Πολλοί πιστεύουν ότι ο Σωκράτης ειρωνευόταν τους συνομιλητές του με τις ερωτήσεις που τους υπέβαλε. Όμως αυτό δεν είναι αληθές. Η Σωκρατική ειρωνεία δεν είναι παρά η εφαρμογή στη συζήτηση του «εν οιδα ότι ουδέν οιδα».
Όταν ο Σωκράτης λέγει στο συνομιλητή του «εν οιδα ότι ουδέν οιδα» αλλά και όταν δέχεται την άποψη του, για να φανούν έπειτα τα άτοπα που συνάγονται από αυτήν, και τις δύο φορές με τη μεθοδική του ειρωνεία βοηθά τον συνομιλητή του ο ίδιος να ανακαλύψει την αλήθεια.. Να γεννηθεί η αλήθεια από τη δική του ψυχή και έτσι να την καταστήσει και να ζήσει με αυτήν. Αυτή είναι η περίφημη μέθοδος της «σωκρατικής μαιευτικής».
Ο Σωκράτης είναι ο ιδρυτής του φιλοσοφικού διαλόγου.
Ο Λόγος του φιλοσόφου δεν είναι δογματικός διότι αφοπλίζει τον συζητητή με την άγνοια του. Δεν θέλει να προσφέρει έτοιμη διδασκαλία στον άλλο. Θέλει να είναι μόνο το κίνητρο που θα κεντρίσει τον άλλο να μπει σε σκέψη για την εξεύρεση της αλήθειας. Να δει τη σύλληψη της αλήθειας σαν δικό του «παιδί». Γι’ αυτό προσπαθεί πάντα να αφαιρέσει από τις συζητήσεις του την αγωνιστική μορφή (Σκεφθείτε να ήταν από μια μεριά και να έβλεπε τις συζητήσεις μεταξύ των "κομματόσκυλων" στα ΜΜΕ! Θα έφριττε κυριολεκτικά. Και όμως εμείς δεχόμαστε τις κοκορομαχίες ακόμη και στο Κοινοβούλιο. Οι 300 ποτέ δεν άνοιξαν κάποιο βιβλίο για να διδαχθούν πως γίνεται ο διάλογος για να είναι εποικοδομητικός; Απλώς κάνουν κουβέντα όπως η κυρά Κατίνα με την κυρά Μαρία. Και γιατί δεν το βάζουν σαν το πρώτο μάθημα στην εναρκτήριο συνεδρίαση της Βουλής; Και όμως, είμαστε η χώρα που πρώτη γέννησε το διάλογο και τη φιλοσοφία)
Ως τότε ο Λόγος στην Εκκλησία του Δήμου, στα Δικαστήρια, στην πολιτική ζωή ήταν αγωνιστικός, όπως συμβαίνει ακόμη και σήμερον.
Αλλά και οι σοφιστές με τη ρητορεία προσπαθούσαν το ψέμα να το κάνουν αλήθεια και το αντίθετο. Με το Σωκράτη παύει ο Λόγος να είναι αγώνισμα. Μοναδικός του σκοπός και φροντίδα είναι να υψώσει το συνομιλητή του σε άξιο ερευνητή και κριτή του εαυτού του. Για τι άλλο πράγμα εσύ να κάνεις κριτική στον εαυτόν και άλλο να την κάνει ο άλλος, οπότε τη θεωρείς ως κατηγορία. Ο Σωκράτης λοιπόν όντως ήταν «θηρευτής της αλήθειας». Δεν υπάρχει νικητής και ηττημένος στη σωκρατική συζήτηση. Ως προς τη μορφή, έχει πολύ ομοιότητα η σωκρατική τυπολογική διερεύνηση με αυτή των Σοφιστών. Οι διαφορές όμως είναι ουσιώδεις: Ο λογισμός των Σοφιστών είναι πέρα ως πέρα λεκτικός, ενδιαφέρεται μόνο για τη λεκτική σειρά. Του λείπει παντελώς ο στοχασμός που θεμελιώνει τη σειρά. Από τη συζήτηση του Σωκράτη λείπει παντελώς ο εγκυκλοπαιδισμός διότι δε συμβιβάζεται με στο «εν οιδα ότι ουδέν οιδα». Άρα ο Σωκράτης μπορεί να συζητά με κάθε άτομο σκεπτόμενο ανεξαρτήτως γραμματικών ή άλλων γνώσεων και ειδικεύσεων. Η σωκρατική μέθοδος ελευθερώνει τη συνείδηση και την προσηλώνει στο έργο της στοχαστικής διερεύνησης.. Δεν έχει ρευστότητα, τυπολογία, εγκυκλοπαιδική δεινότητα, ούτε ρητορική αγωνιστικότητα. Και όποτε η συζήτηση κινδυνεύει να εκτραπεί ο Σωκράτης την επαναφέρει στον ίδιο δρόμο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Όταν ο σοφιστής Ιππίας ο Ηλείος προτείνει να εκλέξουν «ραβδούχο και επιστάτην και πρύτανιν» ο οποίος να ελέγχει «το μέτριον μήκος των λόγων εκατέρωθεν« (δηλαδή εν προκειμένω του Σωκράτη και του Πρωταγόρα). Όλοι δέχονται την πρόταση του Ιππία, εκτός από τον Σωκράτη ο οποίος τους λέγει: «Αισχρόν αν είη, βραβευτήν ελέσθαι των λόγων» (Είναι αισχρόν αν γίνει να βάλουμε βραβευτήν (=κριτήν) του Λόγου) Ο μόνος κριτής του Λόγου δεν μπορεί να είναι άλλος από τον ίδιο το Λόγο.
(2/10/23)
Αμφικτύων
* Αμφικτύων είναι ο Υποστράτηγος ε.α Κωνσταντίνος Κωνσταντινίδης
Συγγραφεύς, Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών
amphiktyon@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.