Πανορθόδοξη Σύνοδος και Γεωπολιτικά Αγκάθια (Μέρος 3ο)

συνέχεια από το 2ο μέρος 

Γράφει ο Παναγιώτης Κάρδαρης
Συγγραφέας Ερευνητής 

O Tempora, O Mores… 

Ο Ρωμαίος ρήτορας, πολιτικός και φιλόσοφος Κικέρωνας, στην πρώτη του ομιλία κατά του Λεύκιου Σέργιου Κατιλίνα, ανέφερε τη φράση O Tempora O Mores, Ω Καιροί, Ω Ήθη, θέλοντας να καταδείξει την έκπτωση της αρετής στην πολιτική σκηνή της εποχής του. Με αυτήν την φράση επιλέγω να αρχίσω, γράφοντας το τρίτο και τελευταίο μέρος του άρθρου για το προσκήνιο και το εμφανές παρασκήνιο της Μεγάλης Συνόδου, που έμελλε τελικά όχι μόνο να μην γίνει Πανορθόδοξη, αλλά και να γίνει αρχή έριδας για την παγκόσμια ορθόδοξη κοινότητα. 

Φίλες και φίλοι αναγνώστες και αναγνώστριες, θα ήταν ψέμα αν σας έλεγα ότι είμαι χαρούμενος για όσα θα αναφερθούν ή για όσα αναφέρθησαν σε αυτό το άρθρο. Γιατί σε ποιον φέρει χαρά να περιγράφει την έκπτωση των θεσμών και των αξιών μιας ολόκληρης ιστορικής περιόδου; Θα μου πει κάποιος ότι αυτή είναι μια προσωπική άποψη και ίσως, μάλιστα, εσφαλμένη. Σε αυτόν τον άγνωστο θα απαντήσω το εξής, η Εκκλησία όταν γεννήθηκε υποτίθεται ότι στηρίχθηκε στην λέξη «Οικουμενικότητα», η πρώτη απόπειρα παγκοσμιοποίησης της θρησκείας, της εξουσίας και των θεσμών έλαβε χώρα μέσα από το ίδιο το εκκλησιαστικό δόγμα. 

Η γέννηση της εκκλησίας σύμφωνα με τη θεολογία έλαβε χώρα την Πεντηκοστή, όταν το «Άγιον Πνεύμα» κάλεσε τους πάντες σε ενότητα και αναίρεσε την κατάρα της Βαβέλ. (Για περισσότερα σε αυτό το θέμα δείτε Περιοδικό ΤΜ ). Αυτό το δόγμα - και λυπάμαι που θα στεναχωρήσω κάποιους φίλους, αλλά όταν εξετάζω την ιστορία το κάνω χωρίς συναίσθημα και χωρίς να βγάζω τις προσωπικές μου πεποιθήσεις.- δεν μίλησε ποτέ για εθνοφυλετικές εκκλησίες, οι οποίες θα έβαζαν πρώτα το κρατικό συμφέρον και ύστερα αυτό του ανθρωπίνου προσώπου που πασχίζει να λυτρωθεί, σύμφωνα πάντα με την ίδια δογματική διδασκαλία. (Από την άλλη δεν μίλησε και για την ισοπέδωση πολιτισμών και ανθρώπων στο όνομα της απόπειρας παγκοσμιοποίησης που προωθείται σήμερα από τα διεθνή κέντρα εξουσίας. Ίσα-ίσα σεβάστηκε τον εκάστοτε πολιτισμό, όχι φυσικά στο κομμάτι της θρησκείας, αλλά σε όλα τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Με εξαίρεση κάποιες ακρότητες που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια της «μετάβασης» της θρησκευτικής εξουσίας από το πολυθεϊστικό στο μονοθεϊστικό σύστημα). 

Η Πτώση της Οικουμενικότητας… 

Η πτώση της ιδέας του Οικουμενικού Χριστιανισμού συντελέστηκε ή μάλλον αποκορυφώθηκε κυρίως κατά το σχίσμα της Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας. Έπειτα ο κατακερματισμός των παλαιών χριστιανικών αυτοκρατοριών και η αμφισβήτηση από τις εθνικές κυβερνήσεις της εξουσίας του Πάπα, έφερε στην δύση αρκετές συγκρούσεις με το Βατικανό. Ως αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης γεννήθηκαν από τη μία εθνικές εκκλησίες, άμεσα εξαρτώμενες από την πολιτική εξουσία, τέτοιο παράδειγμα αποτέλεσε η Αγγλικανική Εκκλησία. 

Από την άλλη γέννησε το κίνημα των διαμαρτυρόμενων ή αλλιώς τον προτεσταντισμό. Στην Ανατολή, η πτώση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, του βυζαντινού πολιτισμού, που πάντοτε συνέπλεε με την θρησκευτική εξουσία προσπαθώντας, μάλιστα, κατά καιρούς να την ελέγξει βίαια και το πέρασμα των χριστιανικών περιοχών στην κυριαρχία του Ισλάμ, υποβάθμισε τα πατριαρχεία της Κωνσταντινούπολης, της Αντιόχειας, των Ιεροσολύμων και της Αλεξανδρείας. Τα, πάλαι ποτέ, φώτα της ανατολικής εκκλησίας, που ονομάστηκε ορθόδοξη, θόλωσαν. 

Μόνο η ρώσικη ορθόδοξη εκκλησία έμεινε, σχεδόν, ανέπαφη, αφού όταν έπεφτε η βυζαντινή εκκλησία, αυτή, ανεξαρτητοποιημένη από την βυζαντινή διοίκηση, άκμαζε. Εξαίρεση βέβαια αποτελούν τα χρόνια του Τσάρου Πέτρου του Μέγα που θέλησε να υποβαθμίσει το ρόλο της Εκκλησίας στις κρατικές υποθέσεις τον 18ο αι. και φυσικά τα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, τον 20ο αι. Ειδικά μετά τον 19o αιώνα αυτού ενισχύθηκαν οι λεγόμενες αυτοκέφαλες εκκλησίες, όπως η Εκκλησία της Ελλάδος και της Κύπρου ενώ δημιουργήθηκαν και νέα Πατριαρχεία, τα οποία εκπροσωπούν ένα και μόνο έθνος (!) όπως αυτό της Βουλγαρίας. ( Έτσι δημιουργήθηκε και η εκκλησιολογικά λάθος κατάσταση της τοποθέτησης σε ένα μέρος της οικουμένης, π.χ. στην Αγγλία δύο επισκόπων, ενός πχ ρώσου και ενός έλληνα κτλ) 

Θα πει κανείς, «είναι κακή η πολυφωνία και ο σεβασμός στην ιδιαίτερη πατρίδα του κάθε χριστιανικού πληθυσμού;», φυσικά και όχι. Το πρόβλημα δεν έγκειται σε αυτό, αλλά στα στεγανά που έχουν δημιουργηθεί και δεν αφήνουν την εκκλησία που γεννήθηκε ακριβώς για να έχει παγκόσμια διάσταση, να την αναπτύξει, με σεβασμό φυσικά στις φυλετικές και τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες του κάθε λαού. (Άλλωστε άλλο οικουμενικότητα και άλλο οικουμενισμός) 

Η Εκκλησία της Ρώμης, ανεξαρτήτως αν θεωρείται αιρετική ή σχισματική από την ανατολή, αν και έχει χάσει μεγάλο έδαφος, έχει καταφέρει στα «εδάφη» της και να υπάρχει τουλάχιστον κεντρική αρχή και ενιαία διοίκηση, χωρίς να χάνει ο τοπικός πληθυσμός την ταυτότητα του. Θέλετε ότι το κάνει για λόγους εικόνας, θέλετε γιατί ήταν καλύτερες οι συγκυρίες; Τουλάχιστον, ως τώρα, το έχει καταφέρει, χωρίς να σημαίνει ότι δεν έχει και αυτή τα δικά της… προβλήματα (βλ. ποικίλα σκάνδαλα). 

Η Ανατολή, όμως, για όλους τους παραπάνω λόγους που αναφέραμε βρέθηκε να στέκεται μόνιμα πίσω από χαρακώματα, τα οποία πλέον έχουν οδηγήσει σε μια ενδο-ορθόδοξη σύγκρουση, που ίσως οδηγήσει κάποια στιγμή σε μεγάλο σχίσμα. Όπως άλλωστε προείπαμε και στο πρώτο μέρος του άρθρου, κάποτε τις μεγάλες Οικουμενικές Συνόδους τις συγκαλούσε μια ισχυρή αρχή όπως ο εκάστοτε Βυζαντινός Αυτοκράτορας, ένα δηλαδή ισχυρό κέντρο, σήμερα το κέντρο αυτό έχει χαθεί. Οι ηγέτες έχουν πεθάνει και οι κυβερνώντες τις θρησκείες και τις πολιτείες της γης, δεν είναι τίποτα άλλο από διεκπαιρεωτικοί κυβερνήτες που κάθονται στις στάχτες ενός βαρέως παρελθόντος. 

Ένας Χάρτης Πολέμου... 

Για αυτό νομίζω ότι η φράση «Ω Καιροί, Ω Ήθη», ταιριάζει απόλυτα στην κατάσταση. Είχαμε προαναφέρει στα προηγούμενα δύο μέρη ότι στο τρίτο μέρος θα εξετάσουμε τις υπόλοιπες δυνάμεις του εκκλησιαστικού “Game of Thrones”, όμως μια και η Σύνοδος πραγματοποιήθηκε, έστω με ηχηρές απουσίες και τα αποτελέσματα ήταν «καταστροφικά», σε ότι αφορά την έννοια της ενότητας πρωτίστως, θα επιχειρήσουμε παρακάτω να φτιάξουμε έναν χάρτη των δυνάμεων που έπαιξαν και θα διαδραματίσουν σπουδαίο ρόλο στο μέλλον καθώς και των θέσεων τους, των αντιθέσεων και των αποτελεσμάτων. 

Το Ρώσικο Τόξο 

Πατριαρχείο Μόσχας Εκκλησία της Ρωσίας: Όπως ήδη είδαμε εκτενώς, η Ρώσικη εκκλησιαστική ηγεσία επέβαλε να μη γίνει η Σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη αλλά στην Κρήτη! (ταπεινωτικό τόσο για το Φανάρι όσο και για την Εκκλησία της Ελλάδος που θα είχε τη δυνατότητα να φιλοξενήσει τη Σύνοδο στην ιστορική πχ. Πόλη της Θεσσαλονίκης). Ήθελε δε να καθοριστεί και η παραμικρή λεπτομέρεια σε συνεννόηση μαζί της τόσο σε ότι αφορούσε την οργάνωση (Ποιος δεν θυμάται το …. τρολάρισμα της Μόσχας σχετικά με την διάταξη των καθισμάτων στη σύνοδο και σχετικά με το που θα κάτσει ο καθένας!) όσο και σε ότι είχε να κάνει με την σύνταξη των κειμένων της συνόδου. 

Επίσης, ενώ την δεκαετία του ‘90 ξόρκιζε κάθε συνάντηση με τον Πάπα προτάσσοντας ως επιχείρημα τον δούρειο ίππο της Ουνίας, από πέρυσι φλερτάρει με τον Ποντίφικα και την ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Έδειξε δε εμφανώς τη διάθεση του να πάρει το θέμα του διαλόγου με τους ρωμαιοκαθολικούς στα χέρια της, μία με το να συναντηθεί ο Ρώσος Πατριάρχης με τον Πάπα σε μη Ευρωπαϊκό έδαφος, για συμβολικούς λόγους στις αρχές του έτους και μία στις 15 Σεπτεμβρίου του 2016, όταν εξουσιοδότησε τον πρόεδρο του Τμήματος των Εξωτερικών Σχέσεων του Πατριαρχείου Μόσχας, Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ κ. Ιλαρίωνα να επισκεφτεί τον Πάπα στο Βατικανό και να του προσφέρει μια περίτεχνη λειψανοθήκη, σε σχήμα αυγού, με τεμάχιο του λειψάνου του Αγ. Σεραφείμ του Σαρώφ, ως δώρο του Πατριάρχη Κυρίλλου.

 Το άνοιγμα της Εκκλησίας της Μόσχας στη Ρώμη κρύβει πολλά ερωτηματικά, όμως δείχνει φανερά την σφοδρή επιθυμία της να δείξει, πλέον, ένα απόλυτα ηγετικό ρόλο αντίστοιχο του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Από την άλλη, εκτός αυτά που αναφέραμε στο δεύτερο μέρος του άρθρου, η ρώσικη ιεραρχία έχει και τα γνωστά προβλήματα με την εκκλησία της Ουκρανίας, όπου οι σχισματικοί πάνε να πάρουν το πάνω χέρι και θεωρεί ίσως ότι το Πατριαρχείο, ως… φερέφωνο των συμφερόντων της δύσης (και, εκ των πραγμάτων, της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας) δεν μπορεί να λειτουργήσει υποστηρικτικά υπέρ του. 

Έτσι:

• Αφού πρώτα ξεκαθάρισε την ηγετική της διάθεση προς όλους, έβαλε ένα σωρό εμπόδια στη πραγματοποίηση της Συνόδου, απαιτώντας κάθε φορά να υιοθετηθούν οι θέσεις της ακόμα και στην πιο μικρή λεπτομέρεια.
• Αφού μείωσε το κύρος της Συνόδου, ξεκαθαρίζοντας εξαρχής ότι δεν είναι άλλη μία Οικουμενική Σύνοδος.
• Αφού είχε διορίσει τους εκπροσώπους της και όλα έδειχνα να κυλούν, έστω και με κόντρες, ομαλά, εν τέλει ζήτησε την αναβολή της Συνόδου, την οποία φυσικά δεν δέχτηκε η Κωνσταντινούπολη.
•  Έπειτα ακύρωσε τη συμμετοχή της δηλώνοντας μέσω του αναπληρωτή επικεφαλή του «Τμήματος Εξωτερικών Εκκλ. Υποθέσεων της Εκκλησίας της Ρωσίας» στο πρακτορείο ειδήσεων RIA Novosti «Η Πανορθόδοξη Σύνοδος δεν έλαβε χώρα λόγω της έλλειψης επικοινωνίας κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο και τις απαιτούμενες εργασίες, που συντονίζονταν από την Κωνσταντινούπολη». 
• Και φυσικά εξέδωσε ανακοίνωση για αυτήν της την απόφαση. Όμως η θυμοσοφία του λαού ξέρετε τι λέει; Όταν κάποιος σου λέει μια πρόταση η οποία εμπεριέχει το «αλλά», εσύ να λάβεις υπόψη όσα ειπωθούν μετά το «αλλά».

Άρα:

• Όσο καλοπροαίρετα και να το δει κανείς, όσο και να θέλει κανείς να ακούσει τις διαψεύσεις της ρώσικης εκκλησιαστικής ελίτ, το ότι σέβεται τα πρεσβυγενή πατριαρχεία και ότι δεν αποσκοπεί στο “take over” του τιμονιού της ορθοδοξίας, τα παραπάνω δεν αφήνουν ιδιαίτερα περιθώρια καλής προαίρεσης
• Η στάση της ρώσικης πλευράς δείχνει ότι α) Δεν αναγνωρίζει τα δικαιώματα της Κωνσταντινούπολης, αν όχι και τα πρωτεία, στο καθολικό φάσμα της ορθοδοξίας, ούτε την ικανότητα του να προστατέψει την ορθοδοξία από την άνοδο του ισλαμικού φονταμενταλισμού, θεωρώντας το, ένα πατριαρχείο δεσμευμένο στα συμφέροντα της δύσης μέσα στο τουρκικό ισλαμικό έδαφος. και β) δεν του αναγνωρίζει πλέον απόλυτο ρυθμιστικό ρόλο μεταξύ ανατολής και δύσης και σίγουρα αμφισβητεί την «εξουσία» του στην ορθόδοξη διασπορά. Το τελευταίο το έχει αποδείξει περίτρανα με την τοποθέτηση διπλών επισκόπων σε χώρες που συνυπάρχουν ορθόδοξες ομογένειες.
• Τέλος, ίσως την συνέφερε ή και το επιδίωξε, η Πανορθόδοξη Σύνοδος να υποβαθμιστεί περαιτέρω, έχοντας μόνο ελληνόφωνες συμμετοχές, χωρίς τη συμμετοχή των Σλαβικών Εκκλησιών. Εδώ χάλασε τη… σούπα η πρώτη η Σερβία όπως θα δούμε παρακάτω. 
• Το αποτέλεσμα είναι ένα, δεν συμμετείχαν πετώντας το μπαλάκι της ευθύνης στο Οικ. Πατριαρχείο. Παρόλα αυτά ο ίδιος ο Μοσχοβίτης Πατριάρχης δηλώνει ότι «Παραμένουμε μια Ορθόδοξη Οικογένεια». 

Πατριαρχείο Αντιοχείας: O συνεπής εταίρος του ρώσικου τόξου, η Εκκλησία της Αντιόχειας, εξ αρχής δημιούργησε πολλά προβλήματα στη διεξαγωγή της συνόδου. Το Πατριαρχείο της Μεγάλης Θεουπόλεως Αντιοχείας Συρίας, Αραβίας, Κιλικίας, Ιβηρίας και Μεσοποταμίας και πάσης Ανατολής, είναι από τα πρεσβυγενή Πατριαρχεία, τρίτο στην τάξη, (μετά το σχίσμα), των παλαιών εκκλησιών. Σήμερα αποτελεί την ηγεσία των αραβόφωνων ορθοδόξων της Μέσης Ανατολής και μέχρι πρότινος ήταν λογιζόμενο στην σφαίρα της επιρροής του ελληνόφωνου χριστιανισμού, όμως εδώ και κάποια χρόνια φαίνεται ότι έχει συνάψει κάποια άτυπη συμμαχία με το ρώσικο τόξο.

• Πρώτη του αιτίαση της διαρκούς εναντίωσής του ήταν η αντιδικία του με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων σχετικά με το ζήτημα του Κατάρ. Κρατάει χρόνια αυτή κολόνια! (Συνοπτικά: το Πατρ. Ιεροσολύμων επέκτεινε την πνευματική και διοικητική του κυριαρχία στο, παραδοσιακά ανήκων στην εκκλησιαστική ηγεσία της Αντιόχειας, Κατάρ. Η κοινωνία των δύο εκκλησιών έχει διακοπεί και τίποτα, προς το παρόν δεν προμηνύει τη λύση της κρίσης!)
• Κατηγορεί εμμέσως το Οικουμενικό Πατριαρχείο για ολιγωρία στο ζήτημα αυτό. Ενώ θεωρεί ότι το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δείχνει εμφανή αδιαφορία, αν όχι εχθρικότητα και ηθελημένα δεν θέλει να λύσει σύντομα το θέμα.
• Δεν βοηθάει και το γεγονός του ότι η Εκκλησία της Αντιόχειας, βρίσκεται αυτή τη στιγμή μέσα σε εμπόλεμη ζώνη, στο κέντρο των επιχειρήσεων των Τζιχαντιστών και των συμμάχων κατά του DAESH (Ισλαμικό Κράτος ISIS). Ούτε βοηθάει στην συμφιλίωση όλων των πλευρών το γεγονός της απαγωγής των δύο Μητροπολιτών πριν μερικά χρόνια, για του οποίους ένα σωρό σενάρια ήλθαν στο φως της δημοσιότητας (κάποιες πηγές αναφέρουν τους Τσετσένους, (παραδοσιακούς εχθρούς των Ρώσων, ως ιθύνοντες της απαγωγής!).

Είναι φυσικό λοιπόν, όσο λυπηρό και αν είναι αυτό για την ελληνική πλευρά, μέσα στον ορυμαγδό του πολέμου, το γενικότερο σκληρό γεωπολιτικό παιχνίδι και της δυσχερούς θέσης της Αντιόχειας, τελικά να επιλέξει την ισχυρή πλευρά της Ρωσίας, ως της μόνης δύναμης που μπορεί να εγγυηθεί και στρατιωτικά την προστασία του Αραβόφωνου χριστιανικού πληθυσμού από την επέλαση του σκληροπυρηνικού Ισλάμ. 

Έτσι η Αντιόχεια:

• Δεν υπέγραψε τον «Κανονισμό Οργανώσεως και Λειτουργίας της Συνόδου» αλλά ούτε και το κείμενο περί του γάμου και των κωλυμάτων αυτού.
• Συντάχθηκε σχεδόν πάντα δίπλα στη ρωσική πλευρά και υποστήριξε όλες τις διαφωνίες της τελευταίας στα θέματα της Συνόδου.

Αποτέλεσμα; Η Σύνοδος των Αντιοχέων αποφάσισε, μεταξύ άλλων να 

«Να μη συμμετάσχει το Πατριαρχείο Αντιοχείας στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο μέχρι να διαλυθούν όλοι οι λόγοι που εμποδίζουν τη συμμετοχή στη Θεία Ευχαριστία κατά τη διάρκεια της Συνόδου, όταν βρεθεί μια οριστική λύση σχετικά με την εισπήδηση του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων στα όρια του Πατριαρχείου Αντιοχείας, η οποία οδήγησε σε διακοπή κοινωνίας με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων».

Πατριαρχείο της Γεωργίας: Η Εκκλησία της Γεωργίας ανήκει παραδοσιακά στο ρώσικο ορθόδοξο τόξο λόγω καταγωγής. Όμως:

• Έχει κατά καιρούς κατηγορήσει την εκκλ. Ηγεσία της Μόσχας για την υποδαύλιση και συντήρηση ακραίων φαινομένων προερχομένων από συντηρητικούς κύκλους συνδεόμενους με σχισματικά μέλη του «παλαιού ημερολογίου». Είχε ζητήσει την παρέμβαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου για αυτό το θέμα, χωρίς ιδιαίτερα αποτελέσματα. Παρόλα αυτά και το ίδιο δεν έχει κάνει κάτι για αυτό ίσα - ίσα που έχει αφήσει την εκκλησία του να γίνει κέντρο εφόρμησης τέτοιων δυνάμεων. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί τη θεωρούν το κέντρο του ορθόδοξου συντηρητισμού και στρατηγική βάση ακραίων συντηρητικών στοιχείων. 
• Βέβαια, παρά της πολικές εχθρότητες με τη Ρωσία και συνεχίζει να λειτουργεί στο θρησκευτικό θέμα, υποστηρικτικά προς την Μόσχα. 
• Στο θέμα της Μεγάλης Συνόδου, συντάχθηκε εν πολλοίς με τις θέσεις των ρώσων. Δημιούργησε πολλά προβλήματα, εξαιτίας της σύνδεσης της με τους συντηρητικούς κύκλους που προαναφέραμε, σε σχέση με τα κείμενα. 
• Δεν υπέγραψε το κείμενο περί Γάμου και των κωλυμάτων αυτού ενώ είχε και άλλες, δογματικής φύσης, ενστάσεις.
• Αρνήθηκε να συμμετάσχει στη σύνοδο επικαλούμενη την μη ενότητα των ορθοδόξων εκκλησιών, μη παραλείποντας να αναφέρει και τις αντιδράσεις που και η ίδια βίωσε από τους ισχυρούς «συντηρητικούς» κύκλους της. Έτσι στην απόφαση της αναφέρει μεταξύ άλλων ότι:

«Ἡ ὑποχώρησις ἡµῶν αὕτη χάριν τῆς ἑνότητος, διά τήν ὁποί- αν ἐδέχθηµεν καί κριτικήν εἰς τούς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας µας, ἀπέβη εἰς µάτην, διότι οὔτε ὁ πρώτιστος σκοπός τῆς συγκλήσεως τῆς Συνόδου οὔτε αἱ ἀνακηρυχθεῖσαι ἀπό κοινοῦ βασικαί Αὐτῆς ἀρχαί τελικῶς ἐτηρήθησαν.» 

και καταλήγει, εν τέλει, ότι: 

«Ἡ Ἀντιπροσωπεία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Γεωργίας απεφάσισε νά µή συµµετάσχῃ εἰς τήν προγραµµατισθεῖσαν εἰς τάς 17-26 Ἰουνίου ἐ.ἔ. εἰς τήν Κρήτην Ἁγίαν καί Μεγάλην Σύνοδον.» 

Πατριαρχείο της Βουλγαρίας: Η εν λόγω εκκλησία εκπροσωπεί στυγνά τον επεκτατισμό της ρωσο-σλαβικής ορθόδοξης παράδοσης (όχι λόγω καταγωγής αλλά… βιωμάτων) και σε αυτό είναι ταιριαστός παράγοντας και εκπρόσωπος των μοσχοβίτικων συμφερόντων στα Βαλκάνια. Με το Πατριαρχείο οι σχέσεις της, έχουν ψυχρανθεί από τη δεκαετία του 70, όταν έγινε σχίσμα στην βουλγαρική εκκλησία και το Οικουμενικό Πατριαρχείο ζήτησε να παραιτηθεί τόσο ο σημερινός βούλγαρος προκαθήμενος Μάξιμος όσο και ο σχισματικός ποιμένας. Ε, ας βάλουμε και λίγο τις βυζαντινές μνήμες και τις μάχες που δόθηκαν τότε… και ο εθνοφυλετισμός καλά κρατεί! 

Στο θέμα της Πανορθόδοξης:

•  Υιοθέτησε την «τρολιά» των Ρώσων σχετικά με το που… θα κάτσει ο καθένας
•  Έγειρε θέμα περί ογκωδών εξόδων που μπορεί να προκύψουν, ενώ έθεσε και άλλα ζητήματα τόσο όσον αφορά τις διαφωνίες μεταξύ των εκκλησιών όσο και τα θέματα τα οποία θα συζητούνταν στη Σύνοδο, τα οποία θεώρησε ήσσονος σημασίας σε σχέση με άλλα που δεν μπήκαν στην ατζέντα. 

Από τους φαναριώτικους κύκλους η Εκκλησία της Βουλγαρίας έχει χαρακτηριστεί «δορυφόρος της Μόσχας» 

Αποτέλεσμα; Η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Βουλγαρίας, αφού πρώτα ζήτησε αναβολή της Συνόδου, η οποία δεν έγινε δεκτή από το Φανάρι, αποφάσισε ότι «η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν θα συμμετάσχει στην Πανορθόδοξη Σύνοδο για λόγους που έχουν ήδη ανακοινωθεί.» 

Το Τόξο της Κωνσταντινούπολης

Οικουμενικό Πατριαρχείο: H κεφαλή των κεφαλών, η εκκλησία της Nova Roma, η πρώτη στην τάξη, μετά το σχίσμα, μεταξύ των παλαιών πατριαρχικών θρόνων. Η Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης άκμασε κατά τους πρωτοβυζαντινούς και μεσοβυζαντινούς χρόνους, φιλοξένησε και οργάνωσε μεγάλες Οικουμενικές Συνόδους, πέρασε από τα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έχει κατηγορηθεί για αμφιλεγόμενη στάση σε εκείνη τη μαύρη περίοδο, ενώ σήμερα δεσμευμένη καθώς είναι, ακόμα, από το Τούρκικο σαρίκι, δέχεται την κριτική της ισχυρής, σήμερα, ρώσικης ορθοδοξίας, ότι δεν μπορεί να προστατέψει επαρκώς τα συμφέροντα της ορθοδοξίας έναντι της Δύσης και του Ισλάμ. Τα σημερινά προβλήματα που έχει το Πατριαρχείο με τα υπόλοιπα και δη με αυτά της Αντιοχείας και αυτό της Ρωσίας, τα είδαμε σε αυτό αλλά και τα προηγούμενα δύο μέρα, παρακάτω θα δούμε και τη σχέση που έχει με τους συμμάχους του αλλά τους ουδέτερους της υπόθεσης.

Στον αιώνα που πέρασε ήταν ο Οικουμενικός Θρόνος που άρχισε τις διαδικασίες για μια Πανορθόδοξη σύνοδο, μέσω δύο εγκυκλίων που απέστειλε ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ΄ στις εθνικές εκκλησίες, αλλά το όραμα αυτό διέκοψε ο Ά Παγκόσμιος Πόλεμος. Έπειτα το 1923 και το 1930 έγιναν δύο σύνοδοι, μία στην Κωνσταντινούπολη και μία στο Άγιο όρος προκειμένου να συζητηθούν τα προπαρασκευαστικά! Έπειτα έγιναν κάποια βήματα ακόμα με ρυθμούς χελώνας την δεκαετία του ’60 και του ’70 και φθάσαμε στο σήμερα.

Παράλληλα το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ήδη από την εποχή του Αθηναγόρα (τον οποίο διάφορες θεωρίες «συνομωσίας» τον ονομάζουν άμεσο συνεργάτη των Αμερικάνων και αντίπαλο δέος του Ρώσου Πατριάρχη!), ηγήθηκε στο διάλογο με τη δυτική εκκλησία κατά τις ίδιες δεκαετίες με αρχή το 1964, αλλά και του ευρύτερου διαθρησκευτικού διαλόγου καθώς και στη συζήτηση με τις άλλες χριστιανικές ομολογίες. Για αυτές τις κινήσεις κατηγορήθηκε τόσο από τους συντηρητικούς ορθόδοξους κύκλους που θεωρούν «σημάδια των εσχάτων» τέτοιες ενέργειες, όσο και από πολιτικούς κύκλους εχθρικά προσκείμενους προς την Δύση.

Υποστηρικτές της στάσης του Πατριαρχείου έχουν κατά καιρούς εκφράσει την άποψη ότι η Μόσχα επιθυμεί να αναλάβει τα ηνία της Οικουμενικής Ορθοδοξίας και ότι η Ρώσικη εκκλ. Ηγεσία χρησιμοποιεί πολλές φορές την τακτική του δούρειου ίππου καθώς στέλνει μαζικά ρώσους μοναχούς και ιερωμένους ώστε να επανδρώσουν μονές και προσκυνήματα, τα οποία έχουν ερημώσει. Αλήθεια η ψέματα, η ιστορία θα δείξει...

Αποτελέσμα:

Το προαναφερθέν κλίμα, τα προβλήματα που περιγράψαμε, το πρόβλημα του Daesh, η γενικότερη πολιτική κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής και οι διάφορες προκαταλήψεις οδήγησαν στην αποτυχία ενότητας της Μεγάλης Συνόδου. Από την άλλη μεριά το Πατριαρχείο της πρώην Βασιλεύουσας, βγήκε χαμένο; Και ναι και όχι.

• Βγήκε χαμένο αφού δεν κατάφερε τελικά να κρατήσει, ουσιαστικά, τη θέση της ισχυρής ηγεσίας της Ορθόδοξης Εκκλησίας
• Aπό την άλλη κατόρθωσε, αρνούμενος την αναβολή της Μεγάλης Συνόδου, να απομονώσει την ανταρσία του Σλάβο-Βουλγαρικού μπλοκ, εκθέτοντας κατά κάποιο τρόπο την “πολιτική» της Μόσχας. 

Άλλωστε κατά δήλωση του κ.κ Βαρθολομαίου στο κλείσιμο της Συνόδου: 

«Υπήρξαν πράγματι αδικαιολόγητες, για μας, απουσίες, υπήρξαν δυσκολίες, δεν ήταν όλα εύκολα και ρόδινα. Υπήρξαν οξύτητες, εντάσεις, δυσφορία και απαισιοδοξία για το αποτέλεσμα. Όμως, τελικά υπήρξε συμφωνία, ομοψυχία, ομόνοια και ομοφωνία. Όλοι μαζί, γράψαμε ιστορία»! Eίναι έτσι; Η… ιστορία θα δείξει. 

Εκκλησία Της Ελλάδος: Η Ελληνική Εκκλησία είναι ιδιαίτερη περίπτωση, (νομίζω ότι όλοι οι αρθρογράφοι έχουν βαρεθεί να το λένε αυτό για την «Ελληνική Περίπτωση»), αφού από την μία είναι υποχρεωμένη να ανεχθεί το ιστορικά διαμορφωμένο και ιδιότυπο καθεστώς της σχέσης της με το Οικ. Πατριαρχείου αλλά από την άλλη έχει ξεσηκώσει πολλές φορές ανταρσία. Είναι ακόμα νωπές οι μνήμες της σχετικής έριδας που είχε ξεσπάσει σχετικά την διοικητική και πνευματική δικαιοδοσία των νέων χωρών, των εδαφών δηλαδή που απελευθερώθηκαν μετά το 1912 και η οποία είχε οδηγήσει τον κ.κ. Βαρθολομαίο να επιβάλει την ποινή της ακοινωνησίας στον τότε Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. 

Από την άλλη η Εκκλησία της Ελλάδος έχει και τα δικά της εσωτερικά προβλήματα, όπως οι ισχυροί πυρήνες ζηλωτισμού και συντηρητισμού, οι οποίοι εκφράζονται και μέσω συγκεκριμένων μητροπολιτών, που εξέφρασαν σοβαρές ενστάσεις τόσο επί της διαδικασίας όσο και επί της δογματικής ουσίας των κειμένων και των θεμάτων της Πανορθόδοξης. Από την άλλη επειδή η αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδας, ως εθνική εκκλησία, ακολουθεί την μοίρα του έθνους που εκπροσωπεί , βρίσκεται στην ίδια κατάσταση με την Ελλάδα. Είναι, με λίγα λόγια, διεθνώς απομονωμένη και η φωνή της δεν βρίσκει συνήθως ευήκοα ώτα. Δεν θα επεκταθώ περισσότερο καθώς σε επόμενο άρθρο θα πούμε πολλά περισσότερα. 

Στο θέμα της Μεγάλης Συνόδου:

• Υπήρξαν αναταραχές από συντηρητικούς Μητροπολίτες οι οποίοι αμφισβήτησαν το νόημα ή και το ίδιο το ορθόδοξο πνεύμα της Πανορθόδοξης.
• Μαζικά, οργανώσεις που κινούνται στον σκληρό εθνοφυλετικό πυρήνα της ελληνορθόδοξης ιδέας και ομάδες του παλαιού εορτολογίου μοίραζαν φυλλάδια και ενημέρωναν τον κόσμο μέσω ομιλιών και άλλων εκδηλώσεων, σχετικά με την διοργάνωση της Συνόδου θεωρώντας την Οικουμενιστική και μακριά από το πνεύμα της ορθοδοξίας, τουλάχιστον όπως το αντιλαμβάνονται αυτοί. (Μου είχαν δώσει και εμένα φυλλάδιο έξω από ένα Μοναστήρι στα Μεσόγεια)
• Ο Μητροπολίτης Πειραιώς παραιτήθηκε από την Πανορθόδοξη Σύνοδο «για λόγους συνειδήσεως, καθώς δήλωσε.
• Κατά τη διάρκεια τον διαδικασιών προέκυψαν διάφορες κόντρες με την Κωνσταντινούπολη, σημαντικότερη και δηλωτική των προθέσεων των δυο πλευρών ήταν η διένεξη που προέκυψε σχετικά με «την αναβάθμιση του Γραφείου του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα και τη μετατροπή του σε…Εξαρχία.»
• Ελληνικές κυβερνητικές πηγές δήλωσαν κάποια στιγμή, μεταξύ άλλων, στο Cnn Greece ότι παρόλο που δεν θέλει η πολιτική ηγεσία να παρέμβει στα εκκλησιαστικά ζητήματα, «εκτιμά ότι δεν υπάρχει λόγος να πραγματοποιηθεί η Πανορθόδοξη, σε διαφορετική περιοχή από την Κωνσταντινούπολη, όπου βρίσκεται η έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, της Πρωτόθρονης Εκκλησίας.»

Έτσι η Εκκλησία της Ελλάδος:

Συμμετείχε στην σύνοδο, όρισε αντιπροσωπεία, ενημέρωσε τον ελληνικό λαό μέσω φυλλαδίων που μοιράστηκαν στις κατά τόπους ενορίες και λειτούργησε προστατευτικά απέναντι στο Πατριαρχείο, υποστηρίζοντας σχεδόν όλες τις κινήσεις του έστω και με… πολύ γκρίνια. 

Οι Εκκλησίες της Αλβανίας και της Κύπρου: Η πρώτη με κεφαλή τον λόγιο και σεβάσμιο Αρχιεπίσκοπό της κ.κ. Αναστάσιο και μέσω της Ι.Σ. της, προέβαλε την αρχή του Consensus (σύμπνοια, συναίνεση, ομοφωνία) σε ότι αφορά γενικά τις συνεδριάσεις των εκκλησιαστικών οργάνων, ενώ θεώρησε τη Σύνοδο επιβεβλημένη και αναγκαία. Προστατεύοντας και υποστηρίζοντας έτσι τις θέσεις του Οικ. Πατριαρχείου.

Από τη άλλη η Κύπρος, αν και είναι ιδιάζουσα περίπτωση λόγω των πολλαπλών φλερτς με την Ρωσία, τόσο πολιτικά όσο και θρησκευτικά, τήρησε μια μετριοπαθή στάση. Μετά τις αναταραχές που προκάλεσαν οι αντιδράσεις του Μητροπολίτη Λεμεσού, ο οποίος δήλωσε ότι "Δεν υπάρχουν… άλλες Εκκλησίες αλλά μόνον αιρέσεις και σχίσματα, εάν θέλουμε να ακριβολογούμε στους ορισμούς μας", η ηγεσία της ορθόδοξης ηγεσίας της Κύπρου δημοσίευσε τα κείμενα της Συνόδου και ζήτησε την γνώμη των πιστών, online!.

Μετά από τις απαραίτητες ζυμώσεις τελικά η Κύπρος συμμετείχε με τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο να δηλώνει στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων “Να πάψουμε να είμεθα εθνικές Εκκλησίες, πρώτα είμεθα ορθόδοξοι χριστιανοί” 

Η Εκκλησία της Τσεχίας και της Σλοβακίας και η Εκκλησία της Πολωνίας: Μικροί παίκτες, αλλά η μη σύνταξη τους με τη Ρωσία έχει βαρύνουσα σημασία. Η δε εκκλησία Πολωνίας αν και έχει κατηγορηθεί από τον Οικουμενικό θρόνο για «υπόθαλψη» και προστασία της μη αναγνωρισμένης συνόδου της Πορτογαλίας, εντούτοις παραμένει σύμμαχος του. 

Οι… Αναποφάσιστοι, οι ουδέτεροι και οι ισορροπιστές...

Σερβία: Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Σερβίας είναι μια ιδιαίτερη εκκλησία, είναι Σλαβόφωνη μεν, αλλά από την άλλη έχει μια χρόνια φιλία με το ελληνόφωνο χριστιανικό πλήρωμα. Έχει όμως και τα προβλήματά της, για τα οποία, όπως ή ίδια η Ιερά της Σύνοδος διατείνεται στην επιστολή την οποία συνέταξε την 6η Ιουνίου, η «Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης» δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δεν τα υιοθέτησε ως θέματα τα οποία έπρεπε να επιλυθούν στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο, όπως και δεν έλαβε υπόψη της γενικώς τις προτάσεις της Σερβίας. Να ληφθεί υπόψη ότι συν τοις άλλοις την εν λόγω εκκλησία, την ταλαιπωρεί το θέμα της σχισματικής εκκλησίας των Σκοπίων, στο θέμα αυτό το Οικ. Πατριαρχείο βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος που λένε, καθώς τα Σκόπια ανήκουν στην παραδοσιακή αμερικάνικη επιρροή, δεν χρειάζεται νομίζω να συνεχίσουμε άλλο...

Έτσι:

• Στην Αρχή ζήτησε αναβολή και έπειτα αρνήθηκε να συμμετάσχει καθώς στην ίδια επιστολή δήλωσε, πως τόσα τα προαναφερθέντα όσο και οι ηχηρές απουσίες της συνόδου αλλά και οικονομικοί λόγοι, δεν επιτρέπουν τη συμμετοχή της εκκλησίας της Σερβίας στην σύνοδο. 

Ενώ:

• Λίγες μέρες αργότερα ανακάλεσε την απόφασή της και τελικά δέχτηκε να συμμετάσχει.
• Mέσω του Μητροπολίτη Μαυροβουνίου Αμφιλόχιου υπεραμύνθηκε της «Οικουμενικότητας» της Συνόδου
• Kαι, μάλιστα, κατά τη διάρκεια της Συνόδου έκανε πρόταση να κληθούν οι απόντες Πατριάρχες.

Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, ή αλλιώς η Σιωνίτιδα Eκκλησία, (που κανονικά, εδώ που τα λέμε, θα έπρεπε να είναι το πρώτο Πατριαρχείο αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση θεολογικού περιεχομένου):

Αν και διατηρεί πάντα μια ψυχρή και ουδέτερη στάση απέναντι στο Φανάρι, εν τούτοις συντάσσεται με αυτό, έχοντας στην πλάτη του και την κατάρα του Κατάρ. Έτσι:

Υπερθεμάτισε τη σημασία της Συνόδου.

Δεν έκανε κάτι ουσιαστικό για τη λύση της κρίσης με την Αντιόχεια 

Συμμετείχε κανονικά  

Πατριαρχείο Αλεξανδρείας: To πρεσβυγενές Πατριαρχείο και η Εκκλησία της υψηλής θεολογίας της Αλεξάνδρειας, έδειξε συγκρατημένη στάση. Παρόλο που στο παρελθόν είχε προβλήματα με την μοσχοβίτικη σύνοδο η οποία θεώρησε καλό να προσπαθήσει να στήσει ενορίες στα πνευματικά εδάφη της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, εντούτοις στο θέμα της κόντρας με την Κωνσταντινούπολη επέδειξε νηφαλιότητα και με τη στάση της διεκδίκησε έναν εξισορροπητικό ρόλο. Βοηθάει σε αυτό και το Status Quo του, καθώς είναι ένα ελληνόφωνο πατριαρχείο που διαχειρίζεται και αραβόφωνες επαρχίες και αυτό ανυψώνει τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας.

Έτσι:

• Συμμετείχε κανονικά στην Σύνοδο στην οποία έδωσε βαρύνουσα σημασία θεολογικά και εκκλησιολογικά 
• Ο ίδιος ο Πατριάρχης Θεόδωρος στο τέλος της Συνόδου υποσχέθηκε ότι θα προσεγγίσει τις τέσσερεις εκκλησίες που απουσίαζαν εκφράζοντας την αισιοδοξία του ότι την επόμενη φορά θα συμμετέχουν όλοι.

Πατριαρχείο Ρουμανίας: Άλλη μία φυλετικής φύσης εκκλησία, αναγνωρισμένη πλέον από το 1925 ως Πατριαρχείο. Με τη Μόσχα βρίσκεται σε κόντρα εξαιτίας της Μολδαβίας και της απόσχισης, ουσιαστικά, της φιλορωσικής, Υπερδνειστερίας . Έχει καλές σχέσεις με το Πατριαρχείο, έμεινε σχεδόν ουδέτερο στη μεγάλη κόντρα Φαναριού και Μόσχας, συμμετείχε κανονικά με αντιπροσωπεία και έχει εκφράσει την επιθυμία να φιλοξενήσει την επόμενη Πανορθόδοξη! Φιλοδοξία της Ρουμάνικης Εκκλησίας, λένε κάποιοι, είναι να ηγηθεί ενός τρίτου πόλου και να αναβαθμιστεί σε έναν παράγοντας σταθερότητας και ουδετερότητας μεταξύ των σλαβόφωνων, αραβόφωνων και των ελληνόφωνων ορθοδόξων. 

Eπιλογικά: 

Η Σύνοδος έλαβε χώρα στο Κολυμπάρι της Κρήτης, εκκλησιολογικά μία Σύνοδος αναγνωρίζεται ως Αγία και Μεγάλη αν και μόνο αν, τύχει ευρείας συναίνεσης και αποδοχής από το σύνολο των εκκλησιών ή αν επικυρωθεί από την πλειοψηφία όλων των ορθοδόξων Πατριαρχείων και Αυτοκέφαλων Εκκλησιών στην επόμενη «Μεγάλη» Σύνοδο. Στην περίπτωση που, διεξοδικά, εξετάσαμε δυστυχώς δεν υπήρχε τέτοια σύμπνοια και ομοφωνία για όλους τους λόγους που αναφέραμε. Θεολογικά, άλλωστε, να θυμίσουμε ότι το Άγιο Πνεύμα φανερώνεται στην ενότητα και όχι στην έριδα. 

Δυστυχώς οι εθνοφυλετικές έριδες μεταξύ Σλαβόφωνων, Αραβόφωνων και Ελληνόφωνων μοιάζουν προς το παρόν αγεφύρωτες, με ότι μπορεί να σημαίνει αυτό για το γεωθρησκευτικό μέλλον των εμπλεκομένων πλευρών. Θα μου επιτρέψετε στο τέλος να κάνω και μια αφιέρωση. Αφιερώνω λοιπόν στους κυβερνώντες τη θρησκεία και την πολιτική ένα πολύ ωραίο τραγούδι των Scorpions, το House of Cards, το οποίο παίζει τώρα που τελειώνω αυτές τις γραμμές, στο ραδιόφωνο.

Geopolitics