Μετάφραση από τα Γαλλικά: Φωτεινή Μαστρογιάννη
Επιμέλεια: Φωτούλα Ιωαννίδου - Τσιρώνη
BREXIT
και η κατάρρευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Εθνική
κυριαρχία: γιατί;
Του Σαμίρ Αμίν*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέτυχε;
Αν
και η κατάρρευση του ευρωπαϊκού σχεδίου (και ειδικότερα του υποσυστήματος του
ευρώ) βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη εδώ και χρόνια (βλ. Σαμίρ Αμίν, η κατάρρευση του
σύγχρονου καπιταλισμού), το Brexit αποτελεί απόδειξη μίας μεγάλης διαμαρτυρίας.
Το
ευρωπαϊκό σχέδιο σχεδιάστηκε ήδη από την αρχή του, το 1957, ως το μέσο των
καπιταλιστικών μονοπωλίων των εταίρων – ειδικότερα της Γαλλίας και της
Γερμανίας - με την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, για να εκτονώσει τον
κίνδυνο σοσιαλιστικής ολίσθησης είτε αυτή θα ήταν ριζοσπαστικής είτε
μετριοπαθούς μορφής. Η Συνθήκη της Ρώμης, η οποία διαφύλασσε την ιερότητα της
ιδιωτικής περιουσίας, έθεσε εκτός νόμου οποιαδήποτε σοσιαλιστική φιλοδοξία,
όπως ειπώθηκε την εποχή του Ζισκάρ ντ 'Εστέν.
Στη
συνέχεια και σταδιακά αυτός ο χαρακτήρας ενισχύθηκε από την ευρωπαϊκή
ολοκλήρωση, μία ολοκλήρωση μπετόν αρμέ, με τις συνθήκες του Μάαστριχτ και της
Λισσαβόνας. Το ενορχηστρωμένο επιχείρημα
της προπαγάνδας για την αποδοχή του
σχεδίου ήταν ότι καταργήθηκε τελικά η
εθνική κυριαρχία των κρατών της Ένωσης, αυτές οι κυριαρχίες (στην αστική/ ιμπεριαλιστική τους
μορφή) που υπήρξαν η απαρχή των πρωτοφανών σφαγών των δύο παγκοσμίων πολέμων
του εικοστού αιώνα.
Ως
εκ τούτου, το έργο βρήκε θετική ανταπόκριση στις νεότερες γενιές, δημιουργώντας αυταπάτες για μία
δημοκρατική και ειρηνιστική
ευρωπαϊκή κυριαρχία, η οποία ανέλαβε την πρωτοκαθεδρία από τις πολεμικές
εθνικές κυριαρχίες του παρελθόντος. Στην πραγματικότητα, η κυριαρχία των κρατών
ποτέ δεν καταργήθηκε, αλλά κινητοποιήθηκε
για να δεχθεί τον νεο-φιλελευθερισμό, έγινε το απαραίτητο πλαίσιο για τη
διασφάλιση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής διαχείρισης των
χρηματιστικών μονοπωλίων.
Το
ευρωπαϊκό σχέδιο βασίζεται στην απόλυτη
άρνηση της δημοκρατίας (κατανοητής ως άσκησης επιλογής μεταξύ εναλλακτικών
κοινωνικών προγραμμάτων) που εκτείνεται πολύ πιο πέρα από το «έλλειμμα
δημοκρατίας» που προκαλείται από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών. Έχει δώσει
επανειλημμένες αποδείξεις και έχει de facto εκμηδενίσει την αξιοπιστία των
εκλογών τα αποτελέσματα των οποίων δεν είναι νόμιμα παρά μόνο εφόσον
συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του νεο-φιλελευθερισμού.
Η
Γερμανία είχε τη δυνατότητα, στο πλαίσιο αυτού του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, να
διεκδικήσει την ηγεμονία. Με αυτό τον τρόπο, η γερμανική κυριαρχία (αστική /
καπιταλιστική) δημιουργήθηκε ως το
υποκατάστατο μιας ανύπαρκτης ευρωπαϊκής κυριαρχίας. Οι ευρωπαίοι εταίροι
καλούνται να ευθυγραμμιστούν με τις απαιτήσεις αυτής της κυριαρχίας που
είναι ανώτερη των άλλων.
Η
Ευρώπη έχει γίνει γερμανική Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη όπου το Βερολίνο
διαχειρίζεται το νόμισμα σε όφελος των γερμανικών Konzern. Σημαντικοί πολιτικοί όπως είναι ο
υπουργός Οικονομικών Σόιμπλε, επιδίδονται σε μόνιμους εκβιασμούς και απειλούν
τους Ευρωπαίους εταίρους για «έξοδο της Γερμανίας» (Gexit) σε περίπτωση που
τεθεί υπό αμφισβήτηση η ηγεμονία του
Βερολίνου.
Το
συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε προκύπτει από τα γεγονότα: το γερμανικό
μοντέλο δηλητηριάζει την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας. Ο
νεο-φιλελευθερισμός είναι η πηγή της επίμονης στασιμότητας της ηπείρου, σε
συνδυασμό με τις συνεχιζόμενες πολιτικές λιτότητας.
Ο
νεο-φιλελευθερισμός είναι ένα παράλογο σύστημα όσον αφορά την προοπτική της
προστασίας των συμφερόντων των λαϊκών πλειοψηφιών όλων των χωρών της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας,
όπως και στην προοπτική της μακροπρόθεσμης υπεράσπισης των οικολογικών συνθηκών
αναπαραγωγής της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.
Επιπλέον,
ο νεο-φιλελευθερισμός οδηγεί σε ατελείωτη επιδείνωση της ανισότητας μεταξύ των
εταίρων, είναι η αιτία των εμπορικών πλεονασμάτων της Γερμανίας και των
αντίστοιχων ελλειμμάτων των άλλων. Αλλά ο νεο-φιλελευθερισμός αποτελεί μια απόλυτα λογική επιλογή για τα οικονομικά
μονοπώλια που εξασφαλίζουν, κατ’αυτό τον τρόπο, τη συνεχή ανάπτυξη των εισοδημάτων τους.
Το
σύστημα αυτό δεν είναι βιώσιμο. Όχι
επειδή αντιμετωπίζει την αυξανόμενη αντίσταση των θυμάτων του (αναποτελεσματική
έως σήμερα), αλλά λόγω της δικής του εσωτερικής αντίφασης: η αύξηση των
προσόδων των μονοπωλίων επιβάλλει τη
στασιμότητα και τη διαρκή επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης των εύθραυστων
εταίρων (Ελλάδα και άλλοι).
Ο
καπετάνιος, ο οποίος είναι στο τιμόνι οδηγεί το ευρωπαϊκό πλοίο κατευθείαν σε
υφάλους. Οι επιβάτες εκλιπαρούν να αλλάξει πορεία, φευ, χωρίς αποτέλεσμα. Ο καπετάνιος, που προστατεύεται από
μία ομάδα πραιτοριανών (Βρυξέλλες, ΕΚΤ)
παραμένει άτρωτος. Μένει μόνο να ρίξει τις βάρκες στη θάλασσα. Είναι σίγουρα
επικίνδυνο, αλλά είναι λιγότερο επικίνδυνο από ό, τι το ναυάγιο που διαφαίνεται
στον ορίζοντα.
Η παραπάνω εικόνα βοηθά
στο να κατανοήσουμε τη φύση των δύο
επιλογών, μεταξύ των οποίων οι επικριτές του ευρωπαϊκού συστήματος διστάζουν να
επιλέξουν. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι πρέπει να παραμείνουν στο σκάφος, να
εξελίξουν το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα σε νέες
κατευθύνσεις που να σέβονται τα συμφέροντα της λαϊκής πλειοψηφίας. Επιμένουν
παρά τις επανειλημμένες αποτυχίες των αγώνων που αφορούν αυτή τη στρατηγική.
Άλλοι
ζητούν να εγκαταλείψουν το πλοίο, όπως αποδεικνύεται από την επιλογή των
Άγγλων. Να εγκαταλείψουν την Ευρώπη αλλά να κάνουν τι; Οι εκστρατείες
ενορχηστρωμένης παραπληροφόρησης από τα μέσα ενημέρωσης που υπηρετούν τον
νεο-φιλελευθερισμό συμβάλλουν στην σύγχυση.
Το
αμάλγαμα διατηρείται σε όλες τις πιθανές μορφές
χρήσης της εθνικής κυριαρχίας, και παρουσιάζονται όλες ως δημαγωγικές,
«λαϊκιστικές», μη ρεαλιστικές, σοβινιστικές, ξεπερασμένες από την ιστορία,
αηδιαστικές.
Το
κοινό σφυροκοπείται από τη ρητορική για την ασφάλεια και τη μετανάστευση, ενώ
οι ευθύνες του νεο-φιλελευθερισμού όσον
αφορά την επιδείνωση των συνθηκών των εργαζομένων δεν συζητούνται. Δυστυχώς
ολόκληρα τμήματα της αριστεράς έχουν μπει σε αυτό το χειραγωγημένο παιχνίδι.
Από
την πλευρά μου, μπορώ να πω ότι δεν υπάρχει τίποτα που μπορούμε να περιμένουμε
από το ευρωπαϊκό σχέδιο, το οποίο δεν μπορεί να μεταμορφωθεί εκ των έσω, πρέπει να αποδομηθεί για να
ανοικοδομηθεί αργότερα σε άλλες βάσεις. Λόγω του ότι αρνούνται να καταλήξουν σε
αυτό το συμπέρασμα, πολλά από τα κινήματα που βρίσκονται σε σύγκρουση με το
νεο-φιλελευθερισμό διστάζουν όσον αφορά τους
στρατηγικούς στόχους των αγώνων τους: να εγκαταλείψουν ή να παραμείνουν
στην Ευρώπη (ή το ευρώ);
Υπό
τις συνθήκες αυτές, τα επιχειρήματα που προβάλλονται από τη μία ή την άλλη
πλευρά είναι πολύ διαφορετικά, συχνά για
ασήμαντα θέματα, μερικές φορές για λάθος θέματα ενορχηστρωμένα από τα μέσα
μαζικής ενημέρωσης (ασφάλεια, μετανάστες), και δεν αφορούν πραγματικά
προβλήματα. Η έξοδος από το ΝΑΤΟ, για
παράδειγμα, σπάνια χρησιμοποιείται. Παρ 'όλα αυτά, η αυξητική τάση που εκφράζεται
με την απόρριψη της Ευρώπης (όπως συνέβηκε με το Brexit) αντικατοπτρίζει τη
διαγραφή των ψευδαισθήσεων όσον αφορά το ενδεχόμενο μεταρρύθμισης της ΕΕ.
Παρ 'όλα αυτά η σύγχυση φοβίζει. Η Μεγάλη
Βρετανία σίγουρα δεν προορίζεται να εφαρμόσει την κυριαρχία της και να
συμμετάσχει με έναν τρόπο που να αποκλίνει από τον νεο-φιλελευθερισμό.
Αντιθέτως, το Λονδίνο επιθυμεί μεγαλύτερο άνοιγμα προς την πλευρά των ΗΠΑ (η Μεγάλη Βρετανία δεν είναι τόσο
απρόθυμη όσο ορισμένοι Ευρωπαίοι όσον αφορά τη διατλαντική συμφωνία ελεύθερου
εμπορίου), προς τις χώρες της Κοινοπολιτείας και των αναδυόμενων χωρών του
Νότου, αντικαθιστώντας έτσι την προτεραιότητα προς την Ευρώπη με την
προτεραιότητα προς τις άλλες χώρες. Τίποτα άλλο και σίγουρα όχι ένα καλύτερο
κοινωνικό πρόγραμμα. Για τους Βρετανούς, η γερμανική ηγεμονία είναι λιγότερη
αποδεκτή από ό, τι φαίνεται να είναι για άλλους όπως η Γαλλία και η Ιταλία.
Οι
Ευρωπαίοι φασίστες διακηρύσσουν την
εχθρότητά τους προς την Ευρώπη και το ευρώ. Αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι η
αντίληψή τους για την κυριαρχία είναι αυτή
της καπιταλιστικής αστικής τάξης, το έργο τους είναι η επικράτηση της
εθνικής ανταγωνιστικότητας στο σύστημα του νεο-φιλελευθερισμού μέσω
αποτροπιαστικών εκστρατειών κατά των μεταναστών. Οι φασίστες δεν τάσσονται ποτέ υπέρ της δημοκρατίας, ούτε υπέρ των εκλογών
(εκτός εάν είναι για λόγους οπορτουνισμού) πόσω δε μάλλον υπέρ μίας πιο
προηγμένης δημοκρατίας.
Αντιμέτωπη
με την πρόκληση, η άρχουσα τάξη δεν θα διστάσει: προτιμά τη φασιστική έξοδο από
την κρίση. Το απέδειξε στην Ουκρανία. Το σκιάχτρο της απόρριψης της Ευρώπης από
τους φασίστες παραλύει τους αγώνες
ενάντια στον νεο-φιλελευθερισμό.
Το
επιχείρημα που επικαλείται συχνά είναι: πώς μπορούμε να κάνουμε κοινό
μέτωπο κατά της Ευρώπης με τους
φασίστες; Αυτού του τύπου η σύγχυση ξεχνά ότι η επιτυχία των φασιστών είναι
ακριβώς το προϊόν της ατολμίας της ριζοσπαστικής αριστεράς. Αν η αριστερά
τολμούσε να υπερασπιστεί την κυριαρχία, ειδικά το λαϊκό και δημοκρατικό
περιεχόμενό της, σε συνδυασμό με την καταγγελία της δημαγωγικής κυριαρχίας και
των φασιστικών ψεμάτων, θα κέρδιζε τις φωνές που σήμερα πάνε στην άκρα δεξιά.
Η
υπεράσπιση της ψευδαίσθησης μιας πιθανής μεταρρύθμισης της Ευρώπης δεν
εμποδίζει την κατάρρευση. Το ευρωπαϊκό σχέδιο τότε θα ξετυλιχθεί σε όφελος της
επανεμφάνισης αυτού του οποίου, δυστυχώς, μοιάζει πολύ με την Ευρώπη της
δεκαετίας του 1930 και του 1940: μια γερμανική Ευρώπη με τη Βρετανία και τη Ρωσία έξω από αυτή, τη Γαλλία
να ταλαντεύεται μεταξύ Βισύ (σήμερα υπαρκτή κατάσταση) ή Ντε Γκωλ (ακόμα αόρατη
κατάσταση), την Ισπανία και την Ιταλία που πλέουν στον απόηχο του Λονδίνου ή
του Βερολίνου κλπ ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου