Του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως
«Εγώ ειμι η οδός, η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. 14:6).
Πόσο χαρμόσυνοι λόγοι! Τι αυθεντία περιέχουν! Πόσο εξαίσια και αξιάκουστα είναι τα λόγια αυτά! Τι ποθητά για τους ανθρώπους ευαγγέλια!
Οι λόγοι αυτοί είναι γεμάτοι ζωή, γεμάτοι ικανοποίηση των πόθων των ανθρωπίνων καρδιών. Ω, πόσο τερπνό άκουσμα! Τι χαρμόσυνο ευαγγέλιο! Είναι πράγματι ωραία τα χείλη που ευαγγελίζονται την ειρήνη, που ευαγγελίζονται τα αγαθά! Πόσο χαρμόσυνοι είναι οι λόγοι του ευαγγελιζομένου στην ανθρωπότητα τον ερχομό της προσδοκίας των εθνών! Πόσο εκφραστικοί λόγοι! Πόσο υψηλοί και θείοι! «Εγώ ειμι η οδός, η αλήθεια και η ζωή!» Θησαυρό ολόκληρο περικλείουν, θησαυρό που πλουτίζει όλη την ανθρωπότητα. Σ’ αυτούς περιέχεται το σύνολο των πόθων όλης της ανθρωπότητας από την αρχή.
Το κάλλος τους είναι ουράνιο, η χαρά ανέκφραστη. Το άκουσμά τους ως ουράνια μελωδία καταθέλγει τα αυτιά των ακουόντων, και ως ακτίνα ηλίου διασκορπίζει τα σκοτεινά νέφη της άγνοιας, φωτίζει την ανθρωπότητα που κάθεται σε σκότος και σκια θανάτου, την ξυπνάει από τον ύπνο της ακηδίας, και την καθοδηγεί στο στάδιο του βίου της· φωτίζει τους νοητούς οφθαλμούς της ψυχής και τους καθιστά ικανούς να ατενίσουν το φως της αλήθειας και να γνωρίσουν τον ενανθρωπήσαντα Θεό, την προσδοκία των εθνών, τον Υιό του ανθρώπου, που ομολογεί ότι Αυτός είναι η οδός, η αλήθεια και η ζωή.
Οι αιώνιοι λοιπόν πόθοι του ανθρώπινου γένους εκπληρώθηκαν, η σωτήρια χάρη φανερώθηκε, το φως έλαμψε, η διάνοια φωτίσθηκε, το σκότος αποδιώχθηκε, η σκιά απομακρύνθηκε, ο κοιμώμενος ξύπνησε· πλέον ο άνθρωπος μπορεί να βαδίσει την ευθεία που οδηγεί στη σωτηρία· πλέον αυτός που αγνοεί την αλήθεια μπορεί να γνωρίσει το ανέκφραστο κάλλος της και να απορρίψει το βάρος της άγνοιας που επικάθησε ολόκληρους αιώνες στα στήθη του και διατάραξε τις σκέψεις του. Η άγνοια της αλήθειας ήταν σκότος και σκιά θανάτου· η άγνοια πλανούσε μακριά από την οδό της αλήθειας την ανθρωπότητα και ζόφος και σκότος την περιέβαλλε· γι’ αυτό και προς φως μέγα παραβάλλει ο προφήτης την αποκαλυφθείσα αλήθεια λέγοντας: «Ο λαός ο καθήμενος εν σκότει είδε φως μέγα» (Ματθ. 4:16, Ησ. 9:12). Και πραγματικά, φως μέγα έλαμψε, διότι ως ήλιος δικαιοσύνης φώτισε την ανθρωπότητα, η οποία είδε την προσδοκία των εθνών, τον Σωτήρα του κόσμου, τον αναμενόμενο Υιό του ανθρώπου, την οδό, την αλήθεια και τη ζωή.
Οδό, αλήθεια και ζωή ζητούσαν οι άνθρωποι· και τον διακαή αυτό πόθο της ανθρωπότητας ο Θεός εκπλήρωσε με το να αποστείλει τον Υιό Του τον μονογενή, του οποίου την αποστολή υποσχέθηκε στην ανθρωπότητα αμέσως με την πτώση των πρωτοπλάστων. Η ανθρωπότητα ζητούσε την οδό της αλήθειας που οδηγεί στην αιώνια ζωή, διότι κατάλαβε ότι πλανήθηκε μακριά απ’ αυτή· ζητούσε την αλήθεια, διότι το ψεύδος κατέκλυσε τη γη· ζητούσε ζωή, διότι ο ψυχικός θάνατος κυριαρχούσε σ’ αυτή.
Τον ερχομό αυτού του Σωτήρα, Διδασκάλου και Λυτρωτή που υποσχέθηκε ο Θεός πόθησε η ανθρωπότητα. Οι προφήτες προκατήγγειλαν, και οι θεόληπτοι άνδρες προέλεγαν τον ερχομό Του, και παρηγορούσαν την ανθρωπότητα προτρέποντάς την να αναμένει τον ερχόμενο Διδάσκαλο, ο οποίος μέλλει να διδάξει όλη την αλήθεια. Οι λόγοι του Σωτήρα «εγώ ειμι η οδός, η αλήθεια και η ζωή» είναι αναγγελία του ερχομού Του· είναι απάντηση προς την ανθρωπότητα που τον ανέμενε, είναι μαρτυρία της εκβάσεως και εκπληρώσεως των προρρήσεων και των προφητειών· ήταν εμφάνιση προς αυτούς που επιζητούσαν την παρουσία του, ήταν η εκπλήρωση των πόθων και ο κορεσμός της δίψας της διψασμένης ανθρωπότητας, ήταν η ανακούφιση των κουρασμένων ψυχών και το φως αυτών που βρίσκονταν στο σκότος· ήταν η ελπίδα των απελπισμένων, η χαρά των θλιμμένων, η αγαλλίαση του κόσμου και η ευφροσύνη των εθνών· ήταν το προσφιλές άκουσμα, το προ αιώνων αναμενόμενο από την ανθρωπότητα, ήταν η φωνή του αναμενόμενου λυτρωτή, ήταν η φωνή της προσδοκίας των εθνών, η φωνή του Υιού του ανθρώπου.
Από το βιβλίο: Νεκταρίου Κεφαλά Μητροπολίτου Πενταπόλεως, ΧΡΙΣΤΟΛΟΓΙΑ. Εν Αθήναις 1900, σελ. 7.
Απόδοση στα Νέα Ελληνικά για την Κ.Ο.
Ας ακούσουμε λίγα λόγια για την ψυχή μας από τον Μέγα Βασίλειο.
Μέγας Βασίλειος: Ημείς είμεθα η ψυχή και ο νους, διότι έχομεν πλασθή σύμφωνα με την εικόνα του κτίστου μας!
Ημείς είμεθα η ψυχή και ο νους, διότι έχομεν πλασθή σύμφωνα με την εικόνα του κτίστου μας.
Ιδικόν μας είναι το σώμα και αι αισθήσεις του.
Γύρω δε από μας υπάρχουν χρήματα, τέχναι και όλη η υπόλοιπος πραμάτεια του βίου.
Τι λοιπόν λέγει ο λόγος της Γραφής;
Μη δίδης σημασίαν εις την σάρκα, ούτε να επιζητής με κάθε τρόπον ό,τι είναι αγαθόν εις αυτήν, δηλαδή υγείαν, ομορφιάν και απολαύσεις ηδονικάς και μακροζωίαν, ούτε να θαυμάζης χρήματα και δόξαν και εξουσίαν.
Αλλά πρόσεχε τον εαυτόν σου, δηλαδή την ψυχήν σου.
Αυτήν στόλιζε και αυτήν φρόντιζε, ώστε διά της προσοχής να κατορθώνης να την απαλλάσσης από ολόκληρον τον ρύπον που επικάθεται εις αυτήν από την πονηρίαν, να αποκαθαίρεται κάθε αίσχος κακίας και να την κοσμής και να την φαιδρύνης με όλον το κάλλος της αρετής.
Εξέτασε τον εαυτόν σου· ποίος είσαι; γνώρισε την φύσιν σου, ότι το μεν σώμα σου είναι θνητόν η δε ψυχή σου αθάνατος και ότι η ζωή μας είναι διπλή.
Η μεν προσιδιάζει εις την σάρκα και περνά γρήγορα, η δε άλλη συγγενεύει με την ψυχήν και δεν επιδέχεται περιγραφήν.
Πρόσεχε, λοιπόν, τον εαυτόν σου και μη προσκολληθής εις τα θνητά ωσάν σε αιώνια, μήτε να περιφρονήσης τα αιώνια ωσάν περαστικά.
Να περιφρονής την σάρκα, διότι παρέρχεται.
Να επιμελήσαι την ψυχήν, διότι είναι πράγμα αθάνατον.
Με κάθε προσοχήν να επιβλέπης τον εαυτόν σου, διά να γνωρίζης να απονέμης εις τον καθένα το ωφέλιμον· εις μεν την σάρκα τας διατροφάς και τα σκεπάσματα εις δε την ψυχήν τα δόγματα της ευσεβείας, δηλαδή λεπτήν αγωγήν, άσκησιν της αρετής, διόρθωσιν των παθών.
Μήτε να παραπαχαίνης το σώμα, μήτε να φροντίζης διά τας σαρκικάς οχλήσεις.
Αφού λοιπόν «επιθυμεί η σαρξ κατά του πνεύματος, το δε πνεύμα κατά της σαρκός, ταύτα δε αλλήλοις αντίκειται» πρόσεχε μήπως με το να υπερπαχαίνης την σάρκα προσφέρης πολλήν εξουσίαν εις το κατώτερον.
Διότι όπως εις τας κλίσεις των ζυγών, εάν μεν παραφορτώσης την μίαν πλάστιγγα, εξάπαντος θα κάμης ελαφροτέραν την απέναντί της, έτσι και εις το σώμα και την ψυχήν, ο πλεονασμός του ενός κατ’ ανάγκην επιφέρει την ελάττωσιν του άλλου.
Διότι, όταν το σώμα ευεργετήται και βαρύνεται με την πολυσαρκίαν, κατ’ ανάγκην ο νους γίνεται αδρανής και άτονος κατά τας ενεργείας του.
Όταν όμως η ψυχή είναι υγιής και εξυψώνεται προς το ύψος που της αρμόζει με την μελέτην των αγαθών, είναι επόμενον να μαραίνεται η σωματική έξις.
Κι άλλο ένα πολύτιμο κείμενο του μεγάλου μας Πατέρα Βασιλείου.
Όποιος καθαρίζει την ψυχή του γίνεται καθρέπτης του Θεού! (Μέγας Βασίλειος)
Η ψυχή κάνει δικό της το Πνεύμα όχι με το να προσεγγίσει αυτό τοπικά (διότι πώς μπορείς να πλησιάσεις με το σώμα σου το ασώματο;) αλλά με το να απομακρύνει τα πάθη, τα οποία αφού προσκολλήθηκαν στην ψυχή αργότερα, λόγω της αγάπης προς την σάρκα, την απομάκρυναν από την εγγύτητα προς το Θεό.
Όταν λοιπόν καθαριστεί κανείς από την αισχρότητα, την οποία ντύθηκε με την κακία και επιστρέψει στη φυσική ωραιότητα, και αποδώσει σαν σε εικόνα βασιλική την αρχαία μορφή με τον καθαρισμό της, μόνο έτσι μπορεί να πλησιάσει τον Παράκλητο.
Αυτός λοιπόν, σαν ήλιος, αφού παραλάβει καθαρισμένα μάτια, θα σου δείξει στον εαυτό του την εικόνα του αόρατου. Στο μακάριο λοιπόν θέαμα της εικόνας θα δεις το ανέκφραστο κάλλος του πρωτοτύπου.
Με το Πνεύμα ανυψώνονται οι καρδιές, χειραγωγούνται οι ασθενείς, τελειοποιούνται όσοι προκόβουν. Αυτό, αφού φωτίσει αυτούς που έχουν καθαριστεί από κάθε κηλίδα, τούς καθιστά πνευματικούς, λόγω της κοινωνίας τους με Αυτό.
Και όπως τα λαμπερά και διαφανή σώματα, όταν πέσει πάνω τους κάποια ακτίνα, και τα ίδια λάμπουν περισσότερο και αντανακλούν μόνα τους και άλλη λάμψη, έτσι και οι πνευματοφόρες ψυχές, όταν καταυγαστούν από το Πνεύμα, και οι ίδιες γίνονται πνευματικές και σε άλλους στέλνουν τη χάρη.
Εδώ οφείλεται η πρόγνωση των μελλόντων, η κατανόηση των μυστηρίων, η γνώση των απόκρυφων, η διανομή των χαρισμάτων, η ουράνια ζωή, η μαζί με τους αγγέλους συμβίωση, η ατέλειωτη ευφροσύνη, η διαμονή με το Θεό, ή ομοίωση με το Θεό, και το ανώτερο από όσα μπορεί κανείς να επιθυμήσει, το να γίνει θεός.
(Περί Αγίου Πνεύματος,κεφ. Θ, εκδ ΕΠΕ, τόμος 10 σελ. 339-341)
Ας ακούσουμε τώρα και τον Αγιο Ιώαννη που ο λαός μας τον ονόμασε Χρυσόστομο.
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος: Η φροντίδα της ψυχής μας
Όσοι υπερηφανεύονται για τα καλά τους έργα και δεν έχουν πίστη στο Θεό, μοιάζουν με λείψανα νεκρών, που είναι ντυμένα με ωραία ρούχα, αλλά δεν αισθάνονται την ωραιότητά τους. Σε τι ωφελείται, δηλαδή, ο άνθρωπος , όταν έχει ψυχή ντυμένη με καλά έργα αλλά νεκρή; Τα έργα γίνονται για τον Κύριο και με την ελπίδα των επουράνιων βραβείων. Αν , λοιπόν, αγνοείς Εκείνον που προκηρύσσει τα βραβεία , τότε για ποιόν αγωνίζεσαι;
Για να φάει κανείς, πρέπει να είναι ζωντανός. Όποιος δεν έχει ζωή, δεν είναι δυνατό να δεχθεί τροφή. Για να ζήσει κανείς αιώνια, πρέπει να έχη πίστη στο Χριστό, πίστη που τρέφεται και με τα καλά έργα. Όποιος δεν έχει πίστη στο Χριστό, ακόμα κι αν κάνει καλά έργα, δεν είναι δυνατό να κερδίσει την ουράνια βασιλεία, αν έχει ζωντανή πίστη. Και θα σας το αποδείξω στη συνέχεια.
Ο ληστής, που σταυρώθηκε μαζί με τον Κύριο, κέρδισε τον παράδεισο μόνο και μόνο με την πίστη του.
Ο εκατόνταρχος Κορνήλιος έκανε πολλές ελεημοσύνες και προσευχές, αλλά δεν γνώριζε το Χριστό.
Επειδή, λοιπόν, τα έργα δίχως πίστη είναι νεκρά, ο αγαθός και δίκαιος Θεός, για να επιβραβεύσει τα έργα του Κορνήλιου, του έστειλε έναν άγγελό Του, που του είπε: «Κορνήλιε, οι προσευχές σου και οι ελεημοσύνες σου ανέβηκαν ως το Θεό, κι Αυτός δεν σε ξεχνάει» (Πραξ. 10: 4). Θα απόρησε, βέβαια, ο εκατόνταρχος. “Μα αν οι προσευχές μου και οι ελεημοσύνες μου έγιναν δεκτές από τον Θεό, τι μου λείπει ακόμα για να είμαι δίκαιος;”, θα αναρωτήθηκε. Και ο άγγελος του εξήγησε: «Στείλε ανθρώπους στην Ιόππη και κάλεσε τον Σίμωνα, που λέγεται και Πέτρος. Αυτός θα σε διδάξει, πώς θα σωθείς κι εσύ και όλη η οικογένειά σου» (Πραξ. 11:13- 14). Αν, λοιπόν, ο Κορνήλιος σώθηκε με όσα τον δίδαξε ο Πέτρος, αυτό σημαίνει ότι δεν ήταν δυνατό να σωθεί μόνο με τα καλά του έργα. Χρειαζόταν και την πίστη.
Λένε για έναν ειδωλολάτρη φιλόσοφο, ότι, μπαίνοντας στο μέγαρο κάποιου άρχοντα και βλέποντας τους τοίχους καλυμμένους μ’ αστραφτερά μάρμαρα, την οροφή χρυσοστόλιστη και το πάτωμα στρωμένο μ’ ακριβά χαλιά, γύρισε κι έφτυσε τον οικοδεσπότη καταπρόσωπο∙ και όταν τον ρώτησαν, γιατί το έκανε αυτό, απάντησε, πως, επειδή δεν ήταν δυνατό να φτύσει κάπου αλλού, μια και το σπίτι όλο ήταν τόσο λαμπρά διακοσμημένο, αναγκάστηκε να φτύσει στο πρόσωπο του άρχοντα.
Βλέπεις, πόσο καταγέλαστος γίνεται εκείνος που φροντίζει μόνο για τα εξωτερικά, τα υλικά, τα φθαρτά, και πόσο περιφρονείται από τους συνετούς ανθρώπους; Και πολύ σωστά, βέβαια. Γιατί, όταν στολίζεις τοίχους και πατώματα, αδιαφορείς όμως για την αθάνατη ψυχή και την αφήνεις με κουρέλια, την αφήνεις πεινασμένη και πληγωμένη, την αφήνεις να κατασπαράζεται από τα νοητά θηρία, πες μου, δεν είσαι αξιοκατάκριτος, δεν είσαι για γέλια και για κλάματα;
Αν χάσεις χρήματα, μπορείς ν’ αποκτήσεις πάλι∙ το ίδιο αν χάσεις το σπίτι σου, το ζώο σου, οτιδήποτε από τα υπάρχοντά σου. Αν όμως χάσεις την ψυχή σου, άλλη ψυχή δεν θα μπορέσεις ν’ αποκτήσεις. Κι αν όλος ο κόσμος είναι δικός σου, δεν θα μπορέσεις, δίνοντας όσα έχεις και την οικουμένη ολόκληρη, ν’ αγοράσεις μια ψυχή.
Φοράς όχι ένα αλλά χίλια βασιλικά στέμματα; Αν το σώμα σου προσβληθεί από αγιάτρευτη αρρώστια, δεν θα μπορέσεις να αποκαταστήσεις την υγεία του, δίνοντας ακόμα και το βασίλειό σου ολόκληρο. Κι ας εξουσιάζεις τόσα και τόσα υγιή σώματα, τα σώματα των υπηκόων σου. Αυτό, λοιπόν, που δεν μπορείς να κάνεις για το σώμα σου, πολύ περισσότερο δεν μπορείς να το κάνεις για την ψυχή σου.
Ο Θεός μας έδωσε δυο χέρια, δυο πόδια, δυο μάτια, δυο αυτιά. Έτσι, αν το ένα απ’ αυτά πάθει κάποια βλάβη, μπορούμε να εξυπηρετηθούμε με το άλλο. Ψυχή, όμως, μας έδωσε μόνο μία. Αν τη χάσουμε, πού θα βρούμε άλλη;
Η ψυχή, όταν κυριεύεται ολοκληρωτικά από ένα πάθος, εύκολα λέει και αδίσταχτα πράττει όσα προξενούν την οργή του Θεού, αφού γίνεται δούλα κάποιου άλλου, που της επιβάλλει τα αντίθετα ακριβώς από τον Κύριο.
Η ψυχή, όταν απελπίζεται ολότελα για τη σωτηρία της, δεν απέχει πολύ από την παραφροσύνη. Τότε, αφού παραδώσει τα χαλινάρια της σωτηρίας της στις άλογες επιθυμίες, τρέχει ασυγκράτητη παντού, όπου υπάρχει αμαρτία, ώσπου να γκρεμιστεί στο βάραθρο της αιώνιας απώλειας.
Η ψυχή, όταν συμβιβαστεί με την αμαρτία, που είναι ανελέητη, επιδεικνύει τρομακτικά την ασθένειά της. Όπως το γουρούνι, όταν κυλιέται στη λάσπη, ευχαριστιέται, έτσι και η ψυχή, όταν αιχμαλωτιστεί από την κακή συνήθεια, δεν αντιλαμβάνεται τη δυσωδία των αμαρτιών της. Και όπως η γη, όσο σπόρο κι αν της ρίξεις, όταν δεν ποτιστεί από τη βροχή, δεν είναι δυνατό να δώσει σιτάρι, έτσι και η ψυχή, όσα λόγια κι αν σπείρεις μέσα της, όταν δεν φωτιστεί πρώτα από τις άγιες Γραφές, δεν είναι δυνατό να παρουσιάσει κάποιο έργο αρετής. Τι δίνει η γη που δεν καλλιεργείται; Αγριόχορτα, αγκάθια και τριβόλια. Τι κάνει η ψυχή που δεν καλλιεργείται πνευματικά; Άνομα και πονηρά έργα. Όσο πιο ακαλλιέργητη μένει η γη, τόσο αυξάνονται και θεριεύουν τ’ αγριόχορτά της. Όσο πιο ακαλλιέργητη μένει η ψυχή, τόσο αυξάνονται και θεριεύουν τα πάθη της, τόσο περισσότερες και βαρύτερες γίνονται οι αμαρτίες της, που την οδηγούν τελικά στο θάνατο.
Τι παράξενο, αλήθεια! Όλοι παρακολουθούν με το στόμα ανοιχτό τα φευγαλέα επίκαιρα θέματα της πρόσκαιρης τούτης ζωής∙ για τα μελλοντικά και αιώνια θέματα, όμως, ούτε σκέψη δεν περνάει από το νου τους. Για τα φαγοπότια και τις σωματικές απολαύσεις είναι πάντοτε βιαστικοί∙ τις ψυχές τους ,όμως, τις αφήνουν να λιώνουν από πνευματική πείνα. Για την περιποίηση και τον καλλωπισμό του σώματος φροντίζουν όσο μπορούν∙ για την ψυχή, όμως, αδιαφορούν.
Για το σώμα, όταν αρρωστήσει, και γιατρούς καλούν και φάρμακα χρησιμοποιούν και χρήματα πολλά ξοδεύουν, ώσπου να το θεραπεύσουν∙ για την ψυχή, όμως, που υποφέρει από τη θανάσιμη αρρώστια της αμαρτίας, δεν κάνουν τίποτα. Και το χειρότερο είναι, ότι, ύστερ’ από τόσες φροντίδες για το θνητό σώμα, όχι μόνο αυτό πεθαίνει, αλλά και η ψυχή καταδικάζεται στην ατελεύτητη κόλαση.
Επειδή, λοιπόν, λυπάμαι κατάκαρδα για την αφροσύνη, το σκοτισμό και την πώρωση των ανθρώπων, θα ήθελα να έχω φωνή τόσο βροντερή, που να φτάνει στου κόσμου τα πέρατα, και, αφού βρω ένα σημείο πολύ ψηλό, το πιο ψηλό της γης, ν’ ανεβώ εκεί πάνω και να φωνάξω σ’ όλα τα έθνη και τις φυλές εκείνο που είπε οι προφήτης Δαβίδ: «Άνθρωποι, ως πότε θα είστε σκληρόκαρδοι (προσηλωμένοι στη γη); » (Ψαλμ. 4:3). Πονάω και κλαίω για το κατάντημά σας. Ναι, κλαίω, γιατί παραγνωρίζετε τη μακροθυμία του Θεού, που σας ανέχεται, περιμένοντας τη μετάνοιά σας, και δεν σας τιμωρεί παιδαγωγικά.
Δεν πρέπει, βλέπετε, να κλαίμε τον πληγωμένο, που βογγάει σπαραχτικά από τους πόνους, όταν ο γιατρός καυτηριάζει τις πληγές του∙ γιατί τους πόνους, που προξενεί η καυτηρίαση, τους ακολουθεί η επούλωση των τραυμάτων. Ας κλαίμε τον πληγωμένο, που κείτεται στο κρεβάτι του πόνου δίχως καμιάν ιατρική φροντίδα∙ γιατί οι πληγές του θα κακοφορμίσουν και θα τον οδηγήσουν στο θάνατο. Όμοια, στην περίπτωση μιας ψυχής πληγωμένης από την αμαρτία, δεν πρέπει να λυπόμαστε, όταν ο Θεός της επιβάλλει παιδαγωγικές τιμωρίες, γιατί αυτές τη θεραπεύουν. Ας λυπόμαστε και ας θρηνούμε για την ψυχή που αμαρτάνει χωρίς να τιμωρείται, γιατί την περιμένει τιμωρία αιώνια.
Όποιος καθαρίσει την ψυχή του από την αμαρτία και τη στολίσει με την αρετή, θα την κάνει κατοικία του Χριστού. Και ποιός είναι πιο μακάριος, ποιός είναι πιο ευτυχισμένος από κείνον που έχει στην ψυχή του το Χριστό, την Πηγή της ζωής, της χαράς, της αθανασίας;
Ο προφυλακισμένος εγκληματίας βασανίζεται ψυχικά από τη λύπη, ειδικά τη μέρα που πρόκειται να οδηγηθεί από τη φυλακή στο δικαστήριο. Εκεί, όταν, στο τέλος της δίκης, σηκωθεί από το εδώλιο, για ν’ ακούσει την αυστηρή φωνή του δικαστή, που θ’ αναγγέλλει την καταδίκη του, παγώνει από το φόβο του και μοιάζει σαν νεκρός. Έτσι και η ψυχή, όταν στον κόσμο τούτο διαπράττει αμαρτίες, υποφέρει και στενοχωριέται. Πολύ περισσότερο όμως, βασανίζεται, όταν, αφού εγκαταλείψει τον κόσμο, πρόκειται να οδηγηθεί στο φοβερό δικαστήριο του Θεού, όπου θα λογοδοτήσει για τις πράξεις της. Γι’ αυτό συχνά τρέμει και φοβάται και κάνει πίσω, όταν έρθει η στιγμή ν’ αποχωριστεί από το σώμα. Γιατί τότε ακριβώς κάθε αμαρτία, που έκανε στην παρούσα ζωή, παρουσιάζεται μπροστά της σαν σκληρός κατήγορός της.
Ας φροντίσουμε, λοιπόν, την αθάνατη ψυχή μας, ας προτιμήσουμε τα ουράνια από τα γήινα και τα άφθαρτα από τα φθαρτά αγαθά, τα οποία εύχομαι ν’ απολαύσουμε όλοι, με τη χάρη και τη φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
από το βιβλίο: “Θέματα Ζωής Β”
Ιερά Μονή Παρακλήτου
Και ένα ακόμα ανθολόγιο φράσεων του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου για την δύναμη της Αλήθειας.
Λόγοι αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου για την δύναμη της αλήθειας
Όποιος θέλει να πει ψέματα και να συρράψει δολιότητες, σκέψου τί επιχειρεί, τι μηχανορραφίες χρειάζεται, τί λόγια προσποιείται, τί δεινότητα.
Όποιος όμως λέει την αλήθεια, δεν χρειάζεται κόπο, μήτε δυσκολία, μήτε υποκρισία, μήτε τεχνάσματα, μήτε άλλο παρόμοιο, διότι η αλήθεια ακτινοβολεί μόνη της. Διότι, όπως ακριβώς τα άσχημα σώματα έχουν ανάγκη από εξωτερικούς τεχνητούς στολισμούς, για να καλύπτουν τη φυσική ασχήμια, ενώ τα όμορφα εκ φύσεως, λάμπουν μόνα τους, έτσι βλέπουμε κι ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια,
ανάμεσα στην κακία και την αρετή.
Ε.Π.Ε. 2,16-18
Όποιος όμως λέει την αλήθεια, δεν χρειάζεται κόπο, μήτε δυσκολία, μήτε υποκρισία, μήτε τεχνάσματα, μήτε άλλο παρόμοιο, διότι η αλήθεια ακτινοβολεί μόνη της. Διότι, όπως ακριβώς τα άσχημα σώματα έχουν ανάγκη από εξωτερικούς τεχνητούς στολισμούς, για να καλύπτουν τη φυσική ασχήμια, ενώ τα όμορφα εκ φύσεως, λάμπουν μόνα τους, έτσι βλέπουμε κι ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια,
ανάμεσα στην κακία και την αρετή.
Ε.Π.Ε. 2,16-18
Γιατί τρέχεις πίσω απ’ τη σκιά και δεν αγκαλιάζεις την αλήθεια;
Ε.Π.Ε. 8α,278
Τίποτε δεν λάμπει πιο πολύ απ’ την αλήθεια ούτε είναι ισχυρότερο της.
Η αλήθεια παρουσιάζεται γυμνή σε όλους εκείνους, που θέλουν να δουν την ωραιότητά της.
Η αλήθεια παρουσιάζεται γυμνή σε όλους εκείνους, που θέλουν να δουν την ωραιότητά της.
Δεν θέλει να κρυφτεί ούτε φοβάται τον κίνδυνο, ούτε τρέμει τις συκοφαντίες, ούτε επιθυμεί τη δόξα των πολλών, ούτε υπακούει στα ανθρώπινα.
Είναι υπεράνω όλων. Δέχεται μύριες πολεμικές, κι όμως παραμένει ακαταγώνιστος.
Ε.Π.Ε. 13,186
Ε.Π.Ε. 13,186
Γιατί τρέχεις πίσω από τη σκιά και δεν αγκαλιάζεις την αλήθεια;
Ε.Π.Ε. 16β,106
Η βρώμικη ζωή στέκει εμπόδιο για τα υψηλά δόγματα, διότι δεν αφήνει να λειτουργεί η διορατική δύναμις της διανοίας. Όποιος επιδιώκει την αλήθεια, οφείλει να καθαριστεί προηγουμένως από τα πάθη.
Ε.Π.Ε. 18,222
Ε.Π.Ε. 18,222
Αν πιστεύεις στην αλήθεια, τί εισάγεις άλλα, σαν να μην αρκεί η αληθινή πίστης για τη σωτηρία σου;
Ε.Π.Ε. 24,62
Κανένα έργο καλό δεν έχει να δείξει ο διάβολος, ούτε μικρό ούτε μεγάλο.
Όμως με λόγια σπουδαία που φώναξε με το στόμα της μαντευομένης και με τις μάταιες ελπίδες του, θέλησε να εξαπατήσει.
Ε.Π.Ε. 31,118
Η δύναμις της αλήθειας δεν έχει ανάγκη καμιάς βοήθειας.
Κι αν ακόμα μυριάδες προσπαθούν να την σβήσουν, δεν εξαφανίζεται.
Ε.Π.Ε. 34,424
Κι αν ακόμα μυριάδες προσπαθούν να την σβήσουν, δεν εξαφανίζεται.
Ε.Π.Ε. 34,424
«Της αλήθειας ισχυρότερον ούδέν»
Ε.Π.Ε. 34,434
Ε.Π.Ε. 34,434
(Χρυσοστομικό Λεξικό, αρχ. Δανιήλ Αεράκη, Τόμος Α΄, σελ. 138-139)
Και κλείνουμε αυτό το μεγάλο αφιέρωμα στην Αλήθεια και την σωτηρία της Ψυχής μας με ένα εξαιρετικό κείμενο του αείμνηστου π. Αντωνίου Αλεβιζόπουλου.
(Είναι προσωπική μου εκτίμηση ότι ο μακαριστός π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος ήταν μια κορυφαία πατερική μορφή εφάμιλλη των Μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας μας και το έργο του και οι γνώσεις του γύρω από χριστιανικές αιρέσεις, τις θρησκείες αλλά και τις φιλοσοφικές θεωρίες των ανθρώπων της εποχής μας, μας έδωσαν μεγάλα εφόδια στους μεταξύ μας διαθρησκειακούς διαλόγους και φιλοσοφικούς διαλόγους)
Η Αλήθεια
Του π. Αντωνίου Αλεβιζοπούλου (†)*
Ο άνθρωπος αναζητούσε πάντοτε την υπερβατική πραγματικότητα, με σκοπό να βρει απάντηση στα μεγάλα προβλήματα που αναφέρονται στο μυστήριο του κόσμου και της ανθρώπινης ύπαρξης. Αναζητούσε την «αλήθεια».
Όμως το θέμα αυτό δεν τίθεται πάντοτε με τον ίδιο τρόπο. Έτσι και οι απαντήσεις που δίδονται και οι συνέπειές τους για τη ζωή του ανθρώπου είναι κάθε φορά διαφορετικές. Χαρακτηριστική είναι σ' αυτό το σημείο η περίπτωση του Ποντίου Πιλάτου: Ρώτησε τον Χριστό αν ήταν βασιλιάς και ο Κύριος του απάντησε: «Γι' αυτό γεννήθηκα και γι' αυτό ήλθα στον κόσμο, για να μαρτυρήσω την αλήθεια. Όποιος είναι από την αλήθεια, ακούει τη φωνή μου» (Ιω. ι-η' 37). Τότε ο Πιλάτος τον ρώτησε: «Τι είναι αλήθεια;» (Ιω. ιη' 38).
Κατά την αντίληψη του Πιλάτου η αλήθεια πρέπει να είναι κάποια ιδέα, κάποια έννοια και έτσι μπορούμε να ερωτήσουμε: «τι είναι αλήθεια». Σ' αυτήν ακριβώς τη βάση εκινούντο και οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι· ζητούσαν την αλήθεια του «τι»! Δεν είναι όμως ο δρόμος αυτός η προσφορά της Εκκλησίας. Γιατί, σύμφωνα με τη χριστιανική πίστη, η αλήθεια δεν είναι «κάτι», αλλά «κάποιος».
α) Η αλήθεια του «ποιος»
Κατά τη χριστιανική αντίληψη η αλήθεια είναι πρόσωπο, όχι «πράγμα». Ο Πιλάτος δεν έθεσε σ' αυτή τη βάση το θέμα και δεν πήρε απάντηση στο ερώτημά του· ίσως και να μην περίμενε καμμιά απάντηση!
Αλλά ο Χριστός σε άλλη περίπτωση είπε στους μαθητές του πως μεταβαίνει στον Πατέρα και θα ξανάρθει να τους παραλάβει, για να τους οδηγήσει εκεί, και να είναι πλέον όλοι μαζί Του. «Γνωρίζετε πού πηγαίνω», τους είπε, και γνωρίζετε και το δρόμο» (Ιω. ιδ' 3-4). Τότε του λέει ο Θωμάς; «Κύριε, δεν ξέρουμε πού πηγαίνεις και πώς μπορούμε να ξέρουμε το δρόμο;»· λέει ο' αυτόν ο Χριστός: «Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η ζωή, κανείς δεν έρχεται προς τον Πατέρα παρά δι' εμού. Εάν με γνωρίζατε, θα γνωρίζατε και τον Πατέρα μου. Από τώρα τον γνωρίζετε και τον έχετε δει» (Ιωαν. ιδ' 4-8).
Τότε του λέει ο Φίλιππος: «Κύριε, δείξε μας τον Πατέρα και μας αρκεί». Του απαντάει ο Χριστός: «Τόσο χρόνο είμαι μαζί σας και δεν με γνώρισες, Φίλιππε; όποιος με έχει δει, είδε τον Πατέρα· και πώς λες εσύ, δείξε μας τον Πατέρα;» (Ιω. ιδ' 8-9).
Η απάντηση αυτή του Χριστού αποδεικνύει, πώς πρέπει να διατυπωθεί η ορθή ερώτηση για την αλήθεια: «Ποιος είναι η αλήθεια;». Με άλλα λόγια η αλήθεια και η γνώση της αλήθειας δεν αποτελεί υπόθεση της διάνοιας του ανθρώπου και νοησιαρχική διαδικασία, αλλά κοινωνία μεταξύ προσώπων.
Στο πρόσωπο του Χριστού ο άνθρωπος βρίσκει το «δρόμο», για να «γνωρίσει την αλήθεια, δηλαδή να έλθει σε κοινωνία μετά του Θεανθρώπου, η οποία είναι ταυτόχρονα και κοινωνία με τον Πατέρα, που είναι αιώνια ζωή:
Η αλήθεια του «ποιος» είναι ο ένσαρκος Λόγος (Ιω. α' 14) που πρέπει να «γνωρίσουμε», για να έχουμε ζωή (Ιω. στ' 47, ι' 27-28, Α' Ιω. ε' 13). Μόνο ο Χριστός μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στον ουράνιο Πατέρα, για να τον κάνει μέτοχο της ζωής (Λουκ. ι' 22, Ιω. α' 12, ιδ' 6)· η χάρις και η Αλήθεια ήλθαν διά Ιησού Χριστού» (Ιω. α' 17).
Αυτή η τοποθέτηση της αγίας Γραφής αποδεικνύει τη διαφορά ανάμεσα στη χριστιανική και στη διανοητική αναζήτηση της αλήθειας. Όταν ο άνθρωπος προσπαθήσει να γνωρίσει διανοητικά την αλήθεια, στηριζόμενος μόνο στη δύναμη του νου, οδηγείται στο ίδιο λάθος της επιστήμης με την αιτιοκρατία της και του πανθεϊσμού με την ταύτιση του Θεού και του κόσμου· στην αναζήτηση της αλήθειας του «τι». Αντίθετα ο χριστιανός ενδιαφέρεται για την αλήθεια του «ποιος», η οποία όμως γνωρίζεται μόνο με την «κοινωνία», που είναι δώρο της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος.
β) Σωτήρια Αλήθεια
Η διάκριση ανάμεσα στην αλήθεια του «τι» και στην αλήθεια του «ποιος» είναι βασική, γιατί εδώ δεν πρόκειται για θεωρητική έννοια αλλά για το μυστήριο της σωτηρίας του ανθρώπου.
Η αλήθεια των φιλοσόφων, δηλαδή η αλήθεια του «τι», δεν σώζει τον άνθρωπο, γιατί ο «θεός» των φιλοσόφων είναι απρόσωπος και επομένως δεν έρχεται σε προσωπική κοινωνία με τον άνθρωπο. Το ίδιο συμβαίνει και με το θεό των Ινδουιστών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η αίρεση είναι τραγική πραγματικότητα.
Σ' αυτό το σημείο η αγία Γραφή προειδοποιεί: «υπήρξαν και ψευδοπροφήται μεταξύ του λαού, όπως και μεταξύ σας θα υπάρξουν ψευδοδιδάσκαλοι, που θα εισαγάγουν αιρέσεις απωλείας, αρνούμενοι και τον Κύριον που τους αγόρασε κι έτσι προκαλούν ταχεία απώλεια» (Β' Πέτρ. β' 1).
Οι «αιρέσεις απωλείας» Αναφέρονται στα δόγματα της πίστης· γι' αυτό και η Εκκλησία αγωνίσθηκε και αγωνίζεται εναντίον των αιρέσεων, που θέτουν σε κίνδυνο τη σωτηρία. Η δογματική αλήθεια της Εκκλησίας διακηρύττει τη δυνατότητα της σωτηρίας και ταυτόχρονα την εξασφαλίζει. Πώς θα ήταν επί παραδείγματι δυνατή η σωτηρία, δηλαδή η πραγματική Θεο-κοινωνία, που διατηρεί το δικό μας «εγώ» και το «Συ» του Θεού, αν αντικαθιστούσαμε την πίστη στον προσωπικό Θεό με την πίστη των φιλοσόφων σε ένα απρόσωπο «υπέρτατο όν» ή και με την ινδουιστική αντίληψη για μια παγκόσμια απρόσωπη δύναμη ή «συνειδητότητα»;
Με την πίστη στην αλήθεια του «ποιος» η Εκκλησία, στο αιώνιο ερώτημα του ανθρώπου δίνει απάντηση ικανή να τον απαλλάξει από αδιέξοδα και να τον οδηγήσει στο βαθύτερο νόημα της ζωής. Το τελευταίο στάδιο της Θείας αποκάλυψης πραγματώθηκε στο πρόσωπο του Χριστού και έτσι ο άνθρωπος «εν Χριστώ» μπορεί πλέον να «γνωρίζει» την αλήθεια (Ιω. α' 17).
γ) Αλήθεια και ζωή
Η χάρη του Θεού δεν εξαναγκάζει κανένα και ο Θεός δεν αποκαλύπτεται εκεί που η παρουσία Του δεν είναι επιθυμητή. Η χάρη Του δεν δίδεται σ' όποιον την απορρίπτει, σ' εκείνον που ακολουθεί δόγματα και «Τεχνικές» αυτοσωτηρίας· η χάρη συμβαδίζει με την αλήθεια· δεν υπάρχει εκεί που η αλήθεια απορρίπτεται!
Η αγία Γραφή και η Εκκλησία δεν κάνει λόγο για κανένα «αδογμάτιστο χριστιανισμό». Κάτι τέτοιο θα απογύμνωνε την ηθική ζωή, το χριστιανικό φρόνημα από τις «ρίζες» του, που είναι τα δόγματα της πίστης μας και θα οδηγούσε τον άνθρωπο σε σύγχυση και αβεβαιότητα.
Από το άλλο μέρος τον άνθρωπο δεν τον σώζει η διανοητική παραδοχή των δογμάτων της σωτηρίας· η δογματική αλήθεια πρέπει να επιβεβαιώνεται με την καθημερινή ζωή: «και θα καταδικάσει (ο Κύριος) εκείνους που δεν γνωρίζουν τον Θεόν και δεν υπακούουν στο Ευαγγέλιο του Κυρίου μας Ιησού Χριστού» (Β' Θεσ. α' 8, Παράβλ. Ματθ. ε' 19, ζ' 24, Ιακ. β' 26).
Τα σωτήρια λοιπόν δόγματα της Εκκλησίας δεν είναι καρπός διανοητικής ενασχόλησης, αλλά Θείας αποκάλυψης, σε αναφορά με την καθημερινή ζωή του πιστού. Γι' αυτό και η χριστιανική πίστη δεν μπορεί να ιδεολογικοποιηθεί· είναι κοινωνία και ζωή. Οι Πατέρες της Εκκλησίας δεν τόνιζαν απλώς την σύνδεση αυτών των δύο, αλλά και τον κίνδυνο των αιρέσεων:
«Εμείς όμως, σας παρακαλώ, δεν πρέπει να τους ανεχόμαστε, αλλά να τους κλείνουμε τ' αυτιά μας και να πιστεύουμε στην αγία Γραφή. Όταν λοιπόν ακολουθήσουμε πιστά, όσα είπαμε, πρέπει να φροντίσουμε να αποθηκεύουμε στις ψυχές μας τα υγιή δόγματα και μαζί μ' αυτά να επιδεικνύουμε και ακρίβεια ζωής, ώστε και η ζωή μας να επιβεβαιώνει τα δόγματα, και τα δόγματα να αποδεικνύουν πιο αξιόπιστη τη ζωή μας. Γιατί ούτε αν υπάρχει σε μας η ορθή διδασκαλία, αδιαφορούμε όμως για τη ζωή, θα έχουμε κανένα όφελος, ούτε κι όταν έχουμε ενάρετη ζωή, θα μπορέσουμε να κερδίσουμε κάτι χρήσιμο για τη σωτηρία μας, αν αδιαφορούμε για τα ορθά δόγματα» (Χρυσόστομος).
Η αναζήτηση της αλήθειας με διανοητικές διαδικασίες είναι ο δρόμος της φιλοσοφίας. Οι φιλόσοφοι όμως αναζητούν την αλήθεια του «τι», όχι την αλήθεια του «ποιος». Αναζητούν μια ιδέα, ένα παγκόσμιο «νόμο», κάποιο «πρώτο κινούν», που είναι ακίνητο. Ο Θεός των φιλοσόφων δεν σώζει, γιατί δεν έρχεται σε προσωπική κοινωνία με τον άνθρωπο. Είναι κάποιο αφηρημένο και απρόσωπο «πνεύμα», «νόμος» ή «συνειδητότητα», όπως και ο θεός των ινδουιστών και αποκρυφιστών. Ο άνθρωπος που αναζητάει τον Θεό με διανοητικές, νοητικές ή διαλογιστικές πρακτικές οδηγείται στην πλάνη, γιατί αυτό που νομίζει ως θεό είναι κάποιο είδωλο· όχι ο Θεός που σώζει τον άνθρωπο.
Ένας τέτοιος θεός, που είναι δημιούργημα του ανθρώπου ή ταυτίζεται με τον ίδιο τον άνθρωπο (τον «Εαυτό»), δεν μπορεί να αναγεννήσει τον άνθρωπο και να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τη μοναξιά· ούτε προσφέρει βαθύτερο νόημα στη ζωή. Αν πιστέψει κανείς σ' ένα τέτοιο Θεό, που δεν ενδιαφέρεται για τη ζωή του ανθρώπου, δεν χρειάζεται ν' αλλάξει τίποτε· μπορεί να συνεχίσει τη ζωή του χωρίς να αισθάνεται ότι πρέπει να λογοδοτήσει σε κάποιον για τις πράξεις του.
Αν δεν υπάρχει προσωπικός Θεός, τη θέση Του την παίρνει ο ίδιος ο άνθρωπος. Αυτό συμβαίνει και στην περίπτωση που ο άνθρωπος εγκολπωθεί πανθεϊστικές και ασιατικές κοσμοθεωριακές αντιλήψεις. Ο ίδιος ο άνθρωπος (ο «Εαυτός») ταυτίζεται με τον θεό· καθορίζει τον ηθικό νόμο και είναι υπόλογος μόνο στον εαυτό του. Μια απέραντη μοναξιά απλώνεται στη ζωή του ανθρώπου. Κανείς δεν μπορεί να τον ανυψώσει πάνω από την κτιστή του πραγματικότητα, να τον κάνει μέτοχο της αιώνιας ζωής.
Η μόνη απάντηση στο υπαρξιακό πρόβλημα του ανθρώπου είναι η αναζήτηση της αλήθειας του «ποιος», όχι ο Θεός των φιλοσόφων. Μόνο ο Ιησούς Χριστός, ως «η οδός και η αλήθεια και η ζωή» (Ιω. ιδ' 6) αποτελεί τη λύση στο πρόβλημα του ανθρώπου.
*Απόσπασμα από το βιβλίο του «Η Ορθοδοξία μας»
Περιοδικό Διάλογος
Τεύχος 30
Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2002
Αφιερώνω την ανάρτηση αυτή στον πολύ αγαπητό μου Στρατηγό Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη που ως πνευματικός και ενάρετος άνθρωπος, αναζητά σε όλη την μακραίωνη ζωή του, την Αλήθεια.
Εύχομαι ο Θεός να του δίνει και χρόνια και υγεία όσο είναι δυνατόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου