19 Μαρτίου 2022

Η ιστορία επαναλαμβάνεται; (σκέψεις με αφορμή μια φωτογραφία)

Του Μιχάλη Βασίλα 
 
Είναι μία από τις πιο γνωστές φωτογραφίες της μεσοπολεμικής Γερμανίας. Μία Κυριακή του 1936, στις εγκαταστάσεις των ναυπηγείων Blohm & Voss στο Αμβούργο καθελκύεται το πλοίο “Horst Vessel”, και οι εργάτες που έχουν συγκεντρωθεί για την τελετή απευθύνουν τον ναζιστικό χαιρετισμό στον παρευρισκόμενο καγκελάριο και δικτάτορα Αδόλφο Χίτλερ. Όλοι, πλην ενός. Ο φωτογραφικός φακός αποτύπωσε -και διέσωσε για πάντα στις σελίδες της ιστορίας- την παράταιρη, αγέρωχη και σχεδόν αινιγματική στάση ενός εργάτη, που στέκεται χαρακτηριστικά με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος. Μέχρι και σήμερα, ποικίλα είναι τα συναισθήματα που δημιουργούνται στον θεατή αυτής της εικόνας. Άραγε, με τα κριτήρια και την ματιά ενός σημερινού ανθρώπου, πώς φαντάζει αυτός ο ανώνυμος (;) εργάτης μέσα στο υπόλοιπο, πειθαρχημένο πλήθος; Ως θρασύς, αντιδραστικός, επαναστάτης, σκεπτόμενος, διορατικός ή “αρνητής”; Γιατί άραγε δεν κάνει αυτό που κάνουν οι πολλοί;
 
Κάθε προσπάθεια να αντικατασταθεί η ατομική συνείδηση από μια συλλογική συνείδηση ασκεί βία στο άτομο και είναι το πρώτο βήμα προς τον ολοκληρωτισμό. (Hermann Hesse, 1877-1962, Γερμανός συγγραφέας, Νόμπελ 1946)  
 
Δεν είναι δύσκολο, από την άλλη, να απαντήσουμε στο αντίστροφο ερώτημα, δηλαδή στο γιατί οι πολλοί συμμορφώνονται και απευθύνουν κανονικά τον χαιρετισμό: οδηγός τους -έστω και ανεπιγνώστως- είναι ασφαλώς ο φόβος της τιμωρίας, κυρίαρχη κατάσταση στη χώρα ήδη από χρόνια πριν, ένας φόβος που τους έκανε να υιοθετήσουν σιγά σιγά τις πεποιθήσεις, την φρασεολογία και την εν γένει στάση της εξουσίας.  
 
Η μεγάλη δύναμη του ολοκληρωτικού κράτους είναι ότι αναγκάζει αυτούς που το φοβούνται να το μιμηθούν. (Adolf Hitler, 1889-1945, Γερμανός δικτάτορας)  
 
Θα ήταν όμως απλοϊκό εκ μέρους μας να θεωρήσουμε ότι ο φόβος είναι έννοια μονοδιάστατη. Η τυραννική εξουσία επιδιώκει πρωτίστως να εδραιωθεί μέσω της δημιουργίας εξωτερικών και εσωτερικών απειλών -όπως στιγματίστηκαν ως τέτοιοι οι Εβραίοι στην προκειμένη περίπτωση- και της συσπείρωσης του κόσμου ενάντια στον “κοινό εχθρό”.  
 
Οι άνθρωποι μπορούν πάντοτε να οδηγηθούν στο να πράξουν σύμφωνα με τις επιταγές των ηγετών τους. Είναι εύκολο. Το μόνο που έχει να κάνει κάποιος είναι να τους πει ότι δέχονται [σ.σ. κάποιου είδους] επίθεση και να καταγγείλει τους φιλειρηνιστές ότι στερούνται πατριωτισμού και ότι εκθέτουν την χώρα σε κίνδυνο. Λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο σε κάθε χώρα. (Hermann Goering, 1893-1946, Γερμανός, ιδρυτής της Γκεστάπο, ανώτατος διοικητής της Λουφτβάφε, αντικαγκελάριος της Γερμανίας)  
 
(Ανα)μεταδότες των απόψεων της εξουσίας μπορούν να είναι πολλοί: το δημόσιο σύστημα παιδείας, τα μέσα ενημέρωσης, φορείς της δημόσιας ζωής, πρόσωπα με επιρροή στο κοινωνικό σύνολο. Το αποτέλεσμα είναι η διαμόρφωση μιας επιθυμητής -από την εξουσία- “κοινής γνώμης”, και ο στιγματισμός όσων φρονούν διαφορετικά.  
 
Πνευματική ελευθερία θα πρέπει να σημαίνει αποκατάσταση της ατομικής σκέψης, πνιγμένης σήμερα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και θύμα της διαπαιδαγώγησης, κι ακόμη θα πρέπει να σημαίνει ότι θα πάψουν να υπάρχουν κατασκευαστές της “κοινής γνώμης”, κι ακόμη και κοινή γνώμη. (Herbert Marcuse, Γερμανο-εβραίος φιλόσοφος και κοινωνιολόγος, μέλος της Σχολής της Φρανκφούρτης)  
 
Σε τελική ανάλυση, μέσω της διαμόρφωσης μίας και μόνης “κοινής γνώμης” έχουμε ως αποτέλεσμα όχι να υπηρετούν οι άρχοντες τον λαό, αλλά το αντίστροφο. Κάθε αντίθετη φωνή περιθωριοποιείται, απαξιώνεται, τιμωρείται. Καθώς η αμφισβήτηση και η κριτική σκέψη εκ μέρους των πολιτών δίνουν την θέση τους στην στείρα και άγονη συμμόρφωση στα κελεύσματα της εξουσίας, γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στο τί είναι πραγματικό και τί όχι.  
 
Ο χωρίς σκέψη σεβασμός προς την εξουσία είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της αλήθειας. (Albert Einstein, Γερμανο-εβραίος φυσικός, Νόμπελ 1921)  
 
Σε ό,τι αφορά την ιστορική αλήθεια ως προς την ταυτότητα του εργάτη που μας έδωσε την αφορμή για τις παραπάνω σκέψεις, δεν έχουμε μία οριστική απάντηση. Θεωρείται ως επικρατέστερη η εκδοχή ότι πρόκειται για τον Gustav Wegert. Σύμφωνα με τους συγγενείς του, δεν ύψωνε ποτέ το χέρι του σύμφωνα με τον γνωστό ναζιστικό χαιρετισμό, αντίθετα στο “Heil Hitler” απαντούσε λέγοντας “καλημέρα”. Αποδίδουν την όλη θαρραλέα στάση του στο ότι ήταν πιστός χριστιανός. Μάλιστα, δυσανασχετούσε με το γεγονός ότι όλες οι καθελκύσεις γίνονταν τις Κυριακές (ώστε να μη χάνονται εργατοώρες από τις εργάσιμες μέρες), ενώ ο ίδιος προτιμούσε απεναντίας να βρίσκεται στην εκκλησία…  
 
Αυτοί που έχουν θάρρος και πίστη δεν θα χαθούν ποτέ μέσα στην [σ.σ. γενικότερη] δυστυχία. (Anne Frank, 1929-1945, Γερμανίδα Εβραιοπούλα, θύμα των Ναζί)



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 6:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.