22 Ιουνίου 2025

Η τελευταία Αγία Σοφία του ελληνισμού. Τσιμεντώθηκε, αλλοιώθηκε, αλλά δεν ξεχάστηκε

 
Ήταν το ιερότερο σημείο της Τραπεζούντας. Εκεί όπου στέφονταν αυτοκράτορες, ενταφιάζονταν βασιλιάδες, ψιθύριζαν προσευχές μοναχοί κατά τη διάρκεια πολιορκιών. Ο ναός της Παναγίας Χρυσοκεφάλου υπήρξε η τελευταία Αγία Σοφία του ελληνισμού. Η εκκλησία των Μεγάλων Κομνηνών. Ο ναός που ενσάρκωσε την πίστη, την πολιτική και την πνοή ενός αυτοκρατορικού κόσμου που χάθηκε. 
 
Το όνομά της λένε πως το πήρε από μια επιχρυσωμένη εικόνα της Θεοτόκου, ενώ άλλοι από χάλκινες επίχρυσες πλάκες που κάλυπταν τη στέγη. Κάποτε τη φώναζαν «μεγάλη εκκλησία». Ήταν ο ναός των στέψεων, των τάφων, των διακηρύξεων. Ο Ανδρόνικος Α΄ Γίδων πέρασε εκεί τη νύχτα της μεγάλης πολιορκίας του 1223, προσευχόμενος να σωθεί η πόλη. Το πρωί, νίκησε. Και γύρισε στον ναό για να χαρίσει στην Παναγία πολύτιμους λίθους, μαργαριτάρια και ένα Ευαγγέλιο από τα λάφυρα. 
 
Στην Παναγία Χρυσοκέφαλο τάφηκαν τουλάχιστον τέσσερις αυτοκράτορες, ανάμεσά τους ο Αλέξιος Δ΄ και η σύζυγός του Θεοδώρα. Εκεί βρίσκεται και ο τάφος του ιδρυτή της Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους. Ήταν το σημείο όπου ο Ιωάννης Γ΄ Μέγας Κομνηνός στέφθηκε αυτοκράτορας το 1342. Ήταν κάτι περισσότερο από εκκλησία: ήταν το κέντρο της αυτοκρατορικής μνήμης ενός ολόκληρου έθνους. 
 
Όμως η ιστορία γύρισε. Μετά την άλωση της Τραπεζούντας το 1461, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί. Οι τάφοι καλύφθηκαν, οι ψηφιδωτές παραστάσεις ασβεστώθηκαν, και προστέθηκε μιχράμπ στο Ιερό. Το 1918, καταστράφηκε ακόμη και ο τάφος του ίδιου του Αλεξίου Δ΄. Από τα μαρμάρινα μαυσωλεία και τους λαμπρούς τάφους που περιγράφουν οι πηγές, δεν σώζεται απολύτως τίποτα. 
 
Στα νεότερα χρόνια, συνέβη το πιο βάρβαρο πλήγμα: το βυζαντινό μαρμαροθετημένο δάπεδο σκεπάστηκε με τσιμέντο. Ήταν η ανακαίνιση του 1988. Η Παναγία Χρυσοκέφαλος, που κάποτε είχε δάπεδο από ροδάκες, ψηφιδωτά στο Ιερό και κίονες από αρχαιότερους ναούς, έγινε ένα ανώνυμο μνημείο κάτω από στρώσεις απόθεσης. 
 
Η τελευταία ανακαίνιση, μεταξύ 2015 και 2017, αφαίρεσε τουλάχιστον το εξωτερικό κονίαμα και ανέδειξε τη λιθοδομή του ναού. Κάποια ψηφιδωτά που αποκαλύφθηκαν στο πάτωμα καλύφθηκαν με προστατευτικό γυαλί, και η ζώνη προσευχής μετακινήθηκε ώστε να είναι ορατά. Όμως ο ναός αποδόθηκε ξανά στη μουσουλμανική λατρεία. Σήμερα ονομάζεται Ortahisar Fatih Camii. 
 
Η Παναγία Χρυσοκέφαλος είναι το τελευταίο σύμβολο ενός κόσμου που ξεχάστηκε πριν τελειώσει. Μια μικρή Αγία Σοφία που δεν βρίσκεται στην Πόλη αλλά στα βάθη του Πόντου. Τσιμεντώθηκε, καλύφθηκε, αλλοιώθηκε. Αλλά δεν ξεχάστηκε. Όχι όσο κάποιοι θυμούνται τι σημαίνει ναός, ιστορία, ταφικό μνημείο και μνήμη ενός ολόκληρου πολιτισμού.
 



Share
Posted by ΘΑΝΟΣ ΚΟΥΚ at 1:00 μ.μ.
Κατηγορία Θέματος , , , ,

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.