Η συμμετοχή των Ελλήνων της Κύπρου στον αγώνα της μητέρας πατρίδας στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο

Ελλάδα. ΑΕΡΑ… ΟΧΙ! ΣΤΟΥΣ ΝΑΖΙ 

Ελληνική Κύπρος. ΑΕΡΑ … ΟΧΙ! ΣΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ ΕΙΣΒΟΛΕΙΣ … 

 

Τιμητικό αφιέρωμα, από Αντώνη Αντωνά.

 

28η Οκτωβρίου 1940. Η εθελοντική συμμετοχή των Ελλήνων της Κύπρου στον αγώνα της μητέρας πατρίδας κατά του ναζισμού, όταν και η δική τους ιδιαίτερη πατρίδα ήταν σκλαβωμένη. Για αυτούς τους εθελοντές της αυτοθυσίας, η μητέρα πατρίδα δεν ήταν μακράν. Τρεις μέρες τους θαλασσόδερναν τα άγρια κύματα της Μεσογείου και Αιγαίου μέχρι να φτάσουν στον Πειραιά και όμως κοιτάξτε ηθικό ακμαιότατο. Μια εικόνα χίλιες λέξεις …

 

Έλληνας Κύπριος αξιωματικός από ηρωική Λύση, γενέτειρα του Γρ. Αυξεντίου, αγνώστου ονόματος. Κατά πάσα πιθανότητα, πρόκειται για τον επικεφαλής των πρώτων Ελλήνων Κυπρίων εθελοντών, που πρώτοι αφίχθηκαν στον Πειραιά και άμεσα ζήτησαν να προωθηθούν στην πρώτη γραμμή. 

 

Έγραψε ο συμπατριώτης καθηγητής Χ. Γιαλλουρίδης, του οποίου ο πατέρας μαζί με εκατοντάδες Κυπρίους εθελοντές, κατετάγη στον Ελληνικό στρατό την 28η Οκτωβρίου 1940: «Η Ελλάδα έχει πάρει την απόφαση να αμυνθεί εναντίον των Ιταλών και Γερμανών κατακτητών. Μετά το ηρωικό «ΟΧΙ» στις δυνάμεις του άξονα, η Ελλάδα στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα. Οι Κύπριοι πληροφορούνται αυτήν την εξέλιξη και ο ενθουσιασμός τους αμέσως είναι πολύ δυναμικός. Η αντίδραση των Κυπρίων στο ιστορικό Όχι του ελληνικού λαού ήταν δυναμική, ζωοδόχος αλλά και ιστορικά δικαιωμένη. Οι δυνάμεις του κυπριακού Ελληνισμού κινητοποιήθηκαν υπέρ του Όχι το 1940. Παντού στο νησί υψώθηκαν ελληνικές σημαίες και όλοι ήθελαν να σταλούν ως εθελοντές στο μέτωπο, για να υποστηρίξουν την Ελλάδα.»  

 

Έγραψε ο Ν. Μπατσικανής αξιωματικός Ελληνικού στρατού: «Όπως και στους άλλους Αγώνες του Έθνους, οι Κύπριοι πολέμησαν κι έδωσαν το αίμα και τη ζωή τους για τη μητέρα Ελλάδα. Δεν ήταν μόνο η φιλοπατρία και ο ηρωισμός, της ελληνικής ψυχής, η κινητήριος δύναμη που έστελνε χιλιάδες Κύπριους στα πολεμικά μέτωπα της Ελλάδος. Ήταν και το γεγονός ότι μόνο εκεί, στη φλόγα του πολέμου, μπορούσαν να βιώσουν, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, τον επίμονο πόθο τους: να συμπορευτούν σε μια κοινή μοίρα με τους υπόλοιπους Έλληνες, να πάψουν να είναι οι αποκομμένοι αδελφοί. Με δυο λόγια, να ενωθούν με τον εθνικό κορμό.» Πέρα από αυτό, τονίζει ο Νίκος Μπατσικανής, αναφορικά με την Κύπρο, «θεωρείται ως η χώρα που είχε, κατ’ αναλογία με τον πληθυσμό της, τη μεγαλύτερη ανθρώπινη συμμετοχή στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο».

 

Σημ. Στον ΒΠΠ, ο αείμνηστος τ. Πρόεδρος της Κ.Δ. Γλαύκος Κληρίδης, συμμετείχε στην πολεμική Αγγλική αεροπορία RAF. Το αεροπλάνο του κατερρίφθη και πιάστηκε αιχμάλωτος των Γερμανών, από τους οποίους ξέφυγε, αλλά συνελήφθη πάλι και κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Hρωικά επίσης συμμετείχαν εθελοντικά και ο πατέρας του Ιωάννης Κληρίδη του Γλαύκου μαζί με τον αδελφό του Ξάνθο, καθώς και τα παιδιά του Νέαρχου Κληρίδη Λεύκος και Φοίβος.  

 

Επίσης ο Έλληνας της Κύπρου μετέπειτα Αρχηγός ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας Διγενής, *έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό, στο μέτωπο της Αλβανίας. 

 

*Κατά την Ιταλική εισβολή εναντίον της Ελλάδας ο Γρίβας μετατέθηκε στο αλβανικό μέτωπο, ύστερα από διαρκή του αιτήματα, όπου και υπηρέτησε από τις 20/1/1941 ως επιτελάρχης της ΙΙ Μεραρχίας. Παίρνει μέρος στην άμυνα κατά την Ιταλική επίθεση από 15/1/1941 έως 15/2/1941 στην Κλεισούρα και στις 28/2/1941 αντεπιτίθεται προς Λέκλι, Πεστάνι και Δκόλικο, όπου κατατροπώνει τους εισβολείς. Μεταξύ των παρασήμων, που του απενεμήθησαν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του σταδιοδρομίας περιλαμβάνονται: Το Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας, ο Μεγαλόσταυρος του Γεωργίου Α΄, το Μετάλλιον Εξαιρέτων Πράξεων, ο Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνικος. Επίσης, τιμήθηκε με το Χρυσό Μετάλλιο της πόλης των Αθηνών, με τιμητική διάκριση της Ακαδημίας Αθηνών κ.ά. 

 

Εν συνεχεία προσθέτω: Κατά τη διάρκεια της Ιταλικής και Γερμανική επίθεσης, στην Ελλάδα οι Κύπριοι μαζικά συμμετέχουν δίπλα στις ελληνικές δυνάμεις. 6 με 7 χιλιάδες Κύπριοι υπολογίζεται ότι πολέμησαν δίπλα στις ελληνικές δυνάμεις . 40.000 Κύπριοι συμμετείχαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκατοντάδες νεκροί Κύπριοι αφήνουν την τελευταία τους πνοή στα πεδία των μαχών. Πολλοί είναι αγνοούμενοι μέχρι σήμερα. Είχε γράψει παλαιότερα ο Σουρής ένα συμβολικό ποίημα για τους ήρωες. Επίκαιρο πάντα για τους αγνοουμένους μας ….
 

Οἱ Ἥρωες 

 

Μέσα σε βόλια κι ὀβίδων κρότους
ἔπεσαν νιάτα μὲς στὸν ἀνθό τους.
Πᾶνε λεβέντες, πᾶνε κορμιὰ
κι ἄγνωστα τά ῾θαψαν στὴν ἐρημιά. 

 

Κανεὶς δὲ ξέρει ποὺ τά ῾χουν θάψει,
κανεὶς δὲ πῆγε γιὰ νὰ τὰ κλάψει,
κανεὶς δὲν ἔκαψε γι᾿ αὐτὰ λιβάνι,
κανεὶς δὲν ἔπλεξε γι᾿ αὐτὰ στεφάνι. 

 

Ἀνώνυμ᾿ ἥρωες, ἄγνωστοι τάφοι,
κανένας ὄνομα σ᾿ αὐτοὺς δὲ γράφει,
μήτε τὸ χῶμα τοὺς φιλοῦνε χείλη,
σταυρὸ δὲν ἔχουνε μήτε καντῆλι. 

 

Μόνο μιᾶς κόρης μαργαριτάρια
κυλοῦν σὲ τάφους ποὺ κάποια μέρα
θὰ γίνουν κόσμου προσκυνητάρια
καὶ φάροι Νίκης γιὰ μία μητέρα. 

 

Οι εθελοντές Κύπριοι στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ποτέ δεν δικαιώθηκαν. Οι υποσχέσεις τότε της Αγγλικής κυβέρνησης ότι μετά το πέρας του πολέμου θα παραχωρούσαν αυτοδιάθεση – ΕΝΩΣΗ, στην Κύπρο παρέμειναν στις καλένδες. Πολλοί Κύπριοι εθελοντές, που συμμετείχαν στον Αγγλικό στρατό, τιμήθηκαν με μετάλλια ανδρείας και διπλώματα. Δεν σώζεται τίποτα από αυτά. Οι βετεράνοι μετά τον ΒΠΠ, τα επέστρεψαν όλοι στην Αγγλία με επιστολές διαμαρτυρίας για την αθέτηση των υποσχέσεων των Άγγλων περί Αυτοδιάθεσης της Κύπρου. Μεταξύ αυτών και ο μεγάλος αδελφός της μητέρας μας *Κυριάκος Κάμπου, που υπηρέτησε στον Αγγλικό στρατό σαν επιλοχίας και πολέμησε στο Τομπρούκ της Λιβύης, Ελλάδα κ.α. 

 

Σημ. Κατά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου από αντιστασιακές οργανώσεις Ελλάδας, συμμετείχαν Κύπριοι σκαπανείς με επικεφαλής Άγγλους αξιωματικούς (γεγονός από τα σημαντικότερα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου).  

 

*Ο Κυριάκος Κάμπου, κατά πληροφορίες των τότε συμπολεμιστών του σαν ειδικός υπαξιωματικός επί εκρηκτικών υλών συμμετείχε στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου, υπό των Έντι Μάγερς και Κρις Γουντχάουζ ή τον Τζον Χουκ το 1942.  

 

Μετά την κατάρρευση της ελληνικής άμυνας και αφού σκοτώθηκαν αρκετοί Κύπριοι, οι επιζώντες παρέμειναν στην Ελλάδα και συμμετείχαν ενεργά στον αντιστασιακό αγώνα των Ελλήνων. 

 

Όταν το 1962 η ελληνική κυβέρνηση θέλησε να δώσει τιμητική σύνταξη στους Κυπρίους πολεμιστές, που πολέμησαν στην Ελλάδα, η απάντηση τους εξέπληξε τον Έλληνα πρέσβη: «Εμείς καταταγήκαμε εθελοντικά κύριε πρέσβη. Ου περί χρημάτων η συμμετοχή μας στους αγώνες του Έθνους, της μάνας Ελλάδας.» 

 

Σημειώνεται ότι επίσης τότε η Κύπρος απέστειλε σημαντική οικονομική βοήθεια στην Ελλάδα και αξιοσημείωτος ήταν η προσφορά των παντρεμένων Ελληνίδων Κυπρίων, που προσέφεραν τις χρυσές τους βέρες για να βοηθήσουν στον αγώνα του Έθνους για ελευθερία. Αντί αυτών τους απονεμήθηκαν τιμητικά χάλκινες …Η μακαριστή μητέρα μου, μέχρι έσχατου τέλους την φορούσε και την θεωρούσε ανεκτίμητη ….. 

 

Το 1941 τον Φεβρουάριο, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Λουκής Ακρίτας, που πολεμούσε εθελοντής στα Αλβανικά βουνά με άλλους Κυπρίους γράφει για το απαράμιλλο θάρρος και ενθουσιασμό των Κυπρίων: «Η ατμόσφαιρα που ζούμε είναι αληθινά ηρωική και οι στιγμές αξέχαστες γιατί μας αναβαπτίζουν, μας ξαναγεννούν.» 

Αυτοί ήταν οι ΕΛΛΗΝΕΣ Κύπριοι.
 

Σχεδόν όλοι οι Κύπριοι φοιτητές που φοιτούσαν στην Ελλάδα κατατάγηκαν σαν εθελοντές και συμμετείχαν σε ηρωικές, νικηφόρες μάχες. 

 

Αυτά τα πολύ «ολίγα» στους «ολίγους», που ερωτούν και τί έκανε η Κύπρος γιά την Ελλάδα. Ελάχιστα και αντιπροσωπευτικά, αναφέρθηκαν, για τις εθνικές προσφορές των Ελλήνων Κύπριων αδελφών στην Ελλάδα και το Έθνος! Η Ελληνική ιστορία κατέγραψε αυτά και άλλα μύρια…. 

 

Οι αγώνες των Ελλήνων της Κύπρου για την ελευθερία της Ελλάδος...
 

«Τι άλλο θα μπορούσε να προσφέρει η μικρή μακρινή θυγατέρα ελληνική *Κύπρος, τη μητρί πατρίδα, ώστε το 1974, η μάνα Ελλάδα να τείνει χείρα βοήθειας με λίγα ψίχουλα, για να σωθεί ένα Ελληνικό ακριτικό νησί, που φυλά Θερμοπύλες και «δεν είναι μακράν…..», αλλά και ούτε ξένη χώρα, κατά μειοδοτική δήλωση του Στρατηγού της χούντας Μπονάνου: «Οι Τούρκοι την Κύπρο χτυπούν ….Εμείς είμαστε Ελλάς…» 

 

Αν μη τι άλλο Ελλαδίτες Ηγέτες μας τιμήστε, σήμερα επάξια αυτή την πονεμένη και εγκαταλελειμμένη απόκληρη Ελληνίδα κόρη. Είναι το ελάχιστο που μπορείτε να πράξετε, τιμής ένεκεν …. Τουλάχιστον στις Εθνικές μας επετείους, ας *θυμόμαστε και την ημισκλαβωμένη Ελληνική Κύπρο, το προπύργιο του Ελληνισμού… 

 

*Έγραψε ο Νομπελίστας Μέγας Σεφέρης:

…..Και τούτα τα κορμιά πλασμένα από ένα χώμα που δεν ξέρουν, έχουν ψυχές. Μαζεύουν σύνεργα για να τις αλλάξουν, δε θα μπορέσουν, μόνο θα τις ξεκάμουν αν ξεγίνουνται οι ψυχές. Δεν αργεί να καρπίσει τ’ αστάχυ, δε χρειάζεται μακρύ καιρό για να φουσκώσει της πίκρας το προζύμι, δε χρειάζεται μακρύ καιρό το κακό για να σηκώσει το κεφάλι, κι ο άρρωστος νους που αδειάζει δε χρειάζεται μακρύ καιρό για να γεμίσει με την τρέλα, νῆσός τις ἔστι …Κύπρος».

Απόσπασμα. 

 

Στις 12 Μαρτίου 1954, μεταξύ άλλων. έγραψε επίσης στον φίλο του Κύπριο ζωγράφο Αδαμάντιο Διαμαντή: 

«Στο μικρό διάστημα που έμεινα στην Κύπρο, άρχισαν πολλά πράγματα και νομίζω θα με κυνηγούν αδυσώπητα ώσπου να πάρουν μορφή. Παραξενεύομαι όταν το συλλογίζομαι. Η Κύπρος πλάτυνε το αίσθημα που είχα για την Ελλάδα. Κάποτε λέω πως μπορεί να με πήρε για ψυχοπαίδι της».  

Λίγους μήνες νωρίτερα έγραφε από το νησί στην αδελφή του: ««...Τον έχω αγαπήσει αυτόν τον τόπο. Ίσως γιατί βρίσκω εκεί πράγματα παλιά που ζουν ακόμη, ενώ έχουν χαθεί στην άλλη Ελλάδα... ίσως γιατί αισθάνομαι πως αυτός ο λαός έχει ανάγκη από όλη μας την αγάπη και όλη τη συμπαράστασή μας. Ένας πιστός λαός, πεισματάρικα και ήπια σταθερός. Για σκέψου πόσοι και πόσοι πέρασαν από πάνω τους: Σταυροφόροι, Βενετσιάνοι, Τούρκοι, Εγγλέζοι - 900 χρόνια. Είναι αφάνταστο πόσο πιστοί στον εαυτό τους έμειναν και πόσο ασήμαντα ξέβαψαν οι διάφοροι αφεντάδες πάνω τους.»
 

Την ίδια χρονιά έγραψε και στον Γιώργο Θεοτοκά: «Υπάρχουν σε μια γωνιά της γης 400 χιλιάδες ψυχές από την καλύτερη, την πιο ατόφια Ρωμιοσύνη, που προσπαθούν να τις αποκόψουν από τις πραγματικές τους ρίζες και να τις κάνουν λουλούδια θερμοκηπίου. Σ' αυτή τη γωνιά της γης δουλεύει μια μηχανή που κάνει τους Ρωμιούς σπαρτούς-Κυπρίους-όχι-Ελληνες, που κάνει τους ανθρώπους μπαστάρδους, με την εξαγορά και την απαθλίωση των συνειδήσεων, με τις κολακείες των αδυναμιών ή των συμφερόντων». 

 

Και ο Εθνικός μας ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης στο διαχρονικό λυρικό επικό ποίημα 9η Ιουλίου 1821, έγραψε και λάλησε…
 

*Στις 9 Ιουλίου 1821, ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός απαγχονίστηκε στην πλατεία Διοικητηρίου της Λευκωσίας πάνω σε μία μουριά που σώζεται μέχρι σήμερα, ενώ την ίδια ημέρα καρατομήθηκαν οι τρεις μητροπολίτες της Κύπρου, ο Πάφου Χρύσανθος, ο Κιτίου Μελέτιος και ο Κυρηνίας Λαυρέντιος. Την επομένη αποκεφαλίστηκαν και εκατοντάδες άλλοι λαϊκοί του καταλόγου. Λίγο πριν τον απαγχονισμό του είπε στον Τούρκο Πασά Μουσελίμι. 

 

Απόσπασμα. 

 

Της Κύπρου η Ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζιαιρη του κόσμου,/ κανένας δεν εβρέθηκεν για να την ι-ξηλείψη,/ κανένας, γιατί σιέπει την που τα ‘ψη ο Θεός μου./ Η Ρωμιοσύνη εν να χαθή, όντας ο κόσμος λείψει!/ Σφάξε μας ούλους κι ας γενεί το γαίμαν μας αυλάκιν,/ κάμε τον κόσμον μακελλειόν και τους Ρωμιούς τραούλλια,/ αμμά ξερε πως ίλαντρον όντας κοπεί καβάκιν/ τριγύρου του πετάσσουνται τρακόσια παραπούλια./ Το ’νιν αντάν να τρώ’ την γην, τρώει την γην θαρκέται,/ μα πάντα κείνον τρώεται και κείνον καταλυέται./ Μεν μάχεσαι την θάλασσαν να την-ι ’ξηντιλήσεις·/ άδικα λόγια μεν χάννεις κι αρκείς εις την δουλειάν σου./ Τον ήλιον με φύσημαν μπορείς να τον-ι σβήσεις;/ Φώναξε του τζελλάττη σου, σάσ’ την κρεμμασταρκάν σου! ΟΧΙ ΔΕΝ ΘΑ ΑΛΛΑΞΟΠΙΣΤΗΣΩ. ΟΧΙ ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΣΩ. 

 

Και τι άλλο να γράψω ουκ ημπορώ και τι να λαλώ ουκ οίδα, σκοτίζεται ο λογισμός και το μυαλό στερεύει, παγώνουν χέρια και καρδιά και ο θυμός θεριεύει … 

 

Μόνο. ΖΗΤΩ Η 28η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1940.
 

Και εμείς οι ΕΛΛΗΝΕΣ της Κύπρου, ας …
 

Καρτερούμεν μέραν νύχταν/ να φυσήσει ένας αέρας/ στουν τον τόπον πο `ν καμένος/ τζι’ εν θωρεί ποτέ δροσιάν. Για να φέξει καρτερούμεν/ το φως τζιήνης της μέρας/ πο `ν να φέρει στον καθ’ έναν/ τζιαι ΕΝΩΣΗ τζιαι ΛΕΥΤΕΡΙΑ… 

 

Επί τέλους ας βροντοφωνάξουμε εύτολμα ένα δεύτερο μεγάλο «ΟΧΙ», στον νεοσουλτάνο, νεοθωμανό, τουρκομογγολο επίδοξο ολετήρα του Ελληνισμού και τους ομοίους. ΟΧΙ!!!  

 

28η Οκτωβρίου, παρέλαση στο ένδοξο Κίτιον – Λάρνακα, πόλη του Αθηναίου Στρατηγού Κίμωνα απελευθερωτή της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Κύπρου, που μεταξύ πολέμου και ντροπής, επέλεγε πάντα το ΠΡΩΤΟ και ΝΕΚΡΟΣ ΕΝΙΚΑ. 

 

Προτομή – αδριάντας του ένδοξου Αθηναίου Στρατηγού Κίμωνα στο Κίτιον, γιου του Μιλτιάδη του Αθηναίου πρωταγωνιστή της μεγάλης στρατιωτικής νίκης των Ελλήνων κατά των Περσών στον Μαραθώνα.   

 

Την άνοιξη του 449 π. Χ. Ελληνικός στόλος, απέπλευσε από Πειραιά, για την Κύπρο υπό την προσωπική αρχηγία του Κίμωνος και με υπαρχηγό τον Αναξικράτη (Διόδ. XII, 4). Το Κίτιον, προπύργιο των Περσών και των Φοινίκων στο νησί, το πολιόρκησε και κατατρόπωσε τους Πέρσες, οι οποίοι τράπηκαν σε φυγή. Ο ίδιος ο Κίμων πέθανε αιφνίδια, ίσως λόγω τραυματισμού ή ελονοσίας, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Κιτίου. Φήμες αναφέρουν ότι το σώμα του, λόγω πιθανής επερχόμενης, σήψης, κάτι που οι Αθηναίοι θεωρούσαν ασέβεια, μάλλον θάφτηκε στο Κίτιον και μόνο το κενοτάφιο του με τον οπλισμό του μεταφέρθηκα στην Αθήνα. Εκτός από την πιο πάνω νικηφόρα ναυμαχία του 449 π.Χ., κατά τη διάρκεια της οποίας έχασε τη ζωή του, ήλθε και πιο πριν στο νησί, αμέσως μετά τη λαμπρή του νίκη στον Ευρυμέδοντα (469 π.Χ.), όπως γράφει ο Πολύαινος (Στρατηγήματα, 1.34.1). Τότε η Κύπρος δεν κειτόταν μακράν…και ο Κίμωνας έλεγε, ΟΧΙ στην κατοχή της Ελληνικής Κύπρου. 

 

Αντώνιος Αντωνάς – Συγγραφέας από Ελληνική Κύπρο, με ρίζες από την κατεχόμενη Αγία Μεσαορία, γη Αγίων και Ηρώων. Αδελφός εθνομάρτυρα, που έπεσε υπέρ πίστεως και πατρίδος και την υστάτη ώρα πολυβολώντας φώναξε στους Τούρκους εισβολείς βαρβάρους …

ΟΧΙ! ΕΓΩ ΣΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΔΕΝ ΠΑΡΑΔΙΔΟΜΑΙ, ψελλίζοντας τον Εθνικό Ύμνο. ΟΧΙ! ΣΤΟΥΣ ΒΑΡΒΑΡΟΥΣ… 

 

Αποσπασματικές πληροφορίες με πρόσθετα σχόλια και πληροφορίες, Ιστορία της Κύπρου, Αρχείο Πολεμικού Μουσείου Αθηνών, παλαιότερα άρθρα μου και ιστορικά βιβλία ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΗ ΠΕΡΗΦΑΝΗ ΚΥΠΡΟΣ, ΕΣΧΑΤΗ ΙΚΕΣΙΑ, ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΜΝΗΜΗΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ.