16 Απριλίου 2023

Πάσχα στην πατρίδα του παππού μου Πέργαμο

Ανηφορικός ο δρόμος, πραγματικός Γολγοθάς, από το Ντομούζ Αλάνι, την πλατεία του Αγίου Γεωργίου της Μικρασιατικής Περγάμου στον δρόμο προς την Ακρόπολη της αρχαίας Πολιτείας... Τα σπίτια του παλιού ρωμέικου μαχαλά κρεμασμένα θαρρείς από τον βράχο της Ακρόπολης, οι πίσω αυλές τους «παίζουν» με το αρχαίο ιερό της Δήμητρας ή την κάτω αρχαία αγορά... 
 
Στα ψηλά, μια δημόσια βρύση.
Μεγάλη Πέμπτη. Και διαβάζει κανείς στο αέτωμα της: 
 
ΜΕΓΑ ΠΑΡΕΣΧΕ ΚΑΛΟΝ ΜΙΧΑΗΛ ΣΟΥΒΑΤΖΗΣ ΤΟΙΣ ΠΟΛΙΤΑΙΣ ΧΡΗΣΤΟΝ ΛΑΒΩΝ ΒΟΗΘΟΝ ΦΙΛΟΝ ΓΑΜΒΡΟΝ ΤΙΦΤΙΚΤΣΗΝ ΗΓΕΙΡΑΝ ΤΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΚΡΗΝΗΝ ΤΗΡΟΥΝΤΕΣ ΑΙΩΝΙΟΝ ΜΝΗΜΗΝ ΤΗΣ ΘΥΓΑΤΡΟΣ ΤΟΥ Ο ΜΕΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΖΥΓΟΥ ΤΟΥ Ο ΔΕ ΩΣΤΕ ΘΝΗΤΕ ΟΤΑΝ ΠΙΝΗΣ ΚΑΙ ΔΙΨΑΝ ΞΗΡΑΝ ΚΑΤΑΠΑΥΗΣ ΜΗ ΤΗΝ ΜΑΡΙΑΝ ΠΟΤΕ ΕΝ ΤΑΙΣ ΕΥΧΑΙΣ ΛΗΣΜΟΝΗΣ 
1Η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1906 
 
Εκατόν δέκα επτά χρόνια από τότε που έφυγε η Μαρία της επιγραφής, κι ο πατέρας της με τον άντρα της θρηνώντας έφτιαξαν τη βρύση ώστε σαν οι θνητοί ξεδιψάν να τη συγχωράνε. 
 
Μεγάλη Πέμπτη βράδυ κι οι άνδρες της Περγάμου πήγαιναν στις δυο τους εκκλησιές, την παλιά των Αγίων Θεοδώρων και τη νεότερη της Ζωοδόχου Πηγής. Σαν ο Εσταυρωμένος έβγαινε στο κέντρο των εκκλησιών βγαίνανε έξω στις αυλές τους και «ξενυχτούσαν» το νεκρό πίνοντας «κονιάκια για του Χριστέλ’ που πουνεί». Έπιναν δηλαδή κονιάκ για το Χριστό που πονάει. 
 
Σαν οι Επιτάφιοι μεσημέρι Μεγάλης Παρασκευής βγαίναν για την περιφορά ανάμεσα στα σπίτια του μαχαλά σε κάποιο σημείο, όπου οι Επιτάφιοι συναντιόνταν, εξελίσσονταν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ένα πρωτόγνωρο και άγνωστο από πού προερχόταν έθιμο. Οι δυο Επιτάφιοι, των ανδρών που είχαν όλο το βράδυ πιει «κονιάκια» βοηθούντων, συγκρούονταν. Ήταν το έθιμο «της αγριάδας» αναμεταξύ σε όσους ακολουθούσαν τους επιτάφιους των δυο εκκλησιών... Στα τέλη του 19ου αιώνα, αυτή η «αγριάδα» εξελίχθηκε σε πραγματική σύγκρουση με έναν νεκρό και τραυματίες. Τότε ο Μητροπολίτης της Εφέσου στην οποία υπάγονταν η Πέργαμος με απειλή αφορισμού για όποιον παρέβαινε την εντολή, απαγόρευσε το έθιμο της ταυτόχρονης περιφοράς των επιταφίων. Και όρισε εναλλάξ, ένας επιτάφιος να περιφέρεται το μεσημέρι κι ένας πριν σκοτεινιάσει το απόγευμα. Τα «κονιάκια» δεν απαγορεύτηκαν και μάλιστα «μεταφέρθηκαν» από τους Περγαμηνούς στους νέους τόπους εγκατάστασης τους μετά την Καταστροφή του 1922. 
 
Μεγάλο Σαββάτο πρωί, στις αυλές των σπιτιών σφάζονταν ο στολισμένος με λουλούδια «λέλεκας», το σημαδεμένο με κόκκινη βούλα στο μέτωπο αρνί που από την Μεγάλη Πέμπτη είχε μεταφερθεί στο κάθε σπίτι και περίμενε «τη μοίρα του». 
 
Μέρος από αυτό το αρνί δίνονταν σε γειτονικές οικογένειες ή μοναχούς ηλικιωμένους που δεν είχαν τη δυνατότητα να γιορτάσουν. Με φροντίδα της Κοινότητας αρνιά σφάζονταν και μοιράζονταν και στους μουσουλμάνους Τούρκους που είτε δούλευαν στα κτήματα των Ρωμιών, είτε γειτόνευαν με τα σπίτια του ρωμαίικου μαχαλά. 
 
Με το αίμα από το σφαγμένο αρνί «κοκκίνιζαν» τα κούτελα των μελών της κάθε οικογένειας που πλένονταν το βράδυ λίγο πριν πάνε στις εκκλησιές για την Ανάσταση. Στον γυρισμό, ο πατέρας του σπιτιού με το κερί που χε ανάψει στο «δεύτε λάβετε φως» κάπνισε ένα σχήμα σταυρού στο υπέρθυρο του σπιτιού και άναβε το καντήλι στο εικονοστάσι που είχε σβήσει - και μόνο τότε έμενε σβηστό - σαν η οικογένεια έφευγε για το «Χριστός Ανέστη». 
 
Για το βράδυ της Ανάστασης στα σπίτια μαγείρευαν μια ελαφριά σούπα με μανεστράκι και τα συκώτια του αρνιού ψιλοκομμένα με μπόλικο λεμόνι. Μαζί με ένα κόκκινο αυγό αυτή η σούπα σήμαινε το τέλος της νηστείας των 50 σχεδόν ημερών, της νηστείας της Σαρακοστής. 
 
Ανάσταση στην Πέργαμο και το μεγαλύτερο μέρος του αρνιού ψήνονταν «γιομιστό» στο φούρνο στην αυλή. 
 
Πάσχα στην Πέργαμο 101 χρόνια μετά την καταστροφή. Και το παιδί της Περγάμου, οι ποιητής και γλύπτης Βάσος Καπάνταης γράφει: 
«Το καρφί που κάρφωσαν στον τοίχο για να κρεμάσουν το ρούχο τους, το σταυρό από την κάπνα του κεριού του Πάσχα κάτω από τις πόρτες, τις χαρακιές της βούρτσας, το ασβέστωμα, το σανίδι που έτριζε... Ήχους, εικόνες και μυρωδιές να αναπαραστήσω, ζεστή και αναστημένη να σε νιώσω μητέρα μου Πέργαμο». 
 
Λεπτομέρειες στη συνδρομητική σελίδα του ΑΠΕ-ΜΠΕ.© ΑΠΕ-ΜΠΕ ΑΕ. 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 6:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.