καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Διαβάζοντας τον τίτλο και αργότερα το περιεχόμενό του βιβλίου αυτού, ένοιωσα ένα ιδιαίτερο βάρος για την ευθύνη που επωμίζομαι να προβληματισθώ και να αποδώσω το πνεύμα ενός σύνθετου στοχασμού που διατρέχει το κείμενο και τελικά να τοποθετηθώ αξιολογικά πάνω στην πρόταση που διατυπώνει ο συγγραφέας για μια διαφορετική κοινωνία και φυσικά έναν διαφορετικό κόσμο. Δύσκολη και πνευματικά ριψοκίνδυνη υπόθεση για τον παρουσιαστή, καθώς ο Κώστας Λάμπος, σε όλη του την ανάλυση στοχάζεται πάνω σε καίρια αλλά και προαιώνια ζητήματα, θέτει ερωτήματα αλλά και αποφαίνεται για τον καλύτερο, κατά την άποψή του, τρόπο οργάνωσης της ανθρώπινης κοινωνίας. Είναι εξαρχής σαφής ως προς αυτό και το εκφράζει τόσο στον τίτλο όσο και από τις πρώτες γραμμές του πονήματός του μέχρι το τέλος του. Διατυπώνει, δηλαδή, ξεκάθαρη θέση ως προς το ποια μορφή κοινωνικής οργάνωσης θεωρεί ότι είναι πιο κοντά στη φύση του ανθρώπου, ως κοινωνικού όντος, τη θεωρεί διαρκή στόχο της αέναης προσπάθειας των κοινωνικών συλλογικοτήτων. Ήδη στο εξώφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε το όραμα του συγγραφέα Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία: Η Μεγάλη Πορεία της Ανθρωπότητας προς την Κοινωνική Ισότητα και τον Ουμανισμό. Διαβάζοντας το περιεχόμενο στη συνέχεια καταλαβαίνει κανείς ότι στις δύο γραμμές του τίτλου συμπυκνώνονται όλες οι προθέσεις του. Το όραμα, ο στόχος, η πορεία και τα μέσα.
Ο Κώστας Λάμπος μέσα από τις 500 περίπου σελίδες του βιβλίου, κάνοντας μια θαυμαστή και επίπονη δουλειά, διατρέχει ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, εντοπίζοντας και μελετώντας τους δεκάδες καίριους σταθμούς του αγώνα των ανθρώπινων κοινωνιών ανά τον κόσμο και στο διάβα της ιστορίας, για να τεκμηριώσει αυτό που διατυπώνει ως αέναη επιδίωξη της ανθρωπότητας. Η ανθρώπινη κοινωνία αποβλέπει στους αιώνες και αγωνίζεται για μια κοινωνία της ισότητας που θα εκπληρώνεται από τη συμμετοχή και τις αμεσοδημοκρατικές λειτουργίες, αν μπορώ να συνοψίσω την αφετηρία της σκέψης του.
Στις γραμμές αυτού του βιβλίου βρίσκουμε εκπεφρασμένο τον πυρήνα της σκέψης του που λειτουργεί ως αφετηρία και ιστός και καθοδηγεί τον στοχασμό, την κριτική και τελικά τη σύνθεση της πρότασής του. Πρόκειται για την κεντρική αντίθεση που εδράζεται στην κοινωνική ανισότητα και κατ' επέκταση στον ταξικά προσδιορισμένο έλεγχο της εξουσίας.
Διαβάζουμε, λοιπόν, στη σελίδα αυτή: «Η μελέτη της ιστορίας της κοινωνικής εξέλιξης οδηγεί στο συμπέρασμα πως από την εμφάνιση της ατομικής ιδιοκτησίας και συνεπώς τη διάσπαση της κοινωνίας στην τάξη των ιδιοκτητών-εξουσιαστών και στο συμπλήρωμα της την τάξη των εξουσιαζόμενων προλεταρίων, διαμορφώνονται σταθερά δύο αντιτιθέμενες αντιλήψεις και για την έννοια και για το περιεχόμενο της Δημοκρατίας».
Ο συγγραφέας, όμως, δεν μένει στον εντοπισμό της κεντρικής αντίθεσης στην εκάστοτε ιστορική περίοδο του ανθρώπινου πολιτισμού και φυσικά δεν αρκείται με μια δριμεία καταδίκη της. Αντίθετα, χρησιμοποιεί τη διαπίστωση για να αναζητήσει στην κάθε περίοδο το παράδειγμα ή τα παραδείγματα που ευαγγελίζονται ή τροχοδρομούν την ανατροπή της. - Μεθοδολογικά ακολουθεί έναν ενδιαφέροντα δρόμο ο οποίος συνδυάζει τη γραμμική, ως προς το χρόνο, εξέλιξη της ιστορίας των ανθρώπινων κοινωνιών, προσπερνά γεωγραφικές εμμονές ως προς το χώρο και διατρέχει ολόκληρη την υφήλιο κατά την αναζήτηση των πλέον κατάλληλων εμπειρικών παραδειγμάτων, παρουσιάζει με συνέπεια και σε αδρές, συνήθως, γραμμές το εκάστοτε παράδειγμα, περιγράφει τη φύση του, επισημαίνει τις κινητήριες συνιστώσες του και εμπλουτίζει την ανάλυση με την κριτική του άποψη σχετικά με τις δυνατότητες, τις δυναμικές και τους περιορισμούς του.
Στις περισσότερες περιπτώσεις αναφέρεται και στα κυρίαρχα κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της περιόδου και του συγκεκριμένου τόπου και φυσικά στις εξουσιαστικές δομές που παράγουν. Και όπως μπορεί να καταλάβει κανείς, το εύρος και ο αριθμός των παραδειγμάτων είναι πολύ μεγάλος. Κι εδώ είναι που με πολύ χαρά και περιέργεια για το εύρος της γνώσης και της πληροφορίας που ανοίγονταν μπροστά μου, βούτηξα στον πολύ σημαντικό αυτό πλούτο της τεκμηρίωσης δια των παραδειγμάτων. Μια δουλειά που πρέπει να κόστισε στο συγγραφέα πολύ χρόνο και κούραση. Αναδεικνύει, όμως, παράλληλα το ερευνητικό του πείσμα και την συνέπειά του, την ανάγκη του, δηλαδή, για τεκμηριωμένη θέση. Πάνω απ' όλα, όμως, θα έλεγα, αναδεικνύει, την αγωνία του για την ορθή απάντηση.
Μετά τις θεωρητικές του επισημάνσεις, έχουμε την ευκαιρία να περιδιαβούμε την ανθρώπινη προσπάθεια ανά την υφήλιο, αρχίζοντας από τις Εξισωτικές Κοινωνίες ή Κοινωνίες της αθώας αγριότητας, όπως τις ονομάζει, αναφερόμενος στις αρχαϊκές και αρχαίες κοινωνίες δίνοντας έμφαση στο παράδειγμα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, στα πρωτοχριστιανικά κοινόβια και τα εξισωτικά κινήματα του Μεσαίωνα, στην Κομμούνα της Θεσσαλονίκης, την Ουτοπία του Τόμας Μουρ, για να αναφέρω ορισμένους από τους σταθμούς-παραδείγματα αμεσοδημοκρατικών προσπαθειών στην προκαπιταλιστική, εν γένει, περίοδο. Στη συνέχεια, εισέρχεται στα παραδείγματα της σύγχρονης φάσης του ανθρώπινου πολιτισμού, όπου πλέον, το αίτημα για μια κοινωνία των ίσων ανθρώπων και χωρίς εκμετάλλευση παίρνει έναν διευρυμένο και κοσμοθεωρητικό χαρακτήρα.
Οι αναζητήσεις γίνονται πιο σύνθετες, οι αντιπαραθέσεις θεωρητικοποιούνται αλλά και οι εξεγέρσεις και επαναστάσεις πολλαπλασιάζονται, σημαδεύοντας ολόκληρο τον 19ο και τον 20ο, κυρίως, αιώνα. Βρισκόμαστε στο απόγειο του νέου κοινωνικού και οικονομικού συστήματος, του καπιταλιστικού. Ξεκινώντας από την Παρισινή Κομμούνα, τις απόπειρες για Συμβουλιακές Δημοκρατίες στη Γερμανία και την Ιταλία, την Οκτωβριανή Επανάσταση και το Σοβιετικό Καθεστώς, φτάνει μέχρι τα παραδείγματα αυτοδιαχείρισης από παλαιότερα, όπως ο ελληνικός κοινοτισμός και τα λαϊκά μορφώματα της Ελληνικής Εθνικής Αντίστασης, και μέχρι το Γαλλικό Μάη αλλά και την περίφημη Μαριναλέντα της Ανδαλουσίας στις μέρες μας. Η περιδιάβασή του στα παραδείγματα ολοκληρώνεται με την χαρτογράφηση των πλέον σύγχρονων παραδειγμάτων της ανθρώπινης συλλογικής προσπάθειας μέσα από τα καινοφανή δίκτυα, δράσεις, μορφώματα και πρωτοβουλίες για εναλλακτικούς τρόπους υπέρβασης της χρηματικής και ακραία ανταγωνιστικής οικονομίας, για να καταλήξει στην ολική του άρνηση στο καπιταλιστικό μοντέλο και να προτάξει ως κεντρική του απάντηση-πρόταση το τελικό του όραμα: Ουμανισμός, κοινοκτημοσύνη και αταξική κοινωνία με ατμομηχανή την άμεση δημοκρατία.
Ο χώρος δεν μας επιτρέπει ούτε την αναλυτική αναφορά στα επί μέρους παραδείγματα, ούτε στα επί μέρους στοιχεία της πρότασής του για μια αποκαπιταλιστικοποιημένη ατομικότητα, οικονομία, κοινωνία και τελικά Ανθρωπότητα. - Με το βιβλίο του αυτό ο συγγραφέας μας προτείνει και μας καλεί να σκεφτούμε και να συζητήσουμε στη βάση των εναυσμάτων και των ερεθισμών που μας προσφέρει η ανάλυσή του. Έχουμε, ως μια ακόμα βάση στοχασμού, τις ανεξάντλητες πηγές και τον πλούτο πληροφοριών που θέτει στη διάθεσή μας, για μια καρποφόρα συζήτηση. Μας καλεί να ενσκήψουμε με σοβαρότητα πάνω στο σύγχρονο κοινωνικό πρόβλημα και να αντιπαραθέσουμε επιστημονικά και πολιτικά, κυρίως όμως δημιουργικά, ο καθένας τις ιδέες και τις απόψεις του. Αυτό που είναι βέβαιο για τις μέρες μας, είναι ότι δεν μπορούμε ή καλύτερα ίσως, δε μας επιτρέπεται, να αποφύγουμε πια τον προβληματισμό ή την αντιπαράθεση αυτή.
Οφείλουμε να σκεφτούμε και να αναστοχασθούμε για το ποιούς δρόμους ακολουθήσαμε, σε ποιά αδιέξοδα μας οδήγησαν και πως θα βγούμε από αυτά. Η σημερινή βαθιά κρίση του καπιταλισμού, όπως ειδικότερα εξελίσσεται στη Χώρα μας, επιβάλλει την αναζήτηση αυτή, υπερβαίνοντας τι μέχρι σήμερα, καταστροφικές λογικές.
Φαίνεται πια να είναι αδήριτη η ανάγκη ανοίγματος νέων ή άλλων δρόμων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου