23 Μαρτίου 2020

Κύπριοι στην Αιολική γη, 1817

Η μεγάλη του Γένους Σχολή Φωτογραφία από τη Βικιπαίδεια 

Του ΠΕΤΡΟΥ ΠΑΠΑΠΟΛΥΒΙΟΥ 

Η επέτειος της 25ης Μαρτίου, που θα γιορτάσουμε την ερχόμενη Τετάρτη, έστω και έγκλειστοι, εξαιτίας των περιοριστικών μέτρων προστασίας από την επιδημία, μας επιτρέπει να παρουσιάσουμε σήμερα νέα, ενδιαφέροντα στοιχεία, για την πνευματική κατάσταση και την κίνηση των ιδεών στην Κύπρο στις παραμονές της ελληνικής επανάστασης. Έχουν δημοσιευθεί στην πρόδρομη ανακοίνωσή μου με τίτλο «Νεότερα Στοιχεία για τους Κύπριους Σπουδαστές των Σχολών των Κυδωνιών και της Σμύρνης στην Προεπαναστατική Περίοδο (1815-1820)», στην πρόσφατη έκδοση του περιοδικού «Μικροφιλολογικά» (τεύχ. 47, Άνοιξη 2020). 

Γνωρίζαμε ότι στην Ακαδημία των Κυδωνιών, την εποχή της ακμής της, στη δεκαετία του 1810, σπούδασαν δύο τουλάχιστον Κύπριοι: ο Δημήτριος Θεμιστοκλής (1792-1848), ο πρώτος διευθυντής της Ελληνικής Σχολής Λεμεσού και ο Σαμουήλ (1782-1855), κατόπιν μητροπολίτης Μεσημβρίας, Σχολάρχης της Πατριαρχιακής Ακαδημίας («Μεγάλης του Γένους Σχολής») και σημαντικός εκκλησιαστικός λόγιος. Ήταν γνωστό, επίσης, ότι, λίγα χρόνια προηγουμένως, είχε σπουδάσει εκεί ο Νικόλαος Θησεύς. Ίσως, κατά τον Πασχάλη Κιτρομηλίδη και ο Αντώνιος Τεϊρμεντζόγλου στο διάστημα 1811-1814. 

Μελετώντας, όσο γίνεται συστηματικά, τους καταλόγους συνδρομητών των ελληνικών βιβλίων της δεκαετίας του 1810, εντόπισα άλλους τρεις Κύπριους κληρικούς – μαθητές της Σχολής των Κυδωνιών. Πρόκειται για τον ιεροδιάκονο Ιλαρίωνα, τον επίσης ιεροδιάκονο Ιωαννίκιο και τον συνονόματο του τελευταίου, «Έξαρχο του Αγ. Κύπρου» (Κυπριανού). Ο τελευταίος είναι ο κατοπινός (1840-1849) Αρχιεπίσκοπος Κύπρου, που φαίνεται ότι πέρασε από τη Σχολή, για σύντομο διάστημα. Ο έτερος Κύπριος Ιωαννίκιος δεν μπορεί να ταυτιστεί ακόμη. Αντίθετα, μια σειρά από φιλολογικά ευρήματα, μας επιτρέπουν την ταύτιση του Ιλαρίωνος (Πασχαλίδη), ο οποίος, αναμφίβολα, είναι ο «Ιλαρίων Ιερ. ο Κύπριος», συντάκτης της επιστολής «Προς τον Λόγιον κύριον Νικόλαον Θησέα», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Λόγιος Ερμής», το 1820, με σπουδαίες πληροφορίες για την Ελληνική Σχολή Λεμεσού.

Πέρα από την επίλυση ενός χρονίζοντος φιλολογικού ζητουμένου για την ταυτότητα του Ιλαρίωνος, μπορούμε να στοιχειοθετήσουμε τις μυθιστορηματικές του περιπέτειες, ανάλογες με όλων των Κυπρίων φυγάδων των σφαγών του 1821: Μέσω Τεργέστης, κατέληξε στο Άμστερνταμ, όπου ως αρχιμανδρίτης ήταν ο εφημέριος της «γραικορωσικής εκκλησίας» για τις επόμενες τρεις δεκαετίες, αποστέλλοντας τακτικά την οικονομική του συνδρομή τόσο στους επαναστάτες του 1821, όσο και αργότερα, στο νεαρό ελληνικό κράτος. 

Ας σημειωθεί ότι οι Δ. Θεμιστοκλής, Ιωαννίκιος και Ιλαρίων συνέχισαν τις σπουδές τους και στη Σμύρνη, στο Φιλολογικόν Γυμνάσιον. Εκεί σπούδαζε ακόμη ένας Κύπριος, ο Ανδρέας Χ. Δαβίδ, κατόπιν συμβολαιογράφος με μεγάλο κύκλο εργασιών στην ακμάζουσα Ερμούπολη. Στη Σμύρνη ο Θεμιστοκλής δίδαξε τα Μαθηματικά, πριν επιστρέψει το 1819 στη Λεμεσό. (Μετά τον Ιούλιο του 1821 εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα.) 

Ο σημαντικός για τις μέχρι τώρα γνώσεις μας και τα δεδομένα της εποχής αριθμός των Κυπρίων σπουδαστών στην Αιολίδα, κατά το 1815-1820 οφείλεται, πιστεύω, κατά κύριο λόγο στον άνεμο αναδημιουργίας που έφερε η άνοδος του Κυπριανού στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου. Μια ζωογόνα εκπαιδευτική άνοιξη που ανακόπηκε βίαια από τις τουρκικές σφαγές του 1821. Από την άλλη, οι συγκεκριμένοι Κύπριοι σπουδαστές είναι βέβαιο ότι είχαν αφουγκραστεί τα επαναστατικά μηνύματα της εποχής και είχαν μυηθεί σε αυτά. Εξάλλου είχαν, οι πέντε από αυτούς, ως δάσκαλο και τον Θεόφιλο Καΐρη, φλογερό επαναστάτη του 1821, ασχέτως εάν στην περίπτωση του Δ. Θεμιστοκλέους οι βιογράφοι του το αποσιώπησαν, προφανώς λόγω της καταδίκης του «αιρετικού» Ανδριώτη διαφωτιστή. 

Το 1817, στις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης, 16 Έλληνες σπουδαστές της Σχολής Κυδωνιών και ο Γάλλος σπουδαίος φιλέλληνας Ambroise Firmin Didotω(«Διδότος», της μεγάλης οικογένειας εκδοτών και επιφανών τυπογράφων) υπέγραψαν μια δήλωση («Ψήφισμα») με την οποία αποκήρυτταν την «χύδην και αγοραίαν» (νεοελληνική) γλώσσα, «ως πάντη ανοίκειον ημίν τοις των Ελλήνων εκείνων απογόνοις» και αποφάσισαν να συνδιαλέγονται «ελληνιστί». Δηλαδή, θα μιλούσαν μόνο αρχαία ελληνικά, ορίζοντας μάλιστα και επιτίμιο για τους «παραβάτες», ενώ υιοθέτησαν και αρχαία ελληνικά ονόματα.

Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό κείμενο, βασικό στην ιστορία του γλωσσικού ζητήματος και κομβικό ως προς τη στροφή προς την αρχαιότητα και τον εθνικό προσδιορισμό κατά την προεπαναστατική περίοδο. Σήμερα, ανάμεσα στους 16 «δηλωσίες» του 1817 μπορούμε να αναγνωρίσουμε τέσσερις Κυπρίους, όπως υπέγραψαν με το χριστιανικό και το «νέο» αρχαιοελληνικό τους όνομα: Ιωαννίκιος – Αριστείδης, Δημήτριος – Θεμιστοκλής (το διατήρησε, ως οικογενειακό επίθετο), Σαμουήλ – Νικίας, Ιλαρίων – Ξενοφών. Ο Γάλλος Didot, υιοθέτησε το Ανάχαρσις. 

Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1821, οι Κυδωνίες (Αϊβαλί) και η Κύπρος πλήρωσαν με άφθονο αίμα τον εθνικό επαναστατικό ξεσηκωμό. Ήταν το βαρύτατο τίμημα για τον σπόρο που είχε καρποφορήσει… 

*Αναπληρωτής καθηγητής
στο Πανεπιστήμιο Κύπρου 

www.papapolyviou.com
το είδαμε ΕΔΩ



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 2:30 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.