Η δύναμη των κρατών, ανεξάρτητα του μεγέθους τους, ιδιαίτερα μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (Β’ Π.Π.), εξαρτάται από την ικανότητα τους να εξασφαλίσουν και να οργανώσουν αποτελεσματικά το ανθρώπινο επιστημονικό δυναμικό και την ένταξη τους ως κύριο παράγοντα στην έρευνα και ανάπτυξη για στήριξη του παραγωγικού τους δυναμικού.
Οι Η.Π.Α. ενώ πριν από το Β’ Π.Π. είχαν επιστημονικό δυναμικό ισχνότερο από τις χώρες της Ευρώπης – Βρετανία, Γαλλία και κυρίως από την Γερμανία, μετά από το 1945 κατέστη σε σύντομο χρονικό διάστημα παγκόσμια δύναμη με βασικό παράγοντα την τεχνολογική τους ανάπτυξη που βασίστηκε στην προσέλκυση επιστημόνων από πολλές χώρες του εξωτερικού, αρχίζοντας από την ηττημένη Ναζιστική Γερμανία. Δεν χρειάζεται να αναλύσουμε την εξέλιξη του πυραυλικού προγράμματος των Η.Π.Α. που ουσιαστικά βασίστηκε στους επιστήμονες που είχαν αυτομολήσει η αιχμαλωτίσει από τις Αμερικανικές δυνάμεις.
Ανάλογη προσπάθεια έκανε η Ε.Σ.Σ.Δ. που η επιστημονική της παράδοση ξεκινάει από την εποχή του Μεγάλου Πέτρου και την πρόσκληση του μεγάλου μαθηματικού Leonard Euler (1707-1783) από την Ελβετία του οποίου το έργο υποστηρίχθηκε από την Τσαρίνα Κατερίνα Α’. Παρά το αυταρχικό καθεστώς τα επιστημονικά επιτεύγματα της Ε.Σ.Σ.Δ. τις δεκαετίες 1950-60 είναι εκπληκτικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα υπήρξε ο Sergei Korolev πατέρας της διαστημικής τεχνολογίας της Ε.Σ.Σ.Δ. παρόλο που εξορίστηκε στην Σιβηρία μαζί με όλο το εργαστήριο του. Ωστόσο το αποτέλεσμα του ψυχρού πολέμου κρίθηκε στον τεχνολογικό τομέα. Το κλειστό σύστημα της Σοβιετικής Ένωσης, που ίσχυε και στην διοίκηση της επιστήμης και τεχνολογίας, αποτέλεσε βασικό παράγοντα στην κατάρρευση στις αρχές της δεκαετίας του 1990, με τις λανθασμένες εκ των άνω επιλογές προς τα που πρέπει να δοθεί έμφαση στην τεχνολογία. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις ήταν η τεχνολογία των υπολογιστών όπου για δεκαετίες η προσπάθεια ήταν να αντιγραφεί ο πρώτος μικρού μεγέθους υπολογιστής PDP11 της εταιρείας Digital των Η.Π.Α. και η απόρριψη της τεχνολογίας των οπτικών ινών στην μετάδοση σημάτων με αποτέλεσμα να υπάρξει μια καθυστέρηση άνω των15 ετών στην ανάπτυξη δικτύων υψηλής ταχύτητας μετάδοσης πληροφοριών.
Μια άλλη περίπτωση που έχει σχέση με το κύριο θέμα μας είναι η περίπτωση του Ισραήλ. Αν και από την ίδρυση του από το 1948 είχε καταλάβει ότι η επιβίωση που βασιζόταν στην ανάπτυξη δικής του τεχνολογίας, η επιλογή αυτή ισχυροποιήθηκε με την απόφαση της Γαλλίας μετά από τον Πόλεμο των 6 Ημερών να εφαρμόσει εμπάργκο κατά του Ισραήλ, λόγω των σχέσεων της Γαλλίας με τα Αραβικά κράτη. Στο Ισραήλ όμως το μεγάλο τεχνολογικό άλμα έγινε με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Εκατοντάδες επιστήμονες από τις χώρες της Ε.Σ.Σ.Δ. προσκλήθηκαν (1992-95) και δημιούργησαν μια εκπληκτική υποδομή που έχει καταστήσει το Ισραήλ πρωτοπόρο στους επιστημονικούς τομείς που εξασφαλίζουν την επιβίωση του σε ένα εξαιρετικά εχθρικό περιβάλλον.
Ανάλογη γεγονός ίσχυε και στην περίπτωση της Ελλάδος. Με τις καθεστωτικές αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη και κυρίως από την Ρωσία χιλιάδες Έλληνες με ανάλογη επιστημονική κατάρτιση, κατά πλειοψηφία καταγόμενοι από τον Πόντο της Ανατολής, βρέθηκαν στην Ελλάδα. Υπήρχε τότε Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήμων και Παλινοστούντων. Όταν υποβλήθηκε μια πρόταση στο Ίδρυμα αυτό για ένα πρόγραμμα ανάλογο με αυτό του Ισραήλ, η Διοίκηση δεν καταλάβαινε περί τίνος πρόκειται. Ουδείς από τους έχοντες την ευθύνη μπορούσε να καταλάβει την σημασία της αξιοποίησης του επιστημονικού αυτού.
Ας έρθουμε όμως, σε δύο μόνο χαρακτηριστικές περιπτώσεις που δείχνουν πως το κομματοκρατούμενο κράτος των Αθηνών βλέπει διαχρονικά το ζήτημα της αξιοποίησης της επιστήμης και τεχνολογίας, για την αντιμετώπιση των ζωτικών ζητημάτων της χώρας. Θα μπορούσαν να δοθούν δεκάδες τέτοια παραδείγματα αλλά ας αρκεστούμε για την ώρα σε αυτά τα δύο.
Ιωάννης Αργύρης (1913-2004)
Υπήρξε από τους κορυφαίους επιστήμονες του 20ου αιώνα στον τομέα της Υπολογιστικής Μηχανικής. Σπούδασε στο Ε.Μ.Πολυτεχνείο αλλά ερχόμενος σε αντίθεση με την Μεταξική Δικτατορία μετέβη το 1938 στο 3οέτος των σπουδών του στο Μόναχο να συνεχίσει. Όμως και εκεί τα πράγματα ήταν χειρότερα και διέφυγε στην Ζυρίχη όπου σπούδασε το ΕΤΗ (Πολυτεχνείο της Ζυρίχης). Μετά από τον Β’Π.Π. εξελίχθηκε σε πρωτοπόρο μηχανικό και ανέπτυξε υπολογιστικές μεθόδους στην αεροδυναμική για την σχεδίαση αεροσκαφών που μέχρι τότε γινόντουσαν με εμπειρικές μεθόδους και ήταν χρονοβόρες. Αρχές της δεκαετίας του 1970 ήταν καθηγητής σε δύο κορυφαία Πανεπιστήμια στο Imperial College και στο Στρασβούργο.
Όταν ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής την περίοδο 1975-76 έδινε τον αγώνα η Ελλάδα να γίνει δεκτή στην τότε Ε.Ο.Κ., σε συνάντηση του με τον Καγκελάριο Helmut Schmidt έγινε λόγος περί της κατάστασης στην Ελλάδα της έρευνας. Ο Καγκελάριος του ανέφερε ότι υπάρχει ο Ι. Αργύρης και ότι θα έπρεπε να τον αξιοποίηση η Ελλάδα. Πράγματι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσκάλεσε τον Ι. Αργύρη εξασφαλίζοντας την δημιουργία μιας βασικής υποδομής να ξεκινήσει η χώρα ερευνητική προσπάθεια σε κρίσιμους τομείς. Η πρώτη πράξη του Ι.Αργύρη ήταν να καλέσει Έλληνες του εξωτερικού να συμβάλλουν στην προσπάθεια αναφέροντας τα σχέδιο του και την δημιουργία ενός κέντρου δοκιμών στην Λίμνη της Εύβοιας. Όμως με την εμφάνιση του άρχισε η αντίδραση από : (α) το τότε κατεστημένο του συστήματος καθηγητών που είχαν το προνόμιο δια βίου εδρούχων στα ΑΕΙ, (β) των κομματικών φατριών μέσα στο τότε κυβερνών κόμμα που διέδιδαν ότι ο Αργύρης θέλει δικό του ιδιωτικό αεροπλάνο και από όλα περισσότερο: (γ) την σκληρή αντίδραση του πανίσχυρου μπλοκ των αντιπροσώπων ξένων εταιρειών που έχουν εμποδίσει κάθε ανάλογη προσπάθεια και έχουν πανίσχυρες προσβάσεις στην εκάστοτε εξουσία. Ο τελευταίος παράγοντες δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κανένα ότι υπήρξε ο κυριότερος παράγοντας που οδήγησε την χώρα στην οικονομική καταστροφή του 2010.
Όμως ο Ι. Αργύρης ήταν σκληρό καρύδι. Αν και δεν είχε πρόσβαση πλέον στον Ηγέτη που τον είχε προσκαλέσει, προσπαθούσε με όλες του τις δυνάμεις να συνεχίσει. Για να τον αναγκάσουν να τα παρατήσει, βρέθηκε η εξής μέθοδος: κάποια φορά είχε στείλει με τραπεζικό έμβασμα ο ίδιος 150 Μάρκα στην Γερμανία για να δακτυλογραφηθεί μια έκθεση του. Οι εγκάθετοι που είχαν αναλάβει τον εξοστρακισμό του, κατέθεσαν μήνυση για «παράνομη εξαγωγή συναλλάγματος».
Συνέπεια ήταν να καταδικαστεί πρωτόδικα με αποτέλεσμα να εξαναγκαστεί ο Ιωάννης Αργύρης να τα παρατήσει να φύγει.
Μαρία Πέτρου (1953-2012)
Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη και σπούδασε Φυσική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Υπήρξε πρωτοπόρος επιστήμων στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής όρασης. Ανέπτυξε νέες μεθόδους αναγνώρισης εικόνων και δίδαξε στα Πανεπιστήμια Surrey and Imperial College του Λονδίνου.
Στα τέλη του 1990 βλέποντας ότι το Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων του Πανεπιστημίου Surrey προσελκύει το ενδιαφέρον γειτονικών χωρών πείρε την πρωτοβουλία να προσπαθήσει να φέρει το πρόγραμμα της κατασκευής μικροδορυφόρων στην Ελλάδα. Ήταν η εποχή που ο ελληνικός προϋπολογισμός χρηματοδοτούσε την έρευνα και ανάπτυξη πολλών χωρών…Η αείμνηστη Μαρία Πέτρου προσπαθούσε να πείσει με ένα ελάχιστο κόστος να αναλάβει κρατική εταιρεία το πρόγραμμα που είχε ιδρυθεί αρχές του 1970 με σκοπούς που απόλυτα ταίριαζε με το πρόγραμμα. Την εποχή εκείνη η κρατική αυτή εταιρεία από τους 4.000 υπαλλήλους διορισμένους από τα κόμματα οι περισσότεροι είχαν αποσπαστεί σε κομματικά γραφεία. Η πρόταση εύρισκε παντού μπροστά εμπόδια πολλαπλάσια από αυτά που είχε συναντήσει ο Ι. Αργύρης.. Αποτέλεσμα το πρόγραμμα έγινε από άλλη χώρα με την απόκτηση της τεχνογνωσίας των μικροδορυφόρων.
Το σοβαρότερο όμως είναι δαπανήθηκαν πολλοί πόροι για προγράμματα που στηριζόταν σε ιδέες αντίθετες σε αρχές της φυσικής. Δεν είναι τυχ+αίο ότι πολλές φορές οι πολιτικές ηγεσίες πείθονται από εφευρέτες που ισχυρίζονται ότι έχουν ανακαλύψει το «αεικίνητο», δηλαδή την κατασκευή μιας μηχανής που χωρίς να της δοθεί ενέργεια μπορεί να λειτουργεί ασταμάτητα. Η ιδέα αυτή του Perpetuum Mobile ήταν ελκυστική τον 18ο αιώνα, όταν δεν είχαν διατυπωθεί τα αξιώματα της Θερμοδυναμικής που αποκλείουν την πιθανότητα να κατασκευαστεί αυτό και ας βρισκόμαστε στο 21ο αιώνα.
Σημειώνουμε ότι η Ελλάδα άργησε 20 χρόνια να γίνει μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ) με το σύνθημα «αν περάσει δορυφόρος από πάνω μας θα τον ρίξουμε»1.. και μετά όταν έγινε η χώρα μέλος του ΕΟΔ, ο τρόπος διαχείρισης των προγραμμάτων οδήγησε στην σχεδόν αποπομπή της χώρας από τον Οργανισμό αυτό…
Όπως είπαμε παραπάνω αυτά είναι μόνο δύο από τα δεκάδες παραδείγματα….μπορούν να γραφθούν πολυσέλιδες διατριβές το πώς εμποδίστηκαν πάρα πολλές προσπάθειες για την τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας.
Συμπέρασμα
Η λεπτομερής ανάλυση μεμονωμένων περιπτώσεων οδηγεί στα εξής συμπεράσματα:
- Διαχρονικά οι πολιτικές ηγεσίες στερούνται κατανόησης της σημασίας της τεχνολογίας για την επίλυση των ζωτικών ζητημάτων της χώρας, σε απόλυτο βαθμό. Το γεγονός ότι ουδείς συζητάει σήμερα την τεράστια απώλεια του επιστημονικού δυναμικού την περίοδο μετά από το 2010 δείχνει αυτή την αλήθεια. Η χώρα κάθε χρόνο χάνει το ανθρώπινο δυναμικό που θα μπορούσε να προσφέρει πάρα πολλά.
- Το κομματικοκρατούμενο σύστημα εξουσίας δεν μπορεί να ανεχθεί την διατάραξη του πελατειακού συστήματος διοίκησης με την ανάπτυξη μιας βιομηχανίας που θα στηρίζεται στην αλυσίδα: δημιουργία-ανάπτυξη και πρόοδο.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις συχνά διατυπώνονται με την φράση: «είμαστε μικρή χώρα .. μας φθάνει η βαριά μας βιομηχανία που είναι ο τουρισμός»2.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι παραπάνω συμπεριφορές - αυτό που είχε ονομάσει ο Βασίλης Βασιλικός από την δεκαετία του 1960 των «εντός των τειχών» - έχουν ιδεολογική αφετηρία την εγκαθίδρυση του φατριαστικού κομματικού συστήματος μετά από την 27 (14) Σεπτεμβρίου 1831 στην ελεύθερη Ελλάδα.
Νικόλαος Ουζούνογλου
Ομότ. Καθ. Ε.Μ.Πολυτεχνείου
Παραπομπές
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου