ΠΡΟΟΙΜΙΟ:
Πλήρης σύγχυση και απαξίωση επικρατεί στη σημερινή μαζική κοινωνία μας για την υπέροχη έννοια του καθήκοντος. Απόλυτα φυσιολογικό, καθόσον το καθήκον έρχεται, συνήθως, σε σύγκρουση με το εξίσου σημαντικό αγαθό, την ατομική ελευθερία.
Το σέβεσθαι το άτομο και την ελεύθερη βούλησή του θεωρούνται υπέρτατες αξίες των καιρών μας. Χωρίς, όμως την αξία του εκτελείν το καθήκον καταρρέει η κοινωνική τάξη, γιατί καταλύονται βασικές αξίες του κοινωνικού ιστού και προκαλείται χάος και αγωνία.
Υπάρχει άραγε δυνατότητα προσέγγισης αυτών των συγκρουόμενων αγαθών!
ΕΙΣΑΓΩΓΗ:
Καθήκον είναι η ηθικής υφής υποχρέωση για το τι πρέπει να κάνει κάποιος. Υποχρέωση, που πηγάζει από τη συνείδηση, τη θρησκεία, την κοινωνία, την πολιτεία, το νόμο…
Αυτό που αρμόζει, το δέον, το πρέπον. Ό,τι απορρέει από τη θέση του ανθρώπου στον Κόσμο.
Το καθήκον είναι αγαθό, γιατί σε αυτό πραγματώνονται σημαντικές αξίες του κοινού βίου, όπως η εμπιστοσύνη, η αξιοπρέπεια, ο σεβασμός, η ανοχή, η αλληλεγγύη, η αγάπη κλπ.
Το εκτελείν το καθήκον συνιστά αξία, ως στοιχείο ανθρωπινότητας, καθόσον μετουσιώνει το άτομο σε υποκείμενο και πρόσωπο.
Η δύναμη που αναδύεται από την τήρηση ως γνώμονα την εκτέλεση του καθήκοντος, συνιστά πρώτιστη ηθική αρετή, καθόσον καθιστά τον άνθρωπο υπεύθυνο έναντι του εαυτού του, της οικογενείας του και του ανθρώπινου γένους. Η ανάληψη της ευθύνης συνιστά την ύπατη αρετή.
ΗΘΙΚΟΤΗΤΑ- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ- ΚΑΘΗΚΟΝ.
Σήμερα γίνονται δεκτές από τη φιλοσοφία δυο βασικοί τύποι ηθικής:
-
Η ηθική με βάση τον όρο «δέον» [πρέπον], που ονομάζεται «δεοντολογική», που συστηματοποιήθηκε, κατά βάση, από τον Καντ και σύμφωνα με την οποία θεωρείται ηθικά ορθή μία πράξη, όταν εκτελείται αποκλειστικά από καθήκον.
-
Η «τελεολογική» ηθική, με βασικό όρο το «τέλος [σκοπός]. Ο Αριστοτέλης είναι ο θεμελιωτής των τελεολογικών[τελειοποιητικών] ηθικών, ως «ηθικές του καλού και της αρετής». Σύμφωνα με την θεωρία αυτή υφίσταται ένα καθορισμένο καλό[πχ το «ευ ζην»] και η ηθική πράξη αφορά στην πραγμάτωσή του.
Κατά τη δεοντολογική ηθική ο Λόγος επιτάσσει
το εκτελεστέο αίτημα, ως ηθική υποχρέωση. Χαρακτηρίζεται από αντικειμενικότητα
και ετερονομία, όπως και από ένα «θυσιαστικό» πνεύμα. Ο ίδιος ο
Καντ θεωρεί, ότι το καθήκον δεν αποτελεί «ευχάριστη υπόθεση και πολλές φορές
αντιβαίνει στις κλίσεις μας και στις επιθυμίες». Είναι «αναγκαιότητα, η οποία
προκύπτει από σεβασμό στον ηθικό νόμο», ανεξάρτητα από συναισθήματα, κλίσεις και
περιστάσεις.
Ως νομοθετική έννοια εκφράζεται, με τη μορφή κατηγορικής [όχι υποθετικής] προσταγής, που περιλαμβάνει «το αξίωμα του καθήκοντος», την υποχρέωση δηλαδή να πράττουμε ως έλλογα όντα, δηλαδή, ως καθολικοί νομοθέτες πχ: δρω ώστε «να μπορώ επίσης να θέλω ο δικός μου γνώμονας να γίνει καθολικός νόμος».
Πράξη σύμφωνα με το καθήκον και χάριν του καθήκοντος.
Μια καθαρή, «μη εμπειρική» ηθική σε μορφή καθηκόντων έναντι του εαυτού μας αφενός, όπως διατήρηση της ζωής, της τελειοποίησης … και αφετέρου έναντι των άλλων, όπως η αγάπη, η αναγνώριση, αγαθοεργία, η συμπάθεια, ο σεβασμός, η φιλία κλπ.
Η εκτέλεση του καθήκοντος δεν θεωρείται, ως ετερονομία, αλλά ως εμπειρία της ελευθερίας, καθόσον έχει γίνει αποδεκτός ο καθολικός γνώμονας ηθικότητας, που επιβάλλεται από το Λόγο και είναι «άμεσα συνυφασμένος με τη συνείδηση της ύπαρξής μας».
Η αντίληψη περί καθήκοντος του Καντ περιβάλλεται, εν πολλοίς, από μια «θρησκευτική αίσθηση». [ΣΣ: Μάλλον ανήκει σε μια μεταβατική περίοδο από τη θεολογική εποχή στη σύγχρονη εποχή που είναι χειραφετημένη από κάθε θεμελίωση σε έναν θεϊκό νόμο].
Η ευλαβική χροιά του καθήκοντος είναι έντονη: «Καθήκον! Ω μέγα θαυμαστό όνομα…».
« Δύο πράγματα γεμίζουν πάντοτε τον νου μου με διαρκώς αναγεννώμενο θαυμασμό και ευλάβεια: Ο έναστρος ουρανός από πάνω μου και ο ηθικός νόμος μέσα μου».
Με το «ξεμάγεμα του Κόσμου» και την προσπάθεια χειραφέτησης από τη Θεϊκή Πρόνοια, ο Άνθρωπος θέλησε να αναλάβει προσωπικά ο ίδιος τα ηνία, και όχι μόνον, επί της Γης. Η ιεραρχική τάξη με τους κανόνες ετερονομίας και με τις άκαμπτες κάθετες δομές εξουσίας αμφισβητήθηκε και άρχισε η σταδιακή ανάδειξη, ως αξία, του ατόμου.
Αρχικά και επειδή δεν ήταν δυνατόν να νοηθεί ένας Κόσμος με τυχαία κανονικότητα επικράτησε μια κοσμοεικόνα σύνθετης εναρμόνισης, που εξέφραζε κατά βάση το αστικό πνεύμα. Μια ποικιλία διαφορετικών πραγμάτων και δυνάμεων, που αν ιδωθούν μεμονωμένα μπορούν να βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Στο σύνολο όμως συνιστούν ένα αρμονικό και νομοτελειακό Όλο, στους κόλπους του οποίου οι τριβές και οι συγκρούσεις αίρονται κατά τις επιταγές υπέρτερων έλλογων σκοπών. Το μέρος υπάρχει εντός του Όλου και εκπληρώνει τον προορισμό του συμβάλλοντας στην αρμονική τελειότητα του Όλου, όχι, όμως, αρνούμενο, αλλά εκδιπλώνοντας τη δική του ατομικότητα.
Η αρμονία θεωρήθηκε τότε, ως ύψιστη αξία, με μεγαλύτερο εχθρό της το χάος. Αναζητήθηκε η ισορροπία του μέτρου και της χρυσής αναλογίας [τομής]. Κύριο στοιχείο δόμησης είναι το πρόσωπο, όπως αναπτύσσεται το άτομο μέσω της σφαιρικής προσωπικής και κοινωνικής παιδείας.
Η φάση της αρμονίας ξεπεράσθηκε γρήγορα και σε κάποιες χώρες[ όπως στη δική μας], μάλλον δεν εφαρμόσθηκε καθόλου. Η αξία του εκτελείν το καθήκον σταδιακά αμφισβητήθηκε, υπό την πίεση των απαιτήσεων του ατομικισμού.
Μετά τη δεκαετία του 1960 η ηθική του καθήκοντος θεωρήθηκε, ως «ακρωτηριαστική» και «θυσιαστική» και επικράτησε το ιδεώδες του σεβασμού των διαφορών και των ατομικών ελευθεριών. Το άτομο «ιεροποιήθηκε», σε απόλυτο βαθμό.
Φθάνοντας, μάλιστα, στα άκρα, ως κύριο αγαθό θεωρείται η πλήρης χειραφέτηση του ατόμου.
Η υποταγή σε κανόνες και αξίες θεωρείται, ως… ασύμβατη έννοια.
Ο νεωτερικός δημοκρατικός πολιτισμός αντικαθιστά τις διάφορες παραλλαγές της αρχής της ετερονομίας με την πολιτισμική αρχή της αυτονομίας.
ΤΟ ΙΔΕΩΔΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ.
Στη μαζική σημερινή κοινωνία μας κυριαρχεί το άτομο και επικρατεί ένα πλούσιο χρώμα ατομικής ελευθερίας. Η ανθρωπινότητα[ η αξία του ανθρώπου] θεωρείται η βασική πηγή των ηθικών νόμων, απόπου αναδύεται το ιδεώδες της αυτονομίας.
Ο άνθρωπος διαθέτει διπλή ικανότητα:
Ως νομοθετική έννοια εκφράζεται, με τη μορφή κατηγορικής [όχι υποθετικής] προσταγής, που περιλαμβάνει «το αξίωμα του καθήκοντος», την υποχρέωση δηλαδή να πράττουμε ως έλλογα όντα, δηλαδή, ως καθολικοί νομοθέτες πχ: δρω ώστε «να μπορώ επίσης να θέλω ο δικός μου γνώμονας να γίνει καθολικός νόμος».
Πράξη σύμφωνα με το καθήκον και χάριν του καθήκοντος.
Μια καθαρή, «μη εμπειρική» ηθική σε μορφή καθηκόντων έναντι του εαυτού μας αφενός, όπως διατήρηση της ζωής, της τελειοποίησης … και αφετέρου έναντι των άλλων, όπως η αγάπη, η αναγνώριση, αγαθοεργία, η συμπάθεια, ο σεβασμός, η φιλία κλπ.
Η εκτέλεση του καθήκοντος δεν θεωρείται, ως ετερονομία, αλλά ως εμπειρία της ελευθερίας, καθόσον έχει γίνει αποδεκτός ο καθολικός γνώμονας ηθικότητας, που επιβάλλεται από το Λόγο και είναι «άμεσα συνυφασμένος με τη συνείδηση της ύπαρξής μας».
Η αντίληψη περί καθήκοντος του Καντ περιβάλλεται, εν πολλοίς, από μια «θρησκευτική αίσθηση». [ΣΣ: Μάλλον ανήκει σε μια μεταβατική περίοδο από τη θεολογική εποχή στη σύγχρονη εποχή που είναι χειραφετημένη από κάθε θεμελίωση σε έναν θεϊκό νόμο].
Η ευλαβική χροιά του καθήκοντος είναι έντονη: «Καθήκον! Ω μέγα θαυμαστό όνομα…».
« Δύο πράγματα γεμίζουν πάντοτε τον νου μου με διαρκώς αναγεννώμενο θαυμασμό και ευλάβεια: Ο έναστρος ουρανός από πάνω μου και ο ηθικός νόμος μέσα μου».
Με το «ξεμάγεμα του Κόσμου» και την προσπάθεια χειραφέτησης από τη Θεϊκή Πρόνοια, ο Άνθρωπος θέλησε να αναλάβει προσωπικά ο ίδιος τα ηνία, και όχι μόνον, επί της Γης. Η ιεραρχική τάξη με τους κανόνες ετερονομίας και με τις άκαμπτες κάθετες δομές εξουσίας αμφισβητήθηκε και άρχισε η σταδιακή ανάδειξη, ως αξία, του ατόμου.
Αρχικά και επειδή δεν ήταν δυνατόν να νοηθεί ένας Κόσμος με τυχαία κανονικότητα επικράτησε μια κοσμοεικόνα σύνθετης εναρμόνισης, που εξέφραζε κατά βάση το αστικό πνεύμα. Μια ποικιλία διαφορετικών πραγμάτων και δυνάμεων, που αν ιδωθούν μεμονωμένα μπορούν να βρίσκονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Στο σύνολο όμως συνιστούν ένα αρμονικό και νομοτελειακό Όλο, στους κόλπους του οποίου οι τριβές και οι συγκρούσεις αίρονται κατά τις επιταγές υπέρτερων έλλογων σκοπών. Το μέρος υπάρχει εντός του Όλου και εκπληρώνει τον προορισμό του συμβάλλοντας στην αρμονική τελειότητα του Όλου, όχι, όμως, αρνούμενο, αλλά εκδιπλώνοντας τη δική του ατομικότητα.
Η αρμονία θεωρήθηκε τότε, ως ύψιστη αξία, με μεγαλύτερο εχθρό της το χάος. Αναζητήθηκε η ισορροπία του μέτρου και της χρυσής αναλογίας [τομής]. Κύριο στοιχείο δόμησης είναι το πρόσωπο, όπως αναπτύσσεται το άτομο μέσω της σφαιρικής προσωπικής και κοινωνικής παιδείας.
Η φάση της αρμονίας ξεπεράσθηκε γρήγορα και σε κάποιες χώρες[ όπως στη δική μας], μάλλον δεν εφαρμόσθηκε καθόλου. Η αξία του εκτελείν το καθήκον σταδιακά αμφισβητήθηκε, υπό την πίεση των απαιτήσεων του ατομικισμού.
Μετά τη δεκαετία του 1960 η ηθική του καθήκοντος θεωρήθηκε, ως «ακρωτηριαστική» και «θυσιαστική» και επικράτησε το ιδεώδες του σεβασμού των διαφορών και των ατομικών ελευθεριών. Το άτομο «ιεροποιήθηκε», σε απόλυτο βαθμό.
Φθάνοντας, μάλιστα, στα άκρα, ως κύριο αγαθό θεωρείται η πλήρης χειραφέτηση του ατόμου.
Η υποταγή σε κανόνες και αξίες θεωρείται, ως… ασύμβατη έννοια.
Ο νεωτερικός δημοκρατικός πολιτισμός αντικαθιστά τις διάφορες παραλλαγές της αρχής της ετερονομίας με την πολιτισμική αρχή της αυτονομίας.
ΤΟ ΙΔΕΩΔΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ.
Στη μαζική σημερινή κοινωνία μας κυριαρχεί το άτομο και επικρατεί ένα πλούσιο χρώμα ατομικής ελευθερίας. Η ανθρωπινότητα[ η αξία του ανθρώπου] θεωρείται η βασική πηγή των ηθικών νόμων, απόπου αναδύεται το ιδεώδες της αυτονομίας.
Ο άνθρωπος διαθέτει διπλή ικανότητα:
-
Να έχει συνείδηση του εαυτού του[δηλαδή να αναστοχάζεται] και
-
Να θεμελιώνει το «πεπρωμένο» του[δηλαδή να έχει ελευθερία για αυτοθεμελίωση].
Από την αυτοθεμελίωση αναδύεται η ιδέα της
ελευθερίας, που σημαίνει ότι ο ίδιος ο άνθρωπος θεμελιώνει τους δικούς
του νόμους στους οποίους υπακούει.
Η ανθρώπινη βούληση, η οποία θέτει τον νόμο
της συνιστά και την πηγή καθήκοντος.
Αυτή είναι η ουσία της αυτονομίας.
Αυτή είναι η ουσία της αυτονομίας.
Η αυτονομία είναι μια ενδιάμεση συνθήκη μεταξύ της
[αρχαϊκής] καθυπόταξης και της ανεξαρτησίας. Εάν εφαρμοστεί η
καθυπόταξη «νεκρώνεται» το πρόσωπο[καθίσταται res]. Στη πλήρη ανεξαρτησία, όμως,
καταρρέει η συλλογικότητα, οπότε και πάλι εξαφανίζεται κάθε έννοια ανθρώπινης
προσωπικότητας.
Η σύγχρονη ηθική έχει, ως πρόταγμα την αυτοθεμελίωση. Σε πολιτικό επίπεδο οι κοινωνίες συγκροτούνται με βάση το δικαίωμα της αυτοοργάνωσή τους. Πρόταξη της αυτονομίας με την αποδοχή την ιδέα της υποταγής σε ένα κανόνα, που έχει καταστεί ελεύθερα[νομότυπα] αποδεκτός.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ.
Ζούμε στην εποχή της αυτονομίας, που διαφοροποιείται από την καθυπόταξη και την ανεξαρτησία από τις λεπτές σχέσεις της με αξίες, όπως ατομικότητα, διαφορετικότητα, ισότητα, αξιοπρέπεια και ελευθερία... Η ελευθερία είναι αντιστρόφως ανάλογη της προσωπικής μας ευθύνης, με όρια την καθυπόταξη[αρνητικό] και την ανεξαρτησία[θετικό].
Μια εποχή με λιγότερο «ηρωισμό», αλλά με περισσότερο «έξυπνο εγωισμό», που οφείλει να αυτοπεριορίζεται, ώστε με συνετό επιχειρείν να οδηγείται από τη θυσιαστική ηθική προς μια «ανώδυνη ηθική». Την ηθική του καλώς εννοουμένου συμφέροντος.
Από τον «αφηρημένο ανθρωπισμό» του απρόσωπου καθήκοντος περάσαμε στον εφαρμοσμένο ανθρωπισμό. Προτάσσεται μια νέας μορφής ανθρωπινότητα, καθόσον προκλήθηκε ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στο καθήκον και το συμφέρον. Η ηθική του καθήκοντος, όμως, συνεχίζει να παίζει σπουδαιότατο διορθωτικό και σταθεροποιητικό ρόλο.
Μια «αριστοκρατική» ηθική ανεφάρμοστη πρέπει να αντικατασταθεί από μια ηθική ευθύνης. Απαιτείται μια πλήρης ανασυγκρότηση της ηθικής συνείδησης.
Η σύγχρονη ηθική έχει, ως πρόταγμα την αυτοθεμελίωση. Σε πολιτικό επίπεδο οι κοινωνίες συγκροτούνται με βάση το δικαίωμα της αυτοοργάνωσή τους. Πρόταξη της αυτονομίας με την αποδοχή την ιδέα της υποταγής σε ένα κανόνα, που έχει καταστεί ελεύθερα[νομότυπα] αποδεκτός.
ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ.
Ζούμε στην εποχή της αυτονομίας, που διαφοροποιείται από την καθυπόταξη και την ανεξαρτησία από τις λεπτές σχέσεις της με αξίες, όπως ατομικότητα, διαφορετικότητα, ισότητα, αξιοπρέπεια και ελευθερία... Η ελευθερία είναι αντιστρόφως ανάλογη της προσωπικής μας ευθύνης, με όρια την καθυπόταξη[αρνητικό] και την ανεξαρτησία[θετικό].
Μια εποχή με λιγότερο «ηρωισμό», αλλά με περισσότερο «έξυπνο εγωισμό», που οφείλει να αυτοπεριορίζεται, ώστε με συνετό επιχειρείν να οδηγείται από τη θυσιαστική ηθική προς μια «ανώδυνη ηθική». Την ηθική του καλώς εννοουμένου συμφέροντος.
Από τον «αφηρημένο ανθρωπισμό» του απρόσωπου καθήκοντος περάσαμε στον εφαρμοσμένο ανθρωπισμό. Προτάσσεται μια νέας μορφής ανθρωπινότητα, καθόσον προκλήθηκε ένα αγεφύρωτο χάσμα ανάμεσα στο καθήκον και το συμφέρον. Η ηθική του καθήκοντος, όμως, συνεχίζει να παίζει σπουδαιότατο διορθωτικό και σταθεροποιητικό ρόλο.
Μια «αριστοκρατική» ηθική ανεφάρμοστη πρέπει να αντικατασταθεί από μια ηθική ευθύνης. Απαιτείται μια πλήρης ανασυγκρότηση της ηθικής συνείδησης.
Ο ηθικισμός [ηθικότητα της αγνότητας, με έμφυτη
πρόθεση να δρούμε μόνον από σεβασμό και φόβο στο καθήκον] εκτιμάται, σήμερα, ως
νεκρός. Στη θέση του παρεμβαίνει η επωδή της «ευτυχίας». Μια ηθική χωρίς
«ακρωτηριασμούς» του εαυτού μέσα σε πνεύμα «θυσίας».
Μια αίσθηση της ευθύνης αναζητείται, στα πλαίσια της αμοιβαίας αναγνώρισης των ατομικών δικαιωμάτων. Ήτοι ηθική της συνειδητής ευθύνης, ως πεδίο ανάδυσης του καθήκοντος.
Το καθήκον είναι η υποχρέωση για εκτέλεση του δέοντος. Ενίοτε είναι κάτι το ελάχιστο, αλλά μέγιστης σημασίας, σε ό,τι αφορά την ύπαρξη αρμονίας στις κοινωνικές σχέσεις μας.
Η παράβαση του καθήκοντος προκαλεί κοινωνική βαρβαρότητα. Η κοινωνία μας έχασε τη μορφή αρμονικής σύνθεσης και μετατράπηκε σε μια ανεξέλεγκτη χαοτική μαζική σύνδεση τυχαίων- περιστασιακών σχέσεων. Η Κοινωνία, ως οντότητα, έχει ανάγκη από σταθερά σημεία συνοχής και αυτά είναι εκείνα των καθηκόντων κοινού χαραχτήρα.
Απόλυτα πρότυπα δεν υπάρχουν, αλλά πάντοτε παραμένουν ως ασφαλέστερα παραδείγματα, όσα μας διδάσκουν οι εμπειρίες, όπως καταγράφονται στο καταπίστευμα του Ανθρώπου. Το πολύτιμο δώρο που αναδύεται από όλες τις πηγές του εαυτού μας: Φιλοσοφία, επιστήμη, Θρησκεία, μυθολογία και παράδοση. Αφού βέβαια περάσουν από την κρησάρα του υγιούς ανθρώπινου πνεύματος.
Η αυτονομία μας παρέχει μέγιστο βαθμό ανεξαρτησίας, εξασφαλίζει την ελευθερία στον συνάνθρωπό μας και επιβεβαιώνει το εγώ, ως πρόσωπο και απαράγραπτη αξία.
Η αυτονομία δεν επιβάλλεται με τη βία. Αναδύεται από τη συνείδηση τής ορθά καλλιεργημένης ανθρώπινης προσωπικότητας με αρμονική σύνθεση σκέψης, συναισθήματος και πράξεως.
Βασικές προϋποθέσεις: Κίνητρο για δράση και συναίσθημα ευαρέσκειας.
Το βασικό κίνητρο είναι η πίστη μας σε ένα υγιή κοινό βίο. Το συνυπάρχειν είναι το τρομερό ζητούμενο για την μαζική σημερινή κοινωνία. Ό,τι «κερδίζει» το άτομο με την ψευδαίσθηση της ασύδοτης ανεξαρτησίας του μηδενίζεται από τη φρικτή απομόνωσή του μέσα ένα κόσμο τρόμου και δυστυχίας. Οι πάντες του φταίνε. Μια πραγματική δυστυχία είναι το φρικτό τίμημα παρά τα όσα άλλα αγαθά κατακλύζουν την αγορά. Μια απελπισία απλώνεται γύρω μας, γιατί χάσαμε το διπλανό μας, τον οποίο δεν εμπιστευόμαστε πλέον.
Έγινε και εκείνος ένα μοναχικός τύπος, όπως εμείς μέσα σε μια ασύνδετη και κατά φαντασία μόνον κοινωνία.
Τα συλλογικά αγαθά έχουν εξαφανισθεί. Σε ένα κλίμα ψευδεπίγραφης δημοκρατικής διεκδίκησης αναπτύχθηκε ένα συνονθύλευμα ατομικών πλεονεξιών για επίπλαστα και εφήμερα αγαθά. Ένα πέπλο καταισχύνης απέκρυψε κάθε αγαθή, ειλικρινή και υπεύθυνη πρόθεση. Όλοι στρέφονται έναντι όλων. Δεν υπάρχει, θαρρούμε, καλύτερο παράδειγμα προς αποφυγήν από αυτό που ζούμε στη πολύπαθη Πατρίδα μας ύστερα από μια ψευδαίσθηση ατομικού ευδαιμονισμού. Η Πατρίδα μας έχασε την υπόστασή της. Την κατεδαφίσαμε εμείς μέσα στο παραλήρημα της «ευδαιμονίας μας».
Το αίσθημα ευαρέσκειας αναδύεται από την υγιή αυτονομία. Η αυτονομία είναι ηθική αρετή. Είναι προσαρμογή στις απαιτήσεις των καιρών μας. Ως αρετή σημαίνει ανάβλυση δύναμης, που αναδύεται από την αρμονική σύνθεση επιμέρους αξιών με γνώμονα τη δημιουργία υγιούς Κοινωνίας, στην οποία θα θέλαμε εμείς και τα παιδιά μας να ζήσουμε.
Κάθε αρετή προϋποθέτει κόπο, αλλά τελικά μάς ανταποδίδει ικανοποίηση και ηδονή, γιατί απομακρύνει το άγχος της ανασφάλειας, καθόσον αποκτούμε αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, σιγουριά στις δυνάμεις μας και αισιοδοξία.
Το «ορθό» και το «πρέπον» ήταν, είναι και θα είναι τεράστιας σημασίας ζητούμενα για τον άνθρωπο. Ο απόλυτος Λόγος είναι ασύλληπτος από τον ανθρώπινο νου, ο οποίος εκλαμβάνει, ως ορθό μια ατομική και ελλιπή «αλήθεια». Έτσι θεωρεί ως «ορθό» το άμεσο προσωπικό συμφέρον. Μόνον μια ευρύτερη ισότιμη συμμετοχή προσώπων μπορούν να προσεγγίσει εμμενείς καταστάσεις, που αναδεικνύουν πιο ρεαλιστικά το πρέπον.
Απαιτείται, προσέτι, η τεράστια δύναμη μετατόπισης του πνεύματος από την κατεύθυνση που οδηγούν οι επιθυμίες προς εκείνη που επιβάλλει το «δέον». Δύναμη που αναδύεται από σοφή κρίση, λεπταισθησία και αίσθηση του δικαίου- αγαθού.
Και όλα τούτα είναι θέματα αγωγής και μάλιστα δια βίου ανδραγωγίας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
Το καθήκον θα πρέπει να το δούμε ως μια ανάδυση από την αρμονική σύνθεση των αξιών της ατομικότητας, διαφορετικότητας στα πλαίσια ανθρωπινότητας που δημιουργεί το πρόσωπο, ως φορέα υποκειμενικότητας.
Τα καθήκοντα είναι κρυσταλλώσεις «ιερότητας» και αναδύονται από την αρμονική σύνθεση λόγου, συναισθημάτων και αγαθής προαίρεσης για πράξη. Θεμελιώνονται στην συνείδησή μας και μετουσιώνονται σε πεποιθήσεις. Η συνείδησή μας είναι η πηγή και το λίκνο των καθηκόντων μας.
Είναι προσωπικά μας προτάγματα, αλλά όταν τα καθορίσουμε καθίστανται προσταγές. Τα εκτελούμε όχι από το φόβο της ποινής, αλλά από φιλοτιμία.
Με τη τέλεσή τους εισπράττουμε όχι απλά μια ικανοποίηση και χαρά, αλλά ένα είδος πλήρωσης- λύτρωσης, όμοια με εκείνη, την οποία στην αξία του θρησκεύεσθαι συναντά η ψυχή του ανθρώπου. Τότε αναδύονται οι αξίες της εμπιστοσύνης, της ελπίδας και ανυστερόβουλης αγάπης.
Η αίσθηση της προσωπικής ευθύνης προσδιορισμού και εκτέλεσης των καθηκόντων είναι θέμα της δια βίου ολιστικής παιδείας με βάση την αυτοθεμελίωση και με φάρο το ιστορικό καταπίστευμα που μας κληροδότησε η ανθρώπινη εμπειρία, που στηρίχθηκε στις πλούσιες πηγές ηθικής , που ανακάλυψε ή εμπνεύστηκε το ανθρώπινο πνεύμα.
Μερικά απλά παραδείγματα ίσως μας υποδείξουν ένα τεράστιο εύρος καθηκόντων:
Μια αίσθηση της ευθύνης αναζητείται, στα πλαίσια της αμοιβαίας αναγνώρισης των ατομικών δικαιωμάτων. Ήτοι ηθική της συνειδητής ευθύνης, ως πεδίο ανάδυσης του καθήκοντος.
Το καθήκον είναι η υποχρέωση για εκτέλεση του δέοντος. Ενίοτε είναι κάτι το ελάχιστο, αλλά μέγιστης σημασίας, σε ό,τι αφορά την ύπαρξη αρμονίας στις κοινωνικές σχέσεις μας.
Η παράβαση του καθήκοντος προκαλεί κοινωνική βαρβαρότητα. Η κοινωνία μας έχασε τη μορφή αρμονικής σύνθεσης και μετατράπηκε σε μια ανεξέλεγκτη χαοτική μαζική σύνδεση τυχαίων- περιστασιακών σχέσεων. Η Κοινωνία, ως οντότητα, έχει ανάγκη από σταθερά σημεία συνοχής και αυτά είναι εκείνα των καθηκόντων κοινού χαραχτήρα.
Απόλυτα πρότυπα δεν υπάρχουν, αλλά πάντοτε παραμένουν ως ασφαλέστερα παραδείγματα, όσα μας διδάσκουν οι εμπειρίες, όπως καταγράφονται στο καταπίστευμα του Ανθρώπου. Το πολύτιμο δώρο που αναδύεται από όλες τις πηγές του εαυτού μας: Φιλοσοφία, επιστήμη, Θρησκεία, μυθολογία και παράδοση. Αφού βέβαια περάσουν από την κρησάρα του υγιούς ανθρώπινου πνεύματος.
Η αυτονομία μας παρέχει μέγιστο βαθμό ανεξαρτησίας, εξασφαλίζει την ελευθερία στον συνάνθρωπό μας και επιβεβαιώνει το εγώ, ως πρόσωπο και απαράγραπτη αξία.
Η αυτονομία δεν επιβάλλεται με τη βία. Αναδύεται από τη συνείδηση τής ορθά καλλιεργημένης ανθρώπινης προσωπικότητας με αρμονική σύνθεση σκέψης, συναισθήματος και πράξεως.
Βασικές προϋποθέσεις: Κίνητρο για δράση και συναίσθημα ευαρέσκειας.
Το βασικό κίνητρο είναι η πίστη μας σε ένα υγιή κοινό βίο. Το συνυπάρχειν είναι το τρομερό ζητούμενο για την μαζική σημερινή κοινωνία. Ό,τι «κερδίζει» το άτομο με την ψευδαίσθηση της ασύδοτης ανεξαρτησίας του μηδενίζεται από τη φρικτή απομόνωσή του μέσα ένα κόσμο τρόμου και δυστυχίας. Οι πάντες του φταίνε. Μια πραγματική δυστυχία είναι το φρικτό τίμημα παρά τα όσα άλλα αγαθά κατακλύζουν την αγορά. Μια απελπισία απλώνεται γύρω μας, γιατί χάσαμε το διπλανό μας, τον οποίο δεν εμπιστευόμαστε πλέον.
Έγινε και εκείνος ένα μοναχικός τύπος, όπως εμείς μέσα σε μια ασύνδετη και κατά φαντασία μόνον κοινωνία.
Τα συλλογικά αγαθά έχουν εξαφανισθεί. Σε ένα κλίμα ψευδεπίγραφης δημοκρατικής διεκδίκησης αναπτύχθηκε ένα συνονθύλευμα ατομικών πλεονεξιών για επίπλαστα και εφήμερα αγαθά. Ένα πέπλο καταισχύνης απέκρυψε κάθε αγαθή, ειλικρινή και υπεύθυνη πρόθεση. Όλοι στρέφονται έναντι όλων. Δεν υπάρχει, θαρρούμε, καλύτερο παράδειγμα προς αποφυγήν από αυτό που ζούμε στη πολύπαθη Πατρίδα μας ύστερα από μια ψευδαίσθηση ατομικού ευδαιμονισμού. Η Πατρίδα μας έχασε την υπόστασή της. Την κατεδαφίσαμε εμείς μέσα στο παραλήρημα της «ευδαιμονίας μας».
Το αίσθημα ευαρέσκειας αναδύεται από την υγιή αυτονομία. Η αυτονομία είναι ηθική αρετή. Είναι προσαρμογή στις απαιτήσεις των καιρών μας. Ως αρετή σημαίνει ανάβλυση δύναμης, που αναδύεται από την αρμονική σύνθεση επιμέρους αξιών με γνώμονα τη δημιουργία υγιούς Κοινωνίας, στην οποία θα θέλαμε εμείς και τα παιδιά μας να ζήσουμε.
Κάθε αρετή προϋποθέτει κόπο, αλλά τελικά μάς ανταποδίδει ικανοποίηση και ηδονή, γιατί απομακρύνει το άγχος της ανασφάλειας, καθόσον αποκτούμε αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση, σιγουριά στις δυνάμεις μας και αισιοδοξία.
Το «ορθό» και το «πρέπον» ήταν, είναι και θα είναι τεράστιας σημασίας ζητούμενα για τον άνθρωπο. Ο απόλυτος Λόγος είναι ασύλληπτος από τον ανθρώπινο νου, ο οποίος εκλαμβάνει, ως ορθό μια ατομική και ελλιπή «αλήθεια». Έτσι θεωρεί ως «ορθό» το άμεσο προσωπικό συμφέρον. Μόνον μια ευρύτερη ισότιμη συμμετοχή προσώπων μπορούν να προσεγγίσει εμμενείς καταστάσεις, που αναδεικνύουν πιο ρεαλιστικά το πρέπον.
Απαιτείται, προσέτι, η τεράστια δύναμη μετατόπισης του πνεύματος από την κατεύθυνση που οδηγούν οι επιθυμίες προς εκείνη που επιβάλλει το «δέον». Δύναμη που αναδύεται από σοφή κρίση, λεπταισθησία και αίσθηση του δικαίου- αγαθού.
Και όλα τούτα είναι θέματα αγωγής και μάλιστα δια βίου ανδραγωγίας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.
Το καθήκον θα πρέπει να το δούμε ως μια ανάδυση από την αρμονική σύνθεση των αξιών της ατομικότητας, διαφορετικότητας στα πλαίσια ανθρωπινότητας που δημιουργεί το πρόσωπο, ως φορέα υποκειμενικότητας.
Τα καθήκοντα είναι κρυσταλλώσεις «ιερότητας» και αναδύονται από την αρμονική σύνθεση λόγου, συναισθημάτων και αγαθής προαίρεσης για πράξη. Θεμελιώνονται στην συνείδησή μας και μετουσιώνονται σε πεποιθήσεις. Η συνείδησή μας είναι η πηγή και το λίκνο των καθηκόντων μας.
Είναι προσωπικά μας προτάγματα, αλλά όταν τα καθορίσουμε καθίστανται προσταγές. Τα εκτελούμε όχι από το φόβο της ποινής, αλλά από φιλοτιμία.
Με τη τέλεσή τους εισπράττουμε όχι απλά μια ικανοποίηση και χαρά, αλλά ένα είδος πλήρωσης- λύτρωσης, όμοια με εκείνη, την οποία στην αξία του θρησκεύεσθαι συναντά η ψυχή του ανθρώπου. Τότε αναδύονται οι αξίες της εμπιστοσύνης, της ελπίδας και ανυστερόβουλης αγάπης.
Η αίσθηση της προσωπικής ευθύνης προσδιορισμού και εκτέλεσης των καθηκόντων είναι θέμα της δια βίου ολιστικής παιδείας με βάση την αυτοθεμελίωση και με φάρο το ιστορικό καταπίστευμα που μας κληροδότησε η ανθρώπινη εμπειρία, που στηρίχθηκε στις πλούσιες πηγές ηθικής , που ανακάλυψε ή εμπνεύστηκε το ανθρώπινο πνεύμα.
Μερικά απλά παραδείγματα ίσως μας υποδείξουν ένα τεράστιο εύρος καθηκόντων:
-
Η υπακοή στους νόμους της Δημοκρατίας, εφόσον θέλουμε να ζούμε δημοκρατικά.
-
Ο σεβασμός του προσώπου του άλλου, εφόσον θέλουμε να ζούμε σε μια υγιή Κοινωνία.
-
Ο σεβασμός του περιβάλλοντος, αφού μέσα σε αυτό και από αυτό ζούμε…
-
Η φροντίδα της ακεραιότητας της Πατρίδας, αφού χωρίς αυτή δεν έχει νόημα η ζωή.
-
Και πολλά πιο απλά καθημερινά καθήκοντα προς τον συνάνθρωπό μας που δημιουργούν υγιές κλίμα ανθρώπινης συμβίωσης, χωρίς το οποίο η ζωή είναι αφόρητη…..
ΕΠΙΛΟΓΟΣ, ΩΣ
ΠΡΟΤΑΣΗ.
Στην εποχή μας βασική πηγή ηθικής μας, ως πρόσωπα είναι η αυτονομία, ήτοι εμείς οι ίδιοι καθορίζουμε τις ελάχιστες δεσμεύσεις, ως καθήκοντά μας, για την εξασφάλιση του ύπατου σκοπού, του «ευ ζην», της γενιάς μας και των παιδιών μας.
Το εύκρατο κοινωνικό περιβάλλον αρθρώνεται με βάση τα καθήκοντα με κοινό περιεχόμενο.
Η εκτέλεση των καθηκόντων δεν πρέπει να γίνεται, μόνον, κάτω από την απειλή ποινής, αλλά από δική μας φιλοτιμία, αξιοπρέπεια και καλή πίστη. Τότε νιώθουμε όχι μια απλή ικανοποίηση αλλά μια πληρότητα και λύτρωση, την οποία η εκτέλεση του τάματος στον Άγιο μας προσφέρει.
Δυστυχώς η κουλτούρα της εποχής μας δημιουργεί ένα τελείως αρνητικό κλίμα της αίσθησης του καθήκοντος πλημμυρίζοντας τον νου μας με χείριστα μιμίδια πρότυπων προς αποφυγήν.
Και όμως υπάρχουν λαμπρά παραδείγματα ακόμη!! Ας αναλογισθούμε:
Την πλήρωση, που νιώθει ο γονιός που θυσιάζει κάτι από τη δική του άνεση για το παιδί του.
Την υπερηφάνεια και ευτυχία, που νιώθει ο δάσκαλος για την πρόοδο τού μαθητή του.
Την αγαλλίαση που νιώθουμε, όταν βοηθήσαμε κάποιον που έχει ανάγκη και αγαπάμε …. κοκ.
Η κορυφαία προσωπική μας ολβιότητα αναδύεται από την εκτέλεση του καθήκοντος, που εμείς οι ίδιοι αποφασίσαμε και πιστέψαμε, ως ιερό. Γιατί, απλά, σεβασθήκαμε τον εαυτό μας αναλαμβάνοντας συνειδητά την ευθύνη μας, ως ανθρώπινα πρόσωπα.
Από τη δική μας υπευθυνότητα, ως ύπατη αξία της αυτονομίας, σε συνδυασμό με την αυθεντικότητα[ειλικρίνεια] και την καλή μας πίστη[διάθεση] αναδύεται η συν-υπευθυνότητα του συνανθρώπου μας, η οποία δημιουργεί αρραγείς ανθρώπινες σχέσεις, που μετουσιώνουν την απλή συνύπαρξη σε μια υγιή Δημοκρατική Κοινωνία.
Δημήτρης Μπάκας
Δεκέμβριος 2014
Στην εποχή μας βασική πηγή ηθικής μας, ως πρόσωπα είναι η αυτονομία, ήτοι εμείς οι ίδιοι καθορίζουμε τις ελάχιστες δεσμεύσεις, ως καθήκοντά μας, για την εξασφάλιση του ύπατου σκοπού, του «ευ ζην», της γενιάς μας και των παιδιών μας.
Το εύκρατο κοινωνικό περιβάλλον αρθρώνεται με βάση τα καθήκοντα με κοινό περιεχόμενο.
Η εκτέλεση των καθηκόντων δεν πρέπει να γίνεται, μόνον, κάτω από την απειλή ποινής, αλλά από δική μας φιλοτιμία, αξιοπρέπεια και καλή πίστη. Τότε νιώθουμε όχι μια απλή ικανοποίηση αλλά μια πληρότητα και λύτρωση, την οποία η εκτέλεση του τάματος στον Άγιο μας προσφέρει.
Δυστυχώς η κουλτούρα της εποχής μας δημιουργεί ένα τελείως αρνητικό κλίμα της αίσθησης του καθήκοντος πλημμυρίζοντας τον νου μας με χείριστα μιμίδια πρότυπων προς αποφυγήν.
Και όμως υπάρχουν λαμπρά παραδείγματα ακόμη!! Ας αναλογισθούμε:
Την πλήρωση, που νιώθει ο γονιός που θυσιάζει κάτι από τη δική του άνεση για το παιδί του.
Την υπερηφάνεια και ευτυχία, που νιώθει ο δάσκαλος για την πρόοδο τού μαθητή του.
Την αγαλλίαση που νιώθουμε, όταν βοηθήσαμε κάποιον που έχει ανάγκη και αγαπάμε …. κοκ.
Η κορυφαία προσωπική μας ολβιότητα αναδύεται από την εκτέλεση του καθήκοντος, που εμείς οι ίδιοι αποφασίσαμε και πιστέψαμε, ως ιερό. Γιατί, απλά, σεβασθήκαμε τον εαυτό μας αναλαμβάνοντας συνειδητά την ευθύνη μας, ως ανθρώπινα πρόσωπα.
Από τη δική μας υπευθυνότητα, ως ύπατη αξία της αυτονομίας, σε συνδυασμό με την αυθεντικότητα[ειλικρίνεια] και την καλή μας πίστη[διάθεση] αναδύεται η συν-υπευθυνότητα του συνανθρώπου μας, η οποία δημιουργεί αρραγείς ανθρώπινες σχέσεις, που μετουσιώνουν την απλή συνύπαρξη σε μια υγιή Δημοκρατική Κοινωνία.
Δημήτρης Μπάκας
Αντ/γος εα Επιτ. Διοικητής ΣΔΑ
Διπλωματούχος Ε.Μ.Π.
Πτυχιούχος Νομικής Παν. Αθηνών
MSc RCDS LONDONΔεκέμβριος 2014
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου