Όταν ένας λαός χρησιμοποιεί στη γλώσσα του έννοιες όπως: αρχέτυπον,
συναίρεσις, ανάλυσις, σύνθεσις, απέριττον, βούλευμα, έννοιες που
αποκαλύπτουν όχι μόνο την ποιότητα του λόγου αλλά και ένα αξιοθαύμαστο
πνευματικό ύψος, γίνεται φανερό ότι έχει το ανάλογο επίπεδο σε όλες τις
εκφάνσεις της καθημερινής ζωής, τις τέχνες και τα γράμματα.
Δημιουργίες όπως ο Παρθενώνας, ο Ηνίοχος των Δελφών, ο Ερμής του
Πραξιτέλη, ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, κοσμήματα απαράμιλλης τέχνης,
είδη οικιακής χρήσης αξιοθαύμαστης ποιότητας, επιβεβαιώνουν χωρίς
αμφιβολία το συνολικό επίπεδο της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας, μιας κοινωνίας στην οποία είναι γνωστό ότι η μουσική έπαιξε κυρίαρχο ρόλο.
Ποια μουσική συνόδευε άραγε ένα κείμενο όπως αυτό της Αντιγόνης; Είναι
βέβαιο ότι οι αρχαίοι Έλληνες μουσικοί δεν έχουν καμία σχέση με τους
γρατζουνιστές χορδών που παρουσιάζονται στις επιδερμικές ταινίες του
Χόλιγουντ. Οι Έλληνες ήταν εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι η μουσική
καταπραΰνει, παρηγορεί, αποσπά το νου, χαροποιεί, συναρπάζει,
οιστρηλατεί, τρελαίνει. Λέγεται πως όταν η Σπάρτη τελούσε σε κατάσταση
αναταραχής στο πρώτο μισό του 7ου π.Χ. αιώνα, ένας χρησμός παραινούσε
τους Σπαρτιάτες να καλέσουν τον “Λέσβιο αοιδό” Τέρπανδρο, να επαναφέρει
την ευταξία στην πόλη με το άσμα του.
Είναι γνωστός ο πλούτος των αρμονιών που υπήρχε για την κάθε
περίπτωση, αφού η μουσική συνόδευε τον τρύγο, τις μάχες, τους γάμους,
τον αθλητισμό, τις καθημερινές ασχολίες. Στον αθλητισμό για παράδειγμα,
κάθε άθλημα είχε το δικό του ρυθμό, τη δική του μελωδία. Πολλές
αγγειογραφίες μαρτυρούν αυτό το γεγονός, λέγεται μάλιστα ότι για το άλμα
εις μήκος στο πένταθλο παιζόταν η “Πυθική μελωδία”, η οποία έδινε στον
άλτη μια επιπρόσθετη ώθηση.
Δυστυχώς όμως, αν και έφτασαν έως εμάς τα θαυμαστά γλυπτά των αθλητών
και των μουσικών, αν και έφτασαν οι απεικονίσεις των μουσικών οργάνων
στα αγγεία και τους κύλικες αλλά και υπολείμματα αυλών, λυρών και άλλων
οργάνων, οι ήχοι της αρχαίας ελληνικής μουσικής, οι θαυμαστοί ήχοι που
πλημμύριζαν το χώρο των Δελφών όταν γιορτάζονταν τα Πύθια, το Θέατρο του
Διονύσου και την Ολυμπία όταν ψάλλονταν τα επινίκια προς τιμήν των
Ολυμπιονικών, χάθηκαν για πάντα.
Για πάντα; Ίσως όχι…
Υπάρχουν πληροφορίες για την αρχαία ελληνική μουσική. Τις αντλούμε από
κυκλαδικά ειδώλια της εποχής του χαλκού, από τοιχογραφίες στη Θήρα και
την Κρήτη, από αγγειογραφίες, αγάλματα, ανάγλυφα, ψηφιδωτά, παπύρους
κλπ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι διασώθηκαν αποσπάσματα από την τραγωδία
Ορέστης του Ευριπίδη (κείμενο και μουσική) σε παπύρους που
χρησιμοποιούσαν στην Αίγυπτο για το τύλιγμα των ταριχευμένων νεκρών.
Εκτενέστερα όμως και πιο θαυμαστά μουσικά έργα είναι οι δύο Ύμνοι στον
Απόλλωνα που χαράχτηκαν το 128 π.Χ. στη νότια όψη του Θησαυρού των
Αθηναίων στους Δελφούς. Αναρίθμητα είναι επίσης και τα αρχαιοελληνικά
φιλολογικά έργα, καθώς και τα μουσικά θεωρητικά κείμενα που
περιλαμβάνουν πολύτιμες πληροφορίες, όχι μόνο για τα όργανα, αλλά και
για το μουσικό ήθος, τη σημειογραφία και τις θεωρητικές βάσεις της
αρχαιοελληνικής μουσικής (τα διαστήματα, τα γένη, τις κλίμακες).
Μπορούμε λοιπόν εξετάζοντας λεπτομερώς και συσχετίζοντας γραπτές και
εικονογραφικές πηγές να καταλήξουμε σε σημαντικά συμπεράσματα για την
τεχνική της κατασκευής και τον τρόπο παιξίματος των αρχαιοελληνικών
οργάνων.
Εδώ ανοίγεται το μονοπάτι του ερευνητή δημιουργού. Υλικά από την ελληνική
φύση, πεύκο, δέρμα, καλάμι, όστρακο χελώνας, κέρατο, ιχθυόκολλα, ξύλινα
καρφιά, έντερο για τις χορδές, κρύβουν τα μυστικά των αρχαίων ελληνικών
οργάνων. Η ανακατασκευή τους – με επαρκή πιστότητα – είναι εφικτή.
Όργανα πλήρως λειτουργικά με τη μέγιστη προσέγγιση στις διαστάσεις, το
σχήμα και τα υλικά, όργανα που μπορούμε να τα κρατήσουμε στα χέρια μας
και να παίξουμε.
Είναι όμως αρκετό αυτό για την παραγωγή των ήχων που άκουγαν οι Αρχαίοι Έλληνες;
Ίσως όχι. Γιατί πέρα από το όργανο και την παρτιτούρα, η μουσική απαιτεί
ψυχική εναρμόνιση στον συμπαντικό παλμό των ήχων, πλούτο συναισθημάτων,
ταύτιση με τον Ελληνισμό της αιώνιας γνώσης και της αδιάκοπης έρευνας
και, πάνω απ’ όλα, αυτογνωσία που οδηγεί στα σκαλοπάτια της ελευθερίας,
στοιχείο απαραίτητο για την πρώτη επαφή με το Ελληνικό Πνεύμα.
Γράφει ο Παναγιώτης Στέφος,
Μουσικός ἐρευνητής, κατασκευαστής ἀρχαιοελληνικῶν ὀργάνων,
Διευθυντής τοῦ Κέντρου Ἑλληνικῆς Μουσικῆς Κληρονομιᾶς ΛύρΑυλος
www.lyravlos.gr
το είδαμε ΕΔΩ
Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)
1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.
2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.
3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.
4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.
5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).
6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.
7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.
Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.
ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ
Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.
1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.
2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.
3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.
Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων.
Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου