Η κρίση στις σχέσεις Ινδίας Πακιστάν

Πακιστανοί διαδηλωτές καίουν μια ινδική σημαία κατά τη διάρκεια συγκέντρωσης στο Πεσαβάρ του Πακιστάν την Τρίτη 26 Φεβρουαρίου 2019.

Η κρίση στις σχέσεις Ινδίας Πακιστάν κομμάτι του παζλ για τον έλεγχο της περιοχής; Πώς εμπλέκονται ΗΠΑ και Κίνα

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα

Σύμφωνα με ανακοίνωση του πακιστανικού στρατού, δυο μαχητικά αεροσκάφη της Ινδίας καταρρίφθηκαν σήμερα το πρωί (27-02-2019). Όπως αναφέρει και σε ανάρτησή του στο twitter ο Maj Gen Asif Ghafoor (υποστράτηγος-υπεύθυνος Τύπου) τα δύο ινδικά αεροσκάφη είχαν εισέλθει στον εναέριο χώρο του Πακιστάν πάνω από το Κασμίρ. Το ένα από αυτά έπεσε στην πλευρά που ελέγχεται από το Πακιστάν και το άλλο σε ινδικό έδαφος. Ο Ghafoor είπε πως ο στρατός του Πακιστάν αιχμαλώτισε τον πιλότο του αεροσκάφους που κατέπεσε στην πακιστανική πλευρά.

Το επεισόδιο αυτό, έρχεται μια ημέρα μετά τις αεροπορικές επιθέσεις που εξαπέλυσε η Πολεμική Αεροπορία της Ινδίας εναντίον στρατοπέδου εξτρεμιστών στο Πακιστάν. Το συγκεκριμένο στρατόπεδο βρίσκεται στην πόλη Μπαλακότ, στην επαρχία Χάιμπερ Παχτούνχβα του Πακιστάν, η οποία απέχει περίπου 50 χιλιόμετρα από τη Γραμμή Ελέγχου, τα de facto σύνορα των δύο κρατών, όπως αυτά ορίστηκαν το 1947. Η τελευταία φορά που οι αεροπορικές δυνάμεις των δύο πλευρών πέρασαν τη Γραμμή Ελέγχου ήταν κατά τον πόλεμο Ινδίας-Πακιστάν του 1971.

Ινδοί μουσουλμάνοι φωνάζουν αντιπακιστανικά συνθήματα καθώς γιορτάζουν την επίθεσης της Ινδικής Πολεμικής Αεροπορίας (IAF) σε στρατόπεδο Jaish-e-Mohammad (JeM) στο Μπαλακτότ, στις 26 Φεβρουαρίου 2019.

Οι Ινδοί τονίζουν πως το στρατόπεδο φιλοξενεί την τρομοκρατική ομάδα Jaish-e-Mohammed. Πρόκειται για μια ισλαμιστική φονταμελιστική ομάδα με αρχηγό τον Masood Azhar (ο οποίος είναι γνωστός για την ακραία δράση του στο παρελθόν τόσο στη Σομαλία όσο και στη Βρετανία). Σκοπός της ομάδας είναι να χωρίσει το Κασμίρ από την Ινδία και να το συγχωνεύσει στο Πακιστάν.

Masood Azhar

Οι πολιτικές σχέσεις των δυο χώρων παραμένουν εύθραστες από το 1947, όταν αποχώρησαν οι Άγγλοι από τις Ινδίες και δημιουργήθηκαν δύο κράτη: η Ινδία με ινδουιστική πλειονότητα και το Πακιστάν με μουσουλμανική. Το Πακιστάν απαρτιζόταν από το Δυτικό Πακιστάν (νυν Πακιστάν) και το Ανατολικό Πακιστάν (νυν Μπανγκλαντές) τα οποία χωρίζονταν μεταξύ τους γεωγραφικώς από την Ινδία. Ο διαχωρισμός των περιοχών έγινε με βάση την περίφημη γραμμή Ράντκλιφ (την οποία χάραξε με αυθαίρετα κριτήρια ο Σίριλ Ράντκλιφ, δικηγόρος, ο οποίος χωρίς να γνωρίζει τίποτε για την Ινδία, ανέλαβε μέσα σε 5 εβδομάδες να χαράξει τα σύνορα μιας περιοχής 450.000 τ. χλμ. όπου ζούσαν εκατομμύρια πολίτες). Το πρόβλημα του Κασμίρ όμως αποδείχθηκε δυσεπίλυτο. H μεν Ινδία ισχυρίζεται ότι το Κασμίρ αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ενώ το Πακιστάν προτάσσει την προσφυγή στη βούληση των κατοίκων του Κασμίρ ως τον παράγοντα που θα αποσαφηνίσει τον κάτοχο της περιοχής, κάτι που δεν δέχεται η Ινδία. Η περιοχή του Κασμίρ διεκδικείται από το Πακιστάν και την Ινδία, με αποτέλεσμα οι δύο χώρες να έχουν εμπλακεί αρκετές φορές σε ένοπλες συγκρούσεις.

Έκτοτε οι σχέσεις των δυο χώρων βρίσκονται σε μια μόνιμη ένταση γεγονός που αποτελεί ένα από τα μεγάλα γεωπολιτικά μέτωπα του κόσμου. Η μεταξύ τους αντιπαράθεση έχει οδηγήσει και τις δύο χώρες να αναπτύξουν τα δικά τους πυρηνικά όπλα, προκαλώντας μια επικίνδυνη κούρσα εξοπλισμών στην περιοχή της Νότιας Ασίας.

Το τελευταίο μεγάλο πλήγμα στις σχέσεις τους ήρθε μετά την επίθεση βομβιστή-καμικάζι στο Κασμίρ, στις 14 Φεβρουαρίου, όταν σκοτώθηκαν 40 ινδοί χωροφύλακες, η οποία αποδόθηκε στην οργάνωση Jaish-e-Mohammed. Έκτοτε η ένταση ανέβηκε κατακόρυφα με εκατέρωθεν δηλώσεις παρά τις εκκλήσεις των ΗΠΑ για ηρεμία και αυτοσυγκράτηση.

Με την Ινδία να κατευθύνεται στις εθνικές εκλογές, ο Ινδός πρωθυπουργός Narendra Modi θα δυσκολευτεί να αποφύγει να ανταποκριθεί στις βομβιστικές επιθέσεις του Πακιστάν.’Ηδη η Ινδία έκλεισε τις εμπορικές υπηρεσίες σε βασικά αεροδρόμια εντός 100 μιλίων από τα σύνορα του Πακιστάν. Ωστόσο, οποιαδήποτε κλιμάκωση θα μπορούσε να περιπλέξει μια ήδη τεταμένη γεωπολιτική ισορροπία στη Νότια Ασία, την ώρα που οι ΗΠΑ προσπαθούν να αποσυρθούν από το Αφγανιστάν και η Κίνα κατασκευάζει έναν οικονομικό διάδρομο που συνδέει το Xinjiang με την Αραβική Θάλασσα, που αποτελεί κομμάτι του μεγαλεπήβολου σχεδίου One Belt One Road.

Να θυμίσουμε πως μόλις χθες o Αμερικανός Υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο σε ανακοίνωσή του επεσήμανε ότι έχει συνομιλήσει με τους ομολόγους του της Ινδίας και του Πακιστάν και τους «ενθάρρυνε να θέσουν ως προτεραιότητα την άμεση επικοινωνία και να αποφύγουν περαιτέρω στρατιωτικές ενέργειες». Η αντίδραση του Πακιστάν όμως μόλις λίγες ώρες αργότερα δείχνει ότι αυτή τη φορά, η στρατηγική της Αμερικής δεν λειτουργεί.

Αφού οι τρομοκράτες του Jaish-e-Mohammed επιτέθηκαν στο κοινοβούλιο της Ινδίας τον Δεκέμβριο του 2001, η Ινδία και το Πακιστάν συγκέντρωσαν περισσότερους από ένα εκατομμύριο στρατιώτες εκατέρωθεν των συνόρων τους, έτοιμοι για ένοπλη συμπλοκή μεταξύ τους. Όμως με παρέμβαση των ΗΠΑ τότε είχαμε αποφύγει τα χειρότερα. Οι ΗΠΑ μάλιστα είχαν χρησιμοποιήσει το Πακιστάν ως αρωγό στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας μετά την πτώση των Δίδυμων Πύργων, ενώ πρόσφατα ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε ζητήσει από το Πακιστάν βοήθεια με στόχο να έρθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων οι Ταλιμπάν. Το Πακιστάν είναι μία κατεξοχήν μουσουλμανική χώρα με έναν από τους μεγαλύτερους Μουσουλμανικούς πληθυσμούς παγκοσμίως. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό μουσουλμανική χώρα στον κόσμο (75% Σουνίτες και 20% του πληθυσμού Σιίτες). Θεωρείται υπολογίσιμη χώρα στην ευρύτερη περιοχή ενώ έχει ιδιαίτερες σχέσεις και με την Τουρκία.

Το Κασμίρ είναι η βορειοδυτική περιοχή της ινδικής υποηπείρου. Έως τα μέσα του 19ου αιώνα ο όρος Κασμίρ υποδήλωνε γεωγραφικά μόνο την κοιλάδα Κασμίρ μεταξύ των μεγάλων Ιμαλαΐων και της οροσειράς Πιρ Παντζάλ. Σήμερα, υποδηλώνει μεγαλύτερη περιοχή που περιλαμβάνει το υπό ινδική διοίκηση Τζαμού και Κασμίρ (στο οποίο περιλαμβάνονται η Τζαμού, η κοιλάδα Κασμίρ και το Λαντάκ), οι υπό πακιστανική διοίκηση αυτόνομες περιοχές Αζάντ Κασμίρ και Γκιλγκίτ–Μπαλτιστάν, όπως επίσης οι υπό κινεζική διοίκηση περιοχές Ακσάι Τσιν και η περιοχή Τρανς-Καρακορούμ.

Στην περιοχή όμως συμφέροντα έχει και η Κίνα η οποία ετοιμάζει τον οικονομικό διάδρομο Κίνας- Πακιστάν αξίας 62 εκατομμυρίων δολαρίων, που αποτελεί κομμάτι του ONE BELT ONE ROAD, project που έχει στόχο να συνδέσει το Πεκίνο με όλη την Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη. Το project περνάει από το Κασμίρ γεγονός που δημιούργησε αυτόματα πρόβλημα στις σχέσεις Ινδίας Κίνας με το Νέο Δελχί να διαμαρτύρεται και την Κίνα να φοβάται μήπως το έργο καταρρεύσει λόγω τρομακρατικών επιθέσεων και αποκλεισμών. Μετά την τελευταία τρομοκρατική επίθεση στις 14 Φεβρουαρίου οι Ινδοί αξιωματούχοι έχουν ως δήλωσαν ότι θα συνεργαστούν με διεθνείς εταίρους για να «απομονώσουν το Πακιστάν». Φαίνεται όμως πως δεν έχουν την στήριξη ΗΠΑ και Κίνας τουλάχιστον όπως θα την ήθελαν.

Μόλις αυτή την εβδομάδα, ο κορυφαίος απεσταλμένος του Τραμπ για το Αφγανιστάν, Zalmay Khalilzad, ευχαρίστησε δημοσίως το Πακιστάν για τη διευκόλυνση των συνομιλιών μεταξύ ΗΠΑ και Ταλιμπάν και των προσπαθειών της Αμερικής να βρει μια αξιοσέβαστη έξοδο από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν. Την ίδια ώρα η Κίνα, ο μεγαλύτερος οικονομικός και στρατηγικός ευεργέτης του Πακιστάν, μοιάζει μουδιασμένη και ενδεχομένως αυτό να αποτελεί ρήγμα στις σχέσεις Ινδίας Κίνας που ανήκουν και οι δυο, μαζί με την Ρωσία στην ομάδα χωρών BRICS).

Ενδεχομένως, βέβαια, όλη αυτή η ένταση να ωφελήσει τελικά τον Ινδό πρωθυπουργό Narendra Modi. Πριν από δύο εβδομάδες, η κυβέρνησή του αντιμετώπιζε καταγγελίες περί διαφθοράς. Τώρα, ο εθνικός λόγος στην Ινδία επικεντρώνεται στις εντάσεις με το Πακιστάν. Έχει αποδειχθεί ότι οι εθνικές κρίσεις λίγο πριν από τις εκλογές βοήθησαν στο παρελθόν τις κατεστημένες κυβερνήσεις να επιστρέψουν στην εξουσία.

Τελειώνοντας, να ενημερώσω φίλους δημοσιογράφους πως όπως μου είπαν Αμερικανοί αναλυτές που ζουν και εργάζονται στην περιοχή τόσο τα πακιστινικά όσο και τα ινδικά ΜΜΕ παρουσιάζουν σε αποκλειστικότητα βιντεάκια από τις επιθέσεις, στην προσπάθεια προβολής και προπαγάνδας που προέρχονται από μια επίδειξη της πακιστανικής αεροπορίας πριν από πέντε χρόνια.


Geopolitics