18 Μαΐου 2019

Η Σημασία της Ελληνικής Γλώσσας στην Εξέλιξη της Ιατρικής και της Χειρουργικής

Τοῦ Ἀντωνίου Ἀ. Ἀντωνάκου
Καθηγητοῦ Κλασσικοῦ Φιλολόγου, Ἱστορικοῦ

«Ἀρχὴ παιδεύσεως ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις» ἀναφέρει ἡ σοφὴ ρήση τοῦ κυνικοῦ φιλοσόφου Ἀντισθένους. Γιὰ νὰ κατανοήσουμε τὸ νόημα (τὴν σοφία) μιᾶς λέξεως, πρέπει πρῶτα νὰ γνωρίσουμε τὴν ἐτυμολογία της.

Ἡ ἐτυμολογία στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα κρύβεται μέσα στὴν ἴδια τὴν λέξη. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι, ἂν ρωτήσουμε τὴν λέξη τὶ σημαίνει, αὐτὴ θὰ μᾶς ἀπαντήσει καὶ θὰ μᾶς ἀποκαλύψει τὸ νόημά της. Σὲ μία σύνθετη δὲ λέξη, ἡ ἀναζήτηση τῆς σημασίας τῶν συνθετικῶν της, μᾶς δίνει καὶ τὸ ἰδιαίτερο νόημά της. Καὶ μὴ ξεχνοῦμε ὅτι οἱ λέξεις, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ὀρθογραφία τους, κουβαλοῦν καὶ τὴν ἱστορία τους. Καὶ ὅπως εἶπε ὁ Παλαμᾶς, «κι ἂν ξεχνοῦν οἱ ἄνθρωποι, πάντα θυμοῦνται ἐκεῖνες».

Εἶναι γεγονὸς ὅτι ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα χαίρει ἐκτιμήσεως μεταξὺ τῶν πολιτισμένων λαῶν, λόγῳ τῆς νοητικῆς της ὑποστάσεως καὶ τῆς ἰδιαίτερης σημασίας ποὺ λαμβάνουν οἱ ἔννοιες στὶς λέξεις, μὲ τὸ λεπτὸ ἐννοιολογικὸ περιεχόμενο νὰ διαχωρίζει ἀκόμα καὶ λέξεις τῆς ἴδιας εὐρύτερης σημασίας, κάτι ποὺ σήμερα θὰ τὶς κατέτασσε στὴν κατηγορία τῶν συνωνύμων. Γνωρίζουν, ἐπίσης, ὅτι ἕνας μεγάλος ἀριθμὸς λέξεων τῶν δικῶν τους γλωσσῶν, εἴτε εἶναι ἀμιγῶς ἑλληνικὲς εἴτε προέρχονται ἀπὸ τὴν ἑλληνική…

Ταυτοχρόνως, ὅμως, ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα διαθέτει μία σειρὰ ἰδιοτήτων καὶ χαρακτηριστικῶν, τρεῖς ἀπὸ αὐτὲς εἶναι ἡ ἐτυμολογία, ἡ ἀκριβολογία καὶ ἡ ἐπιστημονικότητα. Αὐτὸ θὰ γίνει κατανοητὸ μέσω παραδειγμάτων. Π.χ. ἡ λέξη «φάρμακον»…

Ὁ Ἡσύχιος στὸ Λεξικό του ἀναφέρει ὅτι «ἄνθεα· φάρμακα ποικίλα», δηλώνοντας σαφῶς ὅτι τὰ ἄνθη διαθέτουν φαρμακευτικὲς ἰδιότητες. Καὶ συνήθως τὰ ἄνθη, ὅταν εἶναι «ὡραῖα», δηλαδὴ στὴν ὥρα τους, στὴν ἐποχή τους, ἔχουν ἔντονο χρῶμα, διαθέτουν χυμούς, προσελκύουν τὶς μέλισσες καὶ φυσικὰ περιέχουν ἀκέραιες τὶς θεραπευτικὲς οὐσίες, ποὺ χρειάζεται ἕνα φάρμακο.

Ὁ σπουδαῖος Γραμματικός, Γεώργιος Χοιροβοσκὸς ἐπεξηγεῖ ὅτι τὰ φάρμακα λέγονται ἔτσι ἀπὸ τὸ ὅτι φέρουν ἢ δὲν φέρουν τὸ «ἄκος», δηλαδὴ τὴν θεραπεία σὲ κάτι (ἄκος γὰρ ἡ θεραπεία). Αὐτὸ φυσικά, τὸ ἄν δηλαδὴ θὰ ἐπιφέρει ἤ ὄχι θεραπεία, ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν ποσότητα τῆς δραστικῆς οὐσίας, ποὺ περιέχει τὸ κάθε βότανο ἢ ἄνθος καὶ ποὺ μετατρέπει τὸ «φάρμακο» σὲ «φαρμάκι». Καὶ αὐτὴ τὴν κατάσταση, σαφῶς, περιγράφει ὁ Λεξικογράφος.

Αὐτή, λοιπόν, εἶναι ἡ ἀληθὴς ἐτυμολογία τῆς λέξεως. Ἀπὸ τὸ «φέρειν ἄκος (=ἴαμα)» λαμβάνουμε τὸ φάρμακο (=αὐτό, ποὺ θεραπεύει), καὶ μέσῳ τοῦ φαρμάκου τὴν φαρμακολογία, τὸ φαρμακεῖο (farmacy, farmacia κ.λπ) καὶ τὴν ἐξάπλωση τῆς ἑλληνικῆς αὐτῆς λέξης μὲ τὸ ἴδιο ἀκριβῶς νόημα στὶς σημαντικώτερες σήμερα γλῶσσες τοῦ κόσμου… Αὐτὸ σημαίνει ἐτυμολογία. 

Ἡ ἀκριβολογία εἶναι μία ἄλλη ἰδιότητα τῆς ἑλληνικῆς, ποὺ σημαίνει ὅτι ἡ κάθε λέξη ἔχει μία, ἀκριβῆ καὶ συγκεκριμένη νοητικὴ σημασία, καὶ συνεπῶς δὲν ἐνέχει τὸν κίνδυνο νὰ ἔλθει σὲ σύγχυση μὲ κάποια ἄλλη λέξη.

Βασική, ἑπομένως, προϋπόθεση τῆς ἀκριβολογίας εἶναι ἡ σαφήνεια, ἡ ὁποία εἰδικὰ στὴν ἰατρικὴ εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση διάγνωσης καί, ἑπομένως, σωστῆς θεραπείας… Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Γαληνὸς τονίζει ὅτι γιὰ τὴν ἀποφυγὴ τῆς ἀσάφειας θὰ πρέπει νὰ ὑπάρχει ἕνα μόνο ὄνομα γιὰ κάθε πρᾶγμα, δηλώνοντας ἐμμέσως ὅτι εἰδικὰ στὴν ἰατρικὴ ἀπαγορεύεται ἡ ὕπαρξη συνωνύμων. Ἀκόμη τονίζει ὅτι δὲν ἐπιτρέπεται (οὐ συγχωροῦμεν), νὰ ἀφήνουμε κάθε πρᾶγμα χωρὶς ὁρισμό, χωρὶς δηλαδὴ τὴν σχετικὴ μὲ αὐτὸ ὁρολογία.

Μία ἀκόμη ἰδιότητα τῆς ἑλληνικῆς, εἶναι ἡ ἐπιστημονικότητα. Ο Bruno Snell, μάλιστα θεωρεῖ ὅτι «ὁ ἐπιστημονικὸς λόγος εἶναι αὐτόχθων στὴν Ἑλλάδα, καὶ ὅπου ἀλλοῦ ἐμφανίζεται ἀργότερα, δανείζεται ὅρους ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά, τοὺς μεταφράζει καὶ διευρύνει τὴν σημασία τους».

Ὅταν λέμε ἐπιστημονικὴ γλῶσσα, ἐννοοῦμε κυρίως τὴν ὁρολογία στὴν ἐπιστήμη γενικώτερα καὶ στὴν ἰατρικὴ εἰδικώτερα, ἡ ὁποία μὲ τὶς νέες εἰδικότητες ποὺ ἐμφανίζονται, χρειάζεται συνεχῶς νέες λέξεις, οἱ ὁποῖες ὅμως ἔχουν ἕνα χαρακτηριστικό. Προέρχονται σχεδὸν ἀποκλειστικὰ ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικά, (στὶς λίγες περιπτώσεις, ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὰ λατινικά, οἱ ρίζες τους εἶναι καὶ πάλι ἑλληνικές).

Οἱ ἐπιστημονικοὶ ὅροι δὲν ἀνήκουν σὲ καμμία ὁμιλουμένη γλῶσσα, μὲ τὴν ἔννοια ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ τὶς χρησιμοποιήσει ὁ καθένας στὸ καθημερινό του λεξιλόγιο. Ἡ δημιουργία τους γίνεται ἀπὸ λίγους ἐρευνητές, ἀφοῦ ἐξετασθοῦν οἱ ἐπιστημονικὲς καὶ εἰδικὲς παράμετροι μιᾶς συγκεκριμένης καὶ εἰδικῆς ἔρευνας. Παρ’ ὅλα αὐτά, εἰσβάλλουν στὴν γλῶσσα, ἐφ’ ὅσον σ’ αὐτὴν σκεπτόμαστε καὶ ὁμιλοῦμε.

Ἔτσι οἱ ἑλληνικὲς αὐτὲς λέξεις ἀπετέλεσαν τὸ περιεχόμενο εἰδικῶν λεξικῶν, ἐφ’ ὅσον συγκρότησαν ἕνα εἰδικὸ ἐπιστημονικὸ ἀλλὰ ταυτοχρόνως καὶ διεθνὲς γλωσσικὸ ἰδίωμα, τὸ ὁποῖο ὅμως, τὶς περισσότερες φορές, ἐλάχιστοι τὸ καταλαβαίνουν, διότι ἀγνοοῦν τὴν βασικὴ ἐτυμολογία.

Σχετικὰ μὲ τὴν ἐπιστημονικότητα τῶν ἀρχαίων ἰατρικῶν ὅρων, μέσω τῶν ὁρισμῶν τοῦ Γαληνοῦ δηλώνεται ὅτι οἱ παλαιοὶ ἔδιναν ἕνα ὄνομα γιὰ νὰ δηλώσουν τὸ νοούμενο, τὸ ὁποῖο ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς ἀκριβοῦς γνώσεώς του, ἐπισημαίνοντας παράλληλα ὅτι οἱ νεώτεροι, δηλαδὴ οἱ σύγχρονοι τῆς ἐποχῆς του, ἀμελοῦν τὴν ὀνοματολογία.

Ἑπομένως, ἐὰν κάποιος γνωρίζει τὴν σημασία τοῦ α΄ ἢ τοῦ β΄ συνθετικοῦ, μπορεῖ πολὺ εὔκολα νὰ προσδιορίσει τὴν ἔννοια τῆς νέας λέξεως. Π.χ. ἡ πυόρροια (pyorrhea), προέρχεται ἀπὸ τὶς λέξεις «πῦον+ῥέω» καὶ σημαίνει τὴν ἐκροὴ πύου. Σύμφωνα μὲ τὸ Γουδιανὸν Ἐτυμολογικὸν Λεξικὸν Τὸ «πύθεσθαι», σημαίνει «σήπεσθαι». Τὸ σεσηπὸς αἷμα ἑπομένως εἶναι τὸ πῦον.

Ἡ λέξη «πυλωρός», λοιπόν, προέρχεται ἀπὸ τὶς λέξεις πύλη+ὤρα (μὲ ψιλή), πού σημαίνει «φροντίδα», καὶ τὴν φυλακή, λέξη ἡ ὁποία σήμερα ἀποδίδεται ὡς «φρουρά». Ὁ ἰατρικὸς ὅρος «πυλωρός», ἑπομένως, ὀνομάσθηκε ἔτσι, διότι φροντίζει, φυλάττει (φρουρεῖ) καὶ ἐλέγχει ποιὲς τροφὲς θὰ εἰσέλθουν σὲ αὐτόν.

Ἡ ἰατρικὴ ἐπιστήμη, μὲ τὴν μακραίωνη παρουσία της ἔχει συγκεντρώσει ἕναν τεράστιο ὄγκο μαθησιακοῦ ὑλικοῦ, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ὁμήρου καὶ διὰ τοῦ Ἱπποκράτη καὶ τοῦ Γαληνοῦ ἕως τὶς ἡμέρες μας, ὅπου οἱ ἐπιστημονικὲς ἐξελίξεις προσφέρουν συνεχῶς ὅλο καὶ περισσότερες ἑλληνικὲς λέξεις.

Ἐὰν κάποιος γνωρίζει καλὰ ἑλληνικὰ μπορεῖ νὰ καταλάβει τὴν ἔννοια χιλιάδων ἰατρικῶν ὅρων, χωρὶς νὰ νοιώθει τὸ δέος τῆς ἀγνοίας, τὸ ὁποῖο αἰσθάνονται ὅσοι προσεγγίζουν τοὺς ἰδίους ὅρους στὴν ἀγγλική, γαλλική, γερμανική, χωρὶς νὰ γνωρίζουν τὴν ἰδιαίτερη σημασία τους στὰ ἑλληνικά.

Αὐτὴ εἶναι, λοιπόν ἡ σημασία καὶ ἡ συμβολὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας στὴν δημιουργία τοῦ ἐπιστημονικοῦ λεξιλογίου τῆς ἰατρικῆς. Προσφέρει ὅλο τὸ ἐπιστημονικὸ ὁπλοστάσιο στὴν νίκη τῆς ἰατρικῆς ἐπὶ τῶν ἀσθενειῶν. Προσφέρει, δηλαδή, τὴν προϋπόθεση, τῆς θεραπείας, ποὺ εἶναι ἡ σωστὴ διάγνωση. Γιὰ νὰ γίνει σαφὴς αὐτή, χρειάζεται ἐπιστημονικὴ ἀκρίβεια καὶ σαφήνεια. Καὶ τὰ στοιχεῖα αὐτά, τὰ παρέχει ἁπλόχερα μόνο ἡ ἑλληνικὴ γλῶσσα!

enromiosini



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 4:30 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.