Άλυτος γρίφος η στρατιωτική συντριβή του Ιράν

Γράφει ο Κώστας Γρίβας
 

Όπως εξελίσσονται τα πράγματα στη Μέση Ανατολή, τυχόν επέκταση του πολέμου στο Ιράν δεν μπορεί να αποκλειστεί, παρά τις διεθνείς εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση (και εκ μέρους των ΗΠΑ) με δεδομένη την πρόθεση του Ισραήλ να πληρώσει το Ιράν το “τίμημα” για την επίθεση του, «την κατάλληλη στιγμή», όπως διεμήνυσε ο Ισραηλινός υπουργός Πολέμου. Εάν το Ισραήλ αγνοήσει τις διεθνείς πιέσεις και προχωρήσει σε αντίποινα για την επίθεση του Ιράν και η δε Τεχεράνη (όπως έχει προειδοποιήσει) αντιδράσει, τότε θα πάμε σε γενίκευση.
 

Το Ιράν –σύμφωνα με την άποψη πολλών ειδικών και σε αντίθεση με την επικρατούσα στερεοτυπική αντίληψη– είναι ένας σκληρά ορθολογικός και προσεκτικός δρων και δύσκολα θα μπλέξει σε μια εκτεταμένη σύγκρουση. Τον εν λόγω ισχυρισμό επιβεβαιώνει η στάση της Τεχεράνης που λίγο μετά την έναρξη της ιρανικής επίθεσης δήλωσε πως “πέτυχε τον στόχο της” και έδωσε μήνυμα αποκλιμάκωσης. Όμως, όλα θα εξαρτηθούν και από την στάση που θα κρατήσει το Ισραήλ, την στιγμή που το μέτωπο στα βόρεια σύνορα του με την Χεζμπολάχ του Λιβάνου είναι ακόμα ανοιχτό, ενώ υπάρχει πάντα και η δράση των σιιτών ανταρτών Χούτι στο μέτωπο της Ερυθράς Θάλασσας.

 

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο πόλεμος με το Ιράν ήταν επιθυμητή εξέλιξη από μια μερίδα της ισραηλινής πολιτικοστρατιωτικής ηγεσίας, πολύ πριν εκδηλωθεί η επίθεση του Ιράν. Πάγιος συλλογισμός τους (που προφανώς και ισχυροποιήθηκε μετά την ιρανική επίθεση) είναι να δοθεί μια “οριστική λύση” στην ιρανική απειλή, όπως αυτοί την αντιλαμβάνονται, παρασέρνοντας και τις ΗΠΑ σε έναν πόλεμο εναντίον του Ιράν. Γνωρίζοντας τον συλλογισμό τους, ο Μπάιντεν έσπευσε να ξεκαθαρίσει πως οι ΗΠΑ δεν θα υποστηρίξουν ισραηλινά αντίποινα στην ιρανική επίθεση.

 

Ο εγκλωβισμός στην αντίληψη της “αποφασιστικής νίκης” είναι μια από τις διαχρονικές παθογένειες του Ισραήλ, η οποία προέκυψε από τις συνεχείς και σαρωτικές στρατιωτικές επιτυχίες του εναντίον των αραβικών στρατών, στις πρώτες δεκαετίες μετά τη δημιουργία του εβραϊκού κράτους, που οδήγησαν όμως σε διαδοχικά αδιέξοδα. Έτσι, κάθε στρατιωτική νίκη του Ισραήλ, αντί για ειρήνευση, οδηγούσε σε μια ακόμη πολεμική αναμέτρηση.

 

Ο διαχρονικός εγκλωβισμός του Ισραήλ 

 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συντριπτική και γρήγορη νίκη στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, που εξέπληξε και τους ίδιους τους Ισραηλινούς και η οποία οδήγησε στην κατάληψη ολοκλήρου της Χερσονήσου του Σινά, κάτι που δεν περιλαμβάνονταν στις αρχικές στοχεύσεις της ισραηλινής ηγεσίας. Αυτή όμως η “υπερβάλλουσα” επιτυχία οδήγησε στον μετέπειτα “Πόλεμο Φθοράς” με την Αίγυπτο και στη συνέχεια στον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. 

 

Στα επόμενα χρόνια απέτυχαν και οι επιθέσεις στον Λίβανο, που αποσκοπούσαν στην εξαφάνιση των επικίνδυνων για το Ισραήλ δυνάμεων που δρούσαν εκεί. Στον πρώτο πόλεμο του Λιβάνου το 1982 οι ισραηλινές δυνάμεις, παρόλες τις αρχικές σαρωτικές επιτυχίες τους, στις οποίες ξεχωρίζει η συντριπτική νίκη της ισραηλινής αεροπορίας ενάντια στο πυκνό αντιαεροπορικό δίκτυο των Σύριων στην Κοιλάδα Μπεκάα, εγκλωβίστηκαν σε μάχες φθοράς, τόσο στα στενά περάσματα του Νοτίου Λιβάνου, όσο και μέσα στον αστικό ιστό της Βηρυτού. 

 

Επίσης, η επιχείρηση αμαυρώθηκε από τις σφαγές των προσφύγων στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα από χριστιανικές πολιτοφυλακές, με την ανοχή των Ισραηλινών. Στον Δεύτερο Πόλεμο του Λιβάνου το 2006 οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (IDF) απέτυχαν με ταπεινωτικό τρόπο να επιτύχουν συντριπτικό πλήγμα στην μικροσκοπική τότε Χεζμπολάχ. Οι IDF εφάρμοσαν ένα αμφιλεγόμενο νέο δόγμα, τις επιχειρήσεις EBO (Εffects Based Operations), βασισμένες εν μέρει πάνω σε θεωρίες Γάλλων μεταμοντέρνων φιλοσόφων! Μετά από την αποτυχία αυτή, οι IDF σταμάτησαν τα “πρωτοποριακά” πειράματα και ξαναγύρισαν στις παραδοσιακές μεθόδους μάχης, με πολύ θετικά αποτελέσματα, όπως φάνηκε στην επιχείρηση Cast Lead μερικά χρόνια μετά και στη συνέχεια σε άλλες επιχειρήσεις εναντίον της Χαμάς.

 

Ο άλυτος γρίφος του Ιράν 

 

Η εμμονή του Ισραήλ σε μια “τελική νίκη” δια των όπλων έναντι του Ιράν υπήρχε και πριν την ιρανική επίθεση. Στην πραγματικότητα έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα μετά την επίθεση της Χαμάς, την οποία το Τελ Αβίβ έσπευσε από την πρώτη στιγμή να αποδώσει στο Ιράν – με τις ΗΠΑ να μην αποδέχονται τον ισραηλινό ισχυρισμό. Το Ισραήλ θεωρεί το Ιράν ως κορυφαία απειλή για την ίδια του την ύπαρξη και θέλει να εξαλείψει αυτήν την απειλή με έναν “αποφασιστικό πόλεμο” (φόβος που είναι υπερβολικός αλλά όχι εντελώς αβάσιμος). Όμως, η λογική του “μεγάλου πολέμου” με το Ιράν (παρασέρνοντας και τις “άβουλες” ΗΠΑ σε αυτόν), ο οποίος υποτίθεται ότι θα φέρει κάποιο “οριστικό” αποτέλεσμα, πάσχει και ορθότατα έχουν ενδοιασμούς οι Αμερικανοί (ακόμα και επί Τραμπ). 

 

Ας έχουμε υπόψη μας πως είναι σχεδόν αδύνατον να επιτευχθεί κατάληψη του Ιράν από τις αμερικανικές δυνάμεις, όπως έγινε στο Ιράκ, ή έστω αλλαγή καθεστώτος. Ακόμη και αν δεν υπάρξει καμία αντίδραση από Κίνα και Ρωσία (κάτι περίπου αδύνατον), η επιχείρηση αυτή είναι τέτοιας κλίμακας που ξεφεύγει από τις δυνατότητες των Αμερικανών σήμερα, ακόμη και στην απίθανη περίπτωση που θα ήταν πρόθυμοι να εμπλακούν σε πολυετή πόλεμο μεγάλης κλίμακας, τύπου Β΄ Παγκοσμίου. 

 

Επίσης, είναι πάρα πολύ δύσκολο, έως αδύνατον, να υποστεί συντριπτικό πλήγμα η στρατιωτική υποδομή του Ιράν. Εδώ και χρόνια το Ιράν προετοιμάζεται για ένα είδος “επαυξημένου” ασύμμετρου πολέμου με τις ΗΠΑ. Αν ήταν πρόβλημα οι υπόγειες εγκαταστάσεις της Χαμάς, αυτές του Ιράν είναι ένας άλυτος γρίφος. Το Ιράν εκτιμάται πως έχει κατασκευάσει έναν ολόκληρο υπόγειο κόσμο μέσα σε ορεινούς όγκους, όπου κρύβονται τα πιο επικίνδυνα οπλικά του συστήματα.

 

Οι υπόγειες αυτές υποδομές πολύ δύσκολα μπορούν να εντοπιστούν και ακόμη πιο δύσκολα να προσβληθούν ακόμη και με ειδικά όπλα, συμπεριλαμβανομένων και πυρηνικών μικρής ισχύος. Αυτό ισχύει και για τις δύο πυρηνικές του εγκαταστάσεις στο Fordow και τη Natanz, ιδιαίτερα στη δεύτερη. Παρεμπιπτόντως, στρατιωτική επίθεση εναντίον του Ιράν, ακόμη και αν αυτή είναι “επιτυχημένη”, θα προκαλέσει την αναζωογόνηση του ιρανικού προγράμματος ανάπτυξης πυρηνικών όπλων, αντί να το σταματήσει. 

 

Τα τούνελ αυτά, λοιπόν, στα βουνά του Ιράν είναι απλώς ένα μέρος των υπόγειων υποδομών της χώρας, οι οποίες βρίσκονται και μέσα σε πόλεις, ενώ γενικότερα οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις δίνουν μεγάλη έμφαση σε μεθοδολογίες κάλυψης, απόκρυψης, παραλλαγής και παραπλάνησης, διαθέτοντας πλήθος εγκαταστάσεων καμουφλαρισμένων σε πολιτικά κτήρια. Επίσης, οι Φρουροί της Επανάστασης, που αποτελούν έναν δεύτερο στρατό, παράλληλα με τις “κανονικές” ένοπλες δυνάμεις, διαθέτουν πλήθος καινοτόμων και ασύμμετρων ικανοτήτων, ξεκινώντας από το ιδιόρρυθμο πολεμικό τους δόγμα, τον περιβόητο “πόλεμο ψηφιδωτού” (Mosaic Warfare). 

 

Οι ασύμμετρες ιρανικές πολεμικές δυνατότητες 

 

Ο “πόλεμος ψηφιδωτού” είναι μια άκρως αποκεντρωτική μεθοδολογία μάχης, χαοτική θα μπορούσε να πει κανείς, με την επιστημολογική έννοια του όρου “χάος”, η οποία αποσκοπεί στο να αδρανοποιήσει την αεροπορική ισχύ του αντιπάλου μέσω μιας άμορφης, ρευστής, δομής χωρίς κεντρικά στοιχεία. Επιτυγχάνει έτσι “άρνηση αποτελέσματος” στις προσπάθειες του αντιπάλου να την καταστρέψει, προσβάλοντας κομβικά της στοιχεία. 

 

Η μεθοδολογία αυτή αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης φιλοσοφίας ασύμμετρου πολέμου που εφαρμόζει το Ιράν και η οποία αποσκοπεί να αποφύγει την επαφή με τα ισχυρά σημεία της δομής του αντιπάλου και να τον προσβάλει με μεθόδους που δεν είναι προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει. Για αυτόν τον σκοπό έχει αναπτύξει μια σειρά από κατηγορίες οπλικών συστημάτων, στις οποίες εντάσσονται, μεταξύ των άλλων:

• Αντιπλοϊκοί βαλλιστικοί πύραυλοι (ASBM) διαφόρων τύπων και εκδόσεων. Το πρώτο όπλο αυτής της κατηγορίας ήταν ο πύραυλος Khalij Fars, ο οποίος είχε πρωτοεμφανιστεί το 2011, αλλά έκτοτε έχουν προκύψει πολύ πιο εξελιγμένες σχεδιάσεις.
• Μίνι υποβρύχια, όπως είναι τα Ghadir, εφοδιασμένα με τορπίλες αλλά και πυραύλους cruise.
• Ημικαταδυόμενες τορπιλάκατοι (SPSS) εφοδιασμένες με συμβατικές τορπίλες, όσο και τορπίλες υπερσπηλαίωσης (supercavitation) Hoot, που είναι αντίγραφα των σοβιετικών Shkval.
• Σμήνη από ταχύπλοα, πιθανώς σε συνδυασμό με ρομποτικά σκάφη επιφανείας (USV) διαφόρων τύπων. Τα σκάφη αυτά μπορεί να διαθέτουν όπλα διαφόρων τύπων, ακόμη και μικρούς πυραύλους cruise, να μεταφέρουν μη επανδρωμένα αεροχήματα (UAV) ή να είναι φορτωμένα εκρηκτικά αποσκοπώντας να ανατιναχθούν πάνω σε πλοία του αντιπάλου (VBIED).
• Μη επανδρωμένα υποβρύχια οχήματα (UUV) σε διάφορες διαμορφώσεις και ρόλους.

Επίσης, δεν θα πρέπει να υποτιμούνται και οι πιο “συμβατικές” ικανότητες του Ιράν, ιδιαίτερα όσον αφορά την αεράμυνα. Μεταξύ των άλλων, η Τεχεράνη διαθέτει και ραντάρ για τα οποία υποστηρίζει ότι είναι ικανά να εντοπίζουν και τα αεροσκάφη stealth, όπως είναι τα F-35. Με βάση τις πληροφορίες που έχουμε για την επίθεση, το Ιράν χρησιμοποίησε κυρίως drones και ένας περιορισμένο αριθμό πυραύλων. 

 

Ενεργειακός εφιάλτης για την Ευρώπη 

 

Επιπροσθέτως, δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε ότι μια επίθεση στο Ιράν πιθανώς να εξελισσόταν σε ενεργειακό εφιάλτη για την Ευρώπη. Με δεδομένες τις σχέσεις με τη Ρωσία, τυχόν πόλεμος στον Περσικό Κόλπο θα προκαλούσε δραματική αύξηση της τιμής του πετρελαίου, ειδικώς και των υδρογονανθράκων γενικότερα, δεδομένης της αναντίρρητης ικανότητας του Ιράν να κλείσει ή έστω να περιορίσει δραστικά την κυκλοφορία στα Στενά του Ορμούζ, από όπου διέρχεται πολύ μεγάλο μέρος των πετρελαϊκών ροών. 

 

Σε αντίθεση δε με την Ευρώπη, οι οικονομίες της Ασίας, ιδιαίτερα η Κίνα, που έχουν προνομιακή πρόσβαση στους ρωσικούς υδρογονάνθρακες δεν θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στην ίδια έκταση, ακόμη και αν υπάρξει αύξηση των τιμών των υδρογονανθράκων. Με άλλα λόγια, πόλεμος μεγάλης κλίμακας στη Μέση Ανατολή, εν παραλλήλω με υψηλή ένταση στις σχέσεις με τη Ρωσία, δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα για τη Δυτική Ευρώπη, ακόμη και αν οι συνέπειες περιοριστούν στον χώρο της ενέργειας. 

 

Και φυσικά σε περίπτωση επίθεσης των ΗΠΑ στο Ιράν δεν μπορούμε να αποκλείσουμε και ανεξέλεγκτη κλιμάκωση με τη Ρωσία και την Κίνα, που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε πυρηνική κρίση. Απόψεις του τύπου “αυτά δεν γίνονται γιατί δεν συμφέρουν κανέναν” είναι αφελείς και εκτός πραγματικότητας. Σε παρόμοιες καταστάσεις οι δρώντες ενδέχεται να εγκλωβιστούν σε συστημικές δομές, οι οποίες αναπτύσσουν τις δικές τους δυναμικές, ερήμην των συμμετεχόντων σε αυτές, και οι επιμέρους αποφάσεις που λαμβάνουν οι ηγεσίες των χωρών να ενσωματωθούν σε μηχανισμούς παραγωγής αποτελεσμάτων (effects generators) που θα ξεφεύγουν από τις στοχοθετήσεις και τη θέληση τους. 

 

Από τα πιο αξιόλογα έργα που περιγράφουν πως συμβαίνει κάτι τέτοιο είναι η ιστορική μελέτη της Barbara Tuchman “The Guns of August” που περιγράφει ακριβώς πως μια παρόμοια διαδοχή συμβάντων προκάλεσε το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, παρά τη θέληση των ηγετών της εποχής, μετατρέποντας τις αποφάσεις τους σε έναν ανεξέλεγκτο μηχανισμό, ο οποίος οδήγησε από την ειρήνη στον πόλεμο μέσα σε μερικές εβδομάδες. 

 

Η Τουρκία 

 

Όσον δε αφορά τα δικά μας, πόλεμος του Ισραήλ με το Ιράν και πολύ περισσότερο των ΗΠΑ και του Ισραήλ με το Ιράν, είναι σαφώς ενάντια στα ελληνικά συμφέροντα. Παρόμοια εξέλιξη θα φέρει ξανά την Τουρκία στον αφρό των διεθνών εξελίξεων, επιτρέποντάς της να “πουλήσει”, για μια εισέτι φορά, τον εαυτό της ως το ακρότατο στοιχείο της δυτικής αρχιτεκτονικής, έστω και αν ο ρόλος της παραμείνει “φαντασιακός”, όπως έγινε στο παρελθόν με το Ιράκ. Στην ιρανική επίθεση βλέπουμε πως η Τουρκία έπαιξε ένα είδος “αγγελιοφόρου” μεταξύ των εμπλεκόμενων. 

 

Οι Δυτικοί θα συγχωρέσουν ξανά τις τουρκικές παρασπονδίες και θα πιέσουν ακόμη περισσότερο την Ελλάδα να προβεί στις “αναγκαίες παραχωρήσεις”, έτσι ώστε να δελεαστεί η Τουρκία να επιστρέψει στο δυτικό στρατόπεδο. Για την ακρίβεια, οι παρασπονδίες της Τουρκίας, οι οποίες σήμερα έχουν προκαλέσει οργή και καχυποψία στη Δύση, ενδέχεται να λειτουργήσουν υπέρ της, γιατί ακριβώς δεν θα είναι καθόλου σίγουρη η συμμετοχή της στη Δύση και οι φοβισμένοι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι δεν θα θέλουν να διακινδυνεύσουν τη μετατροπή της Τουρκίας σε “δεύτερο Ιράν”, ιδιαίτερα αν υπάρχει σύγκρουση με το “πρώτο”.

 

πηγή