Άρθρο Βασιλικού Διακλαδικού Ιδρύματος Μελετών (Royal United Services Institute) για Ρωσική Εισβολή στην Ουκρανία – Βασικά Στοιχεία (Α μέρος)

Aναδημοσίευση από τον Βελισάριο 

 

1. Εισαγωγή

 

Στις 21 Απριλίου τ.ε. δημοσιεύτηκε από το Βασιλικό Διακλαδικό Ίδρυμα Μελετών (Royal United Services Institute – RUSI) μελέτη με τίτλο: «Επιχείρηση Ζ: Η Επιθανάτια Αγωνία μίας Αυτοκρατορικής Αυταπάτης», με συντάκτες τους συνεργάτες του Ιδρύματος Δρα Jack Watling και Nick Reynolds.  

 

Παρά τον τίτλο του άρθρου, αυτό αποτελεί μία μάλλον ψύχραιμη αξιολόγηση βασικών στοιχείων της σύγκρουσης, όπως έχει εξελιχθεί μέχρι σήμερα, ενώ προβαίνει σε κάποιες εκτιμήσεις για το μέλλον της σύγκρουσης, που δεν αφορούν το τελικό αποτέλεσμα της αλλά τους παράγοντες που εκτιμάται ότι θα παίξουν βαρύνοντα ρόλο στο προσεχές μέλλον.

 

Το γεγονός ότι η έκθεση περιλαμβάνει πολλές και σημαντικές πληροφορίες, που είναι προφανές ότι προέρχονται από προνομιακή πρόσβαση των συντακτών τους σε διαβαθμισμένες πηγές πληροφοριών (που σε κάποιον βαθμό δηλώνονται διακριτικά αλλά ευθέως), το γεγονός ότι προβαίνει σε εύλογες και ρεαλιστικές επισημάνσεις χωρίς αυτές στην ουσία τους να επηρεάζονται ουσιωδώς από τις πολιτικές συμπάθειες των συντακτών, καθώς και το κύρος του Ιδρύματος που εκδίδει την έκθεση, καθιστούν την έκθεση άξια ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος.  

 

Το βασικότερο, ίσως, στοιχείο της μελέτης είναι η εκτίμηση ότι η 9η Μαΐου, ημερομηνία εορτασμού της Νίκης της ΕΣΣΔ επί της Γερμανίας κατά τον Β’ ΠΠ και μεγάλης συμβολικής σημασίας ορόσημο, δεν θα αξιοποιηθεί για τη διακήρυξη της λήξης των επιχειρήσεων από ρωσικής πλευράς, μετά από μία σχετικά περιορισμένη επιτυχία στην περιοχή της Λεκάνης του Ντονέτς, μιας και κάτι τέτοιο είναι ρεαλιστικά απίθανο, αλλά αντιθέτως θα αξιοποιηθεί ως ορόσημο για την κλιμάκωση του πολέμου από ρωσικής πλευράς.  

 

Στο παρόν παρατίθεται μία σύνοψη των βασικών σημείων της έκθεσης.  

 

2. Βασικά Στοιχεία της Μέχρι Σήμερα Διεξαγωγής του Πολέμου  

 

1. Η εισβολή σχεδιάστηκε σαν αστυνομική-πραξικοπηματική επιχείρηση και όχι σαν στρατιωτική εισβολή.  
2. Ο βασικός υπεύθυνος για τον σχεδιασμό και τη διεύθυνση της επιχείρησης, ειδικά κατά τις αρχικές φάσεις της, φαίνεται να ήταν η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB – FCB) της Ρωσίας[i], και όχι οι Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις. Σημαντικό μέρος των δυνάμεων που συμμετείχαν στην επιχείρηση ήταν όχι στρατιωτικές αλλά παραστρατιωτικές δυνάμεις, όπως η Ρωσική Εθνοφρουρά (Rosgvardia), που αποτελεί παραστρατιωτικό οργανισμό που ανήκει στο Υπουργείο Εσωτερικών και έχει ως αποστολή την ασφάλεια των συνόρων και την τήρηση της τάξης στο εσωτερικό της Ρωσίας. Σε περίπτωση πολέμου, η Ρωσική Εθνοφρουρά έχει ως αποστολή την ασφάλεια των μετόπισθεν.  
3. Κατά τις επιχειρήσεις, είτε λόγω υπερβολικών προσδοκιών, είτε λόγω κακής εκτέλεσης λόγω πολύ περιορισμένου χρόνου προειδοποίησης των μονάδων που συμμετείχαν στην επιχείρηση (λιγότερο από 24 ώρες για τις κυρίως μηχανοκίνητες μονάδες και την Εθνοφρουρά), δυνάμεις της Ρωσικής Εθνοφρουράς βρέθηκαν συχνά να προχωρούν μπροστά από τις καθ’ εαυτές στρατιωτικές δυνάμεις και να αντιμετωπίζουν μετωπικά Ουκρανικές στρατιωτικές δυνάμεις, με οδυνηρά γι’ αυτές αποτελέσματα, μιας και κάτι τέτοιο είναι εκτός των αποστολών τους.  
4. Λόγω των προσδοκιών για πραξικοπηματική κατάληψη του Κιέβου (και της πολιτικής εξουσίας στην Ουκρανία) από τις αερομεταφερόμενες δυνάμεις, οι μηχανοκίνητες δυνάμεις που προωθούνταν προς το Κίεβο, δεν προήλασαν αναπτυσσόμενες κατά τακτικό τρόπο. Οι δύο κύριες οδοί εφοδιασμού από τις οποίες προήλασαν και το βαλτώδες και δασώδες έδαφος στην περιοχή τους, δεν επέτρεπαν την ανάπτυξη των δυνάμεων εκτός οδών. Η συνεχής διέλευση μέσα από ουκρανικές αστικές περιοχές, και η συνακόλουθη συνεχής ροή πληροφοριών από Ουκρανούς πολίτες προς τις ουκρανικές στρατιωτικές δυνάμεις, τα ουκρανικά ανεπάνδρωτα αεροσκάφη και οι παραμένουσες ουκρανικές ειδικές δυνάμεις παρείχαν πληρέστερη τακτική εικόνα στις οικείες δυνάμεις και καθιστούσαν τη δράση του ουκρανικού πυροβολικού πολύ αποτελεσματική. Οι ουκρανικές ειδικές δυνάμεις που ενεργούσαν πίσω από το ουκρανικό πρόσθιο όριο επίσης προκάλεσαν σοβαρές απώλειες στους Ρώσους. Αντιθέτως, το ρωσικό πυροβολικό που ήταν καθηλωμένο επί των οδών, αν και βαρύτερο, δεν μπορούσε να ανταποδώσει αποτελεσματικά, ιδίως ελλείψει τακτικής εικόνας για τις ουκρανικές θέσεις.  
5. Οι ρωσικές δυνάμεις ήταν σε θέση να κάμπτουν την ουκρανική αντίσταση όταν λάμβαναν επαφή με τις αμυνόμενες ουκρανικές δυνάμεις, καθώς τότε εξασφάλιζαν την υποστήριξη του πυροβολικού και εκμεταλλεύονταν τη μεγάλη οργανική ισχύ πυρός τους. Τα πυροβόλα των 30 χλστ., που υπάρχουν σε μεγάλο αριθμό στις τάξεις των ρωσικών δυνάμεων, φαίνεται ότι υπήρξε βασικό στοιχείο για την υπεροχή πυρός των Ρώσων.  
6. Οι επιχειρήσεις Ηλεκτρονικού Επιθέσεως από ρωσικής πλευράς υπήρξαν εντατικές με την έναρξη του πολέμου, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα ιδίως στην ουκρανική αεράμυνα. Με την προώθηση των ρωσικών δυνάμεων, ειδικά στο Κίεβο, όπου αντιμετωπίστηκαν τα σοβαρά προβλήματα και απώλειες στις ρωσικές φάλαγγες, οι ρωσικές ΕΔ δίστασαν να προωθήσουν συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου (καθώς και αντιαεροπορικά συστήματα) προς τα νότια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι ρωσικές δυνάμεις Ηλεκτρονικής Επιθέσεως να διενεργούν ηλεκτρονικές επιθέσεις κορεσμού του φάσματος, οι οποίες δημιουργούσαν προβλήματα και στο ίδιο το ρωσικό ΣΔΕΠ. Στο στοιχείο αυτό αποδίδεται η συστηματική προώθηση ανωτάτων ρώσων αξιωματικών σε προωθημένες θέσεις και οι σχετικά υψηλές απώλειές τους.  
7. Οι Ουκρανοί εκτίμησαν ορθώς (και ήταν επαρκώς πληροφορημένοι) σχετικά με το ότι η Κύρια Προσπάθεια της Ρωσικής πλευράς ήταν στο Κίεβο (έστω και με ανορθόδοξο τρόπο), και εγκατέστησαν μεγάλο μέρος των δυνάμεών της, ειδικά εις βάρος του νότου.  
8. Στον βορειοανατολικό τομέα (ευρύτερη περιοχή του Χαρκόβου) όπου το έδαφος ήταν λιγότερο απαγορευτικό για την ανάπτυξη ρωσικών δυνάμεων, αυτές, έστω και με δυσκολία, ενήργησαν πολύ πιο αποτελεσματικά. Οι ουκρανικές παραμένουσες ειδικές δυνάμεις σταδιακά εκκαθαρίστηκαν, το ρωσικό πυροβολικό επέφερε βαρύτατες απώλειες στις ουκρανικές δυνάμεις, ενώ όταν οι δυνάμεις λάμβαναν επαφή, η ρωσική υπεροχή πυρός ήταν σαφής, οφειλόμενη ιδίως στον μεγάλο αριθμό από διαθέσιμα πυροβόλα των 30 χλστ. Παρ’ όλα αυτά, η κατάληψη αστικών περιοχών, τόσο μεγάλων (όπως, ενδεικτικά, η μεγάλη αστική περιοχή του Χαρκόβου, όσο και οι πάρα πολλές μικρότερες αστικές περιοχές) παραμένουν εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση.  
9. Η κατάσταση στην περιοχή του Κιέβου οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η κατάληψη του Κιέβου εξ εφόδου είναι αδύνατη και αναπροσανατόλισε τη ρωσική Κύρια Προσπάθεια προς την Λεκάνη του Ντονέτς. Για τον λόγο αυτόν, οι μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις που είχαν αναπτυχθεί βορείως του Κιέβου αναδιατάσσονται, κατευθυνόμενες κυρίως προς την περιοχή του Χαρκόβου.  
10. Ο ορισμός ενιαίας διοικήσεως των ρωσικών δυνάμεων, υπό τον στρατηγό Ντβόρνικωφ σηματοδοτεί την ανάληψη της διευθύνσεως της επιχειρήσεως από τις Ένοπλες Δυνάμεις, την απεμπλοκή της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας από τη διεύθυνση των επιχειρήσεων και την αναγνώριση ότι, τελικά, η «ειδική επιχείρηση» στην Ουκρανία πρέπει να αντιμετωπιστεί ως συμβατική στρατιωτική επιχείρηση. 

3. Εκτιμήσεις – Προβλέψεις για τη Μελλοντική Εξέλιξη του Πολέμου 

1. Όλοι οι παρατηρητές εκτιμούν ότι η 9η Μαΐου, ημερομηνία εορτασμού της Νίκης των Σοβιετικών Δυνάμεων επί των Γερανικών κατά τον Β’ ΠΠ και μεγάλης συμβολικής σημασίας εορτή για τη Ρωσία, θα παίξει κάποιον σημαντικό ρόλο για την εξέλιξη των αρχικών επιχειρήσεων. 
2. Η αρχική εκτίμηση ήταν ότι, μετά τον αναπροσανατολισμό των ρωσικών δυνάμεων από το Κίεβο προς τη Λεκάνη του Ντονέτς, οι Ρώσοι θα διενεργούσαν μία επιθετική επιχείρηση για την κατάληψη της Λεκάνης. Οι εκτιμήσεις συνέκλιναν στο ότι η επιχείρηση αυτή, με σχετικά περιορισμένο (σε σύγκριση με τον αρχικό) στόχο, θα μπορούσε να επιτευχθεί μέχρι την 9η Μαΐου, παρέχοντας στη ρωσική ηγεσία την ευκαιρία να ανακοινώσει πανηγυρικά την ολοκλήρωση της επιχείρησης ταυτόχρονα με τον εορτασμό της 9ης Μαΐου και να κηρύξει τη λήξη των επιχειρήσεων, με κάποιου είδους εύσχημο «συμβιβασμό» έναντι των αρχικώς δεδηλωμένων στόχων.  
3. Μία σειρά στοιχείων οδηγούν σταδιακά στο συμπέρασμα ότι η παραπάνω εκτίμηση δεν είναι δυνατόν να ισχύει. Ειδικότερα:   

• Παρά την παρέλευση σημαντικού χρονικού διαστήματος από την έναρξη της αναδιατάξεως των ρωσικών δυνάμεων από την περιοχή του Κιέβου προς την περιοχή του Χαρκόβου, δεν έχει εκδηλωθεί ισχυρή ρωσική ενέργεια στην περιοχή του Ντονέτς. Ο μέχρι σήμερα ρυθμός επιχειρήσεων, ακόμη και όταν αυτές εξελίσσονται ευνοϊκά, δεν επιτρέπει την ολοκλήρωση μίας ισχυρής στρατιωτικής ενέργειας μέχρι την 9η Μαΐου, ακόμη και αν ο στόχος είναι η περιοχή της Λεκάνης του Ντονέτς.  
• Η αναδιάταξη των δυνάμεων από το Κίεβο προς το Χάρκοβο δεν έχει ολοκληρωθεί.  
• Ακόμη και μετά την αναδιάταξη των δυνάμεων από το Κίεβο προς το Χάρκοβο, και με τη μέχρι σήμερα εμπειρία, οι δυνάμεις που συγκεντρώνονται στο Χάρκοβο δεν είναι επαρκείς για μία αποφασιστική και ασφαλή επιχείρηση στη Λεκάνη του Ντονέτς.  
• Η επιχειρησιακή παύση που είναι αναγκαία για τη συνέχιση των επιχειρήσεων, δεν αφορά απλώς τη συγκέντρωση εφοδίων και την αναδιάταξη των δυνάμεων στην περιοχή του Χαρκόβου, αλλά, προκειμένου να επιτευχθεί σοβαρή συγκέντρωση ισχύος, απαιτεί τη μετάπτωση της επιχειρήσεως από «ειδική επιχείρηση» (με μικρές ανάγκες εθνικής κινητοποιήσεως για τη Ρωσία) σε «μείζονα στρατιωτική επιχείρηση/εθνικό πόλεμο» ώστε να καταστεί δυνατή η εθνική κινητοποίηση στη Ρωσία.  
• Η απαιτούμενη εθνική κινητοποίηση αφορά τρείς βασικούς τομείς:  

1. Στρατολογικός: Οι ρωσικές δυνάμεις έχουν υποστεί σοβαρές απώλειες στην Ουκρανία. Το υλικό είναι σχετικά εύκολο να αναπληρωθεί με άντληση από τις ρωσικές δυνάμεις στη ρωσική επικράτεια. Το ανθρώπινο δυναμικό όμως δεν μπορεί να αναπληρωθεί όσο είναι εν ισχύ ο περιορισμός για χρήση μόνον επαγγελματιών οπλιτών εκτός Ρωσίας, και ειδικότερα στην Ουκρανία, ακόμη κι αν ο περιορισμός αυτός κάμπτεται σε κάποιον βαθμό εμμέσως με διάφορες πρακτικές. 
2. Εξοπλιστικός: Η συνέχιση των επιχειρήσεων στην Ουκρανία απαιτεί τη συμπλήρωση των αποθεμάτων κατευθυνόμενων όπλων των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων. Τα αποθέματα αυτά, που εξ αρχής δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλα, έχουν απομειωθεί σημαντικά λόγω των επιχειρήσεων. Η συμπλήρωσή τους απαιτεί την άμεση κατασκευή σημαντικών ποσοτήτων όπλων. Η ιδιαίτερη δυσκολία του εγχειρήματος αυτού δεν έγκειται τόσο στην περιορισμένη παραγωγική ικανότητα της ρωσικής πολεμικής βιομηχανίας, όσο στο γεγονός ότι τα ρωσικά προηγμένα όπλα, και κατ’ εξοχήν τα κατευθυνόμενα όπλα και τα συστήματά τους, χρησιμοποιούν σε μεγάλη έκταση δυτικής προελεύσεως εξαρτήματα. Τα εξαρτήματα αυτά, τα οποία δεν μπορούν να αντικατασταθούν σε εύλογο ορίζοντα από ρωσικά αντίστοιχα εξαρτήματα, είναι, γενικά, «διπλής χρήσεως», δηλαδή δεν είναι εκ του σχεδιασμού τους στρατιωτικός εξοπλισμός αλλά εξειδικευμένος εξοπλισμός για πολιτικές χρήσεις. Επιπλέον, η Ρωσία έχει οργανώσει την κεκαλυμμένη απόκτηση του εξοπλισμού αυτού μέσω τρίτων χωρών, οι οποίες έχουν σχέση τόσο με τη Ρωσία όσο και με τις δυτικές χώρες. Ως εκ τούτου, δεν είναι εύκολη ούτε η πλήρης ούτε η άμεση διακοπή της ροής των κρισίμων εξαρτημάτων προς τη Ρωσία. Από την άλλη, εν όψει της κλιμακώσεως των επιχειρήσεων, η Ρωσία θα κλιμακώσει επίσης τις συγκεκαλυμμένες επιχειρήσεις απόκτησης του εξοπλισμού αυτού μέσω τρίτων χωρών. Σε κάθε περίπτωση, η όλη ρωσική προσπάθεια απαιτεί χρόνο που προφανώς δεν μπορεί να έχει ως ορίζοντα της 9η Μαΐου. 
3. Ιδεολογικός: Η εθνική κινητοποίηση απαιτεί εκ των πραγμάτων την ψυχολογική και πολιτική κινητοποίηση του γενικού πληθυσμού. Μέχρι τώρα, η διαχείριση της κοινής γνώμης από πλευράς Ρωσίας διήλθε από δύο διαδοχικές φάσεις: 

(α) Το Ρωσικό κράτος άρχισε να προβάλει στο εσωτερικό του τόσο την αναγκαιότητα όσο και την προοπτική ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία μόλις 10 ημέρες πριν από την πραγματική έναρξη της. Στην πράξη την υποβάθμισε, με την προσδοκία μίας εύκολης νίκης, και δεν έλαβε ιδιαίτερα μέτρα περιστολής πολιτικών αντιδράσεων. 

 

(β) Μετά την αρχική αποτυχία αλλά και τις σημειούμενες αντιδράσεις στο εσωτερικό, οι ρωσικές αρχές κλιμάκωσαν δυναμικά τα μέτρα περιστολής εσωτερικών πολιτικών αντιδράσεων και την πρόσβαση των πολιτών σε πληροφορίες από το εξωτερικό (και πολύ περισσότερο από την Ουκρανία, η οποία διεξήγαγε μία στοχευμένη πολιτική επηρεασμού της ρωσικής κοινής γνώμης, βασιζόμενη στις πολύ στενές σχέσεις των πληθυσμών των δύο χωρών. 

 

Η περιστολή των πολιτικών αντιδράσεων και ο περιορισμός της πληροφόρησης έχουν επιτύχει εντυπωσιακά στο να μη «διαβρώνεται» το ηθικό της ρωσικής κοινής γνώμης, και έχει σταδιακά σημειωθεί μεταβολή του χαρακτηρισμού των πολεμικών επιχειρήσεων από «ειδική επιχείρηση» σε πόλεμο και μάλιστα υπαρξιακό, συγκρινόμενο με τον «Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο». Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει μέχρι στιγμής υπάρξει σοβαρή, εντατική απόπειρα κλιμακώσεως της κινητοποιήσεώς τους, δηλαδή προετοιμασίας της για μεγαλύτερες θυσίες στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Τέτοια κινητοποίηση, η οποία είναι απαραίτητη προϋπόθεση της συνακόλουθης στρατολογικής και βιομηχανικής κινητοποίησης, απαιτεί περισσότερο χρόνο, ενώ η 9η Μαΐου εκτιμάται ότι μπορεί να αποτελέσει ιδανική ευκαιρία για την έναρξη της πολιτικής εκστρατείας. 

• Η επιχείρηση στη Λεκάνη του Ντόνετς και μόνον, ακόμη και αν σε αυτήν επικρατήσουν οι Ρώσοι, είναι απίθανο να σηματοδοτήσει τη λήξη του πολέμου. Αυτό επειδή, σε ό,τι αφορά τους Ουκρανούς, εφ’ όσον αυτοί δεν έχουν ηττηθεί ολοκληρωτικά, δεν θα είναι διατεθειμένοι να αναγνωρίσουν το αποτέλεσμα, και θα επιδιώξουν μία κατάσταση ψυχρής, έστω, αντιπαράθεσης, όπου στην πρώτη ευκαιρία θα αντεπιτεθούν για να ανακτήσουν τα εδάφη. Σε ό,τι αφορά τους Ρώσους, αφ’ ενός γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να σταθεροποιήσουν και να διασφαλίσουν εδαφικά κέρδη στην Ανατολική Ουκρανία εάν η θέληση της Ουκρανίας δεν έχει καμφθεί συνολικά.  
• Όπως και οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις, οι Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν υποστεί πολύ μεγάλες απώλειες και συνολική φθορά του συνολικού τους οργανισμού. Μέρος των υλικών απωλειών επιχειρείται να αναπληρωθεί μέσω δυτικής βοήθειας, αλλά αυτό μπορεί να συμβεί σε περιορισμένο βαθμό μόνον, και επιπλέον η Ρωσία σταδιακά οργανώνει επιχειρήσεις παρεμπόδισης της ροής του υλικού. Επιπλέον, η Ουκρανία θα έχει σημαντική δυσκολία να αναπληρώσει τις απώλειες του ανθρωπίνου δυναμικού, ιδιαίτερα μάλιστα του πυρήνα των δυνάμεων που κατά τα τελευταία έτη είχαν εκπαιδευτεί σε δυτικά πρότυπα, ήταν τα πιο αξιόμαχα των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων, και έχουν υποστεί βαριές απώλειες.  
• Η Ρωσία βρίσκεται ενώπιον διλήμματος σχετικά με τις κινήσεις της στη Μολδαβία. Εκεί, η Ρωσία έχει σημαντική πολιτική επιρροή, καθώς και κάποιες -μάλλον περιορισμένες, και επιπλέον πρακτικά αποκλεισμένες- στρατιωτικές δυνάμεις. Η πολιτική επιρροή της Ρωσίας στη Μολδαβία κινδυνεύει να διαβρωθεί σημαντικά και άμεσα εξ αιτίας των εξελίξεων στην Ουκρανία, και επιπλέον οι εκεί ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ δεν είναι σε θέση να επιτύχουν κάποιο ουσιώδες αποτέλεσμα ενεργώντας μεμονωμένα και καθώς είναι σχετικά μικρές, εν τούτοις είναι χρήσιμες για την αγκίστρωση κάποιων ουκρανικών στρατιωτικών δυνάμεων στα δυτικά της χώρας και εκτός των περιοχών επιχειρήσεων. Η Ρωσία έχει εμφανώς κινητοποιήσει τα πολιτικά της ερείσματα στη Μολδαβία, αν και είναι άγνωστο τι θα επιδιώξει εκεί. 

συνέχεια στο Β μέρος

 

Σελίδα Πηγής

ΑΒΕΡΩΦ