Φωτογραφία: Το τεχνητό
φράγμα αποβλήτων Baogang, επίσης γνωστό ως τεχνητό φράγμα αποβλήτων
Baotou ή φράγμα Weikuang, στον εξωτερικό δακτύλιο της πόλης Baotou,
περίπου 20 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης από το Wikimedia Commons. Το φράγμα είναι γεμάτο με πολτό αποβλήτων από τα παρακείμενα εργοστάσια διύλισης Σπανίων Γαιών.
Φανταστείτε το εξής: ένας φύλακας στην πύλη ενός εργοστασίου βήχει στο μανίκι του. Το φλέγμα του δεν είναι μία συνηθισμένη σωματική έκκριση – είναι πράσινο και τοξικό. Καλώς ήρθατε στο Μπαοτόου, στην Εσωτερική Μογγολία, στην καρδιά της σινικής αυτοκρατορίας Σπανίων Γαιών.
Σύμφωνα με κινεζικές μελέτες, ο μέσος όρος ζωής στην περιοχή είναι αισθητά χαμηλότερος από τον εθνικό μέσο όρο, κυρίως λόγω της μακροχρόνιας έκθεσης σε ατμοσφαιρικούς ρύπους όπως το διοξείδιο του θείου και το υδροφθορικό οξύ, ένα μίγμα που δίνει στον αέρα την αποπνικτική μυρωδιά «σάπιου αυγού». Οι κάτοικοι αναφέρουν υψηλά ποσοστά αναπνευστικών παθήσεων, δερματικών αλλεργιών και καρκίνων. Ορισμένοι οικισμοί εμφανίζουν τριπλάσια θνησιμότητα από τον κινεζικό μέσο όρο. Επιπλέον, έχουν καταγραφεί αυξημένα περιστατικά τερατογενέσεων και συγγενών ανωμαλιών σε περιοχές κοντά στη «μαύρη λίμνη» αποβλήτων, απ’ όπου ραδιενεργή λάσπη και βαρέα μέταλλα διαρρέουν στο έδαφος και στο νερό. Τα στοιχεία για αυτές τις επιπτώσεις είναι προσβάσιμα αλλά «αντιδημοφιλή» γεγονός που, σε συνδυασμό με την γεωστρατηγική αξία των Σπανίων Γαιών, εντείνει τη δηλητηριώδη πραγματικότητα που βιώνουν οι κάτοικοι του Μπαοτόου.
Η Κίνα επεξεργάζεται περίπου το 90% της παγκόσμιας παραγωγής Σπανίων Γαιών και εξορύσσει περίπου το 70%. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμα και στην περίπτωση που η ανεπεξέργαστη πρώτη ύλη προέρχεται από άλλες χώρες, η τελική επεξεργασία — δλδ. ο καθαρισμός, ο διαχωρισμός και η μετατροπή της σε χρησιμοποιήσιμα υλικά — γίνεται σχεδόν αποκλειστικά στην Κίνα. Αυτή η παραγωγική κυριαρχία της προσδίδει τεράστια γεωπολιτική επιρροή, στο μέτρο που οι Σπάνιες Γαίες είναι απολύτως απαραίτητες για το σύνολο σχεδόν της σύγχρονης τεχνολογίας.
Με τον όρο «Σπάνιες Γαίες» εννοούμε 17 στοιχεία, άμεσα συνδεδεμένα με τον πολιτισμό μας: Από την οθόνη που κοιτάτε αυτή τη στιγμή και τις μπαταρίες λιθίου, μέχρι τα συστήματα καθοδήγησης πυραύλων και την τεχνολογία που υποστηρίζει την ενεργειακή «πράσινη» μετάβαση (πιό αναλυτικά στο τέλος του κειμένου).
Παρότι δεν είναι όλες τους τόσο «σπάνιες» όσο υποδηλώνει το όνομά τους, η εξόρυξη και – κυρίως – η επεξεργασία των Σπανίων Γαιών είναι οι συντελεστές μίας περιβαλλοντολογικής φρίκης που ελάχιστα αντιλαμβανόμαστε:
Το Μπαοτόου μοιάζει περισσότερο με σκηνικό ταινίας «μετά την καταστροφή» παρά με περιοχή όπου δραστηριοποιούνται άνθρωποι: Το νερό στην τεράστια λίμνη αποβλήτων Baogang – με επιφάνεια περίπου 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων – είναι τόσο τοξικό, που ανταγωνίζεται το οξύ μπαταριών: Κάθε χρόνο, 70.000 τόνοι ραδιενεργών καταλοίπων — θόριου, ουράνιου και βαρέων μέταλλων — καταλήγουν εκεί, χωρίς καμία ουσιαστική επεξεργασία. Η λίμνη δεν διαθέτει κάν προστατευτική επένδυση liner – ένα συνθετικό φράγμα που τοποθετείται στον πυθμένα και τα τοιχώματα μιας λίμνης αποβλήτων ή μίας χωματερής για να αποτρέψει κατά το δυνατόν τη διαρροή τοξικών υγρών στο υπέδαφος και στους υδροφόρους ορίζοντες. Όσοι αγρότες έχουν απομείνει στην ευρύτερη περιοχή ποτίζουν με νερό που περιέχει αρσενικό σε συγκεντρώσεις εώς και 180 φορές μεγαλύτερες από τα όρια που έχει θέσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Το «παράδοξο» – δλδ. η ακραία υποκρισία – είναι ότι η «πράσινη επανάσταση» της Δύσης γεννήθηκε μέσα σε μία φονική λάσπη που περιτριγυρίζεται από τοξικά νέφη κάπου στην κινεζική επικράτεια: Κάθε ανεμογεννήτρια στα καμένα δάση της Ελλάδας, κάθε συσκευή λέιζερ, κάθε οπτική ίνα που σας παρέχει ταχεία σύνδεση στο ιντερνέτ εμπεριέχει ένα κομμάτι αυτής της σινικής δυστοπίας. Και όσο ο «δυτικός» κόσμος στρέφεται προς την απεξάρτηση από την Κίνα, το ερώτημα που διαμορφώνεται είναι ξεκάθαρο: Θα αναλάβει η συλλογική Δύση το μέρος αυτού του κόστους που της αναλογεί; Θα επιλέξει την γεωπολιτική ισχύ που προσφέρει η αυτονομία των Σπανίων Γαιών, ή την (όποια) διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντός της – εις βάρος του Κινεζικού; Ή μήπως, θα «αναλάβει» αυτή την περιβαλλοντολογική καταστροφή μόνο και μόνο για να την «εξάγει» σε εθελόδουλα ή σε απολύτως εξαρτώμενα κρατίδια ανά τον κόσμο;
Ακολουθούν μερικά δεδομένα:
Με όρους διοξειδίου του άνθρακα, η Κίνα παραμένει ο μεγαλύτερος εκπομπέας στον κόσμο, με εκτιμώμενες ετήσιες εκπομπές περίπου 14,1 δισεκατομμύρια τόνους CO₂, που αντιστοιχούν σε περίπου 25–27% των παγκόσμιων εκπομπών. Οι εξαγωγές Σπανίων Γαιών της Κίνας αποφέρουν περίπου 7–8 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ανάλογα με τις τιμές της αγοράς και τις ρυθμίσεις εξαγωγών. Η επεξεργασία Σπανίων Γαιών συμβάλλει περίπου 14–16 εκατομμύρια τόνους CO₂ ετησίως, δηλαδή περίπου 0,1–0,13% των συνολικών εκπομπών της χώρας — ποσοστό υπερδιπλάσιο σε σχέση με την συμβολή της στο Κινεζικό ΑΕΠ (18,74 τρισεκατομμύρια δολάρια σε ονομαστικούς όρους η εκτίμηση για το 2025).
Τα μεγαλύτερα αποθέματα Σπανίων Γαιών ανά χώρα εκτιμώνται ως εξής (σε παρένθεση το ποσοστό επί των περίπου 90 εκατ. τόνων των εκτιμώμενων παγκόσμιων αποθεμάτων):
Κίνα: 44 εκατ. τόνοι (48,3%)
Βραζιλία: 21 εκατ. τόνοι (23,1%)
Ινδία: 6,9 εκατ. τόνοι (7,6%)
Αυστραλία: 5,7 εκατ. τόνοι (6,3%)
Ρωσσία: 3,8 εκατ. τόνοι (4,2%)
Βιετνάμ: 3,5 εκατ. τόνοι (3,9%)
ΗΠΑ: 1,9 εκατ. τόνοι (2,1%)
Οι αριθμοί αφορούν σε διαπιστωμένα εκμεταλλεύσιμα αποθέματα, όχι σε απλές γεωλογικές εκτιμήσεις. Άρα, η Κίνα παραμένει μακράν η κυρίαρχη δύναμη, όχι μόνο στην επεξεργασία, αλλά και στο επίπεδο των διαπιστωμένων ορυκτών αποθεμάτων. Και, παρ΄ ότι η εξόρυξη έχει αρχίσει να διαφοροποιείται (κυρίως σε ΗΠΑ, Αυστραλία και Βραζιλία), η επεξεργασία παραμένει σχεδόν μονοπωλιακά κινεζική, λόγω τεχνογνωσίας, υφισταμένων υποδομών, εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού και χαμηλού κόστους.
Η ανακύκλωση ανακτά σήμερα λιγότερο από το 1% των Σπανίων Γαιών. Σημαντικές ανακαλύψεις όπως η ανακύκλωση μαγνητών δίνουν κάποιες ελπίδες αλλά η εμπορική τους εφαρμογή απέχει ακόμη χρόνια. Μέχρι τότε, κάθε Tesla και κάθε ηλεκτρικό Volkswagen που κυκλοφορεί, κάθε νέο iPhone και κάθε προηγμένη συσκευή ιατρικής απεικόνισης, τροφοδοτεί την τοξική λίμνη του Μπαοτόου.
Σημείωση: Βασικές χρήσεις Σπάνιων Γαιών:
Λανθάνιο (La): Καταλύτες σε αυτοκίνητα, γυαλιά υψηλής αντοχής, μπαταρίες νικελίου-υδριδίου
Κηρύιο (Ce): Καθαριστικά γυαλιών, καταλύτες, λειαντικά, οθόνες.
Πρασεοδύμιο (Pr): Μαγνήτες, λέιζερ, χρωστικές για γυαλιά και κεραμικά.
Νεοδύμιο (Nd): Ισχυροί μαγνήτες για ανεμογεννήτριες, ηλεκτρικά οχήματα, σκληρούς δίσκους.
Προμήθειο (Pm): Ραδιενεργό, χρησιμοποιείται σε πυρηνικές μπαταρίες (σπάνια).
Σαμάριο (Sm): Μαγνήτες υψηλής θερμοκρασίας, αποροφητές νετρονίων σε πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Ευρώπιο (Eu): Φωταυγείς οθόνες, λάμπες φθορισμού, λέιζερ.
Γαδολίνιο (Gd): Μέσο αντίθεσης σε MRI, θεραπείες καρκίνου, μαγνήτες, πυρηνική τεχνολογία.
Τέρβιο (Tb): Οθόνες, μαγνήτες, λέιζερ.
Δυσπρόσιο (Dy): Μαγνήτες ανθεκτικοί στη θερμότητα, πυρηνικοί αντιδραστήρες.
Όλμιο (Ho): Λέιζερ, μαγνήτες.
Έρβιο (Er): Οπτικές ίνες, λέιζερ, χρωστικές.
Θούλιο (Tm): Φωταυγείς πηγές, λέιζερ.
Υτέρβιο (Yb): Λέιζερ, ηλιακά πάνελ, πυρηνικά.
Λουτέτσιο (Lu): Ιατρική απεικόνιση PET, καταλύτες.
Ύττριο (Y): Οθόνες LED, κεραμικά, κράματα αλουμινίου για αεροναυπηγική.
Σκάνδιο (Sc): Ενίσχυση κραμάτων αλουμινίου, αθλητικός εξοπλισμός, φωτισμός.
Το Γάλλιο και το Γερμάνιο, αντικείμενα πρόσφατης εγχώριας επιχειρηματικής δραστηριότητας, δεν ανήκουν στις Σπάνιες Γαίες, παρά τις φανφάρες των πανάσχετων εγχώριων «δημοσιογράφων». Θεωρούνται, ωστόσο, «κρίσιμα υλικά» λόγω της στρατηγικής σημασίας τους και της περιορισμένης προσφοράς τους.
Πηγές
Πετροβούβαλος/Αβέρωφ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου