4 Μαΐου 2023

Το (σχεδόν) βέβαιον της προδοσίας

Ο έρωτας, η κατάσταση, ενέργεια και ουσία που συνέχει το σύμπαν, υμνήθηκε, εγκωμιάστηκε αλλά και «εξορκίστηκε» με χάρη, φαντασία, έμπνευση και στιλ από τους επιγραμματοποιούς της ελληνιστικής περιόδου
 
Γράφει ο Παναγιώτης Λιάκος
 
«Νύχτα ιερή και Λύχνε εσύ, είσθε των όρκων μας οι μόνοι οι μάρτυρες· 
είχαμε ορκισθεί κι’ εγώ κι’ αυτός εμπρός σας: 
αιώνια αυτός θα μαγαπά· εγώ, ποτέ, χωρίς αυτόν, θα ζήσω. 
Την αμοιβαία πίστη μας είχατε επισφραγίσει εσείς· 
τώρα μου παραγγέλλει: Ορκοι, καθώς αυτοί ήσαν στη θάλασσα γραμμένοι!
Στον κόρφο άλλων γυναικών, Λύχνε, ιδές τον, έχει γείρει!»
 
Μελεάγρου επίγραμμα. Παρατίθεται στο «Τα αρχαία ελληνικά ερωτικά επιγράμματα», Λαζανάς, Β. Ι., εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα: 2013, σελ. 31
 
Περίπου όσα επιγράμματα έχουν γραφτεί στην αρχαιότητα για την έλλειψη της αγαπημένης ή την απόρριψη έχουν γραφτεί και για την απιστία. Οι όρκοι των εραστών είναι στη θάλασσα γραμμένοι, σχολιάζει πικρά ο Μελέαγρος (επιγραμματοποιός που γεννήθηκε στα Γάδαρα και έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ.) στο επίγραμμα 8(1) που παρατέθηκε στην αρχή του άρθρου, ενώ ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος (περ. 310-240 π.Χ.), στο επίγραμμα 6(2) γράφει (στον στίχο 4) ότι οι όρκοι οι ερωτικοί «την ακοή δεν κρούουν των αθανάτων».
 
Ο έρωτας είναι μια κατάσταση υπερβατική, που διαποτίζει, χαρακτηρίζει και κυβερνά και τις σχέσεις των δύο φύλων αλλά και τις όψεις και τις συνθήκες της καθημερινής, συλλογικής ζωής. Με τον ενθουσιασμό τον ερωτικό γεννιούνται και ακμάζουν χώρες, έθνη, φιλοσοφικά και πολιτικά κινήματα και καλλιτεχνικά ρεύματα. Με την απόσυρση τούτης της ανεξήγητης δύναμης όλα τα παραπάνω μαραίνονται και σβήνουν. Κι ο έρωτας είθισται να αποσύρεται μόλις εμφανίζεται η φρικτή προδοσία.
 
Ο Ρουφίνος (εικάζεται ότι γεννήθηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ.), στο επίγραμμα 43(3) αποφαίνεται ότι μόνο ο Πυθαγόρας κατόρθωσε να μη μοιχεύσει (στίχοι 1-2), και στο επίγραμμα 41(4) αναφερόμενος σε μια μοιχό, λέει ότι «όλες το ίδιο, άλλωστε, πράττουν». Ο Ερατοσθένης Σχολαστικός (έζησε τον 6ο αιώνα μ.Χ.) πολιορκεί την παντρεμένη Μελίτη στο επίγραμμα 242(5). Ο Φιλόδημος (γεννήθηκε περίπου το 110 π.Χ. στα Γάδαρα) στο επίγραμμα 4(6) είναι έτοιμος να απιστήσει στη Φιλαίνα, ενώ ο Στατύλλιος Φλάκκος (έζησε περίπου τον 1ο αιώνα π.Χ.) κατηγορεί, στο επίγραμμα 5(7) για απιστία τη Νάκη, την ερωμένη του.
 
Ο έρωτας συχνά βιώνεται σαν σωματοποιημένος πόνος από εκείνον που υποφέρει από την έλλειψή του και οι επιγραμματοποιοί ανέδειξαν αυτή την πτυχή του. Ο Μακηδόνιος Υπατικός (έζησε τον 6ο αιώνα μ.Χ.) στα επιγράμματα 224(8) και 225 λέει αντίστοιχα ότι ο Ερωτας του τρυπά «καρδιά και σκώτια» και είναι «λαβωματιά βαθιά» που δεν γιατρεύεται. Ο Παύλος Σιλεντάριος (κι εκείνος, όπως ο Μακηδόνιος, έζησε τον 6ο αιώνα μ.Χ.) στο επίγραμμα 236(9) δηλώνει ότι έφτασε στο σημείο να βιώνει την έλλειψη της καλής του σαν παράλυση, σαν να έχει φτάσει στο χείλος του θανάτου, και στο επίγραμμα 239(10) λέει ότι ο Ερως «ο πικρός» είναι «παμφάγος», του τρώει «τα κρέατα, τα κόκαλα, τα μυαλά», τον διαλύει, τον λειώνει (στίχοι 3-5), τον κάνει σαν την τέφρα των σφαγίων μετά τη θυσία. Στο επίγραμμα 226(11) ο Παύλος Σιλεντάριος κατηγορεί τα μάτια του, που ρουφούν το «νέκταρ των Ερώτων» (στίχος 1) και ευθύνονται που η καρδιά του έγινε, από το πάθος, «του πυρός παρανάλωμα».
 
Ο έρωτας, η κατάσταση, ενέργεια και ουσία που συνέχει το σύμπαν, υμνήθηκε, εγκωμιάστηκε αλλά και «εξορκίστηκε» με χάρη, φαντασία, έμπνευση και στιλ από τους επιγραμματοποιούς της ελληνιστικής περιόδου. Εχει ειπωθεί ότι το ελληνιστικό επίγραμμα μοιάζει με ένα «εντυπωσιακό μωσαϊκό με ποικιλόχρωμες ψηφίδες, συχνά ένα καλοδουλεμένο διαμάντι»(12).
 
Και πόση, άραγε, λιγότερη απελπισμένη ένταση θα είχε ο έρωτας αν στον νου όλων μας δεν υπήρχε ο πικρός φόβος της προδοσίας, που καραδοκεί; Οι ανθρώπινοι όρκοι είναι στη θάλασσα γραμμένοι.
______________________
 
Παραπομπές
 
1. Λαζανάς, Β. (2013), σ. 31.
2. Λαζανάς, Β. (2013), σ. 30.
3. Ό.π, σ. 50.
4. Ό.π., (2013), σ. 50.
5. Κεντρωτής, Γ. (2014), σ. 278.
6. Λαζανάς, Β. (2013), σ. 29.
7. Ό.π., σ. 29.
8. Κεντρωτής, Γ., Των εραστών τα μάτια είναι πάντα σα βροχή… Παλατινή Ανθολογία, Βιβλίο Πέμπτο, Επιγράμματα ερωτικά, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2014.σ. 256.
9. Ό.π.., 270.
10. Ό.π., σ. 274.
11. Ό.π., σ. 258
12. Τσάγγαλης, Χ., Ελληνιστικό επίγραμμα: η λόγια εκζήτηση μιας ολογόστιχης μορφής στο: Μανακίδου, Φλ. – Κ. Σπανουδάκης (επιμ.), Αλεξανδρινή Μο�σα. Συνέχεια και νεωτερισμός στην ελληνιστική ποίηση, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2008., σ. 337.
 



Share

1 σχόλιο:

Ανώνυμος είπε...

Ευτυχώς που ο κ. Λιάκος έσπασε το κατεστημένο των πολέμων και των πολιτικών γεγονότων και έγραψε και για το έρωτα, που τόσο πολύ ισοπεδώθηκε στις μέρες μας, όπως και όλες οι ηθικές και κοινωνικές αξίες των ανθρώπινων σχέσεων, τόσον στην Ελλάδα όσον και στην γενέτειρα της Κύπριδας Αφροδίτης Ελληνική Κύπρο.

Ἔρως ἀνίκατε μάχαν,
Ἔρως, ὃς ἐν κτήνεσι πίπτεις,
ὃς ἐν μαλακαῖς παρειαῖς
νεάνιδος ἐννυχεύεις,
φοιτᾷς δ᾽ ὑπερπόντιος ἔν τ᾽
ἀγρονόμοις αὐλαῖς·
καί σ᾽ οὔτ᾽ ἀθανάτων φύξιμος οὐδεὶς
οὔθ᾽ ἁμερίων σέ γ᾽ ἀνθρώπων,ὁ δ᾽ ἔχων μέμηνεν.
Σὺ καὶ δικαίων ἀδίκους
φρένας παρασπᾷς ἐπὶ λώβᾳ·
σὺ καὶ τόδε νεῖκος ἀνδρῶν
ξύναιμον ἔχεις ταράξας·
νικᾷ δ᾽ ἐναργὴς βλεφάρων
ἵμερος εὐλέκτρου
νύμφας, τῶν μεγάλων πάρεδρος ἐν ἀρχαῖς
θεσμῶν· ἄμαχος γὰρ ἐμπαίζει θεὸς Ἀφροδίτα.

Έρωτα ανίκητε στον πόλεμο
εσύ που κάνεις κτήμα σου όπου πέσεις,
που στ᾽ απαλά τα μάγουλα
της κορασίδας νυχτερεύεις
και γυρνάς πάνω από τα πέλαγα
και στους πιο απόμερους τους τόπους,
δε σου ξεφεύγει εσένα ούτε θεός
ούτε κανείς απ᾽ τους λιγόζωους ανθρώπους
κι όποιον θα πιάσεις γίνεται τρελός.
Εσύ και των δικαίων τους λογισμούς
στην αδικία ξεσέρνεις για όλεθρό τους,
εσύ έχεις και την έχθρα ανάψει αυτή
ανάμεσα παιδί και το γονιό του·
μα ολόφαντος μέσα απ᾽ τα βλέφαρα
της νύφης της λαχταριστής νικάει ο Πόθος,
πάρεδρος των μεγάλων των θεσμών
που αιώνια κυβερνούν τον κόσμο·
γιατί ανίκητη η *Κύπριδα παίζει με μας.

*Κύπριδα Αφροδίτη. Για τους αρχαίους Έλληνες, ήταν η θεά της Κύπρου, που γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας και λατρευόταν στην Πάφο. Οι αναφορές σε αρχαίους συγγραφείς και οι αρχαιολογικές ενδείξεις δύνανται να αποδείξουν πως η Αφροδίτη πράγματι προήλθε από την Κύπρο.
Ο Όμηρος (9ος-8ος αι. π.Χ.) αναφέρει την Αφροδίτη ως Κύπριδα, ιδιαίτερα στην Ἰλιάδα (5.330-342, 347-362, 418-430, 454-459, 755-761). Αναφέρει (Ὀδ. 8.360-366) το ιερό τέμενος της Αφροδίτης στην Πάφο, με ένα βωμό όπου έκαιγαν λιβάνι, εκεί όπου η Αφροδίτη πήρε το λουτρό της, αλείφτηκε με αθάνατο μύρο και ντύθηκε με υπέροχα ενδύματα από τις Χάριτες.
Ο Ὁμηρικός Ὕμνος (8ος-6ος αι. π.Χ.) παρέχει τις ίδιες πληροφορίες με την Οδύσσεια (5.53-57).
Ο Ὁμηρικός Ὕμνος αναφέρει επίσης (6.1-18) την Αφροδίτη ως κυρία των τειχισμένων πόλεων της Κύπρου και διηγείται ότι μεταφέρθηκε στο νησί από τον Ζέφυρο πάνω στους αφρούς των κυμάτων και πως την υποδέχτηκαν οι Ώρες, οι οποίες την έντυσαν με ουράνια ενδύματα, τη στόλισαν με χρυσά κοσμήματα και τη συνόδευσαν στους θεούς.
Τέλος, ο Ὁμηρικός Ὕμνος αναφέρεται (10.1-6) στην Αφροδίτη που γεννήθηκε στην Κύπρο ως τη βασίλισσα της τειχισμένης Σαλαμίνας και της θαλασσοφίλητης Κύπρου και η οποία προσφέρει πρόθυμα τα ερωτικά δώρα της στους άνδρες.

Πολύ κρείττων εστίν ο της ψυχής ή ο του σώματος έρως. Εσύ Γλυκέ Έρωτα, που ο πιο ωραίος από τους αθάνατους θεούς, που κάνεις να κόβονται τα πόδια και που σε ανθρώπους και θεούς αιχμαλωτίζεις με ερωτισμό το νου και τη θέληση.
Με βάση τον Ομηρικό μύθο η Κύπρια ή Κύπριδα θεά Αφροδίτη (Προσωνύμια, Παφία, Κύπρις, Αναδυομένη, Αλιγενής κ.ά.), γεννήθηκε στην ακτή της Πέτρας του Ρωμιού στην Πάφο. Από τους αφρούς της θάλασσας γυμνή βγήκε και από τις θεραπαινίδες της καλλωπίστηκε. Είναι θεά του Έρωτα, της Ομορφιάς, της Σεξουαλικότητας, της Ηδονής, της Τεκνοποίησης, όπως επίσης προστάτιδα του Πνευματικού Πλατωνικού και Σαρκικού ηδονιστικού έρωτα.

Στα λουτρά της αναδυομένης Κύπριδας Αφροδίτης. Του Α.Α. Απόσπασμα.
Σταλαγματιές κρυστάλλινες απ΄ τα ουράνια βρέχει,
ρουμπίνια στα χρώματα της Ίριδας, φεγγίζουν,
ουράνιο τόξο σχηματίζουν, έρωτας και ηδονή σ΄αγγίζουν..
Μια πανδαισία ειδυλλίου ερωτική, σε όασης ερωτική φωλιά,
μ΄ αγριολούλουδα, που ευωδιάζουν μεθυστικά…
σε μαγεύουν σε μεθούν…, το θρόϊσμα των δένδρων,
της πηγής ο μουσικός ήχος, νοερά σε ταξιδεύουν,
σε παρασύρουν, σ΄ ερωτικές φαντασιώσεις….,
Ερωτικές χορδές αγγίζει μαγικό δοξάρι,
απαλή φανταστική ερωτική μουσική ακούγεται…
Μαρία Ρ.
Όσον αφορά απιστία και προδοσία, δυστυχώς θα συνυπάρχουν παντού και πάντοτε....


Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.