Σελίδες

28 Μαρτίου 2021

Η εθνεγερσία του Ελληνικού έθνους (1ο μέρος)

Γράφει ο
Δρ. Παναγιώτης Ήφαιστος*
 
Η Επανάσταση, η Ευρώπη και η κατανόηση του σήμερα  
 
Οι συζητήσεις των τελευταίων δεκαετιών για την Εθνεγερσία του Ελληνικού έθνους πολώνονται χωρίς λόγο.
 
Αμφίπλευρα και εν πολλοίς οι εκατέρωθεν περιγραφές και ερμηνείες όταν προκαλούν διαμάχες πρωτίστως οφείλονται σε ιδεολογικές διαιρέσεις του τελευταίου αιώνα οι οποίες εντάθηκαν με τον εμφύλιο πόλεμο.  
 
Ενώ η αποτύπωση των ιστορικών γεγονότων πάντα ήταν και πάντα θα είναι ένα εν δυνάμει αμφιλεγόμενο ζήτημα, η εισροή ιδεολογικών κριτηρίων εξ αντικειμένου και αναπόδραστα ροκανίζει την αληθή και πραγματική μεγάλη εικόνα. 
 
Συχνά οι ιδεολογικοί σκοποί εξυπηρετούνται με αυτό που ονομάζουμε ατομικισμός της ιστορίας.  
 
Δηλαδή, όταν επιχειρείται να κατανοηθεί η ιστορία ενός έθνους μέσα από υποθετικές ή φανταστικές ή και ενδεχομένως εν μέρει αληθινές προσωπικές στιγμές, προτιμήσεις ή και την προσωπική υποθετική ιδιοσυστασία μεμονωμένων προσώπων. 
 
Ο Ατομικισμός της Ιστορίας και αυτά που δεν είναι ορατά 
 
Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι ο ατομικισμός της ιστορίας διαστρέφει την μεγάλη εικόνα. 
 
Τουτέστιν, τους διαχρονικούς προσανατολισμούς και την αληθινή οντολογική ευρωστία ενός έθνους, ιδιαίτερα εάν το έθνος αυτό οντολογικά είναι εδραιωμένο επί χιλιετίες και εάν όπως ισχύει με τον ανθρωποκεντρικό πολιτικό πολιτισμό του Ελληνικού έθνους επί χιλιετίες ήταν και συνεχίζει να είναι οικουμενικών προδιαγραφών. 
 
Για την μη ιδεολογικά εκπορευμένη αξιολογικά ουδέτερη περιγραφή και ερμηνεία δεν ενδιαφέρει η ενοχοποίηση ή εξύμνηση προσώπων ή εθνών. Ενδιαφέρει ο προσανατολισμός των ιστορικών γεγονότων, οι διαμορφωτικές προϋποθέσεις εντός αυτού του προσανατολισμού, οι μεγάλοι ιστορικοί σταθμοί, οι βαθύτερες διαμορφωτικές δυνάμεις και τα αποτελέσματα.  
 
Παραμένει γεγονός ότι ολοένα και περισσότερο ψύχραιμες αναλύσεις αποτιμούν τα γεγονότα πριν δύο αιώνες με αντικειμενικούς ιστορικούς όρους που αφορούν τρία συμπλεκόμενα πεδία. 
 
Πρώτον, την στρατηγική και γεωπολιτική συγκυρία πριν και μετά την Επανάσταση. 
 
Δεύτερον, την εξέλιξη των φυσιογνωμικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών του σύγχρονου κρατοκεντρικού διεθνούς συστήματος του οποίου αφετηρία ήταν η Συνθήκη της Βεστφαλίας του 1648 μ.Χ. 
 
Τρίτον, η εξέλιξη του πολιτικού στοχασμού αφενός μετά-Μεσαιωνικά στην Δύση και αφετέρου μετά-Βυζαντινά στα πεδία των Βαλκανίων και Ανατολικά του Αιγαίου. 
 
Συνδυαστικά, συντομογραφικά και όσο το δυνατό αξιολογικά ουδέτερα θα συνεκτιμηθούν αυτοί οι τρείς συμπλεκόμενοι παράγοντες.  
 
Μια επανάσταση σε μια παράξενη εποχή για την Ευρώπη 
 
Η γεωπολιτική, στρατηγική και πολιτική συγκυρία του 18ου και 19ου αιώνα δεν θα μπορούσε να είναι πιο αρνητική. 
 
Μνημονεύουμε απλά το πολύ γνωστό γεγονός ότι τα ολιγαρχικά ηγεμονικά καθεστώτα της μετά-Μεσαιωνικής εποχής επιχειρώντας να συγκροτήσουν κράτη –ο Μακιαβέλλι προγενέστερα τα είχε ονομάσει status, δηλαδή διοικητικούς μηχανισμούς των ηγεμονιών των ύστερων ηγεμονικών χρόνων– η επίτευξη κρατικής και κοινωνικής συνοχής για αντικειμενικούς λόγους ήταν εξαιρετικά δυσχερής.  
 
Οφειλόταν στο γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία στα θεμέλια των διοικήσεών ήταν οι δύσμοιροι δουλοπάροικοι του Μεσαίωνα οι οποίοι, ενώ σε τίποτα δεν έφταιξαν για την δυσμενή κατάστασή τους, δεν διέθεταν πολιτική και πολιτειακή παιδεία ούτως ώστε να συγκροτηθεί και να συγκρατηθούν κοινωνικοπολιτικά τα κράτη. Ταυτόχρονα, μια ακόμη δυσχέρεια απέρρεε από την θρησκευτική, γλωσσική και πολιτισμική εσωτερική διαφοροποίηση.  
 
Όπως περιγράφει ο Adam Watson είχαμε εθνοκαθάρσεις, γενοκτονίες και μετακινήσεις ανθρώπων πάνω από το ήμισυ των πληθυσμών σε μια απέλπιδα προσπάθεια να υπάρξει συνοχή εντός του κράτους.  
 
Αναμφίβολα, τα Αναγεννησιακά κινήματα εν μέσω ενός απολυταρχικού περιβάλλοντος αγωνίζονταν να αναβιώσουν τον Ελληνικό πολιτισμό της κλασικής εποχής και να συγκροτήσουν πολιτειακή λογική. 
 
Το ίδιο και οι διανοούμενοι μαζί με τους μετά-Μεσαιωνικούς ανθρώπους (sans culotte) οι οποίοι με την εξέγερση του 1789 στο Παρίσι εξωθούσαν προς, τουλάχιστον, ατομική ελευθερία και ατομικά δικαιώματα. 
 
Όταν οι Έλληνες μιλούσαν για Δημοκρατία και τρόμαζαν την Ευρώπη 
 
Συντομεύουμε λέγοντας ότι όλα σύγκλιναν δημιουργώντας την πολύ αρνητική γεωπολιτική, στρατηγική και πολιτική συγκυρία που προαναφέρθηκε.  
 
Κατ’ αρχάς, ιδιαίτερα μετά την ήττα του Ναπολέοντα στην Ευρώπη στερεώθηκαν εδραία οι απολυταρχικές ηγεμονίες. 
 
Ταυτόχρονα, το 1815 μ.Χ. στο Κογκρέσο της Βιέννης ιδρύεται η Ιερή Συμμαχία-Κονσέρτο ηγεμονικών δυνάμεων όπου συμφωνούν στο δόγμα «όχι επαναστάσεις όχι δημοκρατία». 
 
Σημειώνεται: Αυτές οι αποφάσεις των ηγεμόνων λήφθηκαν μόλις έξη χρόνια πριν την Επανάσταση του 1821 όταν οι Έλληνες σε όλες τις διακηρύξεις τους πρυτάνευαν οι λέξεις δημοκρατία, ελευθερία, πατρίδα και κοσμόπολη. 
 
Προστίθεται ότι ταυτόχρονα οι Ευρωπαϊκές ηγεμονικές ολιγαρχίες είχαν εξελιχθεί σε ανελέητες αποικιοκρατικές αυτοκρατορίες οι οποίες καταλήστευαν τον πλούτο των υπόλοιπων εθνών και επιταχύνοντας έτσι την οικονομική ανάπτυξη και την εκβιομηχάνιση. 
 
Κοσμοπολιτεία 
 
Προστίθεται ότι προσεκτική ανάγνωση δηλώσεων και αποφάσεων των Εθνοσυνελεύσεων –ο καθείς μπορεί να τις διαβάσει στα αρχεία της Ελληνικής Βουλής–δείχνει ότι ο σκοπός ήταν παλιγγενεσία της δημοκρατίας των πόλεων παρόμοια με την κλασική εποχή που συνεχίστηκε εντός της Βυζαντινής Κοσμοπολιτείας. 
 
Μπορεί αυτό να μην είναι πολύ γνωστό αλλά κατά κανόνα και επί μια χιλιετία εντός της Βυζαντινής κοσμοπολιτείας οι Πόλεις αυτό-θεσπίζονταν αυτεξούσια και οι αντιπρόσωποί τους στην Σύγκλητο των Πόλεων ήταν οι εντολείς του εντολοδόχου Βασιλέα των Πόλεων.  
 
Υπογραμμίζεται επίσης ότι οι μετά-Βυζαντινοί Έλληνες εντός των Κοινών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίες και παρά τις επί αιώνες αβάστακτες συνθήκες της τουρκοκρατίας συνέχισαν να αυτό-θεσπίζονται πολιτικά με δημοκρατικό τρόπο. 
 
Εκεί μέσα σμίλευαν την πολιτική τους παιδεία και μόνο εάν αυτό κατανοηθεί ερμηνεύεται το γεγονός των πνευματικών επιδόσεων και της επίδειξης αυτοθυσίας των κατά τα άλλα διαφοροποιημένων Ελλήνων που συνέχισαν εν τούτοις να είναι φορείς του ανθρωποκεντρικού πολιτικού πολιτισμού. 
 
Κανείς δεν έχει να διαβάσει τον αναλφάβητο Μακρυγιάννη ή θέσεις του Κολοκοτρώνη και πολλών άλλων για να το διαπιστώσει.  
 
Παράλληλα, σημειώνεται μονολεκτικά, οι μετά-Βυζαντινοί διανοούμενοι και επιχειρηματίες συγκροτούσαν μια εξόριστη Ελληνική Αστική τάξη που δέσποζε σε τρεις αυτοκρατορίες, ενώ συχνά όπως ο Καποδίστριας και ο Υψηλάντης πέραν της ανθρωποκεντρικής πολιτικής τους παιδείας κατείχαν υψηλά αξιώματα.  
 
Τι σημαίνουν αυτά και πολλά άλλα που παραλείπονται; 
 
Σημαίνουν ότι την εποχή που στην Ευρώπη ψήφιζαν 7-8% και πάλευαν να συγκροτήσουν πολιτειακό περιβάλλον εκ του μηδενός η δημιουργία ενός Ελληνικού κράτους συνάμα και μιας Ελληνικής και όχι μόνο κοσμόπολης –εάν κανείς διαβάσει τις προκηρύξεις όπως του Υψηλάντη και προγενέστερα τις θέσεις του Ρήγα θα διαπιστώσει ότι αφορούσε και άλλα έθνη– εάν οι Επαναστάτες της Μολδοβλαχίας προλάβαιναν να ελέγξουν την Κωνσταντινούπολη θα αποτελούσε κοσμογονικό γεωπολιτικό, πολιτικό και στρατηγικό γεγονός: 
 
Ο πληθυσμός των διάσπαρτων Ελλήνων ήταν περίπου όσο και της Μεγάλης Βρετανίας, κάτι που σημαίνει ότι ξαφνικά πάνω στο σημαντικότερο γεωπολιτικό σημείο της Περιμέτρου της Ευρασίας θα αναδυόταν μια πανίσχυρη κοσμοπολιτεία δημοκρατικά οργανωμένη ανθρωποκεντρικά με θεμέλια την ελευθερία.  
 
Θα προκαλούσε ένα νέο κύμα αναγεννησιακών τάσεων με πιο σαφή πλέον και πιο στοχευμένο σκοπό την δημοκρατική συγκρότηση στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Λογικό είναι επίσης ότι επειδή το μόνο που υπήρχε στο τραπέζι ήταν κονσέρτο ηγεμονικών δυνάμεων / ιερή συμμαχία ηγεμονικών δυνάμεων, το Ελληνικό παράδειγμα θα έφερνε σκέψεις για μετακρατοκεντρικές κοσμοπολιτειακές δομές αντί διαιώνισης αποικιοκρατικών ηγεμονιών.  
 
Θα ενεθάρρυνε είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στην διεθνή πολιτική. Αξίζει να τονιστεί ότι μπορεί αργότερα οι ΗΠΑ με το δόγμα Μονρόε να αποδυνάμωσαν την υποστήριξή τους στους Έλληνες αλλά όταν εκδηλώθηκε η Επανάσταση το 1821 οι περισσότεροι Αμερικανοί συμμετείχαν σε δημόσιες προσευχές για να επιτύχει. 
 
Θα άλλαζαν τα γεωπολιτικά δεδομένα. Δεν ήταν μόνο ότι η συντριπτικά ισχυρότερη ναυτική δύναμη, η Μεγάλη Βρετανία, θα έχανε τον έλεγχο πάνω στην σημαντικότερη γεωπολιτική ζώνη της Ευρασίας αλλά και δύο ακόμη κριτήρια: 
 
Πρώτον, αναπόδραστα θα δημιουργούσε νέες ισορροπίες και στρατηγική ανασύνταξη, ιδιαίτερα όσον αφορά τον ρόλο της Ρωσίας και ενδεχομένως και της Γαλλίας. 
 
Να μην ξεχνάμε ότι παρά τον πολύ προσεκτικό τρόπο που κινήθηκε ο Καποδίστριας πριν δολοφονηθεί πριν έλθει στην Ελλάδα διετέλεσε υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας ενώ συμμετείχε στα ηγεμονικά συνέδρια και είχε στενές σχέσεις με πολλούς αξιωματούχους ακόμη και Βρετανούς. 
 
Δεύτερον, οι Έλληνες διέθεταν ναυτική παράδοση και η ναυτική τους ισχύς δεν τερματίστηκε κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας. 
 
Ένα ακόμη ζήτημα αφορά τα πολιτικά και στοχαστικά δρώμενα στα ηγεμονικά κράτη. 
 
συνεχίζεται στο 2ο μέρος
 
*Ομ. Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων – Στρατηγικών Σπουδών, Παν/μιο Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών 
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).

Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.

Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.