Γιατί οι άνθρωποι φοβούνται τις «15λεπτες πόλεις»;

Διαδηλωτές κατά των 15λεπτων πόλεων και του εμβολιασμού Covid-19 στο Λιντς, 11 Φεβρουαρίου 2023. © Martin Pope / SOPA Images / LightRocket μέσω Getty Images

 

Γράφει ο Robert Bridge 

 

Η νέα δημοφιλής ιδέα του να έχετε όλα όσα χρειάζεστε σε κοντινή απόσταση θεωρείται από ορισμένους ως ένα βήμα προς τον απόλυτο έλεγχο.

 

Σε μια προσπάθεια να γίνουν οι πόλεις πιο φιλικές προς το χρήστη και το περιβάλλον, οι πολεοδόμοι παρουσίασαν την «πόλη των 15 λεπτών», η οποία ελπίζει να κρατήσει τους κατοίκους κοντά στο σπίτι τους για να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή. Θα ανοίξει όμως αυτό το σχέδιο την πόρτα σε μεγαλύτερους περιορισμούς;  

 

Περισσότεροι από 2.000 διαδηλωτές βγήκαν στους δρόμους της Οξφόρδης της Αγγλίας νωρίτερα αυτό το μήνα για να εκφράσουν την εχθρότητά τους στην αμφιλεγόμενη ιδέα της πόλης των 15 λεπτών, η οποία έχει ήδη παρουσιαστεί αθόρυβα σε πολλές μεγάλες πόλεις, όπως η Βαρκελώνη, η Μελβούρνη, το Παρίσι και το Μιλάνο.  

 

Με επίκεντρο το έργο του γαλλοκολομβιανού πολεοδόμου Carlos Moreno, οι πόλεις των 15 λεπτών σχεδιάζονται έτσι ώστε οι ανθρώπινες ανάγκες και υπηρεσίες, όπως τα ψώνια, η εργασία, η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη, να είναι προσβάσιμες με μια σύντομη βόλτα με το ποδήλατο ή με τα πόδια από την πόρτα του σπιτιού. Μια τέτοια πόλη χωρίζεται σε γειτονιές ή ζώνες και οι κάτοικοι της περιοχής έχουν ελάχιστη έως καθόλου ανάγκη να ταξιδέψουν ποτέ έξω από το άμεσο περιβάλλον τους. Όταν είναι απαραίτητο, οι μετακινήσεις αυτές μπορούν να γίνονται με τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή τους περιφερειακούς δρόμους, διατηρώντας στο ελάχιστο τις βλαβερές εκπομπές των ιδιωτικών αυτοκινήτων στον αέρα της πόλης.  

 

Με την πρώτη ματιά, φαίνεται δύσκολο να διαφωνήσει κανείς με αυτή την πρόταση. Εξάλλου, οι περισσότεροι άνθρωποι κάποια στιγμή έχουν βρεθεί να βρίζουν τα αυτοκίνητα, ίσως και να τα κυνηγούν με σφιγμένη γροθιά (όπως συνήθιζε να κάνει ένας Αυστραλός φίλος μου όταν τα αυτοκίνητα δεν σταματούσαν μπροστά του στις διαβάσεις), ευχόμενοι να εξαφανιστούν τα μαραφέτια.  

 

Πράγματι, κάτι τέτοιο συνέβη πρόσφατα στο κέντρο της Μόσχας, όταν η τοπική κυβέρνηση μετέτρεψε αρκετούς μεγάλους δρόμους γύρω από την Κόκκινη Πλατεία σε πεζόδρομο. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά. Στους ευρύχωρους δρόμους που κάποτε προορίζονταν για τις μηχανές που αναπνέουν φωτιά, νέοι άνθρωποι οδηγούν ηλεκτρικά πατίνια, παιδιά τρέχουν χωρίς να φοβούνται μήπως γίνουν θύματα του δρόμου και οι θαμώνες απολαμβάνουν χαλαρά γεύματα σε βεράντες χωρίς τον θόρυβο και τη ρύπανση των οχημάτων. Εν τω μεταξύ, οι επιχειρήσεις δεν φαίνεται να επηρεάζονται αρνητικά από την αλλαγή. Στην πραγματικότητα, φαίνεται να ανθίζουν όσο ποτέ άλλοτε. Πού ακριβώς είναι λοιπόν το πρόβλημα;  

 

Φαίνεται ότι μεγάλο μέρος του σκεπτικισμού, ακόμη και της παράνοιας σχετικά με τις πόλεις των 15 λεπτών προέρχεται από την πρόσφατη ιστορία, ιδίως από την εμπειρία της ανθρωπότητας με την πανδημία του Κόβιντ και τις περιοριστικές μεθόδους που επέλεξαν ορισμένοι παγκόσμιοι ηγέτες για την αντιμετώπισή της. Αυτό που ξεκίνησε ως «15 ημέρες αποκλεισμού για να ισοπεδωθεί η καμπύλη» της ασθένειας με ποσοστό επιβίωσης πάνω από 95%, μετατράπηκε σε αυτό που πολλοί θεωρούν ότι ήταν ένας μαραθώνιος διαβίωσης στη φυλακή. Αυτοί οι σκεπτικιστές βλέπουν τώρα τις 15λεπτες πόλεις ως συνέχεια της φοβερής «Μεγάλης Επανεκκίνησης», μέρος της ανησυχητικής φόρμουλας «Δεν θα σας ανήκει τίποτα και θα είστε ευτυχισμένοι». Θεωρούν την ιδέα της παραίτησης από τις κατά βούληση μετακινήσεις με αυτοκίνητο ως κάτι που μοιάζει με το «τρώω ζωύφια«, το οποίο ήδη προωθείται ως τρόπος μετριασμού της κλιματικής αλλαγής. Και αναρωτιούνται: μπορεί κανείς να εμπιστευτεί σε ανθρώπους που προωθούν τέτοιες ιδέες τη ρύθμιση της καθημερινής ζωής στην πόλη;  

 

Για να περιπλέξει ακόμη περισσότερο τα πράγματα, η ίδια η ιδέα ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να καταπολεμηθεί με κάθε κόστος είναι ένα θέμα που φαίνεται να είναι τόσο αμφιλεγόμενο όσο και η μεγάλη συζήτηση για την άμβλωση ή τον έλεγχο των όπλων στις ΗΠΑ. Ορισμένοι άνθρωποι, πολλοί από αυτούς στην πολιτική δεξιά, βλέπουν αυτόν τον περιβαλλοντισμό ως μια δικαιολογία για την άσκηση περισσότερου κυβερνητικού ελέγχου στους ανθρώπους. Εξάλλου, η ικανότητα της 15λεπτης πόλης να βοηθήσει το περιβάλλον έχει αμφισβητηθεί και η ίδια.  

 

Κατά τη διάρκεια της διαμαρτυρίας στην Οξφόρδη, μία από τους ομιλητές, ένα 12χρονο κορίτσι ονόματι Jasmine, παρουσίασε ένα φανταστικό σενάριο: «Ας πούμε ότι ο φίλος μου ζει στη Ζώνη 3 και εγώ είμαι στη Ζώνη 1. Αν, για παράδειγμα, πήγαινα στο σπίτι του φίλου μου στη Ζώνη 3. Οι γονείς μου συνήθως έρχονται και με παίρνουν με το αυτοκίνητό τους, χρειάζονται μόνο 10 λεπτά. Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι θα πρέπει να κάνουν τον γύρο του περιφερειακού δρόμου και να επιστρέψουν πάλι στην πόλη; Αν η μαμά ή ο μπαμπάς μου έπρεπε να κάνουν τον γύρο του περιφερειακού δρόμου, θα χρειάζονταν 30 λεπτά, προκαλώντας πολύ μεγαλύτερη ρύπανση και αφήνοντας πολύ μεγαλύτερο αποτύπωμα άνθρακα«.  

 

Επιπλέον, είναι ρεαλιστικό να πιστεύουμε ότι κάθε υλικό αγαθό και υπηρεσία θα είναι πάντα εύκολα προσβάσιμα με μια 15λεπτη βόλτα με ποδήλατο ή έναν απλό περίπατο; Εξάλλου, αυτό που υπόσχονται οι κυβερνητικοί γραφειοκράτες και αυτό που τελικά παρέχουν σπάνια ευθυγραμμίζονται. Και ας μην ξεχνάμε ότι οι επιχειρηματικές αποτυχίες συμβαίνουν σε τακτική βάση και συχνά με μικρή προειδοποίηση. Οι κάτοικοι της Ζώνης 1, για παράδειγμα, θα αναγκαστούν να πληρώσουν πρόστιμα σε περίπτωση που πρέπει να ταξιδέψουν στη Ζώνη 5 για βασικά προϊόντα, όπως τρόφιμα, φάρμακα, ακόμη και νερό σε περίπτωση απρόσμενων ελλείψεων;  

 

Ακόμη και αν μια αυτόνομη γειτονιά είναι τελικά σε θέση να διατηρήσει σταθερή πρόσβαση σε όλες τις επιθυμίες και τις ανάγκες των κατοίκων της, οι πολέμιοι της ιδέας αυτής έχουν φτάσει στο σημείο να τη συγκρίνουν με ένα γκουλάγκ. Θεωρούν ότι η πόλη των 15 λεπτών θα τους στερήσει την ελευθερία επιλογής να εγκαταλείψουν τη γειτονιά τους και να επιχειρήσουν να επισκεφθούν άλλες επιχειρήσεις, σχολεία και υπηρεσίες υγείας χωρίς να χρειαστεί να δαπανήσουν χρήματα, χρόνο και νεύρα για το προνόμιο αυτό.  

 

«Η ιδέα ότι οι γειτονιές πρέπει να είναι βατές είναι υπέροχη», σχολίασε ο Dr. Jordan Peterson μέσω Twitter. «Η ιδέα ότι ηλίθιοι τυραννικοί γραφειοκράτες μπορούν να αποφασίζουν με εντολή πού «επιτρέπεται» να οδηγείς είναι ίσως η χειρότερη δυνατή διαστροφή αυτής της ιδέας – και, μην κάνετε κανένα λάθος, είναι μέρος ενός καλά τεκμηριωμένου σχεδίου».  

 

Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα κοινωνικοοικονομικά ζητήματα σχετικά με την ισότητα ευκαιριών, τα προνόμια, ακόμη και τη φυλή. Κανείς δεν μπόρεσε να προβλέψει τις συνέπειες της επιβολής περιορισμών στις μετακινήσεις για τους πιο περιθωριοποιημένους καταναλωτές, οι οποίοι στερούνται ποιοτικών υπηρεσιών στις φτωχότερες γειτονιές τους και πρέπει τώρα να πληρώνουν περισσότερα για να έχουν πρόσβαση σε αυτές σε πολύ μεγαλύτερη απόσταση.  

 

Τα ίδια τα σχέδια της Οξφόρδης για την πόλη των 15 λεπτών δεν περιλαμβάνουν στην πραγματικότητα κυκλοφοριακούς περιορισμούς ή πρόστιμα, αντίθετα επικεντρώνονται στο να καταστήσουν το σύστημα λειτουργικό, εξασφαλίζοντας ότι οι κάτοικοι έχουν πρόσβαση σε όλα όσα χρειάζονται. Αυτό περιλαμβάνει την ενίσχυση του τοπικού λιανικού εμπορίου, τη βελτίωση των υπηρεσιών παράδοσης και άλλα, εξίσου καλοπροαίρετα μέτρα χωρίς καμία παρέμβαση στις προσωπικές ελευθερίες. Δεδομένων αυτών, οι πολέμιοι της πόλης των 15 λεπτών έχουν χαρακτηριστεί θεωρητικοί συνωμοσίας.  

 

Ωστόσο, το δημοτικό συμβούλιο του Οξφορντσάιρ έχει επίσης ένα ξεχωριστό σχέδιο, ένα σύνολο μέτρων μείωσης της κυκλοφορίας που θα τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία το επόμενο έτος. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο, οι κάτοικοι δεν θα επιτρέπεται να οδηγούν σε ορισμένους δρόμους της πόλης για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, εκτός αν έχουν άδεια 100 ημερών. Αντ’ αυτού ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν τον περιφερειακό δρόμο ή τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Κάμερες κυκλοφορίας θα παρακολουθούν τη συμμόρφωση και θα επιβάλλονται πρόστιμα για τις παραβάσεις.  

 

Οι προαναφερθέντες «συνωμοσιολόγοι» στην Οξφόρδη έχουν κατηγορηθεί ότι συγχέουν τα δύο σχέδια για να κάνουν την ιδέα της πόλης των 15 λεπτών να φαίνεται πιο δυσοίωνη από ό,τι είναι. Όμως οι ανησυχίες τους δικαιολογούνται από την αναρρίχηση εξουσίας που είδαν κατά τη διάρκεια και μετά τα λουκέτα που σχετίζονται με το Covid – όπου πλέον γνωρίζουμε ότι τα ψηφιακά μέτρα παρακολούθησης χρησιμοποιήθηκαν για κάτι περισσότερο από τη μείωση της εξάπλωσης του ιού.  

 

Το 1986, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρέιγκαν είπε σε μια ομάδα δημοσιογράφων: «Οι εννέα πιο τρομακτικές λέξεις της αγγλικής γλώσσας είναι: Είμαι από την κυβέρνηση και είμαι εδώ για να βοηθήσω». Αυτοί που διαμαρτύρονται για την ιδέα των πόλεων των 15 λεπτών πιστεύουν ότι πρέπει να βάλουν το πόδι τους στην πόρτα προτού η εξουσία αρχίσει να καταπατά τις προσωπικές ελευθερίες – κάτι που τώρα θεωρούν ότι είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα.

 

Ο Robert Bridge είναι Αμερικανός συγγραφέας και δημοσιογράφος. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου «Μεσάνυχτα στην Αμερικανική Αυτοκρατορία«: Πώς οι εταιρείες και οι πολιτικοί τους υπηρέτες καταστρέφουν το αμερικανικό όνειρο.
 

Μετάφραση από το πρωτότυπο: Καταχανάς (Γ. Μεταξάς)  

 

RT OP-ED
 

Κανένα Ζόρι