Συμβιβαστικός, Επιθετικός ή Αποξενωμένος; Γράφει ο Καθηγητής Γιώργος Πιπερόπουλος.

Στην Ελλάδα της τρόικα, της κατάθλιψης, των στερήσεων και της πρωτόγνωρης απελπισίας ζούμε τώρα εμείς και τα παιδιά μας. 

Αλήθεια πόσο ρομαντική, και απομακρυσμένη από την τρέχουσα καθημερινή πραγματικότητα ήταν η άποψη του ποιητή που αναζητούσε ‘έναν κόσμο όμορφο και… αγγελικά πλασμένο;’ 

Μετά από αυτές τις διαπιστώσεις, επιτρέψετε μου σήμερα να καλέσω την προσοχή σας σε ένα θέμα κοινωνικοψυχολογικού περιεχομένου και ενδιαφέροντος ζητώντας σας να ελέγξετε πώς ακριβώς αντιδράτε στις καθημερινές ευχάριστες ή δυσάρεστες, επιθυμητές ή ανεπιθύμητες στιγμές και καταστάσεις της ζωής σας… 

Έχει ο καθένας και η καθεμιά μας κάποιους συγκεκριμένους τρόπους διαχείρισης των μικρών ή μεγάλων κρίσεων ή είμαστε καράβια ακυβέρνητα, που παλινωδούμε προσπαθώντας να αντιδράσουμε όσο και όπως καλύτερα μπορούμε χωρίς σχέδια, χωρίς στρατηγική, ίσως και χωρίς ελπίδα; 

Η κλασική ορθόδοξη ψυχοδυναμική θεωρία δεχόταν ότι η δομή του χαρακτήρα μας αναπτύσσεται από το σύνολο των παιδικών μας εμπειριών και παγιώνεται γύρω στην ηλικία των επτά περίπου ετών. 

Αντιδρώντας σε εκείνη την αυστηρά ορθόδοξη και περιοριστική άποψη του Freud, από την αρχή κιόλας της γέννησης του ψυχαναλυτικού κύκλου της Βιέννης, μερικοί σύντροφοι και μαθητές του αντέδρασαν υποστηρίζοντας την άποψη ότι η θεμελιακή δομή του χαρακτήρα μας εξελίσσεται μέχρι και το τέλος της εφηβικής ηλικίας. 

Στη συνέχεια επεκράτησαν και ακόμη πιο προωθημένες απόψεις, χωρίς ίσως αυτές να γίνονται άμεσα αποδεκτές από τους «ορθόδοξους» του ψυχοδυναμικού κινήματος, που πρεσβεύουν ότι ο ανθρώπινος χαρακτήρας και η προσωπικότητά μας παραμένουν ανοιχτά συστήματα μέχρι και την μέση ώριμη σε χρόνια ζωής ηλικία μας… 

Εάν δει κανείς  προσεκτικά τις απόψεις του γερμανικής καταγωγής ψυχολόγου που διέφυγε από τη Ναζιστική Γερμανία για να διαπρέψει στις ΗΠΑ, του Δρα Abraham Maslow του επιστήμονα που βοήθησε τα μέγιστα στον προσδιορισμό των ψυχοκινήτρων μας με την πασίγνωστη «πυραμίδα των αναγκών του ανθρώπου» τότε εύκολα θα διαπιστώσει ότι για τον Maslow, όπως και για  ένα μεγάλο αριθμό επιστημόνων  της συμπεριφοράς (ανάμεσά τους και ο υπογράφων) ο άνθρωπος μέχρι και τη στιγμή που θα αφήσει την τελευταία του πνοή ως έμβιο όν παραμένει ένα ανοικτό σύστημα και εξελίσσεται προοδευτικά μέχρι και τα βάθη της τρίτης ηλικία. 

Στην εξελικτική του πορεία μέσα στον κόσμο των ωρίμων που το περιτριγυρίζουν το παιδί έχει τρείς πιθανές επιλογές συμπεριφοράς που θα επιδείξει και στη συνέχεια θα υιοθετήσει σε βαθμό που ΜΙΑ από αυτές να αποτελέσει το ορατό, ευδιάκριτο και καθοριστικό τύπο και περίβλημα του χαρακτήρα  του για το υπόλοιπο της ζωής του. 

Όσοι είσθε κιόλας γονείς με ένα, δύο η περισσότερα παιδιά και όσοι  μεγαλώσατε κιόλας κάποια παιδιά βιώνετε και  βιώσατε στο παρελθόν αυτήν την μοναδική εμπειρία της διαπίστωσης ότι κάθε ένα από τα παιδιά σας έχει το δικό του χαρακτήρα, τη δική του προσωπικότητα τους δικούς του τρόπους προσαρμογής στην ίδια ακριβώς αντικειμενική πραγματικότητα. 

Η Αμερικανίδα ψυχαναλύτρια Dr Karen Horney έχει ήδη υποστηρίξει ότι ο καθένας μας από την παιδική ακόμη ηλικία δείχνει ότι θέλει συγκεκριμένα: 

--- να προσεγγίσει τους ανθρώπους,

--- να αντιπαραταχθεί με τους ανθρώπους ή

--- να αποφύγει τους ανθρώπους. 

Ας δούμε τι ακριβώς σημαίνει από ψυχοδυναμική σκοπιά ανάλυσης και αξιολόγησης ο κάθε ένας τύπος συμπεριφοράς απέναντι στους συνανθρώπους μας. 

Προσεγγίζοντας τους ανθρώπους το παιδί αποδέχεται την αδυναμία του και, ανεξάρτητα από τους ενδόμυχους φόβους του, πασχίζει να κερδίσει την στοργή και την αγάπη τους. 

Αντιπαρατασσόμενο το παιδί θεωρεί δεδομένη την εχθρότητα των συνανθρώπων του και αποφασίζει να τους πολεμήσει. 

Αποφεύγοντας τους συνανθρώπους του το παιδί δεν επιθυμεί ούτε να εκλιπαρήσει τη στοργή τους ούτε να τους ανταγωνισθεί - αλλά απλούστατα να κρατηθεί μακριά τους.

Έτσι γεννιέται ένα τρίπτυχο τυπολογίας ανθρώπινων χαρακτήρων που θα μπορούσε να συνοψισθούν ως: ο  συμβιβαστικός, ο επιθετικός  και ο  αποξενωμένος τύπος. 

Αν δούμε τον εαυτό μας και τα άλλα πρόσωπα που μας περιτριγυρίζουν σε καθημερινή βάση στο σπίτι, το γραφείο, το εργοστάσιο, το σχολείο ή το Πανεπιστήμιο πιο αναλυτικά και προσεκτικά νομίζω ότι εύκολα θα εντοπίσουμε καθέναν από τους τρείς αυτούς αρκετά γνωστούς στον καθένα και την καθεμιά μας τύπους. 

Ο συμβιβαστικός τύπος είναι το άτομο που δείχνει έντονα την ανάγκη του να κερδίσει την στοργή και την εκτίμηση των συνανθρώπων του. Τα άτομα με χαρακτήρα συμβιβαστικού τύπου είναι πρόσωπα αδύναμα που εξαρτώνται άμεσα από άλλα πρόσωπα, αντλούν την αυτοπεποίθησή τους από την στάση που οι τρίτοι κρατούν απέναντί τους και, αδυνατώντας να διακινδυνεύσουν την απώλεια της στοργής την οποία τόσο πολύ χρειάζονται, καταπιέζουν κάθε είδος επιθετικότητας προτιμώντας να επωμισθούν τις ευθύνες και τις ενοχές ακόμη και όταν σε μια συγκεκριμένη κατάσταση δεν είναι..... δικές τους! 

Ο επιθετικός τύπος είναι εκείνο το άτομο το οποίο θεωρεί δεδομένη την εχθρότητα των τρίτων - ακόμη και όταν δεν υπάρχει - και υιοθετώντας τη θέση ότι η ζωή είναι μια ατέλειωτη πάλη για την επιβίωση πασχίζει για την απόκτηση δύναμης και εξουσίας. Στις διαπροσωπικές του σχέσεις το άτομο αυτό στοχεύει πάντοτε στην επικράτηση, στην μείωση του συνανθρώπου του, στη δική του τελική νίκη. 

Ο αποξενωμένος τύπος αφορά  εκείνο το άτομο το οποίο πασχίζει να διατηρήσει μια συναισθηματική απόσταση ασφαλείας από τους συνανθρώπους του καθώς το συναίσθημα οικειότητας του δημιουργεί άγχος. Για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του το άτομο προσπαθεί να γίνει συναισθηματικά αυτοδύναμο αποφεύγοντας τον ανταγωνισμό ή την αντιπαράθεση με τρίτους όσο και την οικειότητα και συναισθηματική εξάρτηση που μπορεί να απολήξουν σε ερωτικό "δεσμό ". 

Ρίξτε μια ματιά, αφού τελειώσετε την ανάγνωση του άρθρου μου, στον εαυτό σας σε έναν συμβολικό καθρέπτη, εάν θέλετε να αποφύγετε τον πραγματικό, και για λίγα λεπτά της ώρας να είσθε απόλυτα ειλικρινείς και αντικειμενικοί στην κρίση και την αυτοκριτική σας.

Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε τον εαυτό μας με συμπλέγματα σαδισμού ούτε και με συμπλέγματα μαζοχισμού. Έτσι απλά και τίμια ας τολμήσουμε νοερά να γυρίσουμε πίσω στα παιδικά χρόνια, όσο πιο πίσω μπορούμε και να σταθούμε εκεί με κατανόηση και για το παιδάκι που κάποτε ήμασταν και για τους γονείς και τα αδέλφια που μας περιστοίχιζαν. 

Αλήθεια, στην δική σας περίπτωση φίλες και φίλοι που διαβάζετε  αυτήν την στήλη ποιοί παράγοντες διαδραμάτισαν τον καταλυτικό ρόλο και σας ώθησαν να αποκτήσετε τον συγκεκριμένο χαρακτήρα που ακόμα και σήμερα σας διακρίνει στις διαπροσωπικές σας σχέσεις με οικεία και  φιλικά ή και με άγνωστα πρόσωπα; 

Και, τελικά, σας αρέσει ο τύπος που είσθε; 

Εάν η απάντησή σας είναι ΝΑΙ, επιτρέψτε μου να ρωτήσω, ποιές προσπάθειες κάνετε για να σας μοιάσουν τα παιδιά σας; 

Εάν η απάντησή σας είναι ΟΧΙ πώς προσπαθείτε να αποφύγετε το λάθος της μεταβίβασης του δικού σας τύπου χαρακτήρα στα δικά σας παιδιά; 

Και, εάν φυσικά  επιθυμείτε την αλλαγή, θα με ρωτήσετε είναι αυτό δυνατό; 

Να είσθε σίγουροι ότι θα σας δώσω την απάντηση από αυτήν εδώ τη σελίδα κάποια άλλη μέρα.. 

Δεν θα προσδιορίσω πότε ακριβώς σε μια προσπάθεια να κρατήσω αμείωτο το ενδιαφέρον και την προσοχή σας στο blog....

Share