Συγγραφέας Ερευνητής
(Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση Μαρτίου Απριλίου 2016
Διαβάστε το πρώτο μέρος ΕΔΩ )
Η Ρωσία σε Ρόλο Ρυθμιστή
“Η επικείμενη Πανορθόδοξη Σύνοδος στην Ορθόδοξη Ακαδημία της Κρήτης δεν θα είναι «Οικουμενική», διότι δεν προορίζεται να ασχοληθεί με δογματικά θέματα της Εκκλησίας, ούτε θα υλοποιήσει οποιεσδήποτε καινοτομίες στην λειτουργική ζωή της Εκκλησίας” Δήλωσε ο Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών κ.κ Κύριλλος, σε συνέντευξη του σε ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων, ένα μήνα και κάτι μετά την συμφωνία-νίκη του για τον τόπο διεξαγωγής της Συνόδου, ο οποίος θα είναι τελικά η Κρήτη. Παράλληλα υπερθεμάτισε την ανάγκη της ορθής διεξαγωγής της Συνόδου προκειμένου, αυτή να γίνει βάση ενότητας των ορθοδόξων.
Ο επικεφαλής της Ρωσικής Εκκλησίας επίσης, διέψευσε τις φήμες που τον θέλουν να αμφισβητεί τη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου (!), ενώ, πριν τη συνέντευξη, το τμήμα εξωτερικών υποθέσεων της μοσχοβίτικης εκκλησίας χαρακτήριζε αντιχριστιανικές τις φήμες που διαδίδονται ότι σε αυτή τη σύνοδο (την 8η Οικουμενική!) θα γίνει ένωση με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και θα καταργηθεί το «παλαιό ημερολόγιο».
Τέλος ο Πατριάρχης ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «Η Συνοδική Αδελφότητα πολλών τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών αντιμετώπιζε πολλά προβλήματα, λόγω του γεγονότος, ότι για πολλούς αιώνες όλα τα αρχαία Πατριαρχεία ήσαν υπό μουσουλμανική κυριαρχία», υπενθυμίζοντας στις αρχαίες εκκλησίες, όχι τυχαία νομίζω, μια δυσάρεστη αλήθεια.
Μια σύνοδος, όχι τόσο… Οικουμενική…
Στο δεύτερο μέρος του άρθρου είχα σκοπό απλά να ασχοληθούμε λίγο με τα αραβόφωνα Πατριαρχεία και το ρόλο τους στο γεωθρησκευτικό σκάκι, όμως οι εξελίξεις τρέχουν και μας προλαβαίνουν, έτσι θεώρησα ότι πρέπει να μείνουμε λίγο ακόμα στις σημαντικές κινήσεις της Ρωσικής Εκκλησίας, οι οποίες μπορούν να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως.
Τα λόγια του κ. Κυρίλλου σίγουρα δεν είναι τυχαία και μπορεί να εκφράζονται στα πλαίσια της διπλωματίας του τμήματος εξωτερικών υποθέσεων των ρωσόφωνων ορθοδόξων, εντούτοις όπως μας έχει αποδείξει καμία του κίνηση και καμία του δήλωση, δεν γίνεται ή δεν λέγεται, απλά για να λεχθεί. Άλλωστε αν παρατηρήσουμε τα πιο σημαντικά χαρακτηρίστηκα αυτής της mini διακήρυξης, από πλευράς του ρώσου προκαθημένου, θα δούμε τα εξής:
α) αρνείται ότι αμφισβητεί την θέση του Οικουμενικού Πατριάρχη, κάτι που δεν μας εκπλήσσει, αφού επισήμως αυτή είναι η πάγια στάση της ρωσικής εκκλησίας. Έτσι, αφήνει παράλληλα να υπονοηθεί, στην ουσία, ότι όλα όσα προηγήθηκαν, τους προηγούμενους μήνες, ήταν απλά για το… καλό της Ορθοδοξίας και όχι προϊόν άλλων βλέψεων.
β) υποβαθμίζει τη σπουδαιότητα της Συνόδου, αρνούμενος να της δώσει τον επιθετικό προσδιορισμό «Οικουμενική», χρησιμοποιώντας το επιχείρημα ότι δεν θα λυθούν δογματικά και λειτουργικά ζητήματα! (αγνοώντας, σκοπίμως η όχι, ότι αυτός ο χαρακτηρισμός, σε μια μεγάλη Σύνοδο, δίνεται αργότερα από τη συνείδηση του σώματος της εκκλησίας).
γ) διαψεύδει τις… φήμες περί ενώσεως της Ορθόδοξης με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και την κατάργηση του παλαιού ημερολογίου.
Αυτές οι δύο παράμετροι, η υποβάθμιση δηλαδή της σημαντικότητας της Συνόδου και η διάψευση των φημών περί ένωσης, δυστυχώς είναι δυσερμήνευτες. Ωστόσο υπάρχει μια πιθανή ερμηνεία, η οποία έχει να κάνει με το ότι δεν θέλει, η ρωσική εκκλησιαστική ιεραρχία, η συνάντηση που είχε ο Ρώσος Πατριάρχης με τον Ποντίφικα, να παρεξηγηθεί από το σύνολο της ορθοδοξίας. Εξάλλου η Ρωσία, στη συνείδηση των πιο σκληροπυρηνικών ορθοδόξων, πρεσβεύει πλέον την πατερική παράδοση περισσότερο και από την Ελλαδική Εκκλησία, που βρίσκεται κάτω από την κυριαρχία της δύσης, Έτσι υπερτονίζει, ότι το δόγμα δεν θα «πειραχθεί», ικανοποιώντας μια ισχυρή μερίδα ορθοδόξων, που δεν θέλουν να ακούν το όνομα του Πάπα, ούτε στα παραμύθια.
Παράλληλα, εμμέσως, (δεν εξετάζουμε εδώ αν το κάνει σκόπιμα ή όχι, αυτό θα το δείξει η ιστορία), υποβαθμίζει και το ρόλο του πατριαρχείου που συγκάλεσε τη σύνοδο, καθώς πλέον δεν θεωρείται ότι αυτό έχει την ευθύνη άλλης μίας Οικουμενικής Συνόδου, αλλά μίας Πανορθόδοξης, που δεν θα έχει δογματικό χαρακτήρα αλλά καθαρά «διοικητικό».
Ο Ρόλος του Ρυθμιστή…
Φυσικά η διαπίστωση-διακήρυξη της ρωσικής πλευράς δεν εξηγεί το γιατί, αφού η σύνοδος αυτή δεν θα είναι Οικουμενική, οι προετοιμασίες και οι διαβουλεύσεις κράτησαν 50 ολόκληρα χρόνια. Ούτε εξηγεί την αυστηρή του στάση, σε ότι αφορούσε τους κανόνες συζήτησης και όλες αυτές τις λεπτομέρειες που κάνουν τη διαφορά, τους προηγούμενους μήνες. Προσωπικά θα απαντούσα με τη φράση του αρχαίου φιλοσόφου, των ρωμαϊκών χρόνων, Κικέρωνα «Ο Tempora, O Mores» (Ω καιροί, Ω ήθη!).
Όμως επειδή τα πάντα έχουν την ερμηνεία τους, πρέπει να σταθούμε στο εξής γεγονός: παρόλη την υποβάθμιση της Συνόδου, η δήλωση αναφέρει ότι «αυτή μπορεί να αποτελέσει έναν σημαντικό παράγοντα για την ενίσχυση της ενότητας και της συνεργασίας μεταξύ των Ορθόδοξων Εκκλησιών, καθώς και να αποσαφηνίσει όλα τα φλέγοντα ζητήματα». Με τι σκοπό όμως; Τη συζήτηση, κάποτε, για ένωση με τις άλλες ομολογίες; Για την ενίσχυση, απλά των δεσμών μεταξύ των ορθοδόξων ή για την επίλυση σημαντικών διαφορών που προέκυψαν από την ξεχωριστή ιστορική συνέχεια μεταξύ των μεγάλων Πατριαρχείων και των αυτοκέφαλων εκκλησιών; Και πάλι την απάντηση θα μας τη δώσει ο χρόνος. Εδώ, το μοναδικό που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι το ότι η κεφαλή της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας βαφτίζοντας τη σύνοδο «βάση ενότητας των ορθοδόξων», επιβάλλοντας τους κανόνες της διεξαγωγής και θέτοντας επί τάπητος το ζήτημα του προβλήματος των διοικήσεων των Πατριαρχείων που βρίσκονται σε ισλαμικό έδαφος, επιθυμεί εμμέσως να παίξει, η εκκλησία της Μόσχας, ρυθμιστικό ρόλο στην όλη διαδικασία και τώρα και, φυσικά, στο μέλλον.
Η Φωνή των Ορθοδόξων…
Παρεμβάλλοντας μια προσωπική άποψη σε όλο αυτό το σκηνικό οφείλω, για να είμαι έντιμος απέναντι σε όλους τους αναγνώστες, να πω ότι η ρωσική πλευρά, από εκκλησιαστικής αλλά και πολιτικής απόψεως, γνωρίζει να παίζει καλά το παιχνίδι. Γνωρίζει ότι δεν μπορεί να διεκδικήσει ευθέως τα πρωτεία του Οικουμενικού θρόνου και να γίνει πρώτη μεταξύ ίσων, ανάμεσα στις κεφαλές της ορθοδοξίας αλλά από την άλλη ξέρει καλά, ότι είναι η μόνη, παγκοσμίως, ισχυρή Ορθόδοξη Εκκλησία, σε σχέση με τις υπόλοιπες. Η Εκκλησία της Ελλάδος, δεν μπορεί να έχει ισχυρή φωνή, καθώς είναι μια εκκλησία που βρίσκεται σε μια χώρα που μαστίζεται από την οικονομική και την προσφυγική κρίση και είναι απομονωμένη, μακριά από το παγκόσμιο παιχνίδι δύναμής, όπως άλλωστε απομονωμένη είναι και η ίδια η χώρα. Είναι λογικό λοιπόν να θέλει να παίξει ρυθμιστικό ρόλο στην όλη υπόθεση.
Κυκλοφορούσε παλιά, ειδικά ανάμεσα στους ρωσόφιλους θεολόγους, η φράση «αν η Ελλάδα είναι το Φως του Θεού, η Ρωσία είναι το ισχυρό του χέρι». Αυτή είναι και η αντίληψη που, εν πολλοίς, υπάρχει και στην πλευρά της ρώσικης εκκλησίας, η ελληνική πατερική θεολογία είναι το φως της θείας γνώσης, ενώ η Ρωσία το απαύγασμα της θείας δύναμης. Το αναφέρω αυτό γιατί, ακόμα και στο ζενίθ του σύγχρονου υλισμού, πιστεύω ότι, πέραν του συμφέροντος, τις αποφάσεις των ισχυρών διέπει και ένα σύνολο αντιλήψεων, πεποιθήσεων και νοοτροπιών.
Μόσχα και Βατικανό, η Κορυφαία Συνάντηση…
Ο κ.κ. Κύριλλος επιβεβαιώνοντας την επιθυμία του ρωσορθόδοξου Πατριαρχείου να παίξει ηγετικό και ρυθμιστικό ρόλο στην σύγχρονη χριστιανική και θρησκευτική ιστορία, περιοδεύει κατά καιρούς ανά τον κόσμο, συναντώντας άλλους πατριάρχες και σημαντικές πολιτικές προσωπικότητες ξένων χωρών. Στο πλαίσιο αυτής της γραμμής ο Πατριάρχης Μόσχας συναντήθηκε με τον Πάπα, σε μια μοναδική γεωθρησκευτική συνάντηση.
Από μόνη της αυτή η επίσκεψη χαρακτηρίστηκε, από τους θρησκευτικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους, κοσμοϊστορικό γεγονός, καθώς ποτέ στο παρελθόν Ρώσος Πατριάρχης δεν συναντήθηκε με Ρωμαιοκαθολικό Ποντίφικα. Μάλιστα, η πραγματοποίηση της σημαντικής αυτής συνάντησης έλαβε χώρα, όχι επί καθεστώτος του Mikhail Gorbachev ή του Boris Yeltin που ήταν και οι δύο σχετικά φιλοδυτικοί, αλλά επί καθεστώτος Putin, όπου οι σχέσεις με τη δύση έχουν ξεπεράσει τα όρια του τεταμένου και αγγίζουν τον ορισμό της… «καυτής πατάτας». Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός του ότι η, φημολογούμενη εδώ και χρόνια, συνάντηση των δύο προκαθημένων, δεν έγινε στη Ρωσία η τη Ρώμη, αλλά στην παραδοσιακά φιλορωσική (και άθεη) Κούβα. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, καθώς η αντίθετη περίπτωση θα σήκωνε θύελλα αντιδράσεων στο εσωτερικό της ρωσικής εκκλησίας, μην ξεχνάμε ότι αυτή η συνάντηση πραγματοποιήθηκε τελικά, μετά από 20 χρόνια διαβουλεύσεων, αρνήσεων και αναταραχών.
Άλλωστε, όπως είπαμε και πριν, παρόλη τη φημολογία και την παραφιλολογία σχετικά με την προετοιμασία για την… ένωση της ανατολικής με τη δυτική εκκλησία, κανένα τέτοιο θέμα δεν τέθηκε στην ατζέντα των δύο ιεραρχών. Τόσο το δογματικό χάσμα όσο και η διαφορά νοοτροπίας παραμένει αγεφύρωτη και αυτό το γνωρίζουν και οι δύο. Παράδειγμα αποτελεί η θέση του Πάπα Φραγκίσκου περί ομοφυλοφιλίας, με την γνωστή του ρήση «ποιος είμαι εγώ για να κρίνω;», σε αντίθεση με τη σκληρή στάση που υιοθετεί απέναντι στο ίδιο ζήτημα η εκκλησιαστική ηγεσία της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα λοιπόν ο Ρώσος Πατριάρχης πραγματοποίησε το εν λόγω ταξίδι, στο οποίο συμπεριλαμβάνονταν και η συνάντηση με τον Πάπα, με τις ευλογίες του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος επιθυμεί να κάνει, ίσως έτσι, ένα άνοιγμα προς τις θρησκευτικές (και όχι προς τις άθεες πολιτικές) αρχές της Δύσης αλλά και για να ξαναδώσει τον προστατευτικό χαρακτήρα που είχε η Ρωσία για τον ανατολικό χριστιανισμό, πριν πέσει ο τελευταίος τσάρος.
Η Εκκλησιαστική Διπλωματία και Ο Ρόλος του Προστάτη…
Ο κ.κ. Κύριλλος άλλωστε συναντήθηκε και με τις πολιτειακές αρχές της Κούβας λειτουργώντας ατύπως ως διπλωμάτης και αποδεικνύοντας, αυτό που είπαμε στο πρώτο μέρος του άρθρου, το ότι δηλαδή στη Ρωσία η Εκκλησία, καθώς και όλοι οι θεσμοί, εξυπηρετούν πρωτίστως τα κρατικό συμφέρον. Πέραν των άλλων, το μεγαλύτερο κέδρος αυτής της συνάντησης είναι το ότι πλέον η ρωσική πλευρά έσπασε το μονοπώλιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το οποίο παραδοσιακά και για πολλά περισσότερα χρόνια, ηγούνταν του διαχριστιανικού διαλόγου, στο κέντρο του οποίου τώρα μπήκε δυναμικά η εκκλησία της Μόσχας καθιστάμενη πλέον και επισήμως ρυθμιστικός παράγοντας και σε αυτό το πεδίο.
Την ίδια ώρα, της κορυφαίας συνάντησης, ο κ.κ. Βαρθολομαίος δήλωνε με νόημα, μέσω Twitter, ξεκαθαρίζοντας παράλληλα ποιος πρωτοστάτησε στην προσέγγιση της ανατολικής και δυτικής εκκλησίας, «Προσεύχομαι για τους εν Χριστώ αδελφούς Πάπα Φραγκίσκο και Πατριάρχη Κύριλλο. Είμαι ικανοποιημένος που ο διάλογος που ξεκίνησε το 1964 από τους Αθηναγόρα και Παύλο εξακολουθεί να αποδίδει καρπούς”.
Εκτός αυτού, η πολιτική νίκη της Ρωσίας σε αυτή την συνάντηση ήταν η ίδια η δήλωση του Πάπα ο οποίος, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις των Αμερικάνων να γίνει πιο αυστηρός με τη Ρωσία, και να συμμετάσχει έτσι, πιο ενεργά, στο νέο ψυχρό πόλεμο, είπε ότι «Στην τραγική κατάσταση που επικρατεί σήμερα πρέπει να αφεθούν κατά μέρος οι εσωτερικές διαφωνίες και να ενώσουμε τις δυνάμεις μας (σ.τ.α. με τη Ρωσία εν προκειμένω) για τη σωτηρία του χριστιανισμού στις περιοχές όπου υπόκειται σε φοβερές διώξεις».
Αυτή η δήλωση ανεβάζει τη Ρωσική πλευρά στο θρόνο του προστάτη της ανατολικής χριστιανοσύνης και επίσης της αναγνωρίζει δικαιώματα επέμβασης στην ευαίσθητη περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Έτσι ο Πρόεδρος Putin και ο Μακαριότατος Πατριάρχης κ.κ Κύριλλος κέρδισαν τη μάχη, τουλάχιστον, στο πεδίο των εντυπώσεων με τον πλέον πανηγυρικό τρόπο.
Οι Κόπτες, το Ισλάμ και η Ρώσικη Εκκλησία…
Στο ίδιο μοτίβο, της ρώσικης προστασίας των ορθοδόξων και της ανάληψης ρυθμιστικού ρόλου, κινείται όλη η επικοινωνιακή πολιτική της εκκλησίας της Μόσχας και εντός της ορθόδοξης θρησκευτικής σφαίρας και εκτός. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συνάντηση του Ρώσου με τον Προκαθήμενο των Κοπτών, στην Πατριαρχική κατοικία στη Μονή Danilov, κατά τη διάρκεια της οποίας ο κ.κ. Κύριλλος, αναφερόμενος στο ρόλο της Ρωσίας στην προστασία των διωκόμενων χριστιανών της Μέσης Ανατολής και τη Αφρικής, δήλωσε μεταξύ άλλων ότι «Γνωρίζετε, βέβαια, ότι η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει κάνει μόνο δηλώσεις για τους Χριστιανούς στην Αίγυπτο και τη Μέση Ανατολή.
Έχουμε έλθει σε άμεση επαφή με την πολιτειακή ηγεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας σχετικά με τα θέματα. Όπως γνωρίζετε, οι προσπάθειες της Ρωσίας είχαν ως στόχο την προστασία, συμπεριλαμβανομένου και του χριστιανικού πληθυσμού της Αιγύπτου». Η φράση θέλει να καταδείξει με τον πιο προφανή τρόπο σε όλες τις ενδιαφερόμενες πλευρές, ότι η κεφαλή της Εκκλησίας της Μόσχας και Πασών των Ρωσιών, ήταν η μόνη, προφανώς σε σχέση με τις άλλες κεφαλές, που δεν αρκέστηκε στα λόγια αλλά προχώρησε σε πράξεις, σε συνεργασία πάντα με την κρατική δομή, με σκοπό την προστασία της χριστιανοσύνης που δοκιμάζεται σε ισλαμικά εδάφη. Aυτό το νόημα είχε και η εκδήλωση ανησυχίας του κ.κ. Κυρίλλου, σχετικά με την ιστορική συνέχεια και την πραγματική ελευθερία των, πάλαι ποτέ. λαμπρών και αρχαίων εκκλησιών που βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία μουσουλμανικών καθεστώτων.
Συμπερασματικά λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι η επερχόμενη Πανορθόδοξη σύνοδος, μπορεί να μην αναγνωρίζεται από όλους, ως οικουμενική, αλλά για την Κωνσταντινούπολη και τη Μόσχα αποτελεί το πεδίο ανάληψης νέων ρόλων και ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των παλιών. Στο τρίτο και (ελπίζω) τελευταίο μέρος του άρθρου θα δούμε τον ρόλο των Πατριαρχείων που βρίσκονται στην καρδιά της ισλαμικής κρίσης και κάθε μέρα βιώνουν πραγματικά μαρτυρικές καταστάσεις.
συνεχίζεται στο 3ο μέρος
Geopolitics
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου