11 Μαΐου 2019

Προϊστορικοί “στρατοί” της Ελλάδας: Από τον λίθο στο μέταλλο και τον ίππο

Ο ελληνικός χώρος κατοικήθηκε προ εκατοντάδων χιλιάδων ετών. Τα πρώτα πάντως ευρήματα όπλων είναι πολύ μεταγενέστερα και χρονολογούνται στην μέση παλαιολιθική περίοδο. Τα ευρήματα αυτά αφορούν λίθινες αιχμές βελών, ακοντίων και δοράτων. Τα συγκεκριμένα όπλα χρησιμοποιούνταν σαφώς στο κυνήγι, αλλά και προφανώς στις διάφορες συγκρούσεις μεταξύ των τροφοσυλλεκτών ανθρώπων της εποχής.

Προφανώς υπήρχαν και άλλα αγχέμαχα όπλα, όπως ρόπαλα, τα οποία δεν σώθηκαν, διασώθηκαν όμως τα αποτελέσματα της χρήσης τους επί ανθρωπίνων λειψάνων, όπως μαρτυρούν σκελετικά ευρήματα της εποχής. Στους χρόνους αυτούς δεν μπορούμε να μιλάμε δια την ύπαρξη στρατών. Υπήρχαν απλώς ομάδες ενόπλων οργανωμένες σε φυλετική βάση. Οι πρώτοι στρατοί γεννήθηκαν όταν οι περιπλανώμενες ομάδες των κυνηγών εγκαταστάθηκαν μονίμως σε έναν τόπο και άρχισαν να καλλιεργούν τη γη.

Μόνιμη εγκατάσταση – ηγεμόνες – στρατοί 

Ήταν η ίδια η γεωργική επανάσταση της μεσολιθικής – πρώιμης νεολιθικής περιόδου. που δημιούργησε την έννοια της ιδιοκτησίας, υπαγόρευσε την κοινωνική διαστρωμάτωση και τελικώς οδήγησε στην συγκρότηση των πρώτων στρατών της ιστορίας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα της αλήθειας αυτής. Στα ερείπια της πρώτης ευρωπαϊκής πόλης, του Σέσκλου (5800 – 4400 π.Χ.), οι ανασκαφείς Χρ.Τσούντας και Δ. Θεοχάρης ανακάλυψαν στην κορυφή της ακρόπολης, το «μέγαρο του ηγεμόνα».

Ο ηγεμόνας θα πρέπει να διέθετε μια ένοπλη φρουρά, τόσο για την προστασία του ιδίου και της ακρόπολης, επί της οποίας βρισκόταν και οι αποθήκες με τα προϊόντα της πόλης, όσο και για την προστασία των πολιτών, οι οποίοι αποτελούσαν το παραγωγικό κεφάλαιο του ηγεμόνα. 

Εάν υπολογίσουμε, βάσει του αριθμού των οικιών τον αριθμό των κατοίκων της πόλης μεταξύ 2.500 και 4.000 ατόμων, στατιστικά, μπορούμε να υπολογίσουμε ότι η συνολική παρατακτέα δύναμη δεν θα μπορούσε να ξεπερνά τους 800 – 1000 άνδρες. Από αυτούς ένα ποσοστό της τάξης του 10% θα αποτελούσαν ίσως τη μόνιμη ένοπλη δύναμη του ηγεμόνα.

Το παραπάνω στατιστικό υπόδειγμα βασίζεται τόσο στους υπολογισμούς του καθηγητή Δ. Θεοχάρη, περί της πληθυσμιακής πυκνότητας της πόλης του Σέσκλου, όσο και σε σουμεριακά ανάλογα του Σέσκλου υποδείγματα.

Όπλα

Τη συγκεκριμένη περίοδο τα σε χρήση όπλα δεν διέφεραν ουσιαστικά από τα παλαιολιθικά αντίστοιχά τους. Διακρίνονταν σε εκηβόλα και αγχέμαχα. Τα εκηβόλα ήσαν το τόξο, το ακόντιο και η σφενδόνη. Στα αγχέμαχα κατατάσσονταν το ρόπαλο (κεφαλοθραύστης), το δόρυ και το εγχειρίδιο.

Οι αιχμές και οι λεπίδες των όπλων αυτών ήταν αρχικώς κατασκευασμένες από καλοκατεργασμένο λίθο, συνήθως οψιδιανό (οψιανός), ένα υαλώδες πέτρωμα. Οι λεπίδες του οψιδιανού, άριστα λειασμένες, μπορούν να τεμαχίσουν την ανθρώπινη σάρκα με την ίδια ευκολία που το πράττει και μία μεταλλική. Ο οψιδιανός δεν διαθέτει την ίδια αντοχή φυσικά, κατά την κρούση και αδυνατεί να διαπεράσει θωράκιση. Από τα μέσα της 5ης χιλιετίας πάντως άρχισε στην Ελλάδα η κατεργασία των μετάλλων.

Ασπίδες της εποχής δεν έχουν διασωθεί, ίσως διότι ήταν κατασκευασμένες από φθαρτά υλικά. Είναι πιθανό πάντως να υπήρχαν κάποια υποδείγματα – οι πρώτες ασπίδες, υποδείγματα των οποίων έχουν διασωθεί, αποτελούντο από ένα τεντωμένο εντός ξύλινου πλαισίου δέρμα ζώου. Όσον αφορά τους κεφαλοθραύστες έχουν διασωθεί υποδείγματα πολύαιχμων κεφαλών τους, οι οποίες ήταν κατασκευασμένες από λίθο. 

Έχουν επίσης ανακαλυφθεί βλήματα σφενδόνης, λίθινα, καλυμμένα με στρώμα πηλού. Κατά την πρόσκρουση τους σε σκληρό έδαφος ο πηλός έσπαζε και τα θραύσματά του λειτουργούσαν ως «θραύσματα». Την ίδια πρακτική ακολούθησαν αιώνες αργότερα οι Ρωμαίοι, οι οποίοι κάλυπταν με στρώση πηλού τα βλήματα των καταπελτών τους.

Η μεγάλη επανάσταση σημειώθηκε πάντως στις αρχές της 4η χιλιετίας, όταν οι κάτοικοι της Ελλάδας άρχισαν να κατεργάζονται τον χαλκό αρχικώς, και τον ορείχαλκο αργότερα. Τα κατασκευασμένα από το ανθεκτικό μέταλλο όπλα ήταν σαφώς αποτελεσματικότερα.

Άλογο – ιππικό

Εκείνη πάντως την εποχή – περί το 3000 π.Χ. – σημειώθηκε και η δεύτερη στρατιωτική επανάσταση που άλλαξε τη μορφή των πολεμικών συγκρούσεων έως και τον 19ο αιώνα μ.Χ. Ήταν η εισαγωγή των ιπποειδών στους στρατούς της εποχής. Τα πρώτα τεκμήρια προέρχονται από τους Σουμέριους της Μεσοποταμίας και αφορούν δίτροχα αρχικά και τετράτροχα πολεμικά άρματα, τα οποία σύρονταν από δύο έως τέσσερις ονάγρους.

Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς ο ίππος άρχισε να χρησιμοποιείτε ως πολεμικό μέσο από τους κατοίκους της Ελλάδας. Η εξημέρωση του ίππου και η ανακάλυψη του τροχήλατου άρματος γέννησαν ένα νέο όπλο, το ιππικό. Το άρμα ήταν το απόλυτο όπλο σε πεδινά εδάφη, απέναντι σε πεζικό ταγμένο σε χαλαρή τάξη. Κατέστη όμως αποτελεσματικότερο όταν ο επ’ αυτού πολεμιστής εφοδιάστηκε με ένα μακρύ δόρυ.

Ένας λοιπόν πολεμιστής εξοπλισμένος με ένα τέτοιο όπλο μπορούσε να πλήξει με άνεση τους εφοδιασμένους με κοντύτερα όπλα αντιπάλους τους απόσταση ασφαλείας. Αν μάλιστα ο εν λόγω πολεμιστής επέβαινε και σε άρμα τότε ο τακτικό του πλεονέκτημα πολλαπλασιαζόταν χάρη στην ταχύτητα και την ευελιξία του άρματος.

Φυσικά τόσο η κατοχή, όσο και η συντήρηση ενός άρματος και η εκτροφή τουλάχιστον τεσσάρων ίππων ανά άρμα, κόστιζε πολύ. Άρα αρματηλάτες μπορούσαν να είναι μόνο ο εκάστοτε ηγεμόνας και οι ακόλουθοι του. Η κατοχή αρμάτων και ίππων μεγάλωσε και άλλο το κοινωνικό χάσμα ανάμεσα στον ηγεμόνα και τους υπηκόους του, διευκολύνοντας τη μετάβαση στην νέα εποχή που ακολουθούσε, στην «ηρωική», όπως έχει καθιερωθεί να ονομάζεται, επιτρέποντας παράλληλα στην αριστοκρατία των όπλων να φτάσει στο απόγειο της ισχύος της.

Από την άλλη πλευρά οι διάφοροι ηγεμόνες είδαν πως όφειλαν να δημιουργήσουν και το αντίδοτο απέναντι στις επελάσεις των εχθρικών αρμάτων. Για τον λόγο αυτό εξόπλισαν και το πεζικό με μακρά δόρατα.

πηγή



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 2:30 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.