συνέχεια από το 1ο μέρος
Γράφει ο Βασίλης Βιλιάρδος
(Τρίτο φίλτρο): Οι πηγές των ειδήσεων τους. Αυτό που
χρειάζονται κυρίως τα ΜΜΕ για να λειτουργήσουν είναι πληροφορίες – όπου
όμως, για λόγους περιορισμού του κόστους τους, δεν αναζητούν ειδήσεις
μέσω της έρευνας δικών τους στελεχών. Οι βασικοί τους προμηθευτές είναι
τα ειδησεογραφικά πρακτορεία, καθώς επίσης τα γραφεία τύπου και
δημοσίων σχέσεων επιχειρήσεων, κομμάτων κλπ. – οπότε καταλαβαίνει
κανείς ότι, όσο πιο οικονομικά ισχυρά και ικανά είναι τα παραπάνω, τόσο
πιο εύκολα προωθούν στα ΜΜΕ αυτά που θέλουν.
Συχνά λοιπόν οι δημοσιογράφοι παίρνουν απλά αυτά που τους προσφέρονται,
χωρίς καν να τα ερευνούν ως προς την αντικειμενικότητα τους –
μεταφέροντας τα στους Πολίτες οι οποίοι, δυστυχώς, συχνά θεωρούν τις ειδήσεις των μεγάλων ΜΜΕ ως απόλυτα σωστές, απλά και μόνο επειδή αναφέρθηκαν από αυτά.
Με βάση μία έρευνα ενός βρετανού δημοσιογράφου, μόνο το 12% των άρθρων
των ποιοτικών ΜΜΕ της χώρας προέρχονται από πραγματικές αναλύσεις ή
έρευνες των δημοσιογράφων τους – ενώ το 41% περιέχουν διαφημιστικό
υλικό, το 13% δεν διαφέρουν καθόλου από δελτία τύπου και τα υπόλοιπα
λαμβάνονται από τα πρακτορεία ειδήσεων έτοιμα, τα οποία αναμεταδίδονται
από όλα τα ΜΜΕ με τον ίδιο τρόπο!
Φυσικά τα πρακτορεία ειδήσεων συνεργάζονται στενά με τους πολιτικούς
και με τις επιχειρήσεις, αφού η δουλειά τους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό
από αυτούς – οπότε κατανοεί κανείς τι ακριβώς μεταφέρουν. Κατά τον ίδιο
Βρετανό τώρα, οι δημοσιογράφοι διαθέτουν 70% λιγότερο χρόνο σε
σχέση με τη δεκαετία του 1980 στη δουλειά τους, αλλά επεξεργάζονται
πενταπλάσιο αριθμό κειμένων – ασφαλώς εις βάρος της ποιότητας τους.
Για παράδειγμα ένας σχετικά καλός οικονομικός αναλυτής, ο οποίος όχι
μόνο έχει σπουδάσει την επιστήμη του, αλλά επί πλέον ενημερώνεται
συνεχώς για τις εξελίξεις του κλάδου του, καθώς επίσης για τα
οικονομικά τεκταινόμενα υπεύθυνα, αφού διαφορετικά κινδυνεύει να παραπληροφορήσει τους αναγνώστες του, χρειάζεται τουλάχιστον δύο ημέρες πλήρους απασχόλησης για να ερευνήσει σωστά και να γράψει μία ανάλυση 2.000 ή 3.000 λέξεων.
Η αμοιβή του όμως, εάν εργάζεται σε αυτόν τον κλάδο για να κερδίσει «τα
προς το ζην» και δεν το κάνει για δική του ευχαρίστηση, είναι αδύνατον
να πληρωθεί – ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου σχεδόν τα πάντα ζητούνται μίζερα δωρεάν, δήθεν με αντάλλαγμα την προβολή των «συγγραφέων» τους.
Ως εκ τούτου κυκλοφορούν τόσα πολλά «σκουπίδια», τα οποία είναι
αδύνατον να προσφέρουν έστω μία ελάχιστη ορθολογική/αντικειμενική
πληροφόρηση – με αποτέλεσμα οι αναγνώστες να αποκτούν διαστρεβλωμένες
γνώσεις και πληροφορίες, οι οποίες μάλλον τους αποπροσανατολίζουν παρά
τους ενημερώνουν (η ημιμάθεια είναι πολύ χειρότερη της αμάθειας).
Έτσι αναφερόμαστε συχνά σε έλλειμμα παιδείας, ενώ στην πραγματικότητα
πρόκειται για έλλειμμα δημοσιογραφίας – με καταστροφικά αποτελέσματα
για το πολιτισμικό επίπεδο της χώρας. Φυσικά η προώθηση «σκουπιδιών» αντί σοβαρών ειδήσεων και αναλύσεων, καθώς επίσης η πτώση του πολιτισμικού επιπέδου εξυπηρετεί τις ελίτ
– ενώ η μεγαλύτερη ευθύνη των Πολιτών είναι η αδιαφορία για τη σωστή
ενημέρωση τους, τονίζοντας πως υπάρχουν χιλιάδες ανεύθυνοι πολιτικά
άνθρωποι που δεν έχουν διαβάσει καν το Σύνταγμα της χώρας τους και
δυστυχώς ψηφίζουν, «παίρνοντας στο λαιμό τους» όλους τους άλλους.
Βέβαια, δεν είναι υπεύθυνα μόνο τα ΜΜΕ για τα «σκουπίδια», με τα οποία
γεμίζουν τις σελίδες τους αλλά, επίσης, οι αναγνώστες τους – οι οποίοι σπάνια είναι πρόθυμοι να πληρώσουν για τη σωστή ενημέρωση τους.
Ακόμη χειρότερα, νομίζουν πως τη δικαιούνται δωρεάν, αδιαφορώντας για
το χρόνο που αφιερώνει ο συντάκτης τους – ενώ θεωρούν πως πρέπει να
είναι ευτυχής απλά και μόνο επειδή τον διαβάζουν!
(Τέταρτο φίλτρο): Οι επιθέσεις εναντίον των ΜΜΕ. Οι
ειδήσεις ή οι αναλύσεις των μέσων που είναι δυσάρεστες στις ελίτ,
«απαντώνται» συστηματικά με αρνητικές αντιδράσεις εκ μέρους τους – οι
οποίες δεν είναι μόνο αγωγές ή μηνύσεις αλλά, επίσης, καθοδηγούμενα από
τις εταιρείες δημοσίων σχέσεων αρνητικά γράμματα αναγνωστών,
προσβλητικά τηλεφωνήματα, κακεντρεχή σχόλια σε διάφορα forum,
προσωπικές απειλές, διαμαρτυρίες των διαφημιζομένων που απειλούν με το
σταμάτημα των διαφημίσεων τους κοκ.
Για παράδειγμα, μία ολόκληρη σειρά άρθρων και ρεπορτάζ που αφορούσαν
τους πιλότους της Lufthansa, εκ μέρους της εφημερίδας SZ, είχαν ως
αποτέλεσμα να απειλήσει η αεροπορική εταιρία τη διοίκηση με τη μείωση
των 10.000 συνδρομών που είχε στην SZ – ενώ την ίδια εποχή μία
Βρετανίδα δημοσιογράφος κατήγγειλε ότι, πολλά περιοδικά και εφημερίδες είχαν απορρίψει τα πλήρως τεκμηριωμένα ρεπορτάζ της για τους πιλότους της Lufthansa (πηγή), για να μην τη χάσουν από πελάτη.
(Πέμπτο φίλτρο): Η επικρατούσα ιδεολογία. Τα κυρίαρχα ΜΜΕ
υπηρετούν συνήθως μία συγκεκριμένη ιδεολογία, αυτήν των ελίτ, επειδή
διαφορετικά δεν μπορούν να επιβιώσουν οικονομικά – ενώ ακόμη και αν δεν
το κάνουν, λειτουργούν προσεκτικά ως «μέσο αποσυμπίεσης» της οργής της
πλειοψηφίας, έτσι ώστε να μην πλημμυρίσει τους δρόμους και να μην
εξεγερθεί.
Στο παράδειγμα της Ελλάδας, κανένα από τα καθεστωτικά ΜΜΕ δεν φιλοξενεί αντίθετες στα μνημόνια απόψεις
– εκτός εάν έχει τη δυνατότητα/στελέχη να τις καταρρίψει. Καλούν
δηλαδή κάποιον με αντίθετες απόψεις, συνήθως οικονομολόγο ή πολιτικό,
με στόχο να αποδείξουν πως κάνει λάθος και να τον διασύρουν – έτσι ώστε
να πεισθούν οι τηλεθεατές πως τα μνημόνια είναι θεάρεστο έργο των
πιστωτών και πρέπει να τους ευγνωμονούν.
Για το ίδιο θέμα, στη Γερμανία σχεδόν κανένας οικονομικός δημοσιογράφος δεν άσκησε κριτική στην καταστροφικά λανθασμένη πολιτική που επιβλήθηκε στην Ελλάδα
– ενώ όταν το έκαναν μερικοί, αφού ήταν πλέον φανερά τα αποτελέσματα,
ήταν για προσχηματικούς καθαρά λόγους. Αντίθετα, οι κατηγορίες κατά των
Ελλήνων με αποκορύφωμα το όρθιο δάκτυλο της Αφροδίτης, ήταν σε
καθημερινή βάση – επηρεάζοντας αρνητικά την κοινή γνώμη και τοποθετώντας
την εναντίον της Ελλάδας.
Με ένα δεύτερο παράδειγμα, όποιος ασκούσε κριτική στα φασιστικά
καθεστώτα που είχαν επιβάλλει οι Η.Π.Α. στη Λατινική Αμερική,
κατηγορούταν από τα ΜΜΕ ως κομμουνιστής – επιβεβαιώνοντας το ρητό,
σύμφωνα με το οποίο όποιος δεν είναι υπέρ μας, είναι εναντίον μας. Φυσικά υπάρχουν έμμισθοι δημοσιογράφοι, οικονομολόγοι κλπ. στην υπηρεσία της εκάστοτε επικρατούσας ιδεολογίας
– όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου βλέπουμε αρκετούς υποστηρικτές
του ΔΝΤ και των μνημονίων να προβάλλονται από τα ΜΜΕ, ως μη
αμφισβητήσιμοι και απολύτως αξιόπιστοι ειδικοί επιστήμονες.
Τέλος, στη Γερμανία τη δεκαετία του 1970 αρκετοί αριστεροί
χαρακτηρίζονταν ως άτομα που συμπαθούσαν την τρομοκρατική οργάνωση της
RAF – με στόχο την αφαίρεση της «νομιμοποίησης» τους, όσον αφορά την
έκφραση των απόψεων τους. Κάτι σχετικά ανάλογο διαπιστώνεται στην
Ελλάδα, όπου όλοι όσοι τάσσονται εναντίον της παράνομης μετανάστευσης
στηριζόμενοι στις συνθήκες του ΟΗΕ (άρθρο), χαρακτηρίζονται φασίστες, ακροδεξιοί, ρατσιστές, εθνικιστές κοκ. –
με στόχο την προσωπική «φίμωση» τους, αφού οι ελίτ υποστηρίζουν καθαρά
τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες επειδή ελέγχονται πολύ πιο εύκολα, ενώ
προσφέρουν φθηνότερο εργατικό δυναμικό.
Η τεκμηρίωση των μεθόδων χειραγώγησης
Περαιτέρω, δύο από τους επιστήμονες που ασχολήθηκαν με το θέμα των φίλτρων προς αποφυγή της χειραγώγησης (Herman, Chomsky),
ανέφεραν ένα κλασσικό παράδειγμα της λειτουργίας των ΜΜΕ –
συγκρίνοντας τις ειδήσεις των αμερικανικών μέσων ενημέρωσης στο θέμα
των γενοκτονιών αφενός μεν στην Καμπότζη, αφετέρου στο Ανατολικό Τιμόρ
τη δεκαετία του 1970. Η βασική διαφορά μεταξύ τους ήταν το ότι, στην Καμπότζη αυτοί που διενήργησαν το έγκλημα ήταν οι κομμουνιστές (Ερυθροί KHMER), ενώ στο Τιμόρ η φιλική προς τις Η.Π.Α. κυβέρνηση της χώρας.
Στα πλαίσια αυτά διαπίστωσαν πως οι ειδήσεις για την Καμπότζη σε μία
μόνο εφημερίδα (NYT) ήταν 15 φορές πιο πολλές από ότι για το Ανατολικό
Τιμόρ – όπου, επειδή στο τελευταίο η γενοκτονία προκλήθηκε με
αμερικανικά όπλα, οι αναφορές θα προκαλούσαν ζημία τόσο στους
ιδιοκτήτες των ΜΜΕ (πρώτο φίλτρο), όσο και στους διαφημιζομένους (δεύτερο φίλτρο).
Εκτός αυτού το υπουργείο εξωτερικών των Η.Π.Α. ενδιαφερόταν προφανώς
για την «απονομιμοποίηση» των κομμουνιστικών καθεστώτων, οπότε προμήθευε τα ΜΜΕ όσο καλύτερα μπορούσε με ειδήσεις από τα εγκλήματα στην Καμπότζη – ελάχιστα με τα αντίστοιχα στο Τιμόρ, αφού θεωρούταν ο βασικότερος σύμμαχος τους στην περιοχή (τρίτο φίλτρο).
Οι δύο επιστήμονες επικρίθηκαν πολύ αυστηρά από την αμερικανική κυβέρνηση για την ανάλυση των ειδήσεων εκ μέρους τους (τέταρτο φίλτρο) – η οποία φυσικά ήταν αντίθετη με την επικρατούσα ιδεολογία (πέμπτο φίλτρο). Όσον αφορά τη γενοκτονία στο Τιμόρ, δεν χαρακτηρίσθηκε ως τέτοια για πάρα πολλά χρόνια – ενώ τα ΜΜΕ προσπάθησαν να την αιτιολογήσουν με τον πόλεμο εναντίον του «εγκληματικού» κομμουνιστικού κόμματος (όπως του Σ. Χουσεΐν στο Ιράκ με τη δήθεν κατοχή χημικών, του Καντάφι στη Λιβύη κοκ.).
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, όταν διαβάζει κανείς μία εφημερίδα ή ακούει ειδήσεις,
οφείλει να συνειδητοποιεί πως δεν πρόκειται για ολόκληρη την αλήθεια –
αλλά μόνο για σκόπιμα φιλτραρισμένες πληροφορίες, οι οποίες εξυπηρετούν
ή προστατεύουν πάντοτε κάποια συμφέροντα. Όσον αφορά το διαδίκτυο, στο
οποίο υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εκφέρει ο οποιοσδήποτε ελεύθερα τη
γνώμη του ή να μεταφέρει κάποιες ειδήσεις (μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστοσελίδες κλπ.), οι ελίτ έχουν λάβει ήδη τα μέτρα τους – προμηθεύοντας με σκόπιμα ψευδείς ειδήσεις τα διάφορα site, έτσι ώστε να χάσουν την αξιοπιστία τους,
πλημμυρίζοντας το με εκατοντάδες χιλιάδες δικούς τους κόμβους για να
μην μπορεί κανείς να βρει εύκολα αυτούς που κάνουν σωστή δουλειά,
διαθέτοντας ανθρώπους που βρίζουν χαμηλώνοντας το επίπεδο των σελίδων ή
ασκούν έντονη αρνητική κριτική κοκ.
Ως εκ τούτου τα παραπάνω πέντε φίλτρα δεν είναι αρκετά για να απειλήσουν το σύστημα της μαζικής προπαγάνδας – ενώ μόνο οι σωστά ενημερωμένοι Πολίτες είναι σε θέση να αμυνθούν απέναντι στη χειραγώγηση τους από τα ΜΜΕ.
Οι Πολίτες αυτοί πρέπει να αναζητούν πολύ προσεκτικά τον τρόπο και τις
πηγές ενημέρωσης τους – γνωρίζοντας πως η έρευνα τους αυτή είναι πολύ
πιο σημαντική από την απλή ανάγνωση ειδήσεων ή αναλύσεων που δεν έχει
αποδειχθεί η αξιοπιστία και η φερεγγυότητα τους όχι από τα αμφιβόλου
προέλευσης και σκοπιμότητας σχόλια των αναγνωστών τους, αλλά από τη δική
τους κοινή λογική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου