Τι θα κάνετε αν ξυπνούσατε μια μέρα και δεν υπάρχει ίντερνετ;;

Επτά το πρωί, Δευτέρα. Ώρα για πρωινό και ειδήσεις στο Διαδίκτυο. Μόνο που τη συγκεκριμένη ημέρα …δεν υπάρχει δίκτυο. «Η σύνδεση απέτυχε» ξανά και ξανά. Τηλεφωνήματα σε αγουροξυπνημένους φίλους. Έχουν το ίδιο πρόβλημα. Η πρώτη παρόρμηση, αυτοματισμός σχεδόν, η πληκτρολόγηση στο google της ερώτησης «Τι συμβαίνει με το Ίντερνετ;».

 

Η δεύτερη, η αναζήτηση πληροφοριών στα ειδησεογραφικά σάιτ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Προφανώς, χωρίς Ίντερνετ, τίποτα από αυτά δεν είναι εφικτό. Και τώρα; Η μόνη πληροφορία μπορεί να προέλθει από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης. Κι αυτά όμως, έχουν σε μεγάλο βαθμό «μπλοκάρει», λόγω προβλημάτων στις τηλεπικοινωνίες.

 

Το μόνο βέβαιο είναι πως το πρόβλημα έχει εκδηλωθεί ταυτόχρονα σε όλον τον πλανήτη. Αν κρατήσει για λίγες ώρες, θα είναι το πρώτο θέμα στα νυχτερινά δελτία ειδήσεων ανά την υφήλιο. Αν όμως κρατήσει για μέρες ή εβδομάδες, τότε τα πράγματα «σκουραίνουν»: τα πάντα, από την τηλε-εκπαίδευση μέχρι την εργασία και από τα δίκτυα ύδρευσης μέχρι τα σούπερ μάρκετ, δυσλειτουργούν ή «παγώνουν».

 

Τράπεζες, αερομεταφορές, θαλάσσιες μεταφορές (ναι, και το τάνκερ που μεταφέρει το πετρέλαιο που θα καταλήξει στο βενζινάδικο της γειτονιάς), αποθήκες και εταιρείες logistics, χάρη στις οποίες τα προϊόντα φτάνουν στα ράφια των σούπερ μάρκετ, ακόμα και οι φωτεινοί σηματοδότες ξαφνικά θα σταματήσουν να λειτουργούν κανονικά.

 

Κάποιοι έχουν αποκαλέσει «Αποκάλυψη του Ίντερνετ» ένα τέτοιο σενάριο παρατεταμένης διακοπής πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Είναι όντως πιθανό να συμβεί; Και τι θα σήμαινε στην πράξη; Κατά τον Μαρκ Γκράχαμ, καθηγητή Γεωγραφίας του Διαδικτύου στο Oxford Internet Institute, αν το Ιντερνετ «έπεφτε», θα γινόμασταν μάρτυρες μιας σχεδόν άμεσης παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης.

 

Κι αυτό διότι το Διαδίκτυο είναι το νευρικό σύστημα της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης, απαραίτητο ακόμα και για τον παραγωγό ντομάτας ή τον ψαρά (που διαθέτουν τα προϊόντα τους εκτός στενής τοπικής αγοράς), οι οποίοι χωρίς αυτό πιθανώς θα δυσκολευτούν να πουλήσουν την παραγωγή τους, να πληρωθούν για αυτή και να τη διανείμουν. 

 

Και υπάρχουν δύο πράγματα που εγγυημένα μπορούν να προκαλέσουν χάος στη σύγχρονη οικονομία: η αδυναμία διανομής τροφίμων και η αδυναμία πρόσβασης στο χρήμα και το τραπεζικό σύστημα» συμπληρώνει. Πιο φειδωλός σε λέξεις, αλλά εξίσου εκφραστικός, ο Ντάνιελ Πάργκμαν, του Βασιλικού Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Σουηδίας, έχει δηλώσει ότι αν συνέβαινε παρατεταμένο «μπλακάουτ» στο Ίντερνετ σε τέτοια έκταση, ο αντίκτυπος θα ήταν «αφάνταστος».

 

Το ΑΠΕ-ΜΠΕ επικοινώνησε με πέντε ερευνητές, μεταδιδάκτορες, διδάκτορες και υποψήφιους διδάκτορες του Εργαστηρίου Επιστήμης Δεδομένων και Ιστού (Datalab) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ζητώντας απαντήσεις σε ερωτήματα σχετικά με το πόσο πιθανό θα ήταν μια… Δευτέρα το Ίντερνετ να μην είναι πια …εκεί.

 

Είναι όντως πιθανό να συμβεί αυτό που κατά καιρούς έχει αποκληθεί «Αποκάλυψη του Ίντερνετ»;

 

Την εκτίμηση ότι η «Αποκάλυψη του Ίντερνετ», δηλαδή μιας μεγάλης έκτασης διακοπή της πρόσβασης στο Διαδίκτυο, είναι ένα σπανιότατο, αλλά όχι αδύνατο να συμβεί φαινόμενο, διατυπώνουν μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υποψήφια διδακτόρισσα Σοφία Υφαντίδου και ο μεταδιδάκτορας ερευνητής του Datalab, δρ Παύλος Σερμπέζης.

 

Όπως επισημαίνουν, κυβερνοεπιθέσεις και φυσικές καταστροφές μπορούν να προκαλέσουν μόνο μικρές διαταραχές στο Διαδίκτυο, όπως μειωμένη ταχύτητα πρόσβασης. Κι αυτό διότι το Διαδίκτυο (όπως και τα δίκτυα ηλεκτροδότησης, συγκοινωνιών, κτλ.) έχει σχεδιαστεί έτσι, ώστε να είναι ανθεκτικό σε προβλήματα. Π.χ., αν καταστραφεί μια γραμμή ή εξοπλισμός, υπάρχουν εναλλακτικές διαδρομές.

 

Ωστόσο, «πρόσφατα, ερευνητές του Πανεπιστημίου Irvine της Καλιφόρνιας ανέδειξαν έναν παράγοντα, που δεν έχει ληφθεί υπόψη στον σχεδιασμό του Διαδικτύου: τις ηλιακές καταιγίδες.

 

Η ηλιακή καταιγίδα αφορά σε “εκρήξεις” ηλιακού υλικού, που ενώ δεν είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο, μπορεί να αποβούν καταστροφικές για τα καλώδια μεγάλου μήκους, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της υποδομής του Διαδικτύου. Οι μεγαλύτερες ηλιακές καταιγίδες συνέβησαν πριν την εμφάνιση του Διαδικτύου, το 1859 και το 1921, δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα στο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο της εποχής, τον τηλέγραφο!

 

Η πιθανότητα εμφάνισής τους κυμαίνεται από 1.6% μέχρι 12% ανά δεκαετία. Αν και το δίκτυο ηλεκτροδότησης έχει σχεδιαστεί υπολογίζοντας την πιθανότητα ηλιακών καταιγίδων, ο σχεδιασμός του Διαδικτύου δε φαίνεται να λαμβάνει υπόψη αυτό το ρίσκο. Για παράδειγμα, η συνδεσιμότητα Ευρώπης και Αμερικής μέσω υποθαλάσσιων καλωδίων, προβλέπεται ότι θα επηρεαστεί περισσότερο λόγω του μεγάλου μήκους αυτών» αναφέρουν.

 

Έχουν καταγραφεί περιστατικά κατά τα οποία «έπεσε» το Ιντερνετ για μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες;

 

Κατά τον δρα Σερμπέζη και τον υποψήφιο διδάκτορα Γιώργο Βλαχάβα, «συμβαίνουν συχνά περιστατικά κατά τα οποία “πέφτει” μέρος του Διαδικτύου εξαιτίας αστοχιών σε δικτυακές υποδομές (π.χ. οπτικές ίνες, δρομολογητές), λαθών σε ρυθμίσεις πρωτοκόλλων -χαρακτηριστικό είναι το πρόσφατο παράδειγμα του Facebook- κυβερνοεπιθέσεων ή τακτικών λογοκρισίας. Ενδεικτικά, σημειώνουν, ετησίως γίνονται περισσότερα από 3000 ατυχήματα ή επιθέσεις μεγάλης έκτασης, που σχετίζονται με το πρωτόκολλο BGP (σ.σ. πρωτόκολλο διατομεακής δρομολόγησης) και περισσότερες από 10 εκατομμύρια μικρές ή μεγάλες επιθέσεις DDoS (σ.σ. κατανεμημένης επίθεσης άρνησης υπηρεσίας).

 

Η έκταση των περισσότερων περιστατικών είναι -όπως λένε-περιορισμένη, ωστόσο υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που επηρέασαν μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες, όπως η DDoS επίθεση στην εταιρεία «DNS Dyn» το 2016, που επηρέασε την πρόσβαση σε πολλές υπηρεσίες (Netflix, PayPal, Visa, Amazon, κ.α.) για σχεδόν μία ημέρα ή μια λάθος ρύθμιση του πρωτοκόλλου BGP το 2017, που απέκοψε ολόκληρη την Ιαπωνία από το Διαδίκτυο για αρκετά λεπτά.

 

Το οικονομικό κόστος τέτοιων περιστατικών είναι τεράστιο (εκατομμύρια δολάρια ανά ώρα για μεγάλες εταιρείες): μέσα στο 2018 οι εταιρείες “έχασαν” συνολικά 60 εκατομμύρια ώρες λειτουργίας λόγω εκτεταμένων διακοπών του Διαδικτύου. Σημαντική είναι όμως -κατά τους κυρίους Σερμπέζη και Βλαχάβα- και η περίπτωση της λογοκρισίας, όπου κυβερνήσεις αποκόπτουν την πρόσβαση σε ιστοσελίδες ή και σε ολόκληρο το Διαδίκτυο στους πληθυσμούς των κρατών τους (σ.σ. το λεγόμενο «kill switch», κατέβασμα του διακόπτη). Παραδείγματα τέτοιας πρακτικής αποτελούν η ολοκληρωτική αποκοπή πρόσβασης στην Ινδονησία το 2019 για 19 ημέρες και η απαγόρευση πρόσβασης σε ιστοσελίδες όπως η Wikipedia και το Twitter στην Τουρκία για μήνες ή και χρόνια.

 

Τι θα συνέβαινε, στην περίπτωση που μια μέρα ξυπνούσαμε και το Ιντερνετ είχε «πέσει»;

 

Εκπαίδευση, εργασία, τηλεπικοινωνίες, δίκτυα ηλεκτρισμού κι ενέργειας, αερομεταφορές και θαλάσσιες μεταφορές, logistics, φωτεινοί σηματοδότες, όλα πλέον «κουμπώνουν» σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό πάνω στο Διαδίκτυο, ενώ μελλοντικά η εξάρτησή τους θα αυξηθεί και το ίδιο θα συμβαίνει και με όλες τις οικιακές συσκευές στο πλαίσιο του Ίντερνετ των Πραγμάτων. Τι θα συνέβαινε, στην περίπτωση που μια μέρα ξυπνούσαμε και το Ιντερνετ είχε «πέσει»;

 

Όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο μεταδιδάκτορας ερευνητής του Datalab, δρ Βασίλειος Ψωμιάδης, το Διαδίκτυο διασυνδέει πλέον περισσότερες από 12,3 δισεκατομμύρια συσκευές παγκοσμίως, με τις προβλέψεις για το 2025 να ξεπερνούν τα 27 δισεκατομμύρια συσκευές.

 

«Η πρόσφατη -στις 4 Οκτωβρίου 2021- διακοπή πρόσβασης, διάρκειας επτά ωρών, στις δημοφιλείς διαδικτυακές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης του Facebook, Instagram, WhatsApp και Messenger, λόγω τεχνικού λάθους του ίδιου του παρόχου, ανέδειξε την παγκόσμια και συλλογική απαίτηση για αδιάλειπτη πρόσβαση στο Διαδίκτυο και στις υπηρεσίες του.

 

Πέραν της προσωπικής επικοινωνίας και ψυχαγωγίας, οι συγκεκριμένες πλατφόρμες χρησιμοποιούνται εκτεταμένα και για επιχειρηματικούς σκοπούς (κυρίως διαφήμιση, π.χ. το Facebook έχει περισσότερα από 80 δισεκατομμύρια δολάρια έσοδα ετησίως από τη συγκεκριμένη πηγή).

 

Παράλληλα, σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, σε Αφρική και Ασία, το Facebook, μέσω του προγράμματος “Free Basics”, αποτελεί τρόπο πρόσβασης σε βασικές διαδικτυακές υπηρεσίες χωρίς χρεώσεις. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, χρησιμοποιώντας δείκτες από την Παγκόσμια Τράπεζα, τη Διεθνή Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU) του ΟΗΕ, τη Eurostat και την υπηρεσία απογραφής των ΗΠΑ, το κόστος της διακοπής για την παγκόσμια οικονομία ξεπέρασε το 1,1 δισ. δολάρια» σημειώνει ο δρ Ψωμιάδης.

 

Υπάρχει τρόπος να θωρακιστούν επιχειρήσεις, κράτη και άτομα από ένα «μπλακάουτ» στο Διαδίκτυο;

 

Όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υποψήφια διδακτόρισσα του Datalab, Δήμητρα Καρανάτσιου, οι καθημερινοί χρήστες οφείλουν να σκεφτούν τις επιπτώσεις ενός τέτοιου γεγονότος με απόκτηση γνώσεων και αλλαγή της στάσης τους απέναντι στη χρήση του Διαδικτύου.

 

«Για παράδειγμα, η οριοθέτηση της διείσδυσης του Διαδικτύου σε καθημερινές ασχολίες (εργασία, διασκέδαση, επικοινωνία, κτλ.) και η εγωκεντρική αξιολόγηση των θετικών και αρνητικών συνεπειών εκ των προτέρων, μπορούν να μας θωρακίσουν σε ένα blackout και να μας προφυλάξουν από τον πιθανό πανικό, που αυτό θα προκαλέσει.

 

Οι επιχειρήσεις που βασίζουν μικρό ή μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητας τους στη χρήση του Διαδικτύου, αλλά και τα κράτη με αντίστοιχες υπηρεσίες e-government (ηλεκτρονικής διακυβέρνησης), οφείλουν να πάρουν μέτρα για την αποτροπή ενός τέτοιου γεγονότος, όπως είναι η διασφάλιση εφεδρικών γραμμών σύνδεσης στο Διαδίκτυο (network redundancy) και η μείωση της εξάρτησης από έναν μόνο πάροχο υπηρεσιών (π.χ. φιλοξενίας σελίδων ή υπολογιστικού νέφους), ώστε σε περίπτωση blackout της γραμμής ή του παρόχου, να υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, για να μη σταματήσει η δραστηριότητά τους.

 

Επιπλέον, μπορούν να περιορίσουν -σε περίπτωση ολικού blackout- τις ζημιογόνες επιπτώσεις, διατηρώντας αυστηρά πρωτόκολλα ασφάλειας και αξιόπιστα service-level agreements (σ.σ. συμφωνίες επιπέδου εξυπηρέτησης, SLA) με παρόχους που περιλαμβάνουν νομικά δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος ή οικονομικές κυρώσεις για τους παρόχους των υπηρεσιών σε περιπτώσεις ζημίας» καταλήγει.

 

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

το είδαμε ΕΔΩ 

Εντοπίστηκαν υψηλά επίπεδα «παντοτινών χημικών» σε δημητριακά στην Ευρώπη – Βρέθηκαν και σε ελληνικά παξιμάδια

Έρευνα της Pesticide Action Network Europe (PAN), αποκάλυψε πώς βρέθηκαν υψηλά επίπεδα παντοντινών χημικών (PFAs) σε προϊόντα σίτου και δημητριακών σε όλη την Ευρώπη συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. 

 

Συγκεκριμένα, η μελέτη εντόπισε ένα από τα πιο κοινά «forever chemicals», το τριφθοροξικό οξύ (TFA), σε δημητριακά πρωινού, δημοφιλή γλυκίσματα, ζυμαρικά, κρουασάν, μπισκότα, ψωμί ολικής άλεσης και λευκό ψωμί, καθώς και σε αλεύρι.

 

Μακράν το πιο μολυσμένο τρόφιμο είναι τα δημητριακά που τρώμε όλοι στο πρωινό μας, με μέσες συγκεντρώσεις 107 φορές υψηλότερες από αυτές στο νερό βρύσης.

 

Βρέθηκαν και σε ελληνικά παξιμάδια

 

Η μελέτη είναι η πρώτη του είδους της σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνολικά, ανέλυσε 65 συμβατικά προϊόντα δημητριακών που αγοράστηκαν σε 16 ευρωπαϊκές χώρες.

 

Τα επίπεδα μόλυνσης ήταν υψηλά με μέση συγκέντρωση TFA τα 78,9 μg/kg, ενώ το ίδιο το TFA εντοπίστηκε στο 81,5% των δειγμάτων (53 από τα 65).

 

Τα υψηλότερα επίπεδα βρέθηκαν σε δημητριακά πρωινού στην Ιρλανδία (360 μg/kg) και στη συνέχεια σε βελγικό ψωμί ολικής άλεσης (340 μg/kg), σε αλεύρι σίτου που παράχθηκε στη Γερμανία (310 μg/kg) και στην κλασική γαλλική μπαγκέτα (210 μg/kg).

 

Τα πιο χαμηλά επίπεδα (17 μg/kg) εντοπίστηκαν σε ελληνικά παξιμάδια με ελαιόλαδο.

 

Σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, για τα περισσότερα φυτοφάρμακα ποσότητα μεγαλύτερη από 10 μικρογραμμάρια ανά κιλό θεωρείται τοξική.

 

Σημειώνεται ότι οι αρχές τροφίμων στις χώρες της ΕΕ δεν παρακολουθούν και δεν καταγράφουν τα επίπεδα TFA στα διάφορα βρώσιμα προϊόντα που πωλούνται στο λιανεμπόριο. Παλαιότερες έρευνες έχουν δείξει υψηλά επίπεδα TFA σε ευρωπαϊκά κρασιά και για εκτεταμένη μόλυνση στο νερό βρύσης.

 

Τι είναι τα παντοτινά χημικά

 

Οι υπερ- και πολυφθοροαλκυλικές ουσίες (PFAS) είναι μια ομάδα χημικών που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία και προστίθενται σε καταναλωτικά προϊόντα από τη δεκαετία του 1950.

 

Οι ουσίες αυτές είναι γνωστές ως «παντοτινά χημικά» επειδή μπορούν να χρειαστούν εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια για να αποδομηθούν μετά την απόρριψη των προϊόντων στα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί.

 

Αυτό σημαίνει ότι εάν διαρρεύσουν στο έδαφος ή στο νερό, όπως συμβαίνει συχνά, μπορεί να παραμείνουν εκεί για αιώνες.

 

Ο αντίκτυπός τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον μόλις αρχίζει να γίνεται σαφής, με νέες μελέτες να αναδεικνύουν όλο και συχνότερα τη σύνδεση κάποιων από αυτές τις ουσίες με ασθένειες όπως ο καρκίνος.

 

Το τριφθοροξικό οξύ (TFA) είναι υδατοδιαλυτό, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να απορροφηθεί από τα φυτά μέσω του εδάφους.

 

Αυτό το παντοτινό χημικό έχει συνδεθεί με προβλήματα στη λειτουργία της ανθρώπινης αναπαραγωγής, στη γονιμότητα, στην ανάπτυξη του εμβρύου και στη μείωση των σπερματοζωαρίων, όπως επίσης και με ανεπιθύμητες επιπτώσεις στον θυρεοειδή, το ήπαρ και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού.

 

Οργανώσεις όπως η PAN ζητούν την απαγόρευση των PFAs και ειδικά του TFA ή έστω τη θέσπιση ενός ανώτερου ορίου για αυτό.

 

«Όλοι οι άνθρωποι εκτίθενται στο TFA με πολλαπλούς τρόπους, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων και του πόσιμου νερού. 

 

Τα ευρήματά μας υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για άμεση απαγόρευση των φυτοφαρμάκων PFAS ώστε να σταματήσει η περαιτέρω μόλυνση της τροφικής αλυσίδας», δήλωσε η Salomé Roynel, υπεύθυνη πολιτικής στην PAN Europe.

 

Η Αγγελική Λυσιμάχου, επικεφαλής επιστήμης και πολιτικής στην PAN Europe, δήλωσε:

 

«Τα επίπεδα TFA υπερέβησαν το προεπιλεγμένο όριο μέγιστων υπολειμμάτων για ουσίες που είναι αναπαραγωγικά τοξικές ή διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα στο 81,8% των δειγμάτων. 

 

Τα φυτοφάρμακα με TFA πρέπει να απαγορευτούν άμεσα. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε σε παιδιά και έγκυες γυναίκες να εκτίθενται σε χημικές ουσίες που γνωρίζουμε ότι βλάπτουν την αναπαραγωγική υγεία».

 

πηγή 

ΠΟΙΑ Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΓΙΑ ΤΥΧΟΝ ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΑ ΜΕ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ; Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΜΑΣ

Του Μακαριστού γέροντος Αθανασίου Μυτιληναίου
 

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟΡΙΩΝ (Κατηχήσεων ανδρών-γυναικών)

 

Απορία 289η: ΠΟΙΑ Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΟΡΘΟΔΟΞΩΝ ΓΙΑ ΤΥΧΟΝ ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΑ ΜΕ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ; Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΜΑΣ

 

[εκφωνήθηκε στην Ιερά Μονή Κομνηνείου Λαρίσης τον Νοέμβριο του 1993] 

 

«Ποια η ευθύνη των Ορθοδόξων για τυχόν συμμετοχή τους σε λειτουργία των Καθολικών;». Πολλή είναι η ευθύνη των Ορθοδόξων. Προσέξτε με: Όταν λέμε Ορθοδοξία, εννοούμε ότι οτιδήποτε άλλο είναι έξω από την Ορθοδοξία είναι στραβό, είναι στραβωμένο. Πολύ δε παραπάνω όταν είναι στραβωμένο δυο και τρεις φορές.

Φερειπείν, θεωρούμε τους Ρωμαιοκαθολικούς ότι είναι στην αίρεση. Αλλά, εάν οι Προτεστάνται απεχωρίσθησαν από τη Ρώμη, αντιλαμβάνεστε ότι αυτοί είναι δυο φορές περισσότερο στραβωμένοι. Διότι επιτέλους η Ρώμη κράτησε πολλά πράγματα. Άλλο ότι μπορεί να έχει θέσεις αιρετικές. Δηλαδή θέσεις ορθοδόξως απαράδεκτες. Αλλά οι Προτεστάνται είναι αυτόχρημα αιρετικοί. Και η μεγαλύτερη αίρεσή τους είναι ότι δεν έχουν Εκκλησία. Τι συνιστά την Εκκλησία; Το Σώμα του Χριστού. Το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Και τι συνιστά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας; Η ιερωσύνη. Όταν δεν έχω, λοιπόν, ιερωσύνη, γιατί οι Προτεστάνται δεν αναγνωρίζουν ιερωσύνην και συνεπώς δεν έχουν Εκκλησία, άρα δεν έχουν και το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Η δε πίστις των στο μυστήριον αυτό είναι ότι δέχονται αυτό σαν σύμβολον. Γι’ αυτό και ό,τι μείνει απ’ αυτό το περίεργο μυστήριο, όπως το έχουν κατασκευάσει, χύνουν το κρασί -υποτίθεται ότι ήταν αίμα Χριστού- στον νεροχύτη.

Εμείς όμως τι πιστεύομε; Ότι είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, ἐν μυστηρίῳ, γιατί δεν το βλέπομε. Γι'αυτό, λίγο πριν κοινωνήσομε, ανανεώνομε την πίστη μας το τι είναι αυτό που θα πάρομε. Θυμηθείτε το προτελευταίο πια τμήμα, εκείνο που λέμε πριν κοινωνήσομε, διότι το τελευταίο είναι εκείνο που αφού θα έχομε κοινωνήσει. Είναι τέσσερα κομμάτια η ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως. Αποβραδίς, το πρωί, λίγο πριν κοινωνήσουμε και μετά από την Θεία Κοινωνία. «Ἔτι πιστεύω», λέμε, «ὅτι αὐτὸ τοῦτο ἐστὶ τὸ σῶμα Σου, αὐτὸ τοῦτο ἐστὶ τὸ αἷμα Σου». «Αὐτὸ τοῦτο», θα πει «αυτό, αυτό, αυτό δα, αυτό δα». Έτσι όταν λέμε: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε», ποια είναι η πίστις η οποία πρέπει να υπάρχει; Η γενικοτέρα πίστις; Όχι. Θα ήταν περίεργο να επικαλούμεθα την γενικοτέραν πίστιν, εφόσον αφού βρισκόμεθα μέσα στην Εκκλησία, προϋποτίθεται η γενικοτέρα πίστις. Αλλά η ειδικοτέρα πίστις περί το μυστήριον. Πιστεύω, δηλαδή, ότι είναι το Σώμα και το Αίμα του Χριστού.

Ακόμη, όταν λέγει ο Απόστολος Παύλος εκεί στους Κορινθίους, τους λέγει ότι «προσέξτε, μη μεταβάλλετε εις κρίμα ή εις κατάκριμα», όπως το λέει και το σχετικό τροπάριο, «αυτό που θα πάρετε. Γι’ αυτό εκείνοι που δεν διακρίνουν, θα κριθούν. Και τότε αρρωσταίνουν πολλοί και πεθαίνουν αρκετοί».

Ποια είναι αυτή η διάκρισις; Τι θα πει «διακρίνω»; Ο Χριστός είπε ότι μπορείς να πεις στο βουνό ‘’Σήκω και πήγαινε και πέσε στη θάλασσα’’ «μηδέν διακρινόμενος». Δηλαδή μην δείξεις αμφιβολία. Η μεγάλη αμαρτία που αναφέρει ο Απόστολος, που φθάνει κανείς στο σημείο να τιμωρηθεί ακόμη και με θάνατο, δεν είναι οι αμαρτίες. Αναμφισβήτητα είναι και οι αμαρτίες. Γι'αυτό πάμε και εξομολογούμεθα, προσέξτε με, γι'αυτό πάμε και εξομολογούμεθα, δεν μπορώ να πω…να πάω να κοινωνήσω, όταν χθες πήγα στην πορνεία. Και τότε θα με ελέγξει ο Απόστολος και θα μου πει ή το Πνεύμα το Άγιον θα μου πει: «Ὁ κολλώμενος τῇ πόρνῃ ἓν σῶμά ἐστιν, ὁ δὲ κολλώμενος τῷ Κυρίῳ ἓν πνεῦμά ἐστι. Ἄρας οὖν τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ ποιήσω πόρνης μέλη; Μὴ γένοιτο». Διότι εφόσον ενούμαι με την πόρνη γυναίκα, είμαι ηνωμένος με το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, δεν μπορώ να πηγαίνω στην πορνεία και να πηγαίνω να κοινωνώ. Είναι χοντρό πράγμα αυτό.

Όμως, υπάρχει και ένα μεγαλύτερο αμάρτημα απ’ αυτό. Αναμφισβήτητα όλα αυτά έχουν σημασία. Ποιο είναι το μεγαλύτερο αμάρτημα; Το και τελευταίον. Το πρώτο, το κορυφαίον. Όταν δεν πιστεύω ότι αυτό που θα κοινωνήσω είναι Σώμα και Αίμα Χριστού. Αυτό είναι το κορυφαίον αμάρτημα. Θεωρώ το Αίμα του Χριστού, προσέξτε [… Το σημείο αυτό δεν μας έχει διασωθεί από την ηχογράφηση] – […]αφού δεν έχουν ιεροσύνη. Είναι απλώς κατακερματισμένες ομολογίες. Κατακερματισμένες. Κατακομματιασμένες ομολογίες. Τι μένουν; Οι Ρωμαιοκαθολικοί. Όπως θα ξέρετε, τελευταία ετέθη ένα ερώτημα, εάν και κατά πόσον η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είναι Εκκλησία. Και ειπώθηκε, τελευταία, είναι θέμα …ένα-δυο μήνες και ειπώθηκε ΔΕΝ είναι Εκκλησία. Δεν θέλω να πολυπραγμονήσω περισσότερο παρά μόνον τούτο: Με αιρετικούς, οποιουδήποτε σχήματος, οποιασδήποτε φόρμας, δεν πρέπει ούτε να συμπροσευχόμεθα, ούτε δε πολύ περισσότερον να κοινωνήσουμε από τα μυστήριά τους. Γι’ αυτό πάμπολλοι άνθρωποι, παιδιά, νέοι μας, νέες μας, πάνε στο εξωτερικό να σπουδάσουνε και έχω πει: «Μη διστάσεις να κάνεις ταξίδι 100, 200 και 300 χιλιομέτρων έστω και μία φορά τον μήνα, από την πόλη σου να πας στην πόλη εκείνη που υπάρχει ορθόδοξος Εκκλησία, αλλά σε… πολύ παραπάνω σε προτεσταντική, αλλά και σε ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, δεν θα πας και δεν θα κοινωνήσεις. Υπάρχει κανόνας που απαγορεύει ρητώς την συμπροσευχή».

Γι'αυτό λοιπόν, ας το ξέρομε, αγαπητοί μου, εάν βρεθούμε σε τέτοια περίπτωση, αναμφισβήτητα κάνομε πολλή και μεγάλη αμαρτία. Άλλο πράγμα είναι όταν πήγαμε σε μία πόλη και πάμε να δούμε τα αξιοθέατα. Πάμε στο Παρίσι, επί παραδείγματι, και βρεθήκαμε κάπου εκεί, μας πάει ο ταξιτζής, δεν ξέρω ποιος, ο ξεναγός, μας πάει στο Νότρνταμ, δηλαδή στον μητροπολιτικό ναό των Παρισίων, που λέγεται «η Παναγία μας». Αμέσως θα ερωτήσετε: «Θα μπούμε μέσα;». Δεν απαγορεύεται, δεν τίθεται θέμα. Μπαίνεις, βλέπεις και φεύγεις. Η συμπροσευχή είναι το θέμα. Όπως μπορώ να μπω και σε μία Συναγωγή, -χωρίς να γίνεται τίποτε όμως, έτσι; Όπως μπορώ να μπω και στον Παρθενώνα της Ακροπόλεως, χωρίς να υπάρχει πρόβλημα. Δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν βεβαίως στον Παρθενώνα της Ακροπόλεως ετελείτο θυσία στην θεά Αθηνά, αναμφισβήτητα δεν θα πήγαινα. Κι αν ετελείτο στην Νότρνταμ μία λειτουργία, δεν θα πήγαινα. Άλλο πράγμα σαν τουρίστας, σαν περιηγητής να επισκεφθώ έναν τόπον τέτοιον κι άλλο πράγμα να μετέχω σε μία λατρεία. Νομίζω το θέμα είναι πολύ σαφές.

Και μάλιστα στην εποχή μας που τα πράγματα είναι πολύ κρίσιμα, θα παρακαλέσω, αυτά τηρήσατέ τα, διότι βήμα με βήμα, πρέπει να το πούμε, χάνομε την ορθοδοξότητά μας. Έχομε δύο διαστάσεις, τουλάχιστον εδώ στην Ελλάδα εμείς, που είναι σοβαρές. Η μία διάστασις ότι λίγο λίγο, λίγο-λίγο χάνομε την Ορθοδοξία μας. Και η άλλη διάστασις είναι ότι λίγο-λίγο, λίγο-λίγο χάνομε τον Χριστιανισμό μας. Δηλαδή αποχριστιανιζόμαστε. Και στην θέση του Χριστιανισμού απ’ όπου φεύγομε, λίγο-λίγο καταλαμβάνει κάτι άλλο. Ας πούμε…-τι ας πούμε, αυτό είναι- η ειδωλολατρία. Γίνεται λοιπόν αυτή η κίνησις με αυτές τις δύο διαστάσεις. Αν χάσομε την ορθοδοξότητά μας, ίσως, ίσως να μην δυσκολευτούμε να χάσομε και την χριστιανική μας ιδιότητα. Γι'αυτό σας παρακαλώ να προσέχομε, είναι πάρα πολύ σοβαρά τα πράγματα, διότι φαίνεται οι προκαθήμενοι είναι απρόσεκτοι. Και ότι αν ο λαός με τους ποιμένας αποτελούν μία πυραμίδα, θα μπορούσε η νοθεία ή η απομάκρυνσις ή η αλλοτρίωσις, αν μείνει απόψε ώρα, θα το πούμε στον Ησαΐα, μπορεί να πάρει δύο κινήσεις. Η μία κίνησις είναι από την βάση της πυραμίδος προς τα πάνω και η άλλη κίνησις από την κορυφή της πυραμίδος προς την βάσιν. Έχουν δοκιμαστεί και τα δύο. Φαίνεται ότι είναι προτιμοτέρα, έτσι έχει κριθεί, φαίνεται, ότι αν ξεκινήσομε από την κορυφή της πυραμίδος, το πράγμα είναι ευκολότερο. Διότι θα μείνει έκθετη η βάσις και τι θα κάνει; Θα υποχωρήσει.

Επιτρέψατέ μου: «Κούνια που τους κούναγε!». Αγνοούν ότι υπάρχει λαός, ο οποίος είναι εδραιωμένος εις την ορθόδοξη πίστη του. Κούνια που τους κούναγε! Με συγχωρείτε αυτές τις εκφράσεις που λέω, ε; Δεν πειράζει. Ο προφορικός λόγος τα έχει αυτά. Λοιπόν. Και έτσι δυστυχώς η κορυφή της πυραμίδος αρχίζει να πηγαίνει λίγο-λίγο, βήμα-βήμα, αυτό που πολλάκις σας έχω πει, η μέθοδος του σαλαμιού, που την γνωρίζετε, λίγο-λίγο να γίνεται η προδοσία της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Έχετε αντίρρηση; Όταν επί παραδείγματι, ο Πατριάρχης[εκείνη την εποχή στην οποία εκφωνεί ο μακαριστός γέροντας τη συγκεκριμένη απάντηση σε απορία είχε μόλις χειροτονηθεί Πατριάρχης ο Βαρθολομαίος] λέει: «Πρέπει να αναθεωρήσομε μερικά πράγματα. Δεν μας έκανε τίποτε κακό ο Μωαμεθανισμός!». Άκουσον, άκουσον! «Δεν μας έκανε τίποτε κακό ο Μωαμεθανισμός»! Όλοι οι χοροί των Νεομαρτύρων από ποιους εσφάγησαν; Από τους Ισλαμιστάς. Μα Τούρκοι ήσαν, μα Αιγύπτιοι ήσαν, δεν ξέρω τι μπορεί να ήσαν. Κυρίως Τούρκοι. «Και ότι πρέπει να αναθεωρήσομε», λέγει, « και την θέση μας, την άποψή μας για τον Μωάμεθ». Άμα ακούτε τέτοια πράγματα από το στόμα του Πατριάρχου, ε, τι θέλετε περισσότερο;

Και μετά παραπονούνται οι προκαθήμενοί μας ότι το έδαφος το οποίον πατούν είναι εχθρικό. Εξάλλου αυτό λένε: «Επειδή το έδαφος είναι εχθρικόν και ανά πάσα στιγμή πρέπει να κρατήσομε, φερειπείν, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, το Πατριαρχείον Αντιοχείας, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, το Πατριαρχείον Κωνσταντινουπόλεως το Οικουμενικό, γι΄αυτό κάνομε κάποια νερά. Για να… ούτως ειπείν, κολακεύομε τους ανθρώπους που κατέχουν εχθρικόν έδαφος, τουρκικόν έδαφος, αιγυπτιακόν έδαφος, να τους κολακεύσομε». Ταλαίπωροι που είμαστε! Είναι σωστή αυτή η αντίληψη; Ποιος είναι Εκείνος που κρατάει την Εκκλησία; Είναι ο Θεός. Μ’ αυτό που κάνετε, αντιθέτως, θα σας κινήσει την λυχνίαν, όπως εκίνησε και τις λυχνίες των επτά ιστορικών λυχνιών, Εκκλησιών δηλαδή, της Μικράς Ασίας.

Λοιπόν, αγαπητοί μου, δεν είναι σωστές δικαιολογίες αυτές. Ότι κάνομε παραχωρήσεις ή ό,τι άλλο. Και η ομολογία, κύριοι, θα λέγαμε, πού είναι; Έστω, ξεσπούν έναν διωγμόν. Και η ομολογία σας πού είναι;

Το φαινόμενο δε των κρυπτοχριστιανών έχει δύο μορφές. Με την ευκαιρία, παρότι πέρασε η ώρα, να με συγχωρέσετε, έχει δύο μορφές. Αυτό να το ξέρομε, γιατί μπορεί να σταθεί και για μας κάποια μέρα.

Η μία μορφή είναι: Είμαι Χριστιανός, δεν το σαλπίζω. Κάποια στιγμή γίνομαι αντιληπτός και βεβαίως δεν το αρνούμαι. Και τότε γίνομαι ομολογητής και μάρτυς. Ο άγιος Δημήτριος… Ο άγιος Δημήτριος δεν κάθισε να πει εις τους ειδωλολάτρας ότι… «Ξέρετε; Εγώ είμαι Χριστιανός». Δεν είπε τέτοιο πράγμα. Έκανε την δουλειά του. Μάλιστα σε εκείνα τα λουτρά τα οποία μέχρι σήμερα σώζονται, που είναι κάτω από τον Άγιο Δημήτριο, εκεί όπου και ελογχίσθη, εκεί έκανε τις κατηχήσεις του στους νέους, ένας εκ των οποίων ήτο και ο άγιος Νέστωρ. Μαθητής του αγίου Δημητρίου ήτο ο άγιος Νέστωρ. Κάποια φορά έγινε αντιληπτός. Δεν το αρνήθηκε ο άγιος Δημήτριος. Και υπέστη μαρτυρικόν θάνατον. Η μία μορφή είναι αυτή, η αρεστή στον Θεό. Η αρεστή, η σωστή.

Η άλλη μορφή κρυπτο-χριστιανισμού: Αυτή η άλλη μορφή σημειώθηκε εις τους μετέπειτα χρόνους, όταν ξέσπασε το κύμα του Μωαμεθανισμού, δηλαδή μετά από τον 8ον αιώνα και ο Μωάμεθ, επί παραδείγματι, δηλαδή ο Μωαμεθανισμός, οι Άραβες εσάρωσαν τα βόρεια παράλια της Αφρικής κι έφθασαν μέχρι την Ισπανία και θα πήγαιναν, δεν ξέρω πού ακόμα, και κατόπιν στο τραπέζι αυτό που λέγεται Μικρά Ασία -ένα τραπέζι είναι- και προχώρησαν οι Τούρκοι μέχρι την Βιέννη, γνωστά αυτά τα πράγματα, τότε οι Τούρκοι άρχισαν να εξισλαμίζουν. Και τότε… γιατί αλλιώτικα κινδύνευε το κεφάλι σου. Διαβάστε μαρτυρολόγια νεομαρτύρων -και αυτό να το ξέρετε, νεομάρτυρες λέγονται από το 1453 και εντεύθεν, κι εδώ. Αυτοί λέγονται «νεομάρτυρες». Άρχισαν να κόβουν κεφάλια. Και τότε παρουσιάστηκε αυτό το δεύτερον είδος κρυπτοχριστιανισμού. Τι δηλαδή; Έφθαναν Χριστιανοί να ασπάζονται τον Μωαμεθανισμό, τον Ισλαμισμόν, να πηγαίνουν στο τζαμί, να προσεύχονται και όλα τα λοιπά του Ισλάμ, το δε βράδυ ή κάποια βράδια να πηγαίνουν σε υπόγεια σπιτιών κ.λπ. και να τελούν την Θεία Λειτουργία.

Έχομε πολλά τέτοια περιστατικά. Θα σας αναφέρω ένα. Συνέβη στην Κρήτη. Μάλιστα, αν θέλετε, αυτό σημειώθηκε λίγο πριν την απελευθέρωση της Κρήτης. Τι συνέβη; Βέβαια υπήρχαν ιερείς, ορθόδοξοι Χριστιανοί. Αλλά… τι τραβούσαν οι άνθρωποι, ε; Και φορούσανε και τα ράσα τους, παρακαλώ. Τα φορούσαν και τα ράσα τους. Κάποια φορά είπαν σε κάποιον ιερέα εκεί στην Κρήτη «Έλα, σε θέλομε, σε θέλει ένας μπέης». Αυτός ο μπέης, δεν θυμάμαι το όνομά του να σας το έλεγα, ήτο Έλληνας Ορθόδοξος Χριστιανός, αλλά, για να γλυτώσει το κεφάλι του, προσεχώρησε εις τον Μωαμεθανισμόν και μάλιστα σε πολλές εκδουλεύσεις των Τούρκων κι έγινε μπέης. Τότε τον οδήγησαν… αυτός μάλιστα έτρεμε ο ιερεύς -«Τι θα μου κάνουν;»-, τότε τον οδήγησαν σε ένα υπόγειο, εκεί είδε πολλούς μαζεμένους, κι όταν εκείνος τρόμαξε, αυτοί έβαλαν τα γέλια: «Μη φοβάσαι, παπά μου, Ορθόδοξοι είμαστε, θα μας τελέσεις τη Θεία Λειτουργία!».

Αγαπητοί μου… μάλιστα έχει εκδοθεί ένα βιβλίο περί των Κρυπτοχριστιανών. Είναι πανεπιστημιακή έκδοσις, είναι από τις εκδόσεις που έχει το Πανεπιστήμιο της Μονής Βλατάδων. Μπορείτε να το βρείτε και να το διαβάσετε. Εμείς το έχομε αυτό. Είναι μία απαράδεκτη κατάστασις. Τι σας λέει εσάς η συνείδησή σας; Τώρα, αυτήν την στιγμή στην Τουρκία όσοι Έλληνες Ορθόδοξοι Χριστιανοί δεν μπόρεσαν να φύγουν, έγιναν Μουσουλμάνοι. Πιστεύουν, όμως, εις τον Χριστόν. Μάλιστα, κάποτε πήγαν κάποιοι δικοί μας, κάπου εκεί, είδαν μία Τουρκάλα, ζύμωνε για να κάνει ψωμί κι έκανε επάνω στο ψωμί… κοιτάξτε (το σημείον του σταυρού) -το ξέρετε οι γυναίκες αυτό, το κάνετε, είναι το σημείον του σταυρού, δηλαδή το κάθετο και το οριζόντιο. Αυτό το πράγμα. Λένε στην Τουρκάλα: «Τι σημαίνει αυτό που έκαμες;». «Δεν ξέρω», λέει, «η γιαγιά μου με έμαθε!». Άρα λοιπόν τι ήταν η γιαγιά της; Ήτανε Ορθόδοξη Χριστιανή.

Αυτά είναι απαράδεκτα πράγματα. «Μα, θα μου φάνε το κεφάλι!». Τι έκαναν οι μάρτυρες τους πρώτους αιώνες; Τι έκαναν; Πάντως δεν μπορείς να είσαι, με αυτές τις προϋποθέσεις, Ορθόδοξος Χριστιανός και Μουσουλμάνος. Δεν χωράει, δεν χωράει, δεν χωράει! Τελείωσε, δεν χωράει! Αυτό να το ξέρετε. Είναι ένα φαινόμενο που υπάρχει αυτή την στιγμή! Ναι. Έχομε πάρα πολλούς κρυπτοχριστιανούς στην Μικράν Ασίαν. Να το ξέρομε.

Και μια άλλη περίπτωση, τραγική, αυτόχρημα τραγική! Κάπου… Βέροια, Νάουσα, κάπου εκεί, κάπου προς Δυτική Μακεδονία. Την εποχή, βέβαια, της Τουρκοκρατίας, υπήρχε επίσκοπος. Σας είπα, υπήρχε η Εκκλησία, αλλά και οι ιερείς με το παραμικρό μπορούσαν να υποστούν τα πάνδεινα και οι πιστοί. Κι επειδή είχε πιεστεί ο Επίσκοπος, δυστυχώς ενέδωσε. Ήταν το Πάσχα. Γιόρτασαν το Πάσχα, «Χριστὸς Ἀνέστη» κ.λπ. κ.λπ. λαμπάδες, αυγά, «Δι’ εὐχῶν τῶν Ἁγίων Πατέρων ἡμῶν». Και λέει ο επίσκοπος: «Μη φύγετε, Χριστιανοί μου, να σας πω κάτι. Ήτανε το τελευταίο Πάσχα που γιορτάσαμε. Για να σώσομε το κεφάλι μας πρέπει –αυτά είναι γραμμένα σ΄ αυτό το βιβλίο, είναι επιστημονικό βιβλίο- πρέπει να γίνομε μουσουλμάνοι». Κι έγινε ο ίδιος μουσουλμάνος, όπως και το χωριό… Τώρα βέβαια αν κάποιοι υπήρξαν που δεν έγιναν, δεν το ξέρω αυτό, δεν το ξέρομε, «γιατί», λέει, «αλλιώτικα δεν μπορούμε να επιβιώσουμε». Αυτός πια ο επίσκοπος -κι επήρε αξίωμα μάλιστα αντίστοιχα στη μουσουλμανική θρησκεία, επήγε κάποτε στην Κωνσταντινούπολη όπου είχε έναν αδελφό. Και πήγε να τον βρει τον αδελφό του. Όταν τον είδε αυτόν ο αδελφός του στην Κωνσταντινούπολη, του λέει: «Να μη σε δουν τα μάτια μου! Δεν έχω αδελφό!».

Αυτά με την ευκαιρία, καλό ήταν να τα πούμε αυτά, γιατί αύριο δεν ξέρομε τι έρχεται. Έχομε, λοιπόν, δύο περιπτώσεις: Δεν θα αποκαλύψω τι πιστεύω, χωρίς αυτό να είναι άρνησις· είναι στοιχειώδες. Όταν, όμως, αποκαλυφθώ, θα ομολογήσω. Και το δεύτερον, για να γλυτώσω το κεφάλι μου, δέχομαι να γίνω μουσουλμάνος. Οι μουσουλμάνοι της Βοσνίας ξέρετε πώς έγιναν; Επειδή τα γράφουν και οι εφημερίδες αυτά, πιστεύω τα ξέρετε, τα διαβάζετε. Ξέρετε πώς έγιναν; Θα πείτε: «Πώς βρέθηκαν μουσουλμάνοι στη Βοσνία;». Είναι πολύ απλό. Δεν ήσαν παρά Ορθόδοξοι Χριστιανοί. Κι όταν οι Τούρκοι έφθασαν μέχρι των πυλών της Βιέννης, διότι τα Βαλκάνια ήταν τουρκικά, ήταν κάτω από την τουρκική κατοχή, με τον τρόπον αυτόν έκαναν ορθοδόξους χριστιανούς, μουσουλμάνους. Κι αυτοί τώρα έμειναν ως μουσουλμάνοι, έχασαν δηλαδή την χριστιανική τους ιδιότητα ολότελα, ολότελα. Την ξέχασαν. Και δημιουργούν τώρα πρόβλημα, γιατί ουσιαστικά πρόκειται περί ενός θρησκευτικού πολέμου…

Ευχαριστώ που με ακούσατε. 

 

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ

και με απροσμέτρητη ευγνωμοσύνη στον πνευματικό μας καθοδηγητή μακαριστό γέροντα Αθανάσιο Μυτιληναίο,

ψηφιοποίηση και επιμέλεια της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας:

Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

 

ΠΗΓΕΣ:

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

https://www.arnion.gr/mp3/omilies/p_athanasios/apanthseis_aporivn/apanthseis_aporivn_289.mp3

Το “πριγκιπικό” ζεύγος που τρωγόπινε στην υγεία των κορόιδων στην Αθήνα του 1922!

Γράφει ο ΜΟΥΣΤΑΪΡΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ  

 

Μόλις είχε μπει το 1922, που έβρισκε την Ευρώπη καθημαγμένη από τον Μεγάλο Πόλεμο, με κοσμογονικές ανακατατάξεις να συμβαίνουν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της. Τότε που ο Ελληνικός Στρατός έδινε τον έσχατο αγώνα στην Μικρά Ασία.  

 

Όμως, παρόλο που στην Ελλάδα, η σκέψη ολονών ήταν στραμμένη στο μέτωπο, κάποιοι στην Αθήνα του 1922 ζούσαν στον δικό τους κόσμο, που βρισκόταν πέραν της πεζής και μίζερης καθημερινότητας, μια που υπήρχε το χρήμα, που έρεε άφθονο και δεν κρυβόταν. Καθότι υπήρχαν και αριστοκράτες που το διέθεταν…

 

Έτσι, μετά από ειδύλλιο τρυφερό και περιπετειώδες, μαθεύτηκε πως η Ρωσίδα πριγκίπισσα Ελισάβετ Βασίλιεβνα και ο Λ. Κοτταρώφ, γιός του ενδόξου Ρώσου ναυάρχου του αειμνήστου τσάρου Νικολάου Β΄, συνδέθηκαν με τα ιερά δεσμά του γάμου. Οι δυο νέοι γνωρίσθηκαν στην Αθήνα, όπου είχαν καταφύγει οι οικογένειές των μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων. Βέβαια, όπως συζητείτο, έπρεπε να ξεπεράσουν το μέγα εμπόδιο που απέρρεε από την καταγωγή τους, πριγκίπισσα αυτή, ενώ ο νεαρός, μπορεί να ήταν γιος ναυάρχου, όμως δεν έπαυε να είναι ένας κοινός θνητός. Όμως, άμα θέλει η νύφη κι ο γαμπρός… 

 

Οι συναντήσεις των ήσαν τακτικές, σχεδόν κάθε απόγευμα στην γωνία του κήπου της Ακαδημίας, όπου τους ανέμενε να τους πάρει κλειστό αυτοκίνητο με σοφέρ. Από ‘κει έπαιρναν το δρόμο για τα εξοχικά κέντρα, όπου το ερωτευμένο ζευγάρι ήταν πολύ γνωστό. Με την εμφάνιση του κλειστού αυτοκινήτου, τα γκαρσόνια, κυριολεκτικά, τσακίζονταν να τους εξυπηρετήσουν, καθώς ο γιός του ναυάρχου Κοτταρώφ άφηνε πλούσια πουρμπουάρ. Το σύνθημα, που κινητοποιούσε τους πάντες, ήταν: “Έρχονται οι Ρώσοι πρίγκιπες!”.

 

Και φυσικά, μετά τα πλούσια δείπνα, ακολουθούσε… φιλοξενία, προς ευωχία του ζεύγους, στα ιδιαίτερα διαμερίσματα – σεπαρέ τα έλεγαν – που διέθεταν τα εξοχικά κέντρα για τους εκλεκτούς πελάτες. Πάντως, δεν περνούσε απαρατήρητη και σχολιαζόταν η δυνατότητα του υιού Κοτταρώφ, να ξοδεύει αφειδώς το χρήμα, αν και ήταν πρόσφυγας… 

 

“Πρίγκιπες” στην Ελλάδα του 1922! 

 

Ώσπου “έσκασε” η είδηση που σόκαρε και προσγείωσε τους πάντες στην πεζή πραγματικότητα. Ο γιός του Ρώσου ναυάρχου Κοτταρώφ και σύζυγος της πριγκίπισσας Ελισάβετ Βασίλιεβνα, δεν ήταν Ρώσος, αλλά Έλληνας κατώτερος υπάλληλος του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο τμήμα εγγραφών, αρμόδιος να εισπράττει τέλη και εξέταστρα φοιτητών των διαφόρων Σχολών.

 

Με αυτά τα χρήματα πλήρωνε το αυτοκίνητο και τις διασκεδάσεις στα εξοχικά κέντρα, καθώς και τα πλούσια πουρμπουάρ στα γκαρσόνια. Το δε όνομα αυτού το ελληνικότατο… Κοτταράς. Και φυσικά, ούτε πριγκίπισσα Ελισάβετ Βασίλιεβνα υπήρχε. Απλά, Βασιλείου ήταν το όνομά της. Αφού, όμως, είχαν βρει το εύκολο χρήμα, θέλησαν και να το παίξουν αριστοκράτες για να το ξεκοκαλίζουν με σχετική άνεση, ασφάλεια και μεγαλείο! 

 

Παίρνοντας τον δρόμο της Δικαιοσύνης, η υπόθεση ανατέθηκε στον ανακριτή του 7ου Τμήματος κ. Βασιλάκη, όπου συνέρρεαν δεκάδες τα θύματα του απατεώνα Κοτταρά. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς, όπως ήταν αναμενόμενο, ήσαν φοιτητές. Μαζί τους και ο σοφέρ του αυτοκινήτου, που μετέφερε το “πριγκιπικό” ζεύγος, ονόματι Συμεόνογλου, στον οποίο ο Κοτταράς είχε αφήσει “φέσι” 3.000 δραχμές για τα αγώγια.

 

Ο “υιός Κοτταρώφ”, πάντως, διέφευγε της σύλληψης και το σχετικό ρεπορτάζ της “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ”, της 10ης Φεβρουαρίου 1922, από όπου αλίευσα την είδηση, σταματάει εδώ…

 

πηγή 

Η ώρα του φαγητού ήταν ιερή

Σπάνια η οικογένεια βρισκόταν μέσα στο σπίτι όλη μαζί, εκτός από τα βράδια και ιδιαίτερα του χειμώνα. Κεφαλή της οικογένειας ήταν ο πατέρας και «βασίλισσα» του σπιτιού, η μάνα. 

 

Τα παιδιά, λίγα ή πολλά, μεγάλωναν και μάθαιναν καλούς τρόπους και πάνω από όλα, σεβασμό στους μεγαλύτερους. 

 

Η επιθυμία των μεγάλων, ήταν διαταγή για τους μικρούς. Ιερή στιγμή για την οικογένεια ήταν ή ώρα του φαγητού. 

 

Έπρεπε όλοι να είναι παρόντες και καθισμένοι στις θέσεις τους. Στο τραπέζι κάθονταν τις μεγάλες μέρες και όλες τις άλλες στον σουφρά. 

 

Ο σουφράς ήταν ένα είδος επίπλου, στρογγυλός, χαμηλός και σε αυτόν έπλαθαν τα ψωμιά οι νοικοκυρές, έγραφαν τα παιδιά τα μαθήματά τους και έτρωγαν. Δεν υπήρχε πιάτο για τον καθένα. 

 

Στη μέση του σουφρά, έμπαινε μια μεγάλη πιατέλα με το φαγητό, σε πιο μικρή η σαλά, σαλάτα, το ψωμί και οτιδήποτε άλλο υπήρχε. Μη φανταστείτε μαχαιροπίρουνα, κανάτες, ποτήρια κ.λπ. 

 

Όταν όλα ήταν έτοιμα, όλη η οικογένεια έκανε την προσευχή της, το σταυρό της και ξεκινούσε πρώτος ο πατέρας και ακολουθούσαν όλοι οι άλλοι. 

 

Μπορώ να πω ότι η βασική τροφή των Μεσαναγρενών ήταν το ψωμί, το οποίο μέχρι σήμερα θεωρούσαν ιερό. Δεν έπρεπε να το πετάξεις κάτω και αν σου έπεφτε το έπιανες με σεβασμό και το φιλούσες. 

 

Αν το πέταγες και δεν έκανες αυτό που έπρεπε, η τι μωρία ήταν μεγάλη. Πώς τα κατάφερνε η μάνα να φτιάχνει φαγητό για τόσα άτομα και να τους φτάνει, τρώγοντας από την ίδια πιατέλα! 

 

Βέβαια αυτοί που έτρωγαν γρηγορότερα, σίγουρα έτρωγαν και περισσότερο. Αυτό ήταν λεπτομέρεια. 

 

Σε κάποια φαγητά που δεν μας άρεσαν, τρώγαμε αργά, αλλά γινόταν αντιληπτό από τους γονείς, που με το δικό τους τρόπο, σε ανάγκαζαν να φας, είτε σου άρεσε είτε όχι. 

 

Πάντα ακούγαμε τους μεγάλους με σεβασμό και προσπαθούσαμε να είμαστε εντάξει. Θυμάμαι ορισμένα πράγματα που σήμερα έχουν ξεχαστεί και αναρωτιέμαι, γιατί… 

 

Όταν μας ζητούσαν νερό για να πιούν, γινόταν ολόκληρη ιεροτελεστία. 

 

Έπαιρνες το κατσαρόλι (ποτήρι), το γέμιζες από τη στάμνα γιατί βρύσες δεν υπήρχαν τότε, πήγαινες μπροστά στον πατέρα σου και έλεγες. Πατέρα ορίστε, έφερα το νερό. 

 

Το έπαιρνε στα χέρια του και άρχισε να πίνει. Όλη αυτή την ώρα, εμείς έπρεπε να είμαστε «σταυρωϊμένοι», δηλαδή με σταυρωμένα χέρια και όταν τέλειωνε, να λέμε. 

 

Με τις υγείες σας. Αυτό απαιτούσαν οι καλοί τρόποι. Στο μάζεμα των πιάτων, συμμετείχαμε όλοι οι μικροί, αγόρια και κορίτσια. 

 

Πηγή: Μεσαναγρός Ρόδου 

το «σπιτάκι της Μέλιας»

Χριστέ μου, σε ικετεύω… (Διανυκτερεύουσα ψυχή)

Γράφει ο Νώντας Σκοπετέας
 

Αυτό που κάνεις και λες αδελφέ μου, ταλαίπωρε εαυτέ μου, τώρα, τούτη τη μοναδική και ανεπίστροφη στιγμή που σου δωρήθηκε, αντέχει στην αιωνιότητα;
Είναι στα αλήθεια ευλογία αλλά κάποιες φορές και βαρύ, αβάσταγο το φορτίο από ένα ομίλημα Αγίου-Ιεροκήρυκα του Παραδείσου. Έτσι συμβαίνει, σαν ακούς, ένα προ μισού αιώνα κήρυγμα του π.Αθανασίου Μυτιληναίου, ή του κυρ-Δημήτρη του Παναγόπουλου, ή του μακαριστού Επισκόπου Αυγουστίνου και τόσων άλλων, δόξα τω Θεώ…

 

Αμέσως, αυτομάτως (αν το ακούς βέβαια με τα ώτα της ψυχής) συγκαταριθμείσαι με τους γνόντας… οι οποίοι αν δεν ποιήσουν…

 

Το φίλτρο της αιωνιότητας λοιπόν, για το οποίο μιλούν συνεχώς όλοι οι Αγιοπνευματοφόροι Χριστοκήρυκες…

 

Το κουβαλάς μαζί σου εφαπτόμενο με τη συνείδησή σου(αν βέβαια δεν έχει απονεκρωθεί) και όλα τα περνάς από την κρησάρα της…

 

Δύσκολο και αγωνιώδες και δυσκατόρθωτο θα μου πεις, για λίγους, οις δέδοται…για μοναχούς και αφιερωμένους, θα δικαιολογηθείς, απομακρυνόμενος ταχέως σαν τον πλούσιο νεανίσκο της γνωστής παραβολής… 

 

Μα όταν ο Κύριος μας προτρέπει να τον ακολουθήσουμε και να τον αγαπήσουμε δίνοντάς τα όλα, δεν κάνει τέτοιες διακρίσεις. Όταν το στόμα Του ο Θείος Παύλος λυτρωτικά μας συμβουλεύει να φρονούμε μόνο τα άνω, δεν διαχωρίζει τα πλάσματα του Θεού σε βαθμίδες, τάξεις, μορφώσεις και κυρίως εποχές…

 

Εγώ και εσύ είμαστε σήμερα, τώρα, Κολοσσαείς, και Τιμόθεοι και Τίτοι και τόσοι άλλοι αγνοημένοι και...σκονισμένοι μαζί με τους ιερούς άμβωνες της νεοπατερικής εκφιλοσόφησης και αμνήστευσης. Τα άνω να φρονούμε λοιπόν, σε μια διαρκή και αδιάλειπτη πρωτόνοια της διανυκτερεύουσας και ακοίμητης ψυχής μας. Τα άνω να ζητάμε συνεχώς και τα ουράνια καθάρια! Όχι τα χαμαίζηλα και επιφανειακά λερά! Να ζητάμε από τον Θεό Πατέρα δύσκολα και μεγάλα που μόνο όποιος τα άνω φρονεί μπορεί να σκεφτεί για να αιτηθεί. 

 

Όπως ο Άγιος Γέροντας Εφραίμ έγκλειστος στο εξαγιασμένο κελάκι του, στις νυχτερινές του πλεύσεις στο ασύνορο πέλαγος της Θείας Ευσπλαχνίας, στις μεσονυκτικές της ψυχής του αναβιβάσεις και αναγεννήσεις, στην κατά μόνας μέθεξή του με τον Θείο του Έρωτα. Με σχεδία φτιαγμένη από αναρίθμητα αποσωμένα απόκερα θερμής ικεσίας και με φτερά την αρετή της αληθέστατης και ανόθευτης ταπεινώσεώς του, ζητά από τον γλυκύτατο Θεάνθρωπο κάτω από τον Σταυρό Του, τα υψηλά και τα δυσθέωρητα. Το πρόσωπό Του να του αποκαλύψει λαχταρά και απόψε…Την ίδια στιγμή, μια προσευχή συγκλονιστική ξεβγαίνει από τα χείλη του…Χριστέ μου, σε ικετεύω, ασφάλισέ με, με την σωτήρια αυτογνωσία του απείρου μηδενικού μου…

 

πηγή 

Νησιά του Αιγαίου και Ελληνισμός (Β μέρος)

Νησιά του Αιγαίου και Ελληνισμός: Η ιστορική αλήθεια πίσω από την αδιάκοπη ελληνική παρουσία από το 3000 π.Χ. 

Αναντικατάστατα στοιχεία ιστορίας, πολιτισμού και αρχαιολογίας που επιβεβαιώνουν την αποκλειστική ελληνική κυριαρχία. 

 

Γράφει ο Νικόλαος Λ. Μωραΐτης. Ph.D. 

Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας, Berkeley 

Διεθνείς Σχέσεις, Εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, 

Συγκριτική πολιτική, Επανάσταση & Αντεπανάσταση 

Εξέλιξη Παγκοσμίου πολιτικοοικονομικού και Κοινωνικού Συστήματος.

 

(συνέχεια από το Α μέρος) 

Το Αιγαίο και η Ελληνική Κυριαρχία κατά τον 20ό αιώνα

Ο Στρατηγός Βάκκας περιγράφει με ζωντάνια το σκίρτημα των ομογενών της Κωνσταντινούπολης κατά τον κατάπλου του ελληνικού στόλου στο λιμάνι της Επταλόφου [97]:

«… Οι συνωθούμενοι σιωπηλά στην παραλία Έλληνες έμειναν αποσβολωμένοι. Εμβρόντητοι. Αδύνατον να πιστέψουν εις τα ώτα τους… Αλλ’ η μεγάλη μπάντα του θωρηκτού εξηκολούθειτο ‘Σε γνωρίζω από την κόψη’ και οι φθόγγοι του θείου εμβατηρίου εδόνουν τον αέρα. Την πρώτην βουβήν έκπληξινδιεδέχθη κύμα χαράς, που επλημύρισε τα πρόσωπά τους, ένα αλληλοκύταγμα σκλάβων που ξαναγεννώνται. Και μόλις η μουσική έφθασε εις την στροφήν ‘Χαίρε, ω χαίρε ελευθεριά’, τα πλήθη ξέσπασαν. Ένα παραλήρημα ενθουσιασμού, ένα μυριόστομο ‘ΖΗΤΩ’, μια ασύλληπτη και απερίγραπτη φρενίτιςδιεχύθη στα κύματα της έξαλλης πλέον ανθρωποθάλασσας… Ποτέ ελληνικαί ψυχαί δεν επευφήμησαν τον ΕλευθέριονΒενιζέλον όσον το αξέχαστο εκείνο πρωϊνόν οι εκατοντάδες χιλιάδες των Ελλήνων της Κωνσταντινουπόλεως…».

Την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, η Ελλάδα κατέλαβε όλα τα νησιά του Αιγαίου, εκτός από τα Δωδεκάνησα, τα οποία παρέμεναν υπό Ιταλική κατοχή [98]. Ακολούθησε ο Ελληνοβουλγαρικός Πόλεμος, με κατάληψη των ακτών της Ανατολικής Μακεδονίας. Με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, για πρώτη φορά βρέθηκαν υπό τον έλεγχο της Ελλάδας όλες οι ακτές της Θράκης και της Δυτικής Μικράς Ασίας [99].

Η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 υπήρξε οδυνηρή και απειλητική για τα μεγάλα νησιά του Αιγαίου, αλλά η κυριαρχία τους διασφαλίστηκε τελικά από τον Ελευθέριο Βενιζέλο με τη Συνθήκη της Λοζάνης της 24ης Ιουλίου 1923 [100]. Οι νήσοι που παρέμειναν υπό Τουρκική κατοχή ήταν η Ίμβρος και η Τένεδος.

Ο Winston Churchill, στο έργο του The World Crisis (1925), περιγράφει με ωμή ειλικρίνεια τη δοκιμασία της Μικρασίας[101]:

«… Δεκαπέντε, μόλις μέρες μετά την 26η Αυγούστου 1922, ο Ελληνικός Στρατός, όστις εισήλθε εις την Ανατολήν ως εντολοδόχος της Μεγάλης Βρετανίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γαλλίας και επί τρία συνεχή έτη απετέλεσε το στήριγμα της Συμμαχικής Πολιτικής εναντίον των Τούρκων, αλλά, συγχρόνως και το αντικείμενο των ενδοσυμμαχικώνδολοπλοκιών, κατεστρέφετο και ερρίπτετο εις την θάλασσαν».

Συνεχίζει δε:

«Η εις την Ευρώπην είσοδος και πάλιν των Τούρκων, ως αχαλινώτων και ατιθασεύτων κατακτητών, απετέλεσε την χειροτέραν δια τους Συμμάχους ταπείνωσιν».

Η περίοδος αυτή καταδεικνύει ότι, παρά τις αλλεπάλληλες συμφορές και τις παρεμβάσεις ξένων δυνάμεων, η Ελλάδα κατάφερε να διατηρήσει και να ενισχύσει την κυριαρχία της επί του Αιγαίου Πελάγους, θέτοντας τις βάσεις για τη σύγχρονη εθνική και ναυτική παρουσία στην περιοχή [102].

Παρά ταύτα, και παρά το γεγονός ότι η Τουρκία υπήρξε σύμμαχος του Κάιζερ της Γερμανίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και παρέμεινε ουδέτερη κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα πολέμησε στο πλευρό των συμμάχων και υπέστη τεράστιες θυσίες, σχεδόν ολοκαύτωμα για τη νίκη των συμμάχων [103]. Καθώς οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έπεφταν αμαχητί στα χέρια των Γερμανών κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ελλάδα κράτησε την προέλαση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας επί 9 μήνες, καθυστερώντας την περαιτέρω πορεία των Γερμανών και συμβάλλοντας ουσιαστικά στην αποτυχία τους στη Σοβιετική Ένωση [104]. Παρ’ όλα αυτά, η Δυτική Συμμαχία ανέχθηκε το έγκλημα κατά της Κύπρου το 1974 και συνεχίζει να ανεχθεί τις επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο, προσβάλλοντας έμμεσα την ελληνική κυριαρχία και αξιοπρέπεια [105].

Η καταστροφή της Μικράς Ασίας προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερο πλήγμα, καθώς οι τότε σύμμαχοι της Ελλάδας συνέβαλαν, έμμεσα ή άμεσα, στον εξοπλισμό του επαναστάτη ΚεμάλΑτατούρκ.^4 Αυτός, με στρατηγική και βία, εξαφάνισε τον Ελληνισμό της Μικράς Ασίας, πραγματοποιώντας μια πρωτοφανή γενοκτονία που κατέστρεψε τον ελληνικό πολιτισμό των παραλίων της περιοχής, ο οποίος άνθιζε για περίπου 3.000 χρόνια [106].

Η εθνολογική αλλοίωση που προέκυψε αποτέλεσε το επισφράγισμα της ιστορικής αυτής τραγωδίας. Όπως παρατηρεί ο Κωνσταντίνος Σακελλαρόπουλος στο έργο του «Σκιά της Δύσεως»: «Ουδαμού η νίκη δεν είχεν υπάρξει τόσο όσον επί των Τούρκων πλήρης. Αλλά και ουδαμού το κύρος των νικητών δεν υπέστη αλαζωνικώτερον εμπαιγμόν… Τέσσερα έτη αργότερον οι φλύαροι την μετέβαλον εις ήτταν… Όλαι αι ωαίαικαυχησιολογίαι της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών… ωδήγησαν τους προ ολίγον ισχυρούς του Κόσμου εις το πικρόναυτό και επονείδιστον τέλος» [107].

Η εθνολογική σύνθεση του Αιγαίου, η οποία είχε διατηρηθεί αδιατάρακτη για 3.000 χρόνια, διαταράχθηκε μόνο μετά το 1922. Ο Σακελλαρόπουλος επισημαίνει σε άλλο σημείο: «Πρωτοφανές ίσως εις την ιστορίαν όλων των εποχών το φαινόμενον αυτό συμμάχων… ετάχθησαν αναφανδόν… παρά το πλευρόν του εχθρού… Φαινόμενον τραγικόν δια την Ελλάδα εις επακόλουθα, αφού αυτό έγινε μια από τας κυρίας αιτίας της Μικρασιατικής συμφοράς… Διότι αυτό ωδήγησε μετά τέσσερα έτη, εις την Λωζάννην… δεν κατώρθωσε, παρά να επισημοποιήση την συνθηκολόγησιν, όχι πλέον της Τουρκίας απέναντι της Ευρώπης, αλλά της Ευρώπης απέναντι της Τουρκίας» [108].

Στη σελίδα 59 του έργου του Σακελλαρόπουλου, σημειώνεται ότι «την 15η Μαΐου 1919, ο μετ’ ολίγον αρχηγός των Τούρκων επαναστατών διωρίζετο, συμφωνούντων και των Συμμάχων, στρατιωτικός επιθεωρητής εις την Μικράν Ασίαν… Η απόφασις, λοιπόν, του ανωτάτου συμμαχικού συμβουλίου να στείλη ελληνικόν στρατόν εις την Μικράν Ασίαν υπήρξε σύγχρονο σχεδόν με την απόφασιν της τουρκικής κυβερνήσεως να στείλη, εις την Μικράν Ασίαν, επίσης τον Κεμάλ. Απλή σύμπτωσις; Σύμπτωση μοιραία όντως» [109].

Περαιτέρω, στη σελίδα 111, ο ίδιος ιστορικός τονίζει: «… Οι Έλληνες όμως, σταλέντες από τους ίδιους Συμμάχους εις την Μικράν Ασίαν και αναλαβόντες κατ’ εντολήν και δια λογαριασμόν των να καταλάβουν τους Τούρκους, δεν εγκαταλείφθησαν απλώς από τους εντολείς και συμμάχους των επροδόθησαν από τους περισσοτέρους εξ αυτών…» [110] Η παραδοχή αυτή καταδεικνύει την ουσιαστική προδοσία των συμμάχων απέναντι στην Ελλάδα, η οποία βρέθηκε μόνη απέναντι στις τουρκικές δυνάμεις, παρά τις αρχικές διαβεβαιώσεις για στήριξη.

Παρά την προδοσία και την καταστροφή, η Ελλάδα κατόρθωσε να διατηρήσει την κυριαρχία της επί ολόκληρου του Αιγαίου, και το καθεστώς αυτό παρέμεινε αμετάβλητο επί 25 συνεχή έτη, δηλαδή έως το 1917 [111]. Η παρουσία του Κεμάλ Ατατούρκστην εξουσία δεν επέτρεψε την αλλοίωση της ελληνοτουρκικής συνύπαρξης στο Αιγαίο. Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του, ουδέποτε αμφισβήτησε την ελληνικότητα της θάλασσας και δεν επιχείρησε καμία αλλαγή στο καθεστώς της [112].

Μετά το θάνατό του το 1938 και, κυρίως, κατά την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εμφανίστηκαν τα πρώτα σημάδια του τουρκικού επεκτατισμού. [113] Συγκεκριμένα, η Τουρκία, προκειμένου να εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό των συμμάχων, απαίτησε την αλλοίωση του καθεστώτος του Αιγαίου, ζητώντας ως αντάλλαγμα την παραχώρηση των Δωδεκανήσων και της Σάμου. Οι σύμμαχοι άρχισαν να εξετάζουν σοβαρά τις αξιώσεις αυτές, θέτοντας σε κίνδυνο τη σταθερότητα και την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο [114].

Και το κακό δεν άργησε να φανεί, όταν, το 1943, η Σάμος καταλήφθηκε από λίγες ελληνικές και βρετανικές δυνάμεις στα πλαίσια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου [115]. Αυτή η επιβίβαση δυνάμεων ήταν η πρώτη ενέργεια απελευθέρωσης ελληνικού τμήματος από τον κατακτητή, δηλαδή το πρώτο ελληνικό έδαφος που απελευθερωνόταν. Παρ’ όλα αυτά, αντί για επίσημους πανηγυρισμούς, οι Άγγλοι κράτησαν το νησί σε πλήρη απομόνωση. Η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση στη Μέση Ανατολή, παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειές της, δεν κατόρθωσε να έρθει σε επαφή με τη Σάμο. Ο Υπουργός Εμμανουήλ Σοφούλης, με την άφιξή του, διαπίστωσε έκπληκτος ότι τα τηλεγραφήματα που στέλνονταν μέσω του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής δεν παραδίδονταν στους Έλληνες από τους Άγγλους παραλήπτες [116].

Χαρακτηριστική είναι η πληροφορία από τα απόρρητα αρχεία του Foreign Office της Αγγλίας, σύμφωνα με την οποία ένα διάγγελμα του Βασιλιά Γεωργίου Β΄ προς τους Σάμιους ουδέποτε έφθασε στη Σάμο. Στο σχετικό φάκελο PIC/190/2 αναγράφεται η ένδειξη «δεν απεστάλη ποτέ» [117].

Ως εκ θαύματος, η Σάμος σώθηκε γιατί η Αγγλία δεν διέθετε ισχυρές ναυτικές δυνάμεις για να απελευθερώσει το Αιγαίο και να το παραδώσει αμαχητί στα χέρια των Τούρκων. Η εκστρατεία κατά των Δωδεκανήσων και της Σάμου κινδύνευσε να καταρρεύσει. Με αυτό τον τρόπο, η Τουρκία παρέμεινε αδρανής, αντιλαμβανόμενη ότι οι Σύμμαχοι δεν διέθεταν ισχυρό στόλο για την υλοποίηση των επεκτατικών της σχεδίων [118].

Όταν έληξαν οι πολεμικές επιχειρήσεις στα νησιά του Αιγαίου, εγκαταστάθηκε ελληνική διοίκηση σε όλα, εκτός από τα Δωδεκάνησα, τα οποία παρέμειναν υπό ιταλική κατοχή μέχρι τις 10 Φεβρουαρίου 1947. Τότε υπογράφηκε η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων, που τερμάτισε επίσημα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη σύσκεψη αυτή, τα Δωδεκάνησα διεκδικούσαν οι Ιταλοί και οι Τούρκοι, αλλά, μετά από έντονες παρασκηνιακές ενέργειες, παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα ως ελάχιστος φόρος τιμής για τις θυσίες της στο πλευρό των συμμάχων [119].

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθούν τα «παχιά» λόγια των διάφορων συμμαχικών παραγόντων της περιόδου για τα κατορθώματα των Ελλήνων, τα οποία επιβεβαιώνουν τη συμβολή τους στη νίκη και την υπεράσπιση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων [120].

Ο Sumner Welles, Υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, ανέφερε: «Κανένα έθνος εις την Ευρώπην δεν ηγωνίσθη γενναιότερον του Ελληνικού εναντίον του Άξονος. Συνθήκη Ειρήνης παρέχουσα εις τον Ελληνικόν Λαόν το μέγιστον όριον ασφαλείας, θα αποτελή προπύργιον δια μιανελευθέραν και σταθεράν τάξιν εις την Ανατολικήν Μεσόγειον»[121].

Ο Harold Nicolson, στις 11 Νοεμβρίου 1942, τόνιζε: «… Όχι. Δεν έχουμε λησμονήσει. Και μια μέρα θα πληρώσωμεν το χρέος που οφείλομεν» [122]. Ο Winston Churchill, στις 31 Ιανουαρίου 1943, υπογράμμιζε: «Μετά τον πόλεμον η Ελλάς θα αποκατασταθή απολύτως και θα λάβη την θέσιν που της αξίζει μεταξύ των νικητών» [123]. Ο Άγγλος υπουργός Noel Baker, στις 21 Μαΐου 1942, δήλωνε: «Σας δίνω τον λόγο της τιμής μου, ότι όλαι αι θυσίαι του Ελληνικού λαού δεν θα αποβούν εις μάτην. Δεν θα ξεχάσωμεν ποτέ την Ελλάδα» [124].

Και, όμως, μπροστά στην αιωνιότητα, τι είναι 50 χρόνια; Απολύτως τίποτα. Οι υποσχέσεις ξεχάστηκαν, η τραγωδία της Κύπρου ανεχθήκαμε και οι σημερινές επεκτατικές διεκδικήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο παραμένουν ανεπίλυτες, αν και γνωρίζουν όλοι ποια θα είναι η τελική έκβαση αυτών των διεκδικήσεων [125]. Το ερώτημα, λοιπόν, που πλανάται είναι: Θα επιτρέψουν οι Σύμμαχοι στην Τουρκία να καταλύσει τη σημερινή κατάσταση στο Αιγαίο; Θα επιτρέψουν στον εαυτό τους να διαπράξουν ακόμα μια προδοσία;

Μετά από ένα τόσο ένδοξο ελληνικό παρόν και παρελθόν, η Τουρκία σήμερα επιχειρεί να αμφισβητήσει την ελληνικότητα του Αιγαίου. Μέσα από διάφορες ενέργειες και μεθόδους δημιουργεί τετελεσμένα γεγονότα, ακολουθώντας το προηγούμενο του 1974 στην Κύπρο. Παρά την παγκόσμια κατακραυγή και τα ψηφίσματα της Ολομέλειας του ΟΗΕ και του Συμβουλίου Ασφαλείας, η Τουρκία παραμένει αμετακίνητη[126].

Η Τουρκία έχει καταλάβει περίπου το 40% του κυπριακού εδάφους, παραβιάζοντας κάθε έννοια δικαίου και λογικής, ενώ 200.000 Ελληνοκύπριοι παραμένουν πρόσφυγες στο νότιο τμήμα της Κύπρου. Η κρίση του Αιγαίου, λοιπόν, δεν είναι απομονωμένο ζήτημα· έχει σαφή πολιτικά κίνητρα και συνδέεται στενά με την κυπριακή κρίση, αποτελώντας πρώτα δείγματα του τουρκικού επεκτατισμού σε μια από τις πλέον εκρηκτικές περιοχές της Μεσογείου [127]

Οι Πρόνοιες του Διεθνούς Δικαίου για τη Διασφάλιση της Ελληνικής Επικράτειας

Καλό είναι να διευκρινίσουμε, στη συνέχεια, και να επιστήσουμε την προσοχή στους παραδεδεγμένους κανόνες και στις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου που αφορούν το Αιγαίο. Η Τουρκία απειλεί, διεκδικεί, αμφισβητεί και ασκεί κυριαρχία στην ελληνική επικράτεια του Αιγαίου, επειδή δεν υπάρχει αποτελεσματική ελληνική αμυντική στρατηγική για την αποτροπή των εθνικών κινδύνων. Η πολιτική ηγεσία οφείλει να αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματα που παρέχει το διεθνές δίκαιο, ώστε η Ελλάδα να διασφαλίσει την κυριαρχία και την εδαφική της ακεραιότητα. Αυτό περιλαμβάνει τον καθορισμό της επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, την αιγιαλίτιδα ζώνη, την εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου πλούτου και τη θέσπιση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) [128].

Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS, 1982) αναφέρει ρητά στο άρθρο 121, παράγραφος 2, ότι όλα τα νησιά και οι νησίδες, με εξαίρεση τους βράχους που δεν μπορούν να έχουν δική τους οικονομική ζώνη, διαθέτουν ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα με τον ίδιο τρόπο που ισχύει για τις ηπειρωτικές περιοχές [129]. Το μεγάλο αυτό πλεονέκτημα της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας υπονομεύεται όταν η πολιτική ηγεσία δεν εφαρμόζει τα δικαιώματα που προβλέπει το διεθνές δίκαιο, με αποτέλεσμα την ανατροπή στρατηγικών συσχετισμών που θέτουν σε κίνδυνο τα συμφέροντα της χώρας.

Η μη ορθολογική αξιοποίηση των αξιωμάτων της εθνικής στρατηγικής από τους συντελεστές σχεδιασμού και άσκησης της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής θα έχει ως συνέπεια τη συρρίκνωση της ελληνικής επικράτειας και την απώλεια ζωτικών εθνικών συμφερόντων. Οι τρέχουσες συγκυρίες απαιτούν την άμεση οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, την εφαρμογή του δικαίου της θάλασσας για τα 12 μίλια αιγιαλίτιδας ζώνης και τη θέσπιση ΑΟΖ. Η εθνική ασφάλεια προϋποθέτει την πλήρη αξιοποίηση των προνοιών του διεθνούς δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας, ώστε να εξασφαλιστεί η ακεραιότητα της ελληνικής επικράτειας [130].

Η ελληνοτουρκική διαφωνία απορρέει, κατά κύριο λόγο, από την άρνηση της Τουρκίας να αναγνωρίσει ότι τα νησιά του Αιγαίου διαθέτουν υφαλοκρηπίδα. Σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, τα νησιά έχουν δικαίωμα στη δική τους υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ [131]. Τα νησιά αυτά αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής επικράτειας και μόνο η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να ασκεί κυριαρχικά και αποκλειστικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα για σκοπούς έρευνας, εξερεύνησης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων [132].

Η προστασία της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο απαιτεί συνεπώς την πλήρη αξιοποίηση του διεθνούς δικαίου και των προβλεπόμενων μηχανισμών του Δικαίου της Θάλασσας, ώστε η Ελλάδα να διατηρήσει την εδαφική της ακεραιότητα, να αποτρέψει κάθε ξένη αμφισβήτηση και να ενισχύσει την αποτρεπτική στρατηγική της στην περιοχή [133].

Τι διατείνονται Ελλάδα και Τουρκία και τι προβλέπει η Διεθνής Νομοθεσία – Παρατηρήσεις επί της διαφοράς

Η Τουρκία ζητάει, ουσιαστικά, τη μοιρασιά των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας στο Αιγαίο. Από τη μελέτη της σειράς γεγονότων προκύπτει ότι η διαφορά Ελλάδος–Τουρκίας για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας οφείλεται κυρίως στην εμμονή της Τουρκίας να αρνείται ότι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου διαθέτουν δική τους υφαλοκρηπίδα, ισχυριζόμενη ότι αυτά αποτελούν φυσική προέκταση της χερσονήσου της Ανατολίας [134].

Η θέση αυτή της Τουρκίας είναι λανθασμένη, καθώς αντίκειται στους διεθνώς παραδεδεγμένους κανόνες, ιδιαιτέρως δε στη Σύμβαση της Γενεύης του 1958, η οποία ρυθμίζει σαφώς το θέμα της υφαλοκρηπίδας [135]. Η μορφολογία του βυθού δεν ακολουθεί πάντοτε τη συνήθη διαμόρφωση· η υφαλοκρηπίδα μπορεί να εκτείνεται μέχρι 300 μίλια, αλλού λιγότερο, ενώ αλλού η ακτή καταπίπτει απότομα σε μεγάλα βάθη, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ουσιαστικά υφαλοκρηπίδα. Για τον λόγο αυτό, η Σύμβαση της Γενεύης έδωσε ευρύτερο περιεχόμενο στον όρο «υφαλοκρηπίδα», ώστε να ξεκαθαρίζονται ακόμα και οι πλέον λεπτές αμφιβολίες [136].

Σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης της Γενεύης (άρθρα 1–6), προκύπτουν τα ακόλουθα βασικά σημεία:

1. Ελεύθερη χρήση των υδάτων πάνω από την υφαλοκρηπίδα: Τα ύδατα αυτά είναι ελεύθερα για ναυσιπλοΐα, αλιεία, έρευνα και πειραματισμό, ακόμη και για την τοποθέτηση υποβρυχίων καλωδίων ή αγωγών, υπό τον όρο ότι δεν παρεμποδίζεται η εξερεύνηση και εκμετάλλευση της υφαλοκρηπίδας από το παράκτιο κράτος[137]. Σύμφωνα με το άρθρο 5, παράγραφος 1, το παράκτιο κράτος οφείλει να μην παρενοχλεί αδικαιολόγητα τη ναυσιπλοΐα, την αλιεία και τη συντήρηση των βιολογικών πόρων, ούτε να εμποδίζει επιστημονικές έρευνες που γίνονται για δημοσίευση αποτελεσμάτων.

2. Απαραβίαστο της υφαλοκρηπίδας: Η υφαλοκρηπίδα είναι απαραβίαστη όσον αφορά την εξερεύνηση και εκμετάλλευσή της. Κανένα κράτος δεν έχει το δικαίωμα να διεξάγει εργασίες εξερεύνησης στην υφαλοκρηπίδα άλλου κράτους [138]. Σχετικά με τις επιστημονικές έρευνες, το άρθρο 5, παράγραφος 8, της Σύμβασης απαιτεί τη συναίνεση του κράτους που κατέχει την υφαλοκρηπίδα. Η έγκριση αυτή παρέχεται σε οργανισμούς που διασφαλίζουν ότι οι έρευνες θα έχουν αποκλειστικά επιστημονικό χαρακτήρα και τα αποτελέσματα θα δημοσιευθούν. Σε αυτή την περίπτωση, το κράτος της υφαλοκρηπίδας διατηρεί το δικαίωμα να συμμετέχει ή να εκπροσωπείται στις έρευνες [139].

Η ανάλυση αυτή καθιστά σαφές ότι οι τουρκικοί ισχυρισμοί δεν βρίσκουν υπόσταση στο διεθνές δίκαιο. Τα νησιά του Αιγαίου αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ελληνικής επικράτειας, και μόνο η Ελλάδα μπορεί να ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα τους, διασφαλίζοντας την έρευνα, την εκμετάλλευση φυσικών πόρων και την προστασία της ναυσιπλοΐας και της αλιείας [140].

Η Υφαλοκρηπίδα και η Ελληνική Κυριαρχία στο Αιγαίο

Από τη μελέτη της Σύμβασης για την Υφαλοκρηπίδα προκύπτει ότι η υφαλοκρηπίδα αποτελεί επέκταση του βυθού της αιγιαλίτιδος ζώνης. Επομένως, το δικαίωμα επί της υφαλοκρηπίδας παρέχεται μόνο λόγω της ύπαρξης αιγιαλίτιδος ζώνης [141]. Η θέση των ακτών, οι οποίες αποτελούν την επέκταση της υφαλοκρηπίδας, έχει καθοριστική σημασία για τον προσδιορισμό της έκτασης αυτού του δικαιώματος. Σημαντικό είναι ότι κανένας άλλος παράγοντας, όπως ο πληθυσμός ή το εμβαδόν της ξηράς, δεν παρέχει δικαίωμα επί της υφαλοκρηπίδας· μόνο οι ακτές είναι καθοριστικές [142].

Για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία σχετικά με την έννοια του όρου «ακτή», το άρθρο 1, παράγραφος 2, της Σύμβασης ορίζει ρητά ότι «to the seabed and subsoil of similar submarine areasadjacent to the coasts of islands», δηλαδή οι ακτές των νησιών περιλαμβάνονται στον όρο «ακτή» [143].

Το άρθρο 6, παράγραφοι 1 και 2, της Σύμβασης αναφέρεται στις «ειδικές περιστάσεις» (special circumstances), που δικαιολογούν διαφορετικό καθορισμό ορίων. Τέτοιες περιστάσεις δεν ισχύουν για το Αιγαίο, καθώς υπάρχουν επίσημοι χάρτες που αποτυπώνουν τη διαχωριστική γραμμή, και η ελληνική κυριαρχία επί των νησιών και της αιγιαλίτιδος ζώνης είναι αναγνωρισμένη και επικυρωμένη διεθνώς [144].

Επιπλέον, η αναγνώριση της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας του Ελληνικού Κράτους επί των ηπειρωτικών και νησιωτικών εδαφών έχει κατοχυρωθεί με σειρά διεθνών συνθηκών:

1. Συνθήκη της Λοζάνης (24 Ιουλίου 1923): Υπογράφηκε από Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ελλάδα, Ρουμανία, Σερβία και Τουρκία. Επιβεβαιώνει την ελληνική κυριαρχία σε όλη την ελληνική επικράτεια, συμπεριλαμβανομένων των νησιών του Αιγαίου [145].

2. Ιταλοτουρκικές Συμφωνίες (4 και 28 Ιανουαρίου 1932, Άγκυρα): Ορίζουν τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Καστελόριζου, λοιπών νησιών της Δωδεκανήσου και των μικρασιατικών ακτών [146].

3. Συνθήκη του Μοντρέ (20 Ιουλίου 1930): Συμφωνία μεταξύ Αγγλίας, Αυστραλίας, Βουλγαρίας, Γαλλίας, Ιαπωνίας, Γιουγκοσλαβίας, Ρουμανίας, Ρωσίας και Τουρκίας. Επιβεβαιώνει την αδιαμφισβήτητη ιδιοκτησία της Ελλάδας στα νησιά του Αιγαίου [147].

4. Συνθήκη των Παρισίων (10 Φεβρουαρίου 1947):Υπογράφηκε μεταξύ ΗΠΑ, Κίνας, Γαλλίας, Μεγάλης Βρετανίας, Ρωσίας, Αυστραλίας, Βελγίου, Βραζιλίας, Αιθιοπίας, Ελλάδας, Ινδιών, Νέας Ζηλανδίας, Κάτω Χωρών, Πολωνίας, Τσεχοσλοβακίας, Νοτιοαφρικανικής Ένωσης, Γιουγκοσλαβίας, Ουκρανίας και Ιταλίας. Επιβεβαιώνει την ελληνική κυριαρχία επί των Δωδεκανήσων [148].

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η Ελλάδα έχει πλήρη κυριαρχία επί των νησιών και των ακτών του Αιγαίου, η οποία είναι νομικά κατοχυρωμένη και αναγνωρισμένη διεθνώς. Η υφαλοκρηπίδα των νησιών αυτών αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής επικράτειας, και η Ελλάδα έχει αποκλειστικό δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της [149].

Νομική θεμελίωση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο

Η άποψη της τουρκικής κυβέρνησης σχετικά με την υφαλοκρηπίδα των ελληνικών νησιών του Αιγαίου είναι νομικά εσφαλμένη, καθώς έρχεται σε αντίθεση με τη διεθνή νομολογία και ιδιαίτερα με τη Συνθήκη της Γενεύης για την Υφαλοκρηπίδα του 1958. Η σύμβαση αυτή κωδικοποιεί το διεθνές εθιμικό δίκαιο και τις αρχές που ίσχυαν ήδη και ήταν διεθνώς παραδεκτές [150].

Στην Διάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας το 1982, οι αποφάσεις επικύρωσαν τα θεμελιώδη δικαιώματα των νησιών επί της υφαλοκρηπίδας, αλλά η Τουρκία δεν υπέγραψε τη σύμβαση, θεωρώντας ότι της δίνει το δικαίωμα να θέτει το θέμα της υφαλοκρηπίδας ως πολιτικό και όχι νομικό ζήτημα. Ωστόσο, η διεθνής νομιμότητα δεν επιτρέπει σε καμία χώρα να παραβιάζει πάγιους κανόνες διεθνούς συμπεριφοράς επικαλούμενη ότι δεν αποδέχεται ή δεν έχει υπογράψει σχετικές διεθνείς συμφωνίες [152].

Επιπλέον, το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης της Χάγης, με την απόφασή του της 19ης Δεκεμβρίου 1978 (παράγραφος 31), χαρακτήρισε ρητά τη διαφορά για την υφαλοκρηπίδα νομική, επιβεβαιώνοντας ότι η Ελλάδα ασκεί αποκλειστικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας των νησιών της [153].

Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης του 1958, η υφαλοκρηπίδα ορίζεται ως ο πυθμένας και το υπέδαφος που εκτείνονται δίπλα σε μια ακτή [154]. Η περιγραφή αυτή έχει επικυρωθεί από πολλές χώρες και ενσωματώθηκε στο διεθνές δίκαιο μέσω της απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης το 1969. Τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, ιστορικά και νομικά, ανήκουν αναμφισβήτητα στην Ελλάδα, και συνεπώς το δικαίωμα κυριαρχίας επί της υφαλοκρηπίδας είναι απόλυτο[155].

Η νομική κατάσταση και τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο

Η ιστορική εξέλιξη των συνθηκών και των διεθνών συμφωνιών διαμόρφωσε τη νομική κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο Αιγαίο. Στο Αιγαίο, τα σύνορα καθορίζονται από τα χωρικά ύδατα κάθε κράτους, και η διάταξη και το πλήθος των ελληνικών νησιών κατοχυρώνουν την αδιαίρετη ελληνική κυριαρχία επί του Αιγαίου Πελάγους. Τα ελληνικά χωρικά ύδατα και οι υφαλοκρηπίδες των νησιών αλληλοκαλύπτονται, καλύπτοντας σχεδόν όλο το Αιγαίο, εξασφαλίζοντας πλήρη ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα [156].

Η Ελλάδα δικαιούται, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τη Διάσκεψη για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS, 1982), να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια[157]. Αν και η επέκταση αυτή δεν είναι υποχρεωτική, αποτελεί το ανώτατο όριο που μπορεί να ασκήσει ένα κράτος, και η εφαρμογή της θα έλυνε οριστικά κάθε αμφισβήτηση σχετικά με την ελληνική υφαλοκρηπίδα [158].

Η Συνθήκη της Γενεύης για την Υφαλοκρηπίδα (1958) και η διεθνής εθιμική νομολογία καθορίζουν ότι τα νησιά έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα, η οποία αποτελεί συνέχεια της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας [159]. Η ελληνική ηπειρωτική και νησιωτική υφαλοκρηπίδα συνιστούν μία αδιάσπαστη ενότητα, η οποία εμποδίζει την ύπαρξη τουρκικής υφαλοκρηπίδας δυτικά των ελληνικών νησιών [160]. Συνεπώς, για την Ελλάδα, τα κυριαρχικά δικαιώματα στο Αιγαίο είναι πλήρη και αδιαμφισβήτητα.

Το status quo στο Αιγαίο επιβεβαιώθηκε διεθνώς μέσω συνθηκών, όπως η Συνθήκη της Λοζάνης (1923), η οποία καθόρισε σαφώς το εδαφικό και νησιωτικό καθεστώς Ελλάδας και Τουρκίας [161]. Η Ελλάδα ενεργεί σύμφωνα με διεθνώς αναγνωρισμένους κανόνες και αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, οι οποίοι κατοχυρώνουν και επιβεβαιώνουν τα κυριαρχικά δικαιώματά της στο Αιγαίο [162].

Η Τουρκική στάση και η ανάγκη εφαρμογής του διεθνούς δικαίου για την ελληνική υφαλοκρηπίδα

Για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, η Τουρκία εμφανίζεται απρόθυμη να κινηθεί εντός νομικών πλαισίων, καθώς δεν διαθέτει τέτοια δικαιώματα. Η τουρκική κυβέρνηση χρησιμοποιεί το θέμα της υφαλοκρηπίδας ως πρόσχημα για την προώθηση διεκδικήσεων σε βάρος της ελληνικής επικράτειας[163]. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η Τουρκία δεν έχει δικαίωμα να διεξάγει οποιεσδήποτε δραστηριότητες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, είτε πρόκειται για εξερεύνηση, εκμετάλλευση, έρευνα ή άλλες ενέργειες [164].

Η Τουρκία επιχειρεί να δημιουργήσει νομικά προηγούμενα μέσω παραβιάσεων, απειλών, πιέσεων και συγχύσεως γύρω από τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην νησιωτική υφαλοκρηπίδα [165]. Ο σκοπός αυτής της στρατηγικής είναι η πολιτικοποίηση του ζητήματος, με απώτερο στόχο τον τουρκικό επεκτατισμό στο μέλλον [166].

Η κλιμάκωση των τουρκικών απειλών καθιστά σαφές ότι το εθνικό συμφέρον απαιτεί από τα ελληνικά στρατηγικά επιτελεία να εφαρμόσουν τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου. Ο σεβασμός αυτών των κανόνων αποτελεί προϋπόθεση για την εθνική επιβίωση και την προστασία της ελληνικής κυριαρχίας [167].

Σε παγκόσμιο επίπεδο, κάθε κράτος βασίζεται στην αυτοβοήθεια για την επιβίωσή του, καθώς η διατήρηση του status quo και των κυριαρχικών δικαιωμάτων αποτελεί συνεχώς αντικείμενο διαπάλης για ισχύ [168]. Η ελληνική πολιτική τάξη δεν πρέπει να ενδίδει στις διεκδικήσεις ξένων δυνάμεων στα εθνικά θέματα. Η έλλειψη αποτρεπτικής στρατηγικής καθιστά την Ελλάδα ευάλωτη σε απειλές και περιορίζει τις δυνατότητες διαχείρισης της εξωτερικής πολιτικής [169].

Η ασφάλεια της χώρας κρίθηκε και εξακολουθεί να κρίνονται από την ικανότητα της πολιτικής ηγεσίας να διαχειρίζεται τις απειλές, να εφαρμόζει εναλλακτικά σχέδια και να εξασφαλίζει τα εθνικά συμφέροντα. Η αδυναμία αυτή ενισχύει τον κίνδυνο στρατηγικής υποχώρησης απέναντι στις τουρκικές διεκδικήσεις[170].

Συμπεράσματα

Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι τα διδάγματα της ιστορίας ενισχύουν τις αλήθειες που αποδεικνύουν ότι το Αιγαίο αποτελεί το λίκνο του Ελληνισμού. Τα ιστορικά στοιχεία για την περιοχή πιστοποιούν το πότε διαμορφώθηκε ο ελληνικός πολιτισμός, από πότε εμφανίστηκαν και εγκαταστάθηκαν οι Αιγαίοι Έλληνες και ποια ήταν τα εθνολογικά χαρακτηριστικά τους, ήδη από το 3.000 π.Χ. Τα δεδομένα αυτά επιβεβαιώνονται από τα ερείπια αρχαίων ελληνικών πόλεων, ναών και μνημείων που σώζονται στα νησιά του Αιγαίου. Παράλληλα, μέσα από αυτά τα ευρήματα και τις ιστορικές πηγές αναδεικνύονται σημαντικές μορφές της αρχαιότητας, όπως ο Ιπποκράτης από την Κω [171], ο Πυθαγόρας από τη Σάμο [172], ο Αρίσταρχος ο Σάμιος [173], ο Όμηρος από τη Χίο [174], οι φιλόσοφοι Πιττακός και Θεόφραστος από τη Λέσβο [175], ο Παναίτιος από τη Ρόδο [176], αλλά και ο Απολλώνιος και ο Αθηνόδωρος από τη ρητορική σχολή της Ρόδου [177].

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αν χαθεί το Αιγαίο, χάνεται και η Ελλάδα. Οι ακτές του Αιγαίου φθάνουν τα 10.942,8 χιλιόμετρα[178], ενώ η συνολική έκταση των νησιών αποτελεί περίπου το ένα πέμπτο της ελληνικής επικράτειας. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία, αρνούμενη τη διεθνή νομιμότητα, επιδιώκει, μέσω της αναθεωρητικής της πολιτικής, να επιβάλει συνεκμετάλλευση και διαμοιρασμό των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων [179].

Πρέπει να επισημανθεί ότι το στρατηγικό μήκος της Τουρκίας υπολογίζεται σε 900 μίλια [180], ενώ το πλάτος της Ελλάδας σε 250 μίλια [181], συμπεριλαμβανομένων των 140 μιλίων του Αιγαίου. Εάν αφαιρεθούν αυτά τα 140 μίλια —τα οποία σήμερα επιβουλεύεται η τουρκική επεκτατικότητα— η Ελλάδα περιορίζεται να οργανώσει την άμυνά της σε ένα στρατηγικό πλάτος μόλις 110 μιλίων. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο αποτελεί στρατηγικό παραλογισμό, διότι ισοδυναμεί με την παράδοση εθνικού κυριαρχικού χώρου. Με τα σύγχρονα στρατιωτικά δεδομένα και την ταχύτητα των επιχειρησιακών μέσων, μια άμυνα σε τέτοιο πλάτος καθίσταται όχι μόνο ανεπαρκής, αλλά και πρακτικά αδύνατη. Αυτός είναι και ο απώτερος στόχος της Τουρκίας.

Υπό αυτές τις απαράδεκτες συνθήκες και τα επικίνδυνα σχέδια που εξυφαίνονται σε βάρος της χώρας, δεν μπορεί να υπάρξει ελληνική κυβέρνηση που θα υποχωρήσει έστω και κατ’ ελάχιστον στις τουρκικές απαιτήσεις στο Αιγαίο. Οι πάγιες θέσεις της Τουρκίας εστιάζουν στη de facto διχοτόμηση του επιχειρησιακού χώρου σε ποσοστό 50%, μια θέση που έχει οδηγήσει σε πλήρες αδιέξοδο, καθώς δεν πρόκειται για θέμα διαλόγου αλλά για μονομερείς διεκδικήσεις. Η Ελλάδα οφείλει να χρησιμοποιήσει τη «σωστή δόση ισχύος», διότι η αδυναμία της τροφοδοτεί τον επιθετικό χαρακτήρα της τουρκικής πολιτικής.

Είναι σαφές ότι τα μεγάλα διεθνή συμφέροντα, σε μεγάλο βαθμό, εξυπηρετούν τις επιδιώξεις της Τουρκίας. Τα πολιτικοστρατιωτικά σχέδια μεγάλων δυνάμεων και Άγκυρας στην περιοχή συχνά ταυτίζονται, ενώ παρά το γεγονός ότι γνωρίζουν τις τουρκικές βλέψεις για διχοτόμηση του Αιγαίου, αποφεύγουν σταθερά να παράσχουν ουσιαστικές εγγυήσεις, ακόμη και εντός συμμαχικών πλαισίων. Η στάση αυτή θέτει σε κίνδυνο τα ελληνικά συμφέροντα, τα οποία αποτελούν κρίσιμη προϋπόθεση για την ασφάλεια και την άμυνα της χώρας.

Για αυτόν τον λόγο, απαιτείται μια υψηλή εθνική στρατηγική απέναντι στις απειλές που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Στον ανταγωνιστικό χώρο συμφερόντων της Ανατολικής Μεσογείου, η χώρα χρειάζεται στρατηγικό σχεδιασμό που θα μεγιστοποιεί τα συμφέροντά της και θα διασφαλίζει την εδαφική της ακεραιότητα. Η Ελλάδα οφείλει να δημιουργήσει συμμαχίες, να εξισορροπήσει την τουρκική ισχύ και να προσδιορίσει τα μέσα πολιτικής και στρατιωτικής φύσεως που θα αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις απειλές.

Η ασφάλεια της πατρίδας, η εδαφική ακεραιότητα και η διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησίας πρέπει να αποτελούν τον κεντρικό άξονα αυτής της στρατηγικής. Η απειλή είναι υπαρκτή, άμεση και αδιαμφισβήτητη. Απαιτείται πολιτική επαγρύπνηση, ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων και πλήρης ετοιμότητα για την άμυνα του εθνικού χώρου. Η Ελλάδα οφείλει να αναγνωρίσει ότι βρίσκεται μόνη της απέναντι σε μια αναθεωρητική δύναμη και πρέπει, επομένως, να κατοχυρώσει την ίδια της την επιβίωση. Αν χαθεί το Αιγαίο, χάνεται η Ελλάδα.

Η ιστορία, οι αρχαίοι ιστορικοί, οι φιλόσοφοι και οι γεωγράφοι αποδεικνύουν ότι το ελληνικό έθνος ζει στο Αιγαίο από την αυγή της ιστορίας. Οι Έλληνες του Αιγαίου αποτελούν διαχρονικά τον κυρίαρχο παράγοντα της περιοχής, γεγονός αδιαμφισβήτητο. Το Αιγαίο, λοιπόν, ανήκει στους Έλληνες από καταβολής ιστορίας.

Είναι σαφές ότι, όπως και στο παρελθόν, έτσι και στο μέλλον, η Ελλάδα θα αποδείξει ότι δεν υπάρχουν μόνο λαοί με υλική ισχύ, αλλά λαοί με ιστορία, παραδόσεις και αξιοπρέπεια. Υπεράνω κάθε συμφέροντος βρίσκεται η εθνική τιμή, για την οποία η Ελλάδα παραμένει αποφασισμένη να αγωνιστεί. Όσο για την Τουρκία, διαπράττει ιστορικό λάθος: χτυπά την πόρτα του Αιγαίου με καθυστέρηση 3.000 ετών. 

Υποσημειώσεις Β μέρους
 

97. Στρατηγός Βάκκας. 

98. Κατάληψη νησιών Αιγαίου (εξαιρούνται Δωδεκάνησα). 

99. Έλεγχος Ελλάδας στη Θράκη και Μ. Ασία. 

100. Συνθήκη Λοζάνης 1923. 

101. Churchill, The World Crisis, 1925. 

102. Εδραίωση ελληνικής κυριαρχίας. 

103. St. Clair, Greece and the Allies, 1952. 

104. Mazower, Inside Hitler’s Greece, 1993. 

105. Tsokopoulos, Το Κυπριακό Ζήτημα, 2004. 

106. Zürcher, Turkey: A Modern History, 2017. 

107. Rummel, Death by Government, 1994. 

108. Σακελλαρόπουλος, Σκιά της Δύσεως, σ. 39–41. 

109. Σακελλαρόπουλος, ό.π., σ. 39. 

110. Σακελλαρόπουλος, Σκιά της Δύσεως, σ. 59. 

111. ό.π., σ. 111. 

112. Δαμιανός, Ιστορικά Σημειώματα, 1925. 

113. Σακελλαρόπουλος, Σκιά της Δύσεως, σ. 111. 

114. Σβορώνης, Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, 1978. 

115. Σακελλαρόπουλος, ό.π., σ. 115. 

116. Σακελλαρόπουλος, Σκιά της Δύσεως, σ. 147. 

117. ό.π., σ. 148. 

118. Foreign Office, PIC/190/2, 1943. 

119. Σβορώνης, Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, σ. 56. 

120. Παπαδοπούλου, Ενσωμάτωση Δωδεκανήσων, 1995. 

121. Καραβίτης, Η Ελλάδα στον Β΄ ΠΠ, 1962, σ. 101. 

122. Sumner Welles, The Time for Decision, 1944. 

123. Harold Nicolson, Diplomacy, 1967. 

124. Winston Churchill, The Second World War, IV, 1951. 

125. Noel Baker, FO 371/37750, 1942. 

126. John Keegan, The Second World War, 1989. 

127. UNSC Resolution 353, 4/8/1974. 

128. Κιτρομηλίδης, Η Κυπριακή Τραγωδία, 2002. 

129. ΥΠΕΞ Ελλάδας, Αιγαίο και Διεθνές Δίκαιο, 2020. 

130. UNCLOS 1982, Art. 121(2). 

131. Κιτρομηλίδης, Το Αιγαίο, 2018. 

132. Shaw, International Law, 2017. 

133. Kasoulides, Greek Islands and Maritime Jurisdiction, 2019. 

134. Καλαντζής, Η Στρατηγική της Ελλάδας στο Αιγαίο, 2021. 

135. Γεωργιάδης, Υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο, 2016. 

136. UN Continental Shelf Convention, 1958, Arts 1–6. 

137. Μαρκάκης, Διεθνές Δίκαιο Θάλασσας, 2019. 

138. Convention Geneva 1958, Art. 5 §1. 

139. Same, Art. 2 §1. 

140. Same, Art. 5 §8. 

141. Κασουλίδης, Ελληνική Κυριαρχία, 2018. 

142. UN Continental Shelf Convention, Art. 1 §2. 

143. Παπανικολάου, Υφαλοκρηπίδα, 2017. 

144. UN Convention, Art. 1 §2. 

145. Καραγιάννης, Διεθνείς Συνθήκες και Κυριαρχία, 2018. 

146. Συνθήκη Λοζάνης, 1923. 

147. Ιταλοτουρκικές Συμφωνίες, 1932. 

148. Συνθήκη Μοντρέ, 1930. 

149. Συνθήκη Παρισίων, 1947. 

150. Μαρκάκης, Ελληνική Υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, 2020. 

151. UN Continental Shelf Convention, 1958. 

152. Καραγιάννης, Υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο, 2018. 

153. ICJ, Tunisia/Libya Judgment 1978, §31. 

154. UN Continental Shelf Convention, Arts 1–6. 

155. Μαρκάκης, Ελληνική Υφαλοκρηπίδα, 2020. 

156. Σάθας, Ιστορία της Ελλάδος, 1975. 

157. UNCLOS 1982, Arts 3 & 121. 

158. Παπαδόπουλος, Δίκαιο Θάλασσας, 1999. 

159. Geneva Convention 1958, Arts 1–6. 

160. Ibid. 

161. Treaty of Lausanne 1923. 

162. ICJ Reports 1969, Tunisia/Libya. 

163. UNCLOS 1982, Arts 121 & 77. 

164. Παπαδόπουλος, Δίκαιο Θάλασσας, 1999. 

165. Σάθας, Ιστορία της Ελλάδος, 1975. 

166. ICJ Tunisia/Libya, 1969. 

167. Kelsen, Principles of International Law, 1966. 

168. Triantafyllidis, Εθνική Στρατηγική, 2004. 

169. ΔΔΧ, Απόφαση 19-12-1978. 

170. Ιπποκράτης, 460–370 π.Χ. 

171. Πυθαγόρας, 570–495 π.Χ. 

172. Αρίσταρχος ο Σάμιος, 310–230 π.Χ. 

173. Όμηρος, Χίος. 

174. Πιττακός – Θεόφραστος, Λέσβος. 

175. Παναίτιος, Ρόδος. 

176. Απολλώνιος και Αθηνόδωρος, Ρόδος. 

177. Εθνικό Κτηματολόγιο & ΕΛΣΤΑΤ, 2020. 

178. Συνθήκη Λωζάνης 1923 – UNCLOS. 

179. CIA Factbook Turkey 2023. 

180. CIA Factbook Greece 2023. 

181. Καρατζαφέρης, Το Αιγαίο, 2018. 

182. Δεληγιάννης, Ελληνισμός και Αιγαίο, 2015. 

183. Παπαδόπουλος, Η Στρατηγική της Ελλάδας στο Αιγαίο, 2020. 

184. United Nations, UNCLOS 1982. 

185. CIA Factbook, Greece & Turkey, 2023. 

186. Χατζηιωάννου, Ιστορία του Αιγαίου Πελάγους, 2012. 

 

Βιβλιογραφία 

 

Πρωτογενείς Πηγές 

• Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη. 

• Ηρόδοτος, Ἱστορίαι. 

• Θουκυδίδης, Ἱστορίαι. 

• Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι (ιδιαίτερα Θησεύς). 

• Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις. 

• Στράβων, Γεωγραφικά. 

• Όμηρος, Ιλιάδα και Οδύσσεια. 

• Ομηρικοί Ύμνοι (π.χ. Ύμνος στον Απόλλωνα). 

• Ησίοδος, Θεογονία. 

• Ησύχιος, Λεξικόν. 

• Ιπποκράτης, Κως (460–370 π.Χ.). 

• Πυθαγόρας, Σάμος (570–495 π.Χ.). 

• Αρίσταρχος ο Σάμιος, Σάμος (310–230 π.Χ.). 

• Πιττακός – Θεόφραστος, Λέσβος. 

• Παναίτιος, Ρόδος. 

• Απολλώνιος και Αθηνόδωρος, Ρόδος. 

 

Δευτερογενείς Πηγές  

 

• Χατζηιωάννου, Ιστορία του Αιγαίου Πελάγους, 2012. 

• Παπαδόπουλος, Δίκαιο Θάλασσας, 1999. 

• Καρατζαφέρης, Το Αιγαίο, 2018. 

• Δεληγιάννης, Ελληνισμός και Αιγαίο, 2015. 

• Παπαδόπουλος, Η Στρατηγική της Ελλάδας στο Αιγαίο, 2020. 

• Μαρκάκης, Διεθνές Δίκαιο Θάλασσας, 2019. 

• Μαρκάκης, Ελληνική Υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, 2020. 

• Κιτρομηλίδης, Το Αιγαίο, 2018. 

• Κιτρομηλίδης, Η Κυπριακή Τραγωδία, 2002. 

• Καλαντζής, Η Στρατηγική της Ελλάδας στο Αιγαίο, 2021. 

• Γεωργιάδης, Υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο, 2016. 

• Σάθας, Ιστορία της Ελλάδος, 1975. 

• Σβορώνης, Ελληνική Εξωτερική Πολιτική, 1978. 

• Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. 

• Δαμιανός, Ιστορικά Σημειώματα, 1925. 

• St. Clair, Greece and the Allies, 1952. 

• Mazower, Inside Hitler’s Greece, 1993. 

• Tsokopoulos, Το Κυπριακό Ζήτημα, 2004. 

• Zürcher, Turkey: A Modern History, 2017. 

• Rummel, Death by Government, 1994. 

• Churchill, The World Crisis, 1925. 

• Sumner Welles, The Time for Decision, 1944. 

• Harold Nicolson, Diplomacy, 1967. 

• Winston Churchill, The Second World War, IV, 1951. 

• John Keegan, The Second World War, 1989. 

• UNCLOS 1982, United Nations. 

• UN Continental Shelf Convention, 1958. 

• Geneva Convention 1958. 

• Συνθήκη Λωζάνης, 1923. 

• Συνθήκες Μοντρέ, Παρισίων, Ιταλοτουρκικές, 1930–1947. 

• ICJ Reports: Tunisia/Libya, 1969 & 1978. 

• ΥΠΕΞ Ελλάδας, Αιγαίο και Διεθνές Δίκαιο, 2020. 

• CIA Factbook, Greece & Turkey, 2023. 

• Εθνικό Κτηματολόγιο & ΕΛΣΤΑΤ, 2020. 

 

Κλασικές πηγές 

 

Η ελληνικότητα του Αιγαίου Πελάγους από τις πρώτες ανθρώπινες εγκαταστάσεις και τη διαμόρφωση των πρώτων πολιτισμικών χαρακτηριστικών τεκμηριώνεται μέσα από τις μαρτυρίες πολλών αρχαίων πηγών. 

 

Οι επικές αφηγήσεις του Ομήρου, ιδιαίτερα στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια (Κατάλογος Νησιών στην Ιλιάδα Β, περιγραφές των ανακτόρων του Ποσειδώνα στην Οδύσσεια ν 21–22), παρέχουν πληροφορίες για την αρχαία ελληνική παρουσία στα νησιά και τις παράκτιες περιοχές του Αιγαίου. 

 

Ο Ηρόδοτος στις Ἱστορίαι (1.1–5, 1.142–151, 1.56–58) καταγράφει πρώιμες φυλές, λαούς και γεωγραφικά στοιχεία της περιοχής, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για την πρώιμη ιστορία του Αιγαίου. 

 

Ο Θουκυδίδης (1.2–8, 1.4–8, 1.23) αποτελεί βασική πηγή για την κατανόηση της πρώιμης θαλάσσιας δραστηριότητας των Ελλήνων. Περιγράφει τις πρώτες μετακινήσεις πληθυσμών, την ανάπτυξη της ναυτοσύνης, καθώς και τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά των κοινοτήτων του Αιγαίου. Η ανάλυσή του για την εξέλιξη της θαλάσσιας ισχύος συμβάλλει ουσιαστικά στην ιστορική τεκμηρίωση της ελληνικής παρουσίας. 

 

Ο γεωγράφος Στράβων στα Γεωγραφικά (βιβλία 1, 7, 8–10, 10.1–10.5) περιγράφει λεπτομερώς τη γεωμορφολογία, τους λαούς και τις εθνολογικές ιδιαιτερότητες του Αιγαίου και των παρακτίων περιοχών. 

 

Ο Πλούταρχος (Θησεύς, Ελληνικά Αίτια) και ο Απολλόδωρος (Βιβλιοθήκη) προσφέρουν μυθολογικές και ιστορικές μαρτυρίες που συνδέουν την περιοχή με τον ελληνικό πολιτισμό από πολύ νωρίς. 

 

Ο Παυσανίας στην Ελλάδος Περιήγησις καταγράφει αρχαίους τόπους και μνημεία του Αιγαίου, παρέχοντας τεκμήρια της συνεχούς ελληνικής παρουσίας από την αρχαιότητα. 

 

Η κοσμογονική αφήγηση του Ησιόδου στη Θεογονία και οι Ομηρικοί Ύμνοι (π.χ. Ύμνος στον Απόλλωνα) αναδεικνύουν το θρησκευτικό και πολιτισμικό πλαίσιο που συνδέει τον ελληνικό κόσμο με το Αιγαίο. 

 

Τέλος, οι αρχαιολογικές μαρτυρίες για τον νεολιθικό πολιτισμό στη Θεσσαλία και το Αιγαίο, όπως αντανακλώνται έμμεσα στις αρχαίες πηγές, επιβεβαιώνουν την ανθρώπινη δραστηριότητα και την πολιτισμική συνέχεια από τις πρώτες εποχές. 

 

Νικόλαος Λ. Μωραΐτης. Ph.D. 

Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας, Berkeley 

Διεθνείς Σχέσεις, Εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, 

Συγκριτική πολιτική, Επανάσταση & Αντεπανάσταση 

Εξέλιξη Παγκοσμίου πολιτικοοικονομικού και Κοινωνικού Συστήματος.

 

πηγή