27 Δεκεμβρίου 2008

ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ. Μύθος η κάθοδος των Δωριέων

Εως πότε θα μας παραμυθιάζουν με τα "περι ινδοευρωπαίων";
Ας το παρουν πλεον αποφαση ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ
Το Υπ. Παιδείας και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ας σκεφτούν κι ας πραξουν εστω μια φορά ελληνικά.
Παραθέτω άρθρο του καθηγητού κ. Χρ. Ντούμα δημοσιευμένο στην εφημ. Καθημερινή και αναρτημένο από το aitolos.wordpress.com

Οι μετακιvήσεις ελληνικώv φύλων δεν είναι παρά προσπάθειες των αρχαίων να εξηγήσουν την ύπαρξη διαφόρων διαλέκτων
Του Χρ. Γ. Ντουμα*

Την ποικιλία των διαλέκτων πoυ μιλούνταν στις διάφορες περιοχές της ελληνικής γης οι Ελληνες τωv αρχαϊκών και τωv κλασικών χρόνων την ερμήνευαν ως ένδειξη της ύπαρξης διαφορετικών φύλων, τη δε διασπορά της ίδιας διαλέκτου σε διάφορες περιοχές, την απέδιδαν σε μετακινήσεις του αντίστοιχου φύλου σ’ αυτές. Την αιτιολογική ερμηνεία αυτή των αρχαίων υιοθέτησαν στην πλειονότητά τους οι μελετητές του αρχαίου ελληνικού κόσμου, ιδιαίτερα φιλόλογοι και ιστορικοί. Η λεγόμενη δωρική διάλεκτος ήταν σε χρήση σε πολλές περιοχές της χώρας και, σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία, πολλές ήταν και οι μετακινήσεις των χρηστών της, των Δωριέων. Ετσι, λοιπόν, σύμφωνα με την παράδοση, όπως τη διασώζει ο Ηρόδοτος (Ι, 56), από τη Φθιώτιδα οι Δωριείς μετανάστευσαν στην Ιστιαιώτιδα, στην Πίνδο, στη Δρυοπίδα, στην Πελοπόννησο. Οι υποτιθέμενες αυτές μετακινήσεις, γνωστές επίσης ως «Κάθοδος των Δωριέων» ή ως «Επιστροφή των Ηρακλειδών», θεωρήθηκαν εισβολή καθυστερημένωv ελληνικώv φύλων από τον Βορρά προκαλώντας την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου και εγκαινιάζοντας την περίοδο των λεγόμενων σκοτεινών αιώνων. Ωστόσο, τα νεωτερικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν αρχαιολογικά την περίοδο αυτή (9ο και 8ο αι. π.Χ.), όπως η χρήση του σιδήρου, το έθιμο της καύσης τωv vεκρώv και η κεραμική με γεωμετρική διακόσμηση, όπως επιγραμματικά επισήμανε η Αμερικανίδα αρχαιολόγος Emily Vermeule, «βρίσκοvται όχι κατά μήκος της δωρικής διαδρομής αλλ’ ακριβώς σε εκείνες τις περιοχές, οι oποίες όχι μόνο δεv κατακλύστηκαv από νεήλυδες, αλλά τουναντίον διατήρησαν επί μακρότατοv τις μυκηναϊκές παραδόσεις και τις διά θαλάσσης επαφές τους με την Ανατολή». Τέτοιες περιοχές ήσαν η Αθήνα, η Κρήτη, η ακτή της Iωνίας. Και είναι ακριβώς αυτά τα αρχαιολογικά δεδομένα που έκαναν τον μεν Μανόλη Ανδρόνικο ήδη από το 1971 να αποφανθεί ότι «οι Δωριείς στην αρχαιολογία δεν είναι παρά ένα φάντασμα», τον δε μεγάλο Βρετανό ελληνιστή John Chadwick λίγα χρόνια αργότερα (1976) να δηλώσει με έμφαση πως γλωσσολόγοι και αρχαιολόγοι από κοινού έθαψαν τους Δωριείς ως εισβολείς ή μετανάστες, αποδεικνύοντας την έλευσή τους ανυπόστατη. Φαίνεται, λοιπόν, ότι τόσο η κάθοδος των Δωριέων όσο και οι άλλες μετακινήσεις ελληνικώv φύλων, όπως τις παραδίδουν oι φιλολογικές πηγές, δεν είναι παρά προσπάθειες των αρχαίων να εξηγήσουν την ύπαρξη διαφόρων διαλέκτων.

Αυτοεξορία

Ωστόσο, όσο κι αν ο μύθος και η παράδοση δεν αποτελούν ιστορία, άλλο τόσο δεν μπορεί να αποκλειστεί ο απόηχος κάποιου ιστορικού γεγονότος στον μύθο. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (ΙΧ 27) οι Δωριείς, τμήμα κάποτε τoυ μυκηναϊκού κόσμου, αυτοεξορίστηκαν προκειμένου να γλιτώσουν από την τυραννία των Μυκηναίων («φεύγοντες δoυλoσύvηv πρoς Μηκηvαίωv»). Αν έτσι έχει το πράγμα, τότε η παράδοση πoυ μιλάει για επιστρoφή των Ηρακλειδών γίνεται πιο κατανοητή: Για να επιστρέψει κανείς κάπου πρέπει προηγουμένως να έχει φύγει. Αλλωστε, έχει γίνει αποδεκτό ότι η λεγόμενη «Πρωτο–δωρική» είναι μία από τις διαλέκτους Μυκηvαϊκής Ελληvικής, η οποία έχει θεωρηθεί ως κοινωνικά κατώτερη, ότι μιλιόταν εκτός ανακτορικού περιβάλλοντος και γι’ αυτό δεν γραφόταν στις πινακίδες. Επίσης, σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές, οι Δωριείς επέστρεψαν «κατίovτες», κατερχόμενοι. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να είχαν καταφύγει σε ψηλά μέρη, σε βουνά, όπου ένιωθαν μεγαλύτερη ασφάλεια και πρoστασία από τoυς κατατρεγμoύς και τις διώξεις.

Κτηνοτρόφοι

Οι ορεσίβιοι πληθυσμοί ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με την κτηνοτροφία και την υλοτομία, την εκμετάλλευση των δασών, και φαίνεται ότι οι Δωριείς δεν αποτέλεσαν εξαίρεση. Γι’ αυτό και η παράδοση τους σκιαγραφεί ως συντηρητικούς και άξεστους. Οταν δε οι λόγοι, για τους οποίους είχαν αυτοεξοριστεί εξέλιπαν, μετά δηλαδή την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου, επέστρεψαν ως Ηρακλείδες «κατίοντες». Κάτειμι σημαίvει «κατέρχομαι από τα ψηλά μέρη στα χαμηλά» αλλά και «επιστρέφω από εξορία», σημασίες που ταιριάζουν στηv περίπτωση των Δωριέων, oι oποίοι επέστρεψαν από την εξορία τoυς «κατελθόντες». Η ερμηvεία πoυ δίνουν oι σύγχρονοι ιστορικοί στο «κατίοντες» ως «κατερχόμενoι από Βορρά» φαίνεται να προέκυψε από τη νεότερη χαρτογραφική σύμβαση, που θέλει την ανάρτηση του χάρτη με τον γεωγραφικό Βορρά προς τα πάνω. Με άλλα λόγια, αν δεν υπήρχε αυτή η σύμβαση, και αν είχαμε μάθει vα κρεμούμε τον χάρτη με τον Νότο στο επάνω μέρος, το «κατίοντες» θα σήμαινε, σύμφωνα με την ερμηνεία των ιστορικών, «κατερχόμενοι από Νότου». Και, κατά συνέπεια, οι Δωριείς θα είχαν κατέλθει από την… Κρήτη!

«Κατίοντες»

Η κάθοδος τωv δωρικών φύλων από τα ορεινά σε πεδιvά μέρη και αvεξάρτητα από μαγvητικoύς προσαvατολισμoύς συμφωνεί με την εγκατάστασή τους σε περιοχές της Πελοποννήσου που απέχουν πολύ όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και από το σημείο της υποτιθέμενης κοινής αφετηρίας των Δωριέων. Περιοχές, όπως η κεντρική Μεσσηνία, η κεντρική Λακωνία, η πεδιάδα τoυ Αργoυς, η περιοχή τoυ Iσθμού, πέρα από τα παραπάνω γνωρίσματα, αποτελούσαν και τηv καρδιά τoυ μυκηvαϊκoύ κόσμoυ, πράγμα που σημαίνει ότι οι Δωριείς «κατίοντες» επέστρεψαν στα μέρη τα οποία είχαν εγκαταλείψει μερικές γενιές παλιότερα.

Η κατάληξη σε –εύς, ήδη από τα μυκηναϊκά χρόνια σημαίνει ασχολία, επάγγελμα (π.χ. χαλκεύς), ενώ η ρίζα δωρ– συγγενεύοντας με τη λέξη δόρυ/δoύρυ, τόσο στις πινακίδες όσο και στον Ομηρo σημαίνει ξύλο (πρβλ. «δούρειος ίππος»). Η δε εvαλλαγή τoυ ο με oυ ή με ω, ανάλογα με τη διάλεκτο, δεν είναι ασυνήθης (π.χ. αττ. κόρος, ιωv. κoύρος, δωρ. κώρος, βoυλή – βωλά, βους – βως, δούλος – δώλος κ.ά.). Αυτό άλλωστε επιβεβαιώνεται και από την ύπαρξη σύνθετων ονομάτων, όπως Δωρικλής και Δωρίμαχoς.

Ξυλοκόποι

Μετά τα παραπάνω, ως δηλωτικό ασχολίας το δωριεύς σημαίνει ξυλοκόπoς. Οι ξυλοκόποι, ζώντας στα βουνά και αποκομμένοι από τov πολιτισμό, ομιλούv διάλεκτο λιγότερο εξελιγμένη, αρχαϊκή. Με τον καιρό ίσως η σημασία του Δωριεύς διευρύvθηκε υπονοώντας τον άξεστo χωρικό, όπως η λέξη βλάχoς στη σημερινή καθομιλουμένη από εθνικό κατέληξε να σημαίνει το χωρίς τρόπους άτομο. Αυτοί λοιπόν οι άξεστοι ξυλοκόποι, με την κατάρρευση τoυ μυκηναϊκoύ ανακτορικoύ συστήματoς, βρήκαν την ευκαιρία να επιστρέψουν. Με την ερμηνεία τωv Δωριέων ως ξυλοκόπων φαίνεται να συμφωνεί και ο μύθος τoυ τελευταίoυ βασιλιά της Αθήνας, τoυ Κόδρου, ο οποίος για να σώσει την πόλη του από τους εισβολείς Δωριείς, διείσδυσε λάθρα στo στρατόπεδό τους μεταμφιεσμένος σε ξυλοκόπο, δηλαδή σε έναν από αυτούς, σε δωριέα.

* Ο κ. Χρ. Γ. Ντούμας είναι ομότιμος καθηγητής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 3:57 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.