22 Ιουλίου 2025

ΣΑΤΥΡΟΙ, ΣΕΙΛΗΝΟΙ, ΜΑΡΣΥΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ

Γράφει ο Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης Αμφικτύων 
 
Σάτυροι, Σειληνοί και Μαρσύες κ.α ήταν μυθολογικά αλλά και υπαρκτά όντα μιας παμπάλαιας εποχής που ζούσαν στα δάση σαν κτηνοτρόφοι βόσκοντας κοπάδια ζώων ή και σαν θρησκευτικο-κοινωνικά κινήματα της εποχής. Οι μεν Σάτυροι ήταν γιοί του Ερμή και της Νύμφης Υφθίμης ή του Διονύσου και της Νικαίας, ενώ κατ’ άλλους ήταν αγνώστων γονέων. Το όνομα τους παράγεται από το Δωρικό «σατήρ» που σημαίνει "ενθουσιαζόμενος" ή από το «σάθη= αιδείον» εξού και 'σάθυρος' ή Σάτυρος, δηλωτικά ότι είχαν ορμή προς το γυναικείο φύλο. Σατύρους συνοδούς είχε ο Οσιρις και ο Διόνυσος, αλλά και ο Σειληνός. Σατύρους ονόμαζαν τους νέους, και Σειληνούς όταν γερνούσαν. Διακεκριμένοι Σάτυροι ήταν ο Παν, ο Σειληνός και ο Μαρσύας. Ολοι είχαν την ίδια μορφή και διέμεναν στα δάση. Οταν μεθούσαν γίνονταν μαινόμενοι και καταδίωκαν τις Νύμφες και ασελγούσαν επάνω τους. Ήταν δηλαδή ένα ιδιόμορφο κοινωνικό-θρησκευτικό κίνημα. Οι αλήτες θα λέγαμε της εποχής τους όπως οι «χίπις» κ.α. Εργασία δεν έκαναν καμία. Μάλλον υπήρξαν τέτοιοι άγριοι άνθρωποι σε πανάρχαια χρόνια και μερικοί υποστηρίζουν ότι είναι όντα μυθολογικά και αναπαράχθηκαν βραδύτερον σε πραγματικά.
 
Ο Παυσανίας λέγει, ότι κάποιος Εύφημος από την Ιταλία ξέπεσε σε ένα νησί αγνώστου ονόματος στη θάλασσα της Σατυρίδας όπως τις αποκαλούσαν τότε οι ναυτικοί. Οι κάτοικοι του νησιού ήταν Σάτυροι και καθώς είχαν γυναίκες στο πλοίο όρμησαν οι Σάτυροι σαν μαινόμενοι ταύροι. Οι ναύτες φοβισθέντες έριξαν μια βάρβαρη γυναίκα εκτός του πλοίου για να γλυτώσουν οι λοιποί. Τότε οι Σάτυροι έπεσαν όλοι πάνω της και ασελγούσαν άπαντες από όλες τις μεριές και πάνω στο σώμα της. Αυτό το μαρτύριο του βιασμού υπέστη και η Αμυμώνη θυγατέρα του Δαναού στο Αργος. Τότε ο Αργος ο Πανόπτης φόνευσε ένα Σάτυρο διότι έβλαπτε τους Αρκάδες και άρπαζε τα βοσκοτόπια τους. Αν αληθεύουν αυτές οι διηγήσεις όπως λέει ο Παυσανίας εκείνοι ήταν ποιμένες, ζούσαν στα δάση στην πανάρχαια εποχή φορούσαν προβιές ζώων για ένδυμα. Εξ αυτού φαίνονταν σαν Σάτυροι από μακριά. Από αυτούς λοιπόν ξεκίνησαν οι Σάτυροι και μετέπειτα δημιούργησε και ο Διόνυσος σώμα σατύρων στις διάφορες περιοδείες και γιορτές, αλλά και στις μακρινές εκστρατείες στην Ασία, Αφρική, Ευρώπη κ.λ.π. Οι οπαδοί του Διονύσου χαρακτηρίζονταν σάτυροι επειδή χόρευαν, πηδούσαν και φώναζαν ή τραγουδούσαν δυνατά. Οι χοροί τους ήταν ο Κόρδαξ, ο Σίκινος και η Εμμέλεια τους οποίους είχαν ανακαλύψει οι σάτυροι. Αυτούς τους χορούς χόρευαν και τραγουδούσαν οι γεωργοί, οι ποιμένες και οι αλιείς της Ελλάδος και τιμούσαν σαν θεό τον Πάνα και οι νησιώτες τον Ποσειδώνα.
 
Οι Τίτυροι ήταν και αυτοί είδος Σατύρων, καλύπτοντες μέρος του σώματος των με δέρματα. Επαιζαν τους διπλούς αυλούς και με το πόδι έκρουαν και άλλο κρουστό όργανο.
 
Οι Μιμαλλώνες ήταν πολεμικές γυναίκες και πήραν την ονομασία γιατί εμιμούντο τους άνδρες στον πόλεμο ή από βαρβαρικά ονόματα της Θράκης, της Φρυγίας και ήταν Βάκχες. Οπως και οι Μιμαλλώνες, Τίτυροι,Βάκχες , Κλάδωνες και Βοηβοδρόμοι ήταν λατρευτικά τάγματα.
 
Σχολιασμός
 
1/ Το πρόβλημα της «σεξουαλικής βίας» και ιδιαίτερα ο βιασμός των γυναικών είναι παλιός όσο τα δύο φύλα. Το ίδιο έκαναν οι άξεστοι σάτυροι, το ίδιο και οι πολιτισμένοι έχοντες κάποια εξουσία. Ο βιασμός είναι πράξη άκρως εγκληματική, ταπεινωτική και προσβάλλει την προσωπικότητα της γυναίκας. Γι’αυτό πρέπει να είναι καταδικαστέα με την εσχάτη των ποινών. Ωστόσο ο σχετικός νόμος από το ένα άκρο πήγε στο άλλο. Ακόμη και το αθώο έστω επίμονο φλερτ ενοχοποιεί το άτομο. Στην εποχή της νιότης μου η γυναίκα έδειχνε ανοχή σε ερωτικά λόγια και πειράγματα, ακόμη και σε χειρονομίες σε γνωστά άτομα (λχ προσπάθεια να την αγκαλιάσεις, ή να την φιλήσεις). Σήμερα σε στέλνουν φυλακή ακόμη και μετά από ογδόντα χρόνια αν ζει κάποια παθούσα και σε καταγγείλει, αν φυσικά το θυμάται.
 
2/ Ο Κόρδαξ ή Κόρδακας υπήρξε ο κατ’ εξοχήν προκλητικός, άσεμνος χορός της κωμωδίας και χαρακτηρίζεται ως «γομφικής όρχησης» δηλαδή αισχρώς κινούσα την οσφύν- εξού και θεωρείται ως πρόδρομος του γομφικού χορού δηλαδή του χορού της κοιλιάς. Οποιον Ελληνα κι' αν ρωτήσεις θα σου πει ότι ο χορός της κοιλιάς είναι Τούρκικος, λόγω αγνοίας.
 
3/ Σίκινος λεγόταν στην αρχαιότητα η γρήγορη και θορυβώδης όρχηση σατυρικού δράματος που χόρευαν και τραγουδούσαν οι Σάτυροι, με συνοδεία αυλού ή λύρας, που για αυτόν το λόγο λέγονταν και « Σικινιστές Αυτός μας θυμίζει τον πυρρίχιο που πρώτο χορεύτηκε από τον Αχιλλέα γύρω από τη φωτιά που έκαψαν τον φίλο του Πάτροκλο. Είναι ένας επιθετικός χορός που έχει όμως μέσα του και κινήσεις άμυνας. Προς τιμήν τους ακόμη τον χορεύουν με υπερηφάνεια οι Έλληνες Πόντιοι δείχνοντας το υψηλό ηθικό τους σθένος και την αγάπη τους στη χαμένη τους πατρίδα.
 
4/ Εμμέλεια. Για την Εμμέλεια δεν βρήκα στοιχεία αλλά όλα δείχνουν ότι πρόκειται για τους εξευγενισμένους χορούς των νησιών του Αιγαίου όπως ο χορός της Τράτας ένα Συρτός που χορεύεται στο τραγούδι «Η τράτα μας η κουρελού». Ο χορός εκτελείται σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις και συγκεντρώσεις. Στην Ικαρία το χορεύουν με συγκεκριμένες κινήσεις στον επωδό. Η Τράτα συμβολίζει την αλιεία. Ο διάσημος αυτός χορός λέγεται ότι γιορτάζει την επιτυχία της αλιείας κάθε μέρα και μαζί και τον Έλληνα άνθρωπο της Θάλασσας. Οι κινήσεις του χορού, μιμούνται τις κινήσεις των διχτυών. Πρόκειται για ένα πολύ αρχαίο χορό, όσο αρχαία είναι και η κατοίκηση και αλιεία του Αιγαίου.
 
5/ Μυθολογείται ότι η Μνημοσύνη κόρη του Ουρανού και της Γης πλαγιάζει με τον Δία και γεννά τις εννέα Μούσες. Η Τερψιχόρη ήταν η Μούσα της όρχησης και του χορού. Η όρχηση και ο χορός συνδέει τους πολίτες στην ψυχαγωγία, στα πολεμικά και στα θρησκευτικά τους καθήκοντα και ανάγεται από την πανάρχαια εποχή στην λατρεία. Αρχικά οι χοροί ήταν λειτουργικοί και λατρευτικοί. Είχαν μουσικά κομμάτια και χορούς για κάθε χρήση (για χαρά, γάμο, λύπη, μοιρολόγια, γιορτές, προετοιμασία για τη μάχη κ.α)
 
6/ Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η απόδοση των όπλων στους εφήβους ήταν μια ιεροφάνεια. Οι νεαροί έφηβοι αποκτούσαν και την υποχρέωση να εκτελούν σωστά τον πυρρίχιο πολεμικό χορό κατά την διάρκεια του οποίου ο έφηβος κρίνεται αν είναι σε θέση να χειριστεί σωστά τον οπλισμό του. Κάτι παρόμοιο με τις ασκήσεις ακριβείας που εκτελούσαν στο παρελθόν οι νεοσύλλεκτοι . Σήμερα με την αλλαγή του πεδίου της μάχης ίσως θα πρέπει να εκμάθουν τον χειρισμό των όπλων της σύγχρονης τεχνολογίας.
 
Τελικό Δίδαγμα: Όλα εξ Ελλάδος ξεκίνησαν. 
(19/7/25)
 
*Αμφικτύων ο Υποστράτηγος ε.α Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης
Συγγραφέας, Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
amphiktyon@gmail.com



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 6:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.