Η Ψυχολογία της Χειραγώγησης: 6 Μαθήματα από τον Δάσκαλο της Προπαγάνδας

26 Απριλίου 2022, Ryan Matters - OffGuardian, Διαβάστε το εδώ 

 

Μετάφραση: Απολλόδωρος

 

Ο Edward L. Bernays ήταν ένας αμερικανός, εβραϊκής καταγωγής, σύμβουλος επιχειρήσεων που αναγνωρίζεται ευρέως ως ο πατέρας των δημόσιων σχέσεων. Ο Bernays ήταν ένας από τους ανθρώπους που ήταν υπεύθυνος για την "πώληση" του Α' Παγκοσμίου Πολέμου στο αμερικανικό κοινό, χαρακτηρίζοντάς τον ως έναν πόλεμο που ήταν απαραίτητος για να "καταστήσει τον κόσμο ασφαλή για τη δημοκρατία". 

 

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, ο Bernays ήταν σύμβουλος πολλών μεγάλων εταιρειών, βοηθώντας στην τόνωση των επιχειρήσεών τους μέσω επιδέξια σχεδιασμένων εκστρατειών μάρκετινγκ που αποσκοπούσαν στον επηρεασμό της κοινής γνώμης. 

 

Το 1928, ο Edward Bernays δημοσίευσε το διάσημο βιβλίο του, Propaganda, στο οποίο περιέγραφε τις θεωρίες πίσω από τις επιτυχημένες προσπάθειές του για "δημόσιες σχέσεις". Το βιβλίο παρέχει πληροφορίες για το φαινόμενο της ψυχολογίας του πλήθους και περιγράφει αποτελεσματικές μεθόδους για τη χειραγώγηση των συνηθειών και των απόψεων των ανθρώπων. 

 

Για ένα βιβλίο ηλικίας σχεδόν 100 ετών, η Προπαγάνδα δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρη σήμερα. Στην πραγματικότητα, η επικαιρότητά του αποτελεί απόδειξη της αμετάβλητης φύσης της ανθρώπινης ψυχολογίας. 

 

Ένα από τα βασικά συμπεράσματα του βιβλίου είναι ότι ο έλεγχος του νου αποτελεί σημαντική πτυχή κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Πράγματι, ο Bernays υποστηρίζει ότι χωρίς τη "συνειδητή και ευφυή χειραγώγηση των οργανωμένων συνηθειών και απόψεων των μαζών", η δημοκρατία απλώς δεν θα "λειτουργούσε". 

 

"Μας κυβερνούν, το μυαλό μας διαμορφώνεται, τα γούστα μας διαμορφώνονται, οι ιδέες μας προτείνονται, σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους που δεν έχουμε ακούσει ποτέ. Αυτό είναι ένα λογικό αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο είναι οργανωμένη η δημοκρατική μας κοινωνία. Τεράστιοι αριθμοί ανθρώπων πρέπει να συνεργάζονται με αυτόν τον τρόπο, αν πρόκειται να ζήσουν μαζί ως μια ομαλά λειτουργούσα κοινωνία." 

 

Σύμφωνα με τον Bernays, αυτοί που κάνουν τη "διακυβέρνηση" αποτελούν μια αόρατη άρχουσα τάξη που "κατανοεί τις νοητικές διεργασίες και τα κοινωνικά πρότυπα των μαζών". 

 

Στην Προπαγάνδα, ο Bernays βασίζεται στο έργο των Gustave Le Bon, Wilfred Trotter, Walter Lippmann και Sigmund Freud (του θείου του!), περιγράφοντας τη δύναμη της ψυχολογίας των μαζών και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη χειραγώγηση του "ομαδικού νου". 

 

"Αν κατανοήσουμε τον μηχανισμό και τα κίνητρα του ομαδικού νου, δεν είναι δυνατόν να ελέγξουμε και να ρυθμίσουμε τις μάζες σύμφωνα με τη θέλησή μας χωρίς να το γνωρίζουν;" 

 

Πρόσφατα διερεύνησα αυτό το θέμα σε ένα δοκίμιο σχετικά με το πώς οι αποκρυφιστικές τελετουργίες και ο προγνωστικός προγραμματισμός χρησιμοποιούνται για τη χειραγώγηση της συλλογικής συνείδησης, επηρεάζοντας τις σκέψεις, τις πεποιθήσεις και τις πράξεις μεγάλων ομάδων ανθρώπων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αυτού που οι αποκρυφιστές αποκαλούν "εγωιστές". 

 

Εδώ έχω εξάγει μερικές βασικές ιδέες από τον Bernays σε μια προσπάθεια να δείξω πώς το βιβλίο του Propaganda είναι, από πολλές απόψεις, το εγχειρίδιο που χρησιμοποιείται από την παγκοσμιοποιημένη κρυπτοκρατία για την επεξεργασία του ομαδικού νου των μαζών. 

 

1. ΑΝ ΧΕΙΡΑΓΩΓHΣΕΙΣ ΤΟΝ ΗΓEΤΗ ΜΙΑΣ ΟΜAΔΑΣ, ΟΙ AΝΘΡΩΠΟΙ ΘΑ TON ΑΚΟΛΟΥΘHΣΟΥΝ. 

 

Ο Bernays μας λέει ότι ένας από τους ευκολότερους τρόπους για να επηρεάσει κανείς τις σκέψεις και τις πράξεις μεγάλου αριθμού ανθρώπων είναι να επηρεάσει πρώτα τον ηγέτη τους. 

 

"Αν μπορέσετε να επηρεάσετε τους ηγέτες, είτε με είτε χωρίς τη συνειδητή συνεργασία τους, επηρεάζετε αυτομάτως την ομάδα την οποία επηρεάζουν." 

 

Στην πραγματικότητα, μία από τις πιο σταθερά εδραιωμένες αρχές της ψυχολογίας των μαζών είναι ότι ο " ομαδικός νους" δεν "σκέφτεται", αλλά ενεργεί σύμφωνα με τις παρορμήσεις, τις συνήθειες και τα συναισθήματα. Και όταν αποφασίζει για μια συγκεκριμένη πορεία δράσης, η πρώτη του παρόρμηση είναι να ακολουθήσει το παράδειγμα ενός έμπιστου ηγέτη. 

 

Οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους ένα ομαδικό είδος. Ακόμα και όταν είμαστε μόνοι, έχουμε μια βαθιά αίσθηση του ομαδικού ανήκειν. Είτε το γνωρίζουν συνειδητά είτε όχι, πολλά από όσα κάνουν οι άνθρωποι είναι μια προσπάθεια να συμμορφωθούν με τα ιδανικά της ομάδας που έχουν επιλέξει, ώστε να νιώσουν την αίσθηση της αποδοχής και του ανήκειν. 

 

Αυτή ακριβώς η μέθοδος επηρεασμού του ηγέτη και η παρακολούθηση των ανθρώπων που τον ακολουθούν έχει χρησιμοποιηθεί εκτενώς τα τελευταία χρόνια. Ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι τα φρικτά ανακριβή επιδημιολογικά μοντέλα που δημιούργησε ο Neil Ferguson, τα οποία αποτέλεσαν τη βάση για τις πολιτικές εγκλεισμού (lockdown) του προέδρου Boris Johnson. 

 

Μόλις ο Johnson πείστηκε για την ανάγκη κλειδώματος και μάσκας, ο κόσμος ακολούθησε με χαρά. 

 

2. ΟΙ ΛEΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΙΣΧΥΡEΣ: ΤΟ ΚΛΕΙΔI ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΗΡΕΑΣΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ ΕΙΝΑΙ Η ΕΞΥΠΝΗ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ 

 

Ορισμένες λέξεις και φράσεις συνδέονται με συγκεκριμένα συναισθήματα, σύμβολα και αντιδράσεις. Ο Bernays μας λέει ότι με την έξυπνη και προσεκτική χρήση της γλώσσας μπορεί κανείς να χειραγωγήσει τα συναισθήματα μιας ομάδας και να επηρεάσει έτσι τις αντιλήψεις και τις πράξεις της. 

 

"Παίζοντας με ένα παλιό κλισέ ή χειραγωγώντας ένα νέο, ο προπαγανδιστής μπορεί μερικές φορές να ταλαντεύσει μια ολόκληρη μάζα συναισθημάτων της ομάδας." 

 

Η έξυπνη χρήση της γλώσσας χρησιμοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 με μεγάλη επιτυχία. Ένα προφανές παράδειγμα αυτού ήταν όταν ο ορισμός του "εμβολίου" άλλαξε ώστε να συμπεριλάβει τις ενέσεις που χρησιμοποιούν την πειραματική τεχνολογία mRNA. 

 

Βλέπετε, η λέξη "εμβόλιο" συνδέεται στο μυαλό του κοινού με μια συγκεκριμένη εικόνα - αυτή μιας ασφαλούς, αποδεδειγμένης ιατρικής παρέμβασης που όχι μόνο σώζει ζωές αλλά είναι απολύτως απαραίτητη. 

 

Αν οι κυβερνήσεις έλεγαν στους ανθρώπους να πάνε να κάνουν τις "γονιδιακές θεραπείες" τους, η συντριπτική πλειοψηφία του κοινού πιθανότατα θα αμφισβητούσε τα κίνητρα πίσω από μια τέτοια εκστρατεία- θα ένιωθε εξαιρετικά επιφυλακτικός επειδή η φράση "γονιδιακή θεραπεία" δεν συνδέεται με τις ίδιες εικόνες, συναισθήματα και συναισθήματα όπως το "εμβόλιο". 

 

Το ίδιο ισχύει και για τη λέξη "πανδημία", ο ορισμός της οποίας επίσης άλλαξε. Η λέξη "πανδημία" συνδέεται γενικά στη συλλογική συνείδηση με το φόβο, το θάνατο, το χάος και την κατάσταση έκτακτης ανάγκης (κυρίως χάρη στο Χόλιγουντ και τις μυριάδες ταινίες με ιούς που έχει κυκλοφορήσει όλα αυτά τα χρόνια). 

 

3. ΚΑΘΕ ΜΕΣΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΣΗΣ ΜΕΣΟ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ 

 

Οποιοδήποτε σύστημα επικοινωνίας, είτε πρόκειται για τηλέφωνο, ραδιόφωνο, έντυπο υλικό ή μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα μέσο μετάδοσης πληροφοριών. Ο Bernays μας υπενθυμίζει ότι κάθε τέτοιο μέσο επικοινωνίας είναι επίσης ένα κανάλι προπαγάνδας. 

 

"Δεν υπάρχει μέσο ανθρώπινης επικοινωνίας που να μην μπορεί να είναι και μέσο σκόπιμης προπαγάνδας." 

 

Ο Bernays συνεχίζει να τονίζει ότι ένας καλός προπαγανδιστής πρέπει πάντα να είναι ενήμερος για τις νέες μορφές επικοινωνίας, ώστε να μπορεί να τις συνυπολογίσει ως μέσα σκόπιμης προπαγάνδας. 

 

Πράγματι, τα συστήματα που οι περισσότεροι άνθρωποι θα συνέδεαν με την ελευθερία του λόγου και τη δημοκρατία δεν είναι τίποτε άλλο από μέσα διακίνησης προπαγάνδας. Οι ελεγκτές γεγονότων του Facebook, η λογοκρισία της Μεγάλης Τεχνολογίας και τα πανό Covid του YouTube ανήκουν σίγουρα σε αυτή την κατηγορία. 

 

Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν τις πρόσφατες ενημερώσεις αλγορίθμων που έγιναν από διάφορες μηχανές αναζήτησης (συμπεριλαμβανομένων της Google και της DuckDuckGo) για την τιμωρία των ρωσικών ιστότοπων. Αν και αυτό δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη (η Google έχει εμπλακεί σε αυτού του είδους τη "σκιώδη προπαγάνδα" εδώ και πολλά χρόνια). 

 

4. Η ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΙΔΕΑΣ ΞΑΝΑ ΚΑΙ ΞΑΝΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ 

 

Αν και ο Bernays χαρακτηρίζει αυτή την τεχνική ως μια τεχνική που χρησιμοποιούν οι "παλιοί προπαγανδιστές", εντούτοις αναγνωρίζει τη χρησιμότητά της. 

 

"Ήταν ένα από τα δόγματα της ψυχολογίας της αντίδρασης ότι ένα συγκεκριμένο ερέθισμα που επαναλαμβάνεται συχνά θα δημιουργούσε μια συνήθεια ή ότι η απλή επανάληψη μιας ιδέας θα δημιουργούσε μια πεποίθηση." 

 

Η επανάληψη της ίδιας ιδέας ή του ίδιου "μάντρα" (συνθήματος) ξανά και ξανά είναι μια μορφή νευρογλωσσικού προγραμματισμού που αποσκοπεί στην εμπέδωση ορισμένων εννοιών ή συναισθημάτων στο υποσυνείδητο. Πράγματι, οι άνθρωποι που νιώθουν θλίψη ή κατάθλιψη συχνά συμβουλεύονται να επαναλαμβάνουν στον εαυτό τους μια εξυψωτική ρήση ή επιβεβαίωση. 

 

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα αυτής της απλής, αλλά αποτελεσματικής τεχνικής που χρησιμοποιείται με μεγάλη επιτυχία τα τελευταία χρόνια. Σκεφτείτε το "trust the plan" του Q, το αγαπημένο των παγκοσμιοποιητών "build back better" ή την αδιάκοπη επανάληψη αυτής της διεστραμμένης φράσης "trust the science" ("εμπιστευτείτε την ειστήμη"). Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι 24/7-in-your-face στατιστικές θανάτων και αριθμοί κρουσμάτων, με στόχο την προώθηση της ψευδαίσθησης μιας πανδημίας. 

 

Υπάρχουν και πιο προφανή παραδείγματα, όπως οι παρουσιαστές ειδήσεων σε διαφορετικές περιοχές που διαβάζουν όλοι από το ίδιο ακριβώς σενάριο. 

 

5. ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΠΙΘΥΜΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΤΟΥΣ ΑΞΙΑ, ΑΛΛΆ ΜΑΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΟΥΝ 

 

Αφού μελέτησε γιατί οι άνθρωποι λαμβάνουν ορισμένες αγοραστικές αποφάσεις, ο Bernays παρατήρησε ότι οι άνθρωποι συχνά δεν επιθυμούν κάτι για τη χρησιμότητα ή την αξία του, αλλά μάλλον επειδή αντιπροσωπεύει κάτι άλλο το οποίο ασυνείδητα ποθούν. 

 

"Ένα πράγμα μπορεί να το επιθυμεί όχι για την εγγενή αξία ή χρησιμότητά του, αλλά επειδή ασυνείδητα έχει καταλήξει να βλέπει σε αυτό ένα σύμβολο για κάτι άλλο, την επιθυμία για το οποίο ντρέπεται να παραδεχτεί στον εαυτό του." 

 

Ο Bernays δίνει το παράδειγμα ενός ανθρώπου που αγοράζει ένα αυτοκίνητο. Εξωτερικά, μπορεί να φαίνεται ότι ο άνδρας αγοράζει το αυτοκίνητο επειδή χρειάζεται ένα μεταφορικό μέσο, αλλά στην πραγματικότητα το αγοράζει επειδή λαχταρά την αυξημένη κοινωνική θέση που συνεπάγεται η κατοχή ενός μηχανοκίνητου οχήματος. 

 

Αυτή η ιδέα ισχύει και για τα γεγονότα των τελευταίων ετών. 

 

Για παράδειγμα, οι μάσκες αποτελούν σύμβολο συμμόρφωσης. Όλοι γνωρίζουν ότι δεν λειτουργούν, αλλά τις φορούν εξαιτίας της επιθυμίας τους να "ταιριάξουν" και να θεωρηθούν ως έντιμοι πολίτες που ακολουθούν τους κανόνες. Οι ενέσεις Covid-19 είναι επίσης ένα σύμβολο και πολλοί άνθρωποι επιλέγουν να τις κάνουν επειδή έχουν την επιθυμία να αποφύγουν να χαρακτηριστούν "αντιεμβολιαστές" ή "θεωρητικοί συνωμοσίας". 

 

6. ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΧΕΙΡΑΓΩΓΗΣΕΙ ΤΙΣ ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΤΡΟΠΟΠΟΙΟΥΝ ΤΑ ΟΜΑΔΙΚΑ ΕΘΙΜΑ 

Τέλος, ο Bernays μας λέει ότι αν κάποιος επιθυμεί να χειραγωγήσει τις ενέργειες ενός ατόμου, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να το κάνει είναι να δημιουργήσει συνθήκες που γεννούν την επιθυμητή συμπεριφορά. 

 

"Ποιοι είναι οι πραγματικοί λόγοι για τους οποίους ο αγοραστής σκοπεύει να ξοδέψει τα χρήματά του σε ένα καινούργιο αυτοκίνητο αντί για ένα καινούργιο πιάνο; [...] Αγοράζει ένα αυτοκίνητο, επειδή αυτή τη στιγμή είναι το ομαδικό έθιμο να αγοράζει αυτοκίνητα. Ο σύγχρονος προπαγανδιστής, λοιπόν, αναλαμβάνει να δημιουργήσει συνθήκες που θα τροποποιήσουν αυτό το έθιμο." 

 

Για παράδειγμα, γιατί ξαφνικά όλοι "συμπαραστέκονται στην Ουκρανία"; Σύμφωνα με τον Bernays, δεν είναι επειδή διεξάγεται πόλεμος και αθώοι άνθρωποι χρειάζονται την αγάπη και την υποστήριξή μας, αλλά επειδή είναι το νέο "ομαδικό έθιμο" να το κάνουμε. 

 

Η διαδικασία αλλαγής των ομαδικών εθίμων ξεκινά από την κορυφή προς τα κάτω. Σε κάθε έθνος ή κοινωνική κλίκα, υπάρχουν ηγέτες, δημόσια πρόσωπα και παράγοντες επιρροής. Η χειραγώγηση αυτών που έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή τελικά εισχωρεί στο κοινό μυαλό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όταν μια διασημότητα αποφασίζει να φορέσει κάτι υπερβολικό στο κόκκινο χαλί, μια εντελώς νέα τάση μπορεί να προκύψει εν μία νυκτί. 

 

Παρομοίως, στην αρχή της ιστορίας του Κόβιντ και στη συνέχεια του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, τα μέσα ενημέρωσης έσπευσαν να κυκλοφορήσουν ιστορίες με διάσημους που " κολλούσαν Covid" και παρότρυναν τον κόσμο να μείνει στο σπίτι, ή με δημόσια πρόσωπα που καταδίκαζαν τις ρωσικές ενέργειες και ζητούσαν αυστηρότερες κυρώσεις (οι οποίες έτυχε να πλήξουν περισσότερο τη Δύση παρά τη Ρωσία). 

 

ΤΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ 

 

Ο κόσμος είναι ένα ασταθές μέρος αυτή τη στιγμή. Τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν γρήγορα και κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να συμβεί στη συνέχεια. Ωστόσο, μέσα σε όλο αυτό το χάος υπάρχει ένα πράγμα που δεν έχει αλλάξει και είναι απίθανο να αλλάξει σύντομα, και αυτό είναι η ανθρώπινη ψυχολογία. 

 

Εξαιτίας αυτού, οι τακτικές που χρησιμοποιούνται για τη χειραγώγηση των σκέψεων, των πεποιθήσεων και των πράξεων των ανθρώπων δεν έχουν επίσης αλλάξει. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες από αυτές περιγράφηκαν λεπτομερώς πριν από 100 χρόνια από τον Edward Bernays στο βιβλίο του 1928, Propaganda. 

 

Σωστά, το εγχειρίδιο του μαριονετολόγου δεν είναι μυστικό. Είναι ακριβώς εκεί, ελεύθερα διαθέσιμο σε όποιον ενδιαφέρεται να καταλάβει πώς οι εξουσίες επιδιώκουν να τους επηρεάσουν σε καθημερινή βάση. 

 

Η προπαγάνδα του Edward Bernays έχει προστεθεί στην Απαγορευμένη Βιβλιοθήκη μας. Διαβάστε το τώρα, μαζί με άλλα απαγορευμένα βιβλία.
------------------ 

 

Δικτυογραφία:
The Psychology of Manipulation: 6 Lessons from the Master of Propaganda – OffGuardian
https://off-guardian.org/2022/04/26/the-psychology-of-manipulation-6-lessons-from-the-master-of-propaganda/

Share