Τι συμβαίνει στην Ουκρανία (2 απόψεις)

BBC: Τι οδήγησε την Ουκρανία στην κρίση

Τί συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ουκρανία με την κοινωνική εξέγερση όσων αντιτίθενται στην παραμονή της χώρας στην σφαίρα επιρροής της Ρωσίας; Το βρετανικό δίκτυο BBC σε εκτενές του άρθρο διατυπώνει έξι ερωτήματα για την ουκρανική κρίση και δίνει αντίστοιχες κατατοπιστικές απαντήσεις. 

 

Βίκτορ Γιανουκόβιτς

- Βυθίζεται στη βία η Ουκρανία;

Το βράδυ της 19^ης Ιανουαρίου διαδραματίστηκαν στο Κίεβο βίαιες συγκρούσεις, στη διάρκεια κινητοποίησης 200.000 ανθρώπων που διαμαρτύρονταν για την υιοθέτηση νόμων οι οποίοι ενισχύουν τις ποινικές διώξεις σε βάρος όσων συμμετέχουν σε διαδηλώσεις. Οι συγκρούσεις, από τις οποίες τραυματίστηκαν δεκάδες άνθρωποι, ήταν οι χειρότερες των τελευταίων δύο μηνών οπότε η Πλατεία Ανεξαρτησίας έγινε, ξανά, το κέντρο των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων μετά την απόφαση της κυβέρνησης να μην υπογράψει συμφωνία συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση αλλά να ενισχύσει τη συνεργασία με τη Ρωσία. Το πρωί της Τετάρτης η αστυνομία άρχισε να διαλύει με τη βία την κατασκήνωση των αντικυβερνητικών διαδηλωτών στην κεντρική πλατεία του Κίεβου. Η αντιπολίτευση μιλά για δύο νεκρούς και η αστυνομία επιβεβαιώνει έναν θάνατο. Τόσο ο Αρσένι Γιάτσενιουκ, στέλεχος του κόμματος της «Μητέρας Πατρίδας», όσο και ο Βιτάλι Κλίτσκο, ένας από τους βασικούς ηγέτες της αντιπολίτευσης, έκαναν έκκληση στους φιλο-ευρωπαίους διαδηλωτές να μην επιτίθενται στην αστυνομία, αλλά δεν εισακούστηκαν.

 

Αρσένι Γιάτσενιουκ

Η κυβέρνηση του φιλορώσου προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς έχει δεσμευθεί να σχηματίσει μια επιτροπή στην οποία θα συμμετέχουν και εκπρόσωποι της αντιπολίτευσης, με στόχο το τέλος της πολιτικής κρίσης και την εθνική συμφιλίωση.

- Τι προκάλεσε τις διαδηλώσεις;

Η υπαναχώρηση, στις 21 Νοεμβρίου, του Κιέβου από τις προετοιμασίες για τη σύναψη συμφωνίας με την Ε.Ε. Η συμφωνία θα άνοιγε το δρόμο για αναβαθμισμένες οικονομικές και πολιτικές σχέσεις μεταξύ Κιέβου και Βρυξελλών ενώ θα σηματοδοτούσε και την ενίσχυση της φιλο-ευρωπαϊκής πορείας της Ουκρανίας. Απογοητευμένοι από την ξαφνική «στροφή» της ουκρανικής κυβέρνησης, χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους παροτρύνοντας τον Γιανουκόβιτς να αναθεωρήσει τη στάση του. Η κατάσταση επιδεινώθηκε στις 17 Δεκεμβρίου όταν ανακοινώθηκε μια συμφωνία μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, η οποία προέβλεπε ότι η Ρωσία θα μεταφέρει αποθεματικό αξίας 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε ουκρανικούς τίτλους, ώστε να βοηθήσουν την Ουκρανία να αντιμετωπίσει την οικονομική στενότητα. Ταυτόχρονα, υπογράφηκε μια συμφωνία μείωσης της τιμής του φυσικού αερίου που πωλεί η Ρωσία στην Ουκρανία κατά 1/3. Πλέον, η Ρωσία θα πωλεί το φυσικό αέριο στην Ουκρανία προς 268,5 δολάρια τα 1000 κυβικά μέτρα, μια συμφωνία που αποτελεί συμπλήρωμα σε εκείνη του 2009 μεταξύ των κρατικών εταιρειών ενέργειας, της ρωσικής GAZPROM και της ουκρανικής NAFTOGAZ. Τυπικά, το φιτίλι που άναψε ξανά  την ουκρανική πυριτιδαποθήκη ήταν η βίαιη επίθεση που δέχθηκε τις ημέρες των Χριστουγέννων μια διάσημη δημοσιογράφος που συμμετείχε σε φιλοευρωπαϊκές διαδηλώσεις. Η Τετιάνα Τσορνόβιλ ξυλοκοπήθηκε άγρια από άγνωστους άνδρες που σταμάτησαν το αυτοκίνητό της σε προάστιο του Κιέβου, την κατέβασαν κάτω και την κακοποίησαν. 

 

Γιούλια Τιμοσένκο

- Ποιοί είναι οι διαδηλωτές;

Οι περισσότεροι είναι Ουκρανοί του Κιέβου και των δυτικών επαρχιών, που είναι περισσότερο φιλο-ευρωπαίοι. Τρεις είναι οι ηγέτες της αντιπολίτευσης που συγκροτούν αντίστοιχα κόμματα τα οποία κατεβαίνουν στις διαδηλώσεις: ο Βιτάλι Κλίτσκο, τέως επαγγελματίας πυγμάχος, ο οποίος έχει ανακοινώσει ήδη ότι θα είναι υποψήφιος στις προεδρικές εκλογές του 2015 με το φιλο-ευρωπαϊκό κόμμα Ουκρανική Δημοκρατική Συμμαχία για τη Μεταρρύθμιση (UDAR, που σημαίνει γροθιά), ο επίσης φιλο-ευρωπαϊστής Αρσένι Γιάτσινιουκ, προσωπικός φίλος της Γιούλια Τιμοσένκο και εκπρόσωπος του κόμματος της «Μητέρας Πατρίδας», και ο Ολεγκ Τιάγκνιμποκ, ηγέτης του ακροδεξιού, ρατσιστικού και σφόδρα αντιρωσικού κόμματος Σβομπόντα (Ελευθερία). Μέχρι το 2004 το Σβομπόντα λεγόταν Σοσιαλ-Εθνικιστικό Κόμμα και έχει ιστορικές ρίζες στα ντόπια «τάγματα ασφαλείας» του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία συμμάχησαν με τη ναζιστική Γερμανία.

- Γιατί είναι σημαντική η Γιούλια Τιμοσένκο;

Η φυλακισμένη πρώην πρωθυπουργός Τιμοσένκο, που αποκαλείται και «κυρία φυσικό αέριο» λόγω της εμπλοκής του ονόματός της σε σκάνδαλα προσωπικού πλουτισμού, έχει γίνει σύμβολο για ένα τμήμα της αντιπολίτευσης. Εκτίει από τον Αύγουστο του 2011 επταετή ποινή κάθειρξης, για κατάχρηση εξουσίας και διαφθορά όσον αφορά τη μεγάλη συμφωνία προμήθειας φυσικού αερίου από την Ρωσία το 2009. Η Ε.Ε. θεωρεί την απελευθέρωση της βασικό όρο για την υπογραφή συμφωνίας με την Ουκρανία καθώς υποστηρίζει ότι η καταδίκη της συνιστά πολιτική δίωξη υποκινούμενη από τον πρόεδρο Γιανουκόβιτς. Η ίδια η Τιμοσένκο έχει καταγγείλει ότι υπέστη βασανιστήρια στη φυλακή. 

 

Η σύλληψη της Τιμοσένκο

- Πώς αντέδρασε η Δύση;

Η επίσημη αντίδραση της Ε.Ε. ήταν να διακηρύξει πως «η πόρτα των Βρυξελλών είναι ακόμη ανοιχτή για την Ουκρανία». Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπάι σημείωσε πως αν η Ουκρανία αλλάξει γνώμη, τότε η Ε.Ε. είναι διατεθειμένη να τη συζητήσει, ενώ η γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ είπε ότι η Ουκρανία είναι ακόμη ευπρόσδεκτη να υπογράψει συμφωνία εμπορικής και οικονομικής συνεργασίας με την Ε.Ε. Οι ΗΠΑ απηύθυναν έκκληση για τον άμεσο τερματισμό των επεισοδίων αφήνοντας ανοιχτό ακόμα και το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων κατά της κυβέρνησης του Κιέβου.

- Ελέγχει η Ρωσία την Ουκρανία;

Για πολλούς παρατηρητές, η συμφωνία Ουκρανίας και Ρωσίας έγινε μετά από την ασφυκτική οικονομική πίεση του Κρεμλίνου, που παραπέμπει σε λογική «καρότου και μαστιγίου». Η υπαναχώρηση Γιανουκόβιτς φέρεται να έγινε έπειτα από μυστικές επαφές κορυφής με τη Μόσχα, ακόμη και με τον ίδιο τον ρώσο ηγέτη Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος επανέλαβε την συνήθη απειλή: ότι θα κλείσει τις στρόφιγγες του φυσικού αερίου προς την Ουκρανία εάν η χώρα «λοξοκοιτάξει» προς την Ευρώπη. Ο Γιανουκόβιτς - που πέρασε προσωρινά στο περιθώριο το 2004 από την φιλοευρωπαΐκή και χρηματοδοτούμενη από την Δύση «Πορτοκαλί Επανάσταση» - είχε από τότε και συνεχίζει να έχει μέχρι σήμερα την έμπρακτη στήριξη του Κρεμλίνου. 

 

πηγή

 

Ουκρανία: Τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται. Του Πίτερ Στορμ. Libcom

 

Οι μαζικές διαδηλώσεις που γίνονται στην Ουκρανία προκαλούν επιφυλάξεις όπως και τις συνήθεις υπερβολές για λαϊκή εξέγερση ακόμη και επανάσταση. Οι επιφυλάξεις είναι δικαιολογημένες. Μαζικές διαδηλώσεις πολλών δεκάδων χιλιάδων μέσα στο χειμωνιάτικο ψύχος, αποκλεισμός κυβερνητικών κτιρίων, επίθεση στο προεδρικό μέγαρο, κατάληψη του Δημαρχείου και απαίτηση να παραιτηθούν πρόεδρος και κυβέρνηση, κάλεσμα για γενική απεργία ... όλα αυτά για να αποκτήσει η χώρα πιο στενούς δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση;

Φαίνεται κάπως παράξενο. Προσθέστε σ' όλο αυτό το περίεργο συνονθύλευμα ένα ισχυρό στοιχείο ακραίου εθνικισμού και η εικόνα ενός κινήματος που είναι δεξιό, αντιδραστικό και μη υποστηρίξιμο από την άποψη μιας ριζοσπαστικής, ελευθεριακής, κομμουνιστικής οπτικής γίνεται ακόμη πιο σαφές. Τι συμβαίνει; Υπάρχουν, κατά τη γνώμη μου, τουλάχιστον τρία βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία.

Πρώτον, υπάρχει σχίσμα ανάμεσα στις πολιτικές ελίτ της Ουκρανίας. Ο Γιανουκόβιτς, ο νυν πρόεδρος, και η κυβέρνησή του στηρίζονται στις ανατολικές περιοχές της χώρας όπου βρίσκονται τα μεγάλα, αλλά οικονομικά παρωχημένα εργοστάσια και τα μεταλλεία. Οι άνθρωποι σ' αυτές τις περιοχές μιλούν γενικά ρωσικά και όχι ουκρανικά (ο ίδιος ο Γιανουκόβιτς έμαθε ουκρανικά όντας ήδη ενήλικος, για λόγους καριέρας). Η επιχειρηματική τάξη σ' αυτές τις περιοχές προσανατολίζεται προς τη Ρωσία και πολιτικοί όπως ο Γιανουκόβιτς θεωρούν τη σχέση Ουκρανίας-Ρωσίας ζωτική. Στις δυτικές περιοχές της χώρας, ο κόσμος μιλά ουκρανικά και οι ελίτ είναι προσανατολισμένες προς την ΕΕ.

Ελπίζουν ότι έτσι θα έχουν επενδυτικές ευκαιρίες και θα αναπτύξουν επιχειρηματικούς δεσμούς. Το ουκρανικό κράτος ισορροπεί ανάμεσα σ' αυτές τις επιλογές, με το σημερινό καθεστώς να ρέπει περισσότερο προς τη Ρωσία, αλλά να μην κλείνει εντελώς το δρόμο και προς τις Βρυξέλλες.

Σ' αυτό το πλαίσιο, προετοιμάστηκε μια εμπορική συμφωνία ανάμεσα στην Ουκρανία και την ΕΕ. Την τελευταία στιγμή όμως, ο Γιανουκόβιτς απέρριψε το νομοσχέδιο. Εν μέρει λόγω των ρωσικών πιέσεων, αλλά και επειδή στα μάτια του το τίμημα δεν ήταν επαρκές: παζαρεύει για μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια. Η ίδια η συνθήκη, σύμφωνα με την ενθουσιώδη εξήγηση του RadioFreeEurope/RadioLiberty, αφορούσε κυρίως τη φιλελευθεροποίηση του εμπορίου και τη συμμόρφωση του ουκρανικού δικαίου με τους κανόνες της ΕΕ. Η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου συνίσταται στην κατάργηση των δασμών που επιβάλλει η ΕΕ στις ουκρανικές εξαγωγές προς αυτήν, μέσα σε 7 χρόνια, και την κατάργηση των δασμών που επιβάλλει η Ουκρανία στις εξαγωγές της ΕΕ προς αυτήν, μέσα σε 10 χρόνια. Αυτό σημαίνει εμπορικές ευκαιρίες για τις ουκρανικές επιχειρήσεις που είναι προσανατολισμένες στη Δύση. Έτσι, μια πιθανή αιτία που οργίστηκαν δεξιοί πολιτικοί οι οποίοι διατηρούν στενές σχέσεις με φιλοδυτικούς επιχειρηματικούς κύκλους, όταν ο Γιανουκόβιτς απέφυγε να υπογράψει τη συμφωνία, ήταν το ότι αισθάνθηκαν πως τους έκλεψαν δελεαστικές ευκαιρίες. Σύμφωνα με κάποια έρευνα, το ουκρανικό Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) θα αυξανόταν, υποτίθεται, “πάνω από 6% την επόμενη δεκαετία”, εξαιτίας αυτής της φιλελευθεροποίησης του εμπορίου. Και : “ο αυξημένος ανταγωνισμός θα μείωνε τις τιμές, τροφοδοτώντας μια αύξηση στην κατανάλωση των νοικοκυριών, σ' αυτά τα 10 χρόνια”. Βεβαίως, η παραπάνω εκτίμηση δεν αναφέρεται σε μια άλλη επίπτωση του αυξημένου ανταγωνισμού. Μόλις οι εταιρείες της ΕΕ αρχίσουν να εξαγάγουν ελεύθερα στην Ουκρανία, πολλές ουκρανικές εταιρείες θα αναγκαστούν να κλείσουν ή να αυξήσουν την παραγωγικότητα, απολύοντας εργάτες. Και αυτό που θα αυξηθεί δεν θα είναι η κατανάλωση των νοικοκυριών, αλλά η γενική ανεργία. Αυτό, βεβαίως, δεν αναφέρεται στο ρεπορτάζ του RadioFreeEurope/RadioLiberty.

Η συμφωνία αυτή μπορεί να ιδωθεί ως μέρος ενός γενικότερου προτύπου οικονομικών σχέσεων μεταξύ ΕΕ και Ουκρανίας. Η ίδια η συμφωνία δεν υπόσχεται τεράστιες πιστώσεις.

Προηγούμενες συμφωνίες υπόσχονταν τέτοιες πιστώσεις. Το 2011, η Ουκρανία έλαβε από την ΕΕ δωρεά 1 δισ. ευρώ και μπορεί να της δοθούν άλλα 600 εκατ. “εάν το Κίεβο συνάψει δανειακή συμφωνία 15 δισ. δολαρίων με το ΔΝΤ”, ανέφερε το ίδιο ρεπορτάζ. Δεν γνωρίζω ποιοι θα είναι οι όροι αυτού του δανείου , αλλά μπορώ να υποθέσω. Με αυτές τις συμφωνίες θα εφαρμοστεί στην Ουκρανία, μια χώρα ήδη φτωχή, λιτότητα ελληνικού τύπου. Και ακόμη περισσότερο “εάν η Ουκρανία συνδέσει τη μοίρα της με την ΕΕ, θα πρέπει να πληρώσει πλήρη τιμή αγοράς για το φυσικό αέριο, χάνοντας την μειωμένη τιμή με την οποία πληρώνει σήμερα” (Marina Lewycka, "Guardian", 1/12/2013). Αυτή η μειωμένη τιμή είναι αποτέλεσμα των ρωσο-ουκρανικών δεσμών, εφόσον η Ρωσία προμηθεύει με φυσικό αέριο την Ουκρανία.

Το να χάσει αυτό το πλεονέκτημα σημαίνει υψηλότερους λογαριασμούς για το αέριο τόσο για τα νοικοκυριά όσο και για τις επιχειρήσεις. Ιδού, λοιπόν, τι σημαίνουν τα παχιά λόγια για την αύξηση της κατανάλωσης.

Ο Γιανουκόβιτς και οι φίλοι του προφανώς ήθελαν να αναβληθεί η σύναψη της συμφωνίας μέχρι να πετύχουν καλύτερους όρους, επειδή βλέπουν να απειλούνται τα συμφέροντα των επιχειρήσεων που προστατεύουν από τον ανταγωνισμό με την ΕΕ, από τις υψηλότερες τιμές ενέργειας και πιθανώς από την οργή που θα προκαλέσει η λιτότητα που επιβάλλει η ΕΕ. Έχουν λοιπόν κάτι να υπερασπιστούν. “Ο Γιανουκόβιτς έχει οδηγήσει τη χώρα στο χείλος της οικονομικής κατάρρευσης, καθώς η παρέα του και οι οικονομικοί υποστηρικτές του πλουτίζουν τρελά και αισχρά” (γράφει ο Ian Traynor, "Guardian", 1/12/2013). Ο ίδιος ο Γιανουκόβιτς είναι “πάμπλουτος με μεγάλη ακίνητη περιουσία έξω από το Κίεβο”, σύμφωνα με ένα άλλο άρθρο του “Guardian" από τον ίδιο αρθρογράφο. Από πού προήλθε ο πλούτος του; Όχι από κληρονομιά, γιατί κατάγεται από μάλλον φτωχή οικογένεια. Το όνομα του παιχνιδιού είναι: πολιτική ως μπίζνες , γνωστό και ως διαφθορά. Ο ίδιος και οι φίλοι του έχουν να χάσουν πολλά και πέραν αυτού πιέζονται από τη Ρωσία, το μεγάλο εξαγωγέα φυσικού αερίου, πρώην αυτοκρατορικό επικυρίαρχο και νυν ισχυρό γείτονα. Η πτέρυγα της άρχουσας τάξης που εκπροσωπεί ο Γιανουκόβιτς, με τα εδραιωμένα συμφέροντα, τους γεωπολιτικούς δεσμούς της και με τις στρατιές των δυνάμεων καταστολής, δεν είναι εύκολος αντίπαλος.

Συνεπώς, από τη μια έχουμε ισχυρούς κατόχους εξουσίας, που πλουτίζουν αισχρά και έχουν ισχυρές διασυνδέσεις με τη Ρωσία, ενώ διαθέτουν οπλισμένες δυνάμεις. Από την άλλη έχουμε ισχυρά επιχειρηματικά και πολιτικά συμφέροντα που προσανατολίζονται προς την ΕΕ. Δηλαδή, έχουμε την εκσυγχρονιστική λιτότητα ως εναλλακτική στην παραδοσιακή διαφθορά. Δεν υπάρχει επιλογή ανάμεσα σ' αυτά τα δύο. Είναι μια εσωτερική σύγκρουση των ελίτ, στην οποία η φιλο-ΕΕ πτέρυγα κατόρθωσε να συγκεντρώσει έναν εντυπωσιακά μεγάλο αριθμό διαδηλωτών. Δεν υπάρχει λόγος να πάρουμε την πλευρά κανενός.

Να όμως που εδώ αρχίζει να ξετυλίγεται το αίνιγμα. Μπορούμε να φανταστούμε πολιτικούς της αντιπολίτευσης να κινητοποιούν τους οπαδούς τους κατά χιλιάδες ή δεκάδες χιλιάδες.

Αλλά τις τελευταίες ημέρες ακούσαμε για εκατοντάδες χιλιάδες μόνο στο Κίεβο. Μισό εκατομμύριο άνθρωποι στους παγωμένους δρόμους , να αντιμετωπίζουν τις δυνάμεις καταστολής, τον παγωμένο αέρα και το χιόνι, μόνο και μόνο γιατί θέλουν να τους εκμεταλλεύεται μια φιλο-ευρωπαϊκή αντί για μια φιλο-ρωσική επιχειρηματική ελίτ; Οι άνθρωποι φτιάχνουν οδοφράγματα, αποκλείουν και καταλαμβάνουν κτίρια, επειδή προτιμούν τη λιτότητα της ΕΕ από τη διαφθορά της παλιάς σχολής; Δεν ακούγεται αληθοφανές. Δεν είναι λογικό. Πρέπει να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που παίζουν ρόλο.

Δεν αποτελείται όλο το κίνημα από οπαδούς των παραδοσιακών κομμάτων της αντιπολίτευσης. Υπάρχει ένα ισχυρό, φοιτητικό κίνημα που προσπαθεί να κρατήσει σε απόσταση όλους τους πολιτικούς. Ιδού πώς το περιγράφει η Marina Lewycka, το άρθρο της οποίας προαναφέραμε: “Οι νέοι άνθρωποι απορρίπτουν συνολικά αυτό το παιχνίδι πολιτικού παζαριού”. Σύμφωνα με την Κλερ Μπιγκς, αυτή η πτέρυγα του κινήματος εμπνέεται μεταξύ άλλων από το κίνημα των καταλήψεων πλατειών. Να τι έγραφε στις 25 Νοεμβρίου: “Σε αντίθεση με την Πορτοκαλί Επανάσταση, οι σημερινές διαδηλώσεις χωρίζονται σε δύο διακριτές ομάδες – μία από νέους ακτιβιστές που δεν συνδέονται με κόμματα και εμπνέονται από το κίνημα των καταλήψεων , και μία άλλη , που συγκεντρώνεται σε άλλη πλατεία του Κιέβου, από τα πολιτικά κόμματα”. 

Το κίνημα των καταλήψεων, παρά τα τρωτά του, δεν ήταν ένα κίνημα υπέρ της ΕΕ, όπως θυμόμαστε. Ούτε ένα κίνημα υπέρ των επιχειρήσεων. Η Κλερ Μπιγκς στο RadioFreeEurope/RadioLiberty αναφέρει (27/11): “Οι διαδηλώσεις έφεραν στο προσκήνιο μια νέα γενιά διαδηλωτών που μεγάλωσαν σε μια ανεξάρτητη Ουκρανία και έχουν ελάχιστες –αν έχουν καν-- μνήμες από τη Σοβιετική Ένωση. Βλέπουν τους εαυτούς τους ως Ευρωπαίους, είναι απογοητευμένοι από τον τρόπο που ασκείται η πολιτική και αισθάνονται όλο και πιο πολύ αντίθετοι με τους αρχηγούς του αντιπολιτευτικού κατεστημένου”.

Έτσι η υπόθεση αποκτά ενδιαφέρον. Αυτοί οι νέοι άνθρωποι μπορεί να λειτουργούν --”μιλώντας αντικειμενικά” για να χρησιμοποιήσουμε μια παλιομοδίτικη αργκό-- ως στρατός επίδειξης δύναμης της αντιπολίτευσης. Αλλά δεν βλέπουν τον εαυτό τους έτσι, ούτε είναι σίγουρο ότι θα συμπεριφερθούν ως οπαδοί της. Οι άνθρωποι που συγκεντρώνονται σε μαζικές διαμαρτυρίες κάθε ημέρα –για οποιονδήποτε λόγο-- τείνουν να αποκτούν αυτοπεποίθηση, αρχίζουν να αναπτύσσουν τις δικές τους ιδέες και πιθανώς αποκτούν τη συνήθεια να ενεργούν με βάση αυτές. Υπάρχουν εντάσεις ανάμεσα σ' αυτούς τους διαδηλωτές και στην πιο παραδοσιακή πολιτική αντιπολίτευση. “Μέχρι στιγμής, οι περισσότεροι αρχηγοί της αντιπολίτευσης έχουν αρνηθεί να ανταποκριθούν στο αίτημα των φοιτητών να αφαιρέσουν τα κομματικά σύμβολα”. Η μια πλευρά απαιτεί, η άλλη δεν την εισακούει. Αυτή είναι μια συνθήκη που υπονοεί ότι ο κόσμος παίρνει μια κατεύθυνση η οποία δεν αρέσει στους πολιτικούς της αντιπολίτευσης.

Όπως προαναφέραμε, δεν υπάρχει ένας , αλλά δύο τόποι συγκέντρωσης, στον έναν συγκεντρώνονται οι οπαδοί των παραδοσιακών κομμάτων και στον άλλο οι νέοι διαδηλωτές. Γι' αυτόν το δεύτερο διαβάζουμε ενδιαφέροντα πράγματα: “έχουν συγκροτηθεί συντονιστικές επιτροπές, εθελοντές μοιράζουν κουβέρτες, τρόφιμα και ζεστά ρούχα που προσφέρουν υποστηρικτές. Στο Κίεβο, η συντονιστική επιτροπή οργανώνει καταλύματα για ακτιβιστές που έρχονται από άλλες πόλεις”. Βεβαίως, αυτό δεν είναι κατά καμία έννοια ένα αντικαπιταλιστικό κίνημα και δεν υπάρχουν δείγματα συμμετοχής των εργαζομένων που να προβάλλουν τα δικά τους αιτήματα. Ναι, έγιναν κάποιες εκκλήσεις για γενική απεργία. Αλλά μία από αυτές διατυπώθηκε από τις “περιφερειακές Αρχές” μέσα και γύρω από το Λβοφ, σύμφωνα με τον Σον Γουόκερ, της εφημερίδας "Guardian" (1/12). Το Λβοφ είναι μια πόλη στα δυτικά της χώρας, όπου είναι ισχυρή η αντιπολίτευση. Πρόκειται μάλλον για ένα κάλεσμα από τα πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης. Αυτό σημαίνει μια γενική δράση, αλλά όχι μια εργατική απεργία με την πραγματική έννοιά της. Λοιπόν, όχι, δεν υπάρχει ανεξάρτητος ρόλος των εργατών. Ωστόσο, υπάρχει αυτή η παράξενη οριζόντια πρακτική, αυτή η στάση "κάν' το μόνος σου", που χαρακτηρίζει τα ριζοσπαστικά κινήματα, σε συνδυασμό με μη ριζοσπαστικές πολιτικές ιδέες. Είναι ένα περίεργο μείγμα. Αλλά είναι σαφές ότι δεν κυριαρχούν απολύτως οι δεξιοί πολιτικοί που είναι υπέρ της ΕΕ και υπέρ των επιχειρηματικών συμφερόντων.

Βεβαίως, η υπέρ της ΕΕ στάση ακόμη και των νεαρών ακτιβιστών είναι αλλόκοτη και άστοχη. Η ΕΕ δεν είναι ο παράδεισος ελευθερίας και νεωτερικότητας που ίσως πιστεύουν οι διαδηλωτές. Στη Γαλλία και αλλού διώκονται οι Ρομά, οι πρόσφυγες φυλακίζονται και απελαύνονται ή αφήνονται να πνιγούν στη Μεσόγειο, όσοι διαμαρτύρονται για τη λιτότητα και οι αντιφασίστες αντιμετωπίζονται με καταστολή στη μια πόλη μετά την άλλη ... και όλοι αυτοί θα είχαν να πουν μια ιστορία για το πώς είναι η ελευθερία που διακηρύσσει η ΕΕ. Αν η Ουκρανία γίνει ποτέ μέλος της ΕΕ, δεν θα μοιάζει καθόλου με τη Γερμανία. Θα μοιάζει με την Ισπανία ή την Ελλάδα... ή με τη Σλοβενία, όπου ήδη αναπτύσσεται ένα ισχυρό κίνημα κατά της λιτότητας. Η “Ευρώπη” για τους Ουκρανούς διαδηλωτές λειτουργεί σαν ένας μύθος, όπως η ΕΣΣΔ λειτουργούσε σαν μύθος για πολλούς ριζοσπάστες της δεκαετίας του 1930, όπως η Κίνα και η Κούβα λειτουργούσαν σαν μύθος στη δεκαετία του 1960 και η Νικαράγουα στη δεκαετία του 1980. Θα πρέπει να αποκαλύπτουμε τα ψεύδη πίσω από αυτόν το μύθο της Ευρώπης, αλλά θα πρέπει επίσης να είμαστε ικανοί να δούμε τι βρίσκεται πίσω από την έλξη που ασκεί: μια επιθυμία ελευθερίας, η απόρριψη της πολιτικής του τύπου που ασκεί ο Γιανουκόβιτς. Η επιθυμία και η απόρριψη είναι πλήρως δικαιολογημένες. Αλλά η πολιτική τους έκφραση σε μια φιλο-ΕΕ κατεύθυνση είναι αντιδραστική.

Αυτό που κάνει τις εξελίξεις ακόμη πιο αρνητικές είναι ο ρόλος του ουκρανικού εθνικισμού. Διότι πίσω από τις φιλο-ευρωπαϊκές εκφράσεις δεν βρίσκεται μόνο η επιθυμία για ελευθερία. Αυτός είναι επίσης ένας τρόπος για να εκφραστεί η άρνηση σε οτιδήποτε μυρίζει Ρωσία. Το "Ανήκουμε στην Ευρώπη” είναι ένας τρόπος για να ειπωθεί το “Αρνούμαστε να ανήκουμε στη Ρωσία, στη σφαίρα επιρροής της, στην παράδοσή της”. Η Ρωσία επικυριαρχούσε στην Ουκρανία τόσο επί τσάρου όσο και στην εποχή της Σοβιετικής Ένωσης. Οι άνθρωποι δεν έχουν ξεχάσει το λιμό της δεκαετίας του 1930, όταν επικρατούσε η πεποίθηση ότι ο Στάλιν οδήγησε τον πληθυσμό στην πείνα επειδή αποτελούνταν από αγρότες που εμπόδιζαν την κολεκτιβοποίηση και επειδή ήταν Ουκρανοί που εμπόδιζαν την κυριαρχία της Ρωσίας. Οι άνθρωποι έχουν λόγους να θυμούνται το ρόλο της Ρωσίας ως καταστροφικής και καταπιεστικής δύναμης.

Όμως, οι Ουκρανοί εθνικιστές εκμεταλλεύονται αυτό το συναίσθημα για να το στρέψουν προς τον αντιρωσικό σοβινισμό. Λες και το πρόβλημα της Ουκρανίας είναι οι άνθρωποι που μιλούν ρωσικά. Αυτός ο αντιρωσικός σοβινισμός αποτελεί στοιχείο της ουκρανικής εθνικιστικής παράδοσης που έχει μαύρο παρελθόν, με επεισόδια όπως ένα πρωτο-ναζιστικό καθεστώς το 1919 , όταν η κυβέρνηση Πετλιούρα εξαπέλυσε πογκρόμ, και όπως η εκτεταμένη συνεργασία με τους πραγματικούς Ναζί στη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Αυτός ο εθνικισμός είναι ακόμη ζωντανός.

Οι ακροδεξιές δυνάμεις παίζουν μεγάλο ρόλο στις διαδηλώσεις των τελευταίων εβδομάδων.

Υπήρξε ένα επεισόδιο: η προσπάθεια εφόρμησης στο προεδρικό μέγαρο με μπουλντόζα. (φώτο επάνω) 

Πριν βιαστούμε να γοητευτούμε απ' αυτά τα γεγονότα, είναι χρήσιμο να ακούσουμε πληροφορίες από αυτούς που συμμετείχαν. Σύμφωνα με αρκετούς παριστάμενους, ανάμεσα στο πλήθος ήταν κάποιος Ντμίτρο Κορτσίνσκι. Ο Κορτσίνσκι ηγείται μιας ομάδας που λέγεται Brastvo (Αδελφότητα), “μια πολιτική οργάνωση που περιγράφει την ιδεολογία της ως 'χριστιανορθόδοξο εθνικο-αναρχισμό'”. Δεν έχει, βεβαίως, καμιά σχέση με τον αναρχισμό, είναι ένα μείγμα κονφορμιστικής προς την εξουσία ορθοδοξίας και ακραίου εθνικισμού. Είναι μια καθαρά φασιστική ομάδα και έπαιξε ρόλο στην προσπάθεια να εφορμήσει το πλήθος στο κτίριο. Η κατάληψη του Δημαρχείου έγινε από το κόμμα Svoboda (Ελευθερία) , μια εθνικιστική οργάνωση υπό τον Όλεχ Τιάνμποκ. Αυτό το άτομο “κάλεσε να εισαχθεί η βίζα με τη Ρωσία και υποστήριξε να απαγορευτούν τα ρωσικά ως δεύτερη επίσημη γλώσσα”. Αντλώ αυτές τις πληροφορίες από μια επισκόπηση της Ντέιζι Σίντελαρ, μιας από τους βασικούς πρωταγωνιστές του κινήματος διαμαρτυρίας, στον ιστότοπο του RadioFreeEurope/RadioLiberty, ενός Μέσου ψυχροπολεμικού και φιλοδυτικού, που ωστόσο μπορεί κανείς να το χρησιμοποιεί για πληροφορίες, εφόσον το κάνει με την κατάλληλη προσοχή. Παρεμπιπτόντως, ο Τιάνμποκ κατηγορείται επίσης για αντισημιτισμό, άλλη μια αντιδραστική παράδοση που ακόμη επιβιώνει στην Ουκρανία.

Λοιπόν, ιδού τι έχουμε: ένα συνδυασμό τριών πραγμάτων. Μια διαμάχη ανάμεσα στις κυρίαρχες ελίτ, ανάμεσα σε μια φιλορωσική και μια φιλο-ΕΕ ομάδα, όπου η δεύτερη βγάζει τους οπαδούς της στο δρόμο, ενώ η πρώτη χρησιμοποιεί την καταστολή και τη γραφειοκρατική κυριαρχία κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά (υπήρξαν και κάποιες διαδηλώσεις υπέρ του Γιανουκόβιτς). Μια νεολαιίστικη διαμαρτυρία, που εκφράζει το θυμό και τις επιθυμίες της νεολαίας μέσω του φιλο-ΕΕ λόγου, αλλά με στοιχεία οριζόντιων και ριζοσπαστικών πρακτικών που εμπεριέχουν μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Και ένα ακραία αντιδραστικό ξέσπασμα αντιρωσικού σοβινισμού και εθνικιστικής πολιτικής γενικότερα, με εμφανή στοιχεία φασισμού. Συνολικά, έχουμε μια μάλλον δεξιά εξέγερση εναντίον ενός αντιδραστικού καθεστώτος. Αλλά μέσα στην εξέγερση, υπάρχουν αντιφάσεις. Δεν είναι η πρώτη φορά που η διαπάλη στις τάξεις της ελίτ, ένας στημένος αγώνας εξουσίας ξεφεύγει από τον έλεγχο της άρχουσας τάξης. Τα πράγματα μπορεί να ξεφύγουν από τον έλεγχο, αν και ακόμη δεν φαίνεται με ποιο τρόπο.

Μετάφραση: Αριάδνη Αλαβάνου

 

πηγή

Share