Γράφει ο Μάριος Νοβακόπουλος
Διεθνολόγος
Αντίθετα με την κλασσική αρχαιότητα της Μεσογείου, όπου κυριαρχούσε η ελληνική οπλιτική φάλαγγα και η ρωμαϊκή λεγεώνα, ο Μεσαίωνας είχε την άνοδο και καθιέρωση του βαρέως ιππικού ως το ισχυρότερο όργανο πολέμου και το καμάρι κάθε στρατιωτικής δύναμης. Στην συλλογική φαντασία μέχρι σήμερα ξεχωρίζουν οι τρομεροί ιππότες της φεουδαλικής Δύσεως, οι οποίοι για αιώνες αποτελούσαν τους ισχυρότερους μαχητές του Παλαιού κόσμου.
Με τη σειρά του, συνεχίζοντας την ρωμαϊκή κληρονομιά και αφομοιώνοντας τις εμπειρίες και τακτικές των γύρω λαών, το Βυζάντιο παρέτασσε στο πεδίο της μάχης τον δικό του βαριά εξοπλισμένο έφιππο πολεμιστή, τον κατάφρακτο.
Το βαριά θωρακισμένο ιππικό εμφανίζεται κατά την αρχαιότητα ανάμεσα στις νομαδικές φυλές της Ευρασιατικής στέπας, ενώ από τους εγκατεστημένους λαούς πρώτοι θα το υιοθετήσουν οι Πέρσες. Οι κατάφρακτοι ιππείς ανήκαν συνήθως στην αριστοκρατία, έφεραν μεταλλική θωράκιση εκείνοι και τα άλογα τους. Ανάλογες μονάδες ανέπτυξαν τα ελληνιστικά βασίλεια και οι Ρωμαίοι, αναγνωρίζοντας την σημασία τους στο πεδίο της μάχης. Οι ρωμαϊκές ομάδες ονομάζονταν κλιβανάριοι, από το κλιβάνιον, τον βασικό θώρακα που κάλυπτε τον κορμό του πολεμιστή.
Η συντήρηση τέτοιων δυνάμεων όμως ήταν πάρα πολύ ακριβή, ενώ λόγω της θωρακίσεως τους ήταν σχετικά αργοί και δυσκίνητοι. Όταν λοιπόν η Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία άρχισε να συρρικνώνεται από τις επιθέσεις των Αράβων, των Βουλγάρων και των Σλάβων, τα παλαιά σώματα των κλιβαναρίων διαλύθηκαν, δίνοντας στην θέση τους σε ένα πιο ευέλικτο και πολλαπλής χρήσεως σώμα καταφράκτων. Εκεί που οι παλιοί κατάφρακτοι λειτουργούσαν ως δύναμη κρούσης, οι νέοι έπρεπε να χειρίζονται με την ίδια επιδεξιότητα το τόξο και το ακόντιο, ενώ τα άλογα τους ήταν συνήθως αθωράκιστα. Οι κλιβανάριοι βαρέου τύπου έκαναν μία σύντομη εμφάνιση κατά τη βασιλεία του Νικηφόρου Φωκά, όπου αποτέλεσαν την αιχμή του δόρατος των επιτυχημένων πολέμων κατά των Αράβων. Ήταν η χρυσή εποχή του αυτοκρατορικού στρατού, με τις εχθρικές δυνάμεις συχνά να διαλύονται από μόνες τους, μόνο στην είδηση πως οι Ρωμαίοι κατάφρακτοι έρχονταν κατά πάνω τους.
Οι κατάφρακτοι ήταν επαγγελματικό σώμα στρατού, ανήκαν δηλαδή στα αυτοκρατορικά τάγματα και όχι στα τοπικά θέματα, τα οποία επάνδρωναν στρατιώτες-αγρότες. Βασικό τους όπλο ήταν η ιππική λόγχη και το ξίφος, ενώ ιδιαίτερα δημοφιλές ήταν το απελατίκιον, δηλαδή το πολεμικό ρόπαλο. Η εξαιρετική τους θωράκιση τους προστάτευε από τα βέλη και τους καθιστούσε πολύ επικίνδυνους στη μάχη σώμα με σώμα. Στη μάχη οι κατάφρακτοι συνιστούσαν την εφεδρεία του στρατηγού, ο οποίος μόλις διέκρινε κάποιο ρήγμα στην αντίπαλη παράταξη τους έριχνε εκεί για να την διαλύσουν και να εξαναγκάσουν τον εχθρό σε άτακτη υποχώρηση. Για να μη διασπάται η συνοχή του σχηματισμού τους ενώ επιτίθενται, οι κατάφρακτοι κάλπαζαν προς τον εχθρό σε μέτρια ταχύτητα, κάτι που μείωνε όμως τη δύναμη της πρόσκρουσης.
Με την οικονομική και στρατιωτική παρακμή του Βυζαντίου στα τέλη της Μακεδονικής δυναστείας οι κατάφρακτοι αρχίζουν να φθίνουν. Ακόμη σημαντικότερη εξέλιξη της εποχής ήταν η ανάπτυξη και τελειοποίηση του Δυτικού ιππότη, ο οποίος έκανε την εμφάνιση του στην ανατολή με την κάθοδο των Νορμανδών στην Ιταλία και ύστερα με τις Σταυροφορίες.
Οι Δυτικοί ιππότες είχαν πολλά πλεονεκτήματα σε σχέση με τους καταφράκτους. Με τις ψηλές σέλες των αλόγων τους ήταν σχεδόν αδύνατον να τους ρίξει κάποιος στο έδαφος, ενώ μπορούσαν να πολεμήσουν όρθιοι πάνω στους αναβολείς τους. Επιτίθεντο με το δόρυ στερεωμένο στη μασχάλη τους, κάτι που τους επέτρεπε μεγαλύτερη σταθερότητα, ακόμη και όταν έπεφταν στον εχθρό καλπάζοντας σε πλήρη ταχύτητα. Η ιστορικός Άννα Κομνηνή με τρόμο ανέφερε πως η επέλαση του Δυτικού ιππότη «μπορεί να τρυπήσει τα τείχη της Βαβυλώνας». Ο Ρωμαϊκός στρατός θα υποστεί πολλές ήττες, ενώ θα καταλήξει στην πρόσληψη πολλών Φράγκων και Νορμανδών ως μισθοφόρων.
Τις τεχνολογικές εξελίξεις ακολούθησε ο αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός, ο οποίος σαν μεγάλος θαυμαστής των Δυτικών ιπποτών θέλησε να αντιγράψει τις τακτικές τους. Αυτή η προσαρμογή φαίνεται και από τα έργα τέχνης της εποχής, όπου βλέπουμε για παράδειγμα τον Άγιο Γεώργιο να σκοτώνει το δράκο όρθιος πάνω στο άλογο του, με τα πόδια τεντωμένα και τα ακροδάκτυλα του να λυγίζουν μπροστά από τον αναβολέα.
Οι νέοι κατάφρακτοι του Μανουήλ αποδείχθηκαν τρομεροί στο πεδίο της μάχης, κάτι που φάνηκε ιδιαίτερα στον πόλεμο κατά της Ουγγαρίας, όπου σάρωσαν τους Μαγυάρους ιππότες. Ο Μανουήλ φρόντιζε πολύ για την εκπαίδευση των καταφράκτων του, οργανώνοντας μάλιστα κατά τα δυτικά πρότυπα κονταρομαχίες και άλλους ιππικούς αγώνες, στους οποίους συμμετείχε και ο ίδιος με μεγάλη επιτυχία.
Με την άλωση της Πόλης το 1204 και τις δυσκολίες της εποχής, το σώμα των καταφράκτων παρακμάζει και εν τέλει εκλείπει. Οι Ρωμαίοι μέχρι τέλους θα συνέχιζαν να χρησιμοποιούν τον όρο για κάθε βαριά οπλισμένο και θωρακισμένο πολεμιστή, όμως δεν υπήρχαν πια τα χρήματα και οι δυνατότητες των παρελθόντος. Ο κατάφρακτος ιππέας θα συνεχίσει τον βίο του στις τάξεις των Λατίνων, των Οθωμανών και των Μογγόλων, μέχρι να τον καταστήσει ευάλωτο και απαρχαιωμένο μία νέα εφεύρεση: η πυρίτιδα.
πηγή
Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)
1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.
2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.
3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.
4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.
5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).
6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.
7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.
Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.
ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ
Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.
1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.
2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.
3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.
Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων.
Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου