνταγές μαγειρικής», που περιέχουν τα βιβλία τάχα και Γλώσσας, θα εμπλουτιστεί το λεξιλόγιό τους; Και ας το προσέξουμε αυτό, απουσιάζουν από τα βιβλία οι «μεγάλες λέξεις».
 
Ο σπουδαίος Φώτης Κόντογλου στην «Βασάντα», γράφει. «Μία μία σβήνουν από την γλώσσα μας λέξεις μεγάλες, όπως η τιμή, η αξιοπρέπεια, η αγνότητα, η αρετή, η φιλία… Δεν αισθανόμαστε πως το να λείπουνε από το στόμα μας τέτοιες λέξεις, σημαίνει πως σβήσανε από μέσα μας οι ευγενέστερες φλέβες του ανθρώπινου μεγαλείου». Τώρα με την τηλεκπαίδευση, ψυχοβγάλτης για γονείς και δασκάλους, ακούμε toyw μαθητές να χρησιμοποιούν την ανάμεικτη και παρδαλή, με όρους των νέων τεχνολογιών, γλώσσα - όλες ξένες οι λέξεις της- και αισθανόμαστε ότι μας μιλούν περίπου… κινέζικα. 
 
Το μάθημα της ετυμολογίας προσφέρεται και για παραγωγή λέξεων, «λέξεων μεγάλων». Αν γνώριζε ο μαθητής την ετυμολογία και τα συνθετικά λέξεων όπως αρτοποιείο, ρυπογόνος, υδρόγειος, οικονομία, ναύσταθμος -τυχαία τα παραδείγματα- θα μπορούσε να αποκρυπτογραφήσει εκατοντάδες άλλες. (Με πόσο ενθουσιασμό άκουγαν οι μαθητές μου την ετυμολογία των λέξεων «χριστιανός» και «Έλληνας». Η πρώτη από το Χριστός +άνειμι ή ανέω, που σημαίνει σηκώνω τον Χριστό, «ενδέδυμαι», ντύνομαι τον Χριστό. («Όσοι εις Χριστόν εβαπτίσθητε, Χριστόν ενεδύσασθε», διαβάζουμε στην προς Γαλάτας επιστολή του αποστόλου Παύλου). Για το δε δεύτερο, εθνικό μας όνομα, δυσετυμολόγητο λόγω αρχαιότητας, επιλέγω μια κατανοητή και νόστιμη μάλλον παρετυμολογία. Προέρχεται από το εν+λας, που σημαίνει πέτρα, λίθος. Από δω το λαξεύω, το λατομείο, το λεωφορείο. Σχετίζεται με τον μύθο του κατακλυσμού του Δευκαλίωνος και της Πύρρας. Όταν έμειναν μόνοι ζήτησαν από τον Δία, να ξαναγίνει το ανθρώπινο γένος. Ο Δίας τους είπε να πετούν λίθους πίσω τους. Και έτσι από τους λίθους του Δευκαλίωνα έγιναν οι άντρες και από της Πύρρας, οι γυναίκες, δηλαδή, ο λαός. (Υπάρχουν πολλές ερμηνείες για το Ελλάς. Από τους Σελλούς, από το αλς-άλιος, ήλιος και λοιπά).  
 
Πέμπτον: Το μάθημα της ετυμολογίας μπορεί να συνοδεύεται με κείμενα, όπως μύθοι του Αισώπου ή ακόμη και Ευαγγελικές Περικοπές. Μόνα τους τα παιδιά-το βλέπω στην πράξη- μπορούν να εντοπίζουν λέξεις που και σήμερα χρησιμοποιούμε, οπότε καμαρώνουν και χαίρονται και για την πίστη τους και για γλώσσα τους και για την ιστορία και για την καταγωγή τους. Αυτό λέγεται εθνική υπερηφάνεια, που τόσο έχουμε ανάγκη σήμερα που μας «εκύκλωσαν ώσπερ μέλισσαι κηρίον», τα παντοειδή προβλήματα και οι πολεμοχαρείς εξ ανατολών μεμέτηδες…  
 
Δημήτρης Νατσιός  
δάσκαλος-Κιλκίς



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 4:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , , , ,

1 σχόλιο:

ΔΑΝΑΟΣ είπε...

........Δημήτρης Νατσιός
δάσκαλος-Κιλκίς.....
Αγαπητε που αυτοχαραχτηριζεσαι
δάσκαλος-Κιλκίς
Θα ηταν πολυ πιο σωστο να σε λενε δασκαλο ολων των Ελληνων
Σε ευχαριστουμε που υπαρχεις .
Και αν υπηρχε περιπτωση να σταθουν ολα αυτα τα παρταλια που τους διοριζουν κατα σειρα τωρα υπουργους παιδειας απεναντι σου ,το πιθανοτερο θα ηταν να χαμηλωσουν το βλεμμα τους ΕΑΝ ΥΠΗΡΧΕ ΝΤΡΟΠΗ Κ ΦΙΛΟΤΙΜΟ ..........!
ΥΓ. Ειμαι πολυ ''μικρος'' να κρινω τους παντες ,ομως τα γεγονοτα κ αυτα που βιωνω δεν εχουν σχεση με την μορφωση ,αλλα με την λογικη που συναντα πατριδα /θρησκεια/ιστορια/παιδεια/οικογενεια ...κλπ ολα αυτα δηλαδη που κανουν μερικους ακουγοντας τα να λαμβανουν ντραμαμινες για την ναυτια που τους προξενει το ακουσμα τους κ ας μην ταξιδευουν με κυματα !.

04 Δεκεμβρίου, 2020 19:40

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.