Risk & Vulnerability έκθεση Ελλάδος απέναντι σε πλήγμα τζιχαντιστών

Φωτογραφία: Αστυνομικός με πλήρη εξοπλισμό μετά από καταδίωξη
στο κέντρο της Αθήνας με τραυματισμό Αυστραλού πολίτη
από σφαίρα τρομοκράτη.

Γράφει ο Αλέξανδρος Νίκλαν 

Ένα από τα πρώτα αιτήματα που δέχεσαι σαν σύμβουλος ασφαλείας είναι να κάνεις μια αναφορά που θα περιέχει εκτιμήσεις για κενά ασφαλείας και τις πιθανότητες που μπορεί να συμβεί κάτι που θα θέσει σε κίνδυνο την ασφάλεια και ακεραιότητα του υπό προστασία αντικειμένου.

Ο καλύτερος τρόπος για αυτό είναι να κινηθεί κάποιος με την μέθοδο του κόκκινου/μπλε σεναρίου. Δηλαδή να θέσεις ένα ρεαλιστικό σενάριο με μια σκηνοθετημένη απειλή/ες και να βάλεις τις δύο ομάδες (κόκκινες/μπλε) να παίξουν τον ρόλο τους ως απειλή/προστασία αντίστοιχα. 

Το σενάριο που ακολουθεί ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ αλλά δημιουργημένο για να δώσει μια εικόνα. Επίσης στο σενάριο αυτό ΔΕΝ ΔΙΝΟΝΤΑΙ στοιχεία για εκφοβισμό αλλά για να υπάρξει μια αντικειμενική εικόνα σε μια διαμορφωμένη κατάσταση που θα χρειαστεί να υπάρξει μια σχεδιασμένη αντίδραση τόσο από Αρχές όσο και από πολίτες. Σημειώνεται επίσης πώς το σενάριο δεν περιέχει πλήρεις τεχνικές λεπτομέρειες και περιγραφές καθώς δεν πρόκειται για άρτια μελέτη αλλά για υπόθεση σε επίπεδο περιγραφής κατάστασης και οχι ανάλυσης μεθόδων και τακτικής. 

ΥΠΟΘΕΣΗ.

Έχοντας στο μυαλό δεδομένα από άλλες περιπτώσεις επιθέσεων τρομοκρατών της τζιχάντ αλλά και με δεδομένο πώς η Ελλάδα ως στόχος δεν είναι το πρωταρχικό σημείο αναφοράς για τους ίδιους για διάφορους λόγους, η λογική κατάληξη είναι πώς αν υπάρξει επίθεση, αυτή θα γίνει κατά στόχους ξένων συμφερόντων, που αν δεχθούν πλήγμα θα τύχουν και της αντίστοιχης διεθνούς προβολής. 

Οι κατηγορίες των στόχων ξένων συμφερόντων χωρίζονται, όπως πάντα, σε hard targets (φυλασσόμενες δομές, στρατόπεδα κτλ.) και σε soft targets (εταιρίες, τουρισμός κτλ.) 

Με δεδομένο το ιστορικό των πρώτων επιθέσεων σε χώρες με τρομοκρατικά χτυπήματα του Ισλάμ ίσως αρκετοί να αναφερόντουσαν στην περίπτωση αρχικού πλήγματος μιας πρεσβείας. Όμως, το πιθανότερο είναι πώς ακριβώς λόγω της φυλασσόμενης δομής μιας πρεσβείας και της δυσκολίας επίτευξης σημαντικού πλήγματος σε αυτήν, οι τρομοκράτες θα προτιμήσουν ένα πιο εύκολο στόχο με πολύ λιγότερα μέτρα φύλαξης καθώς  δεν θα απαιτεί από τους ίδιους ιδιαίτερες προσπάθειες. 

Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν ιδιωτικοί οργανισμοί ξένων συμφερόντων, καθώς και σημεία που συγκεντρώνουν τουρισμό που θα θεωρείται πλήγμα για το σύνολο της Δύσης κυρίως και όχι μόνο για την Ελλάδα. Σε αυτό το σημείο είναι τα αεροδρόμια (αν και δύσκολος στόχος πλέον), τα λιμάνια λόγω κρουαζιερόπλοιων και 1-2 εταιρίες κυρίως Αμερικανικών συμφερόντων που δεν θα κατονομάσω για ευνόητους λόγους. 

Μια επίθεση στους παραπάνω στόχους αναλόγως του μεγέθους του πλήγματος που θα θελήσουν να επιφέρουν μπορεί να γίνει είτε με VHIED, είτε με επιθετικά όπλα για να διασφαλιστεί το στοιχείο της ταχύτητας και του αιφνιδιασμού από τους τρομοκράτες αλλά και για να υπάρξει καλύτερο ποσοστό επιτυχίας για αυτούς απέναντι στον στόχο τους.  Η χρήση επιθετικών όπλων ή δημιουργία ενός VHIED είναι σαφώς πιο εύκολη τακτική από μια ANFO επίθεση που θέλει χώρους, χρόνο και αρκετό χρήμα για να γίνει.

ΣΥΝΘΗΚΕΣ 

Στην Ελλάδα του σήμερα είναι σημαντικό να δούμε ποιες είναι οι συνθήκες που επικρατούν όσον αφορά την γενικότερη ασφάλεια και πώς λειτουργεί το σύστημα απέναντι σε απειλές. Γνωρίζουμε για παράδειγμα πώς υπάρχει η αντιτρομοκρατική ως υπηρεσίας αντιμετώπισης.

Γνωρίζουμε επίσης πώς υπάρχει ένας αστυνομικός μηχανισμός απέναντι στην τρομοκρατία, που έχει εκπαιδευτεί όμως μόνο σε χτυπήματα από τοπικές ομάδες που αποφεύγουν γενικώς τα τυφλά πλήγματα. Επίσης γνωρίζουμε πώς ο μέσος αστυνομικός δεν είναι εκπαιδευμένος για να διαχειριστεί ασύμμετρες απειλές (δεν μιλώ για ΕΚΑΜ, ΟΠΚΕ κτλ.. μιλώ για μέσο αστυνομικό). Πρόσθετα, υπάρχει δεδομένη δυσκοιλιότητα στον κώδικα εμπλοκής της ΕΛ.ΑΣ με χρήση όπλων κατά απειλών, ενώ παράλληλα η επικοινωνία μεταξύ αστυνομικών παρουσιάζει δυσκολίες καθώς γίνεται πάνω από αναλογικές ραδιοσυχνότητες χωρίς να υπάρχει προστασία τους έστω με κάποιο υποτυπώδες στοιχείο ρύθμισης στους ασυρμάτους (ημίτονο κτλ.). Ο αμυντικός εξοπλισμός του μέσου αστυνομικού  δεν περιλαμβάνει αλεξίσφαιρο με ικανότητα άμυνας κατά πολεμικών διαμετρημάτων, ενώ πολλές φορές, μπορεί γενικώς να μην τηρεί προδιαγραφές λειτουργικότητας λόγω παλαιότητας (χαλασμένες ραφές, ύφασμα). 

Προχωρώντας λίγο πάμε στις υπόλοιπες ομάδες πρώτης αντίδρασης που είναι το πυροσβεστικό σώμα καθώς και ο τομέας της υγείας (ΕΚΑΒ, εφημερίες κτλ.) 

Στο πυροσβεστικό σώμα δεν υπάρχει εκπαίδευση για ασύμμετρες απειλές τέτοιου τύπου για τον μέσο πυροσβέστη, κάτι που μπορεί να φανεί χρήσιμο, ειδικά αν θα πρέπει να προχωρήσει σε διάσωση σε επικίνδυνες συνθήκες λόγω ανωτέρας βίας (η επίθεση στην Βοστώνη είναι ένα καλό παράδειγμα καθώς έγινε απόπειρα διάσωσης πριν καν διασφαλιστεί πώς δεν υπήρχε δεύτερος μηχανισμός… που υπήρχε).

Παράλληλα στο πυροσβεστικό σώμα, που σίγουρα θα είναι από τις πρώτες ομάδες που θα φτάσουν μαζί με την ΕΛ.ΑΣ, δεν υπάρχει γενικευμένη γνώση του triage τόσο σε διαδικασίες διάσωσης όσο και στην διαδικασία λήψης αποφάσεων εις βάρος κάποιων καταστάσεων, προς όφελος μέγιστης αποτελεσματικότητας. Όπως με ΕΛ.ΑΣ, το ίδιο ισχύει και για το θέμα των επικοινωνιών καθώς αυτές γίνονται μέσα από αναλογικά κανάλια και κινητά τηλέφωνα που κατά πάσα πιθανότητα μετά από ένα πλήγμα δεν θα μπορούν να λειτουργήσουν (π.χ. 9/11) 

Φτάνοντας στον τομέα υγείας τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Το ΕΚΑΒ εδώ και πάρα πολύ καιρό αντιμετωπίζει σοβαρότατα προβλήματα ανταπόκρισης σε ορθό χρόνο, ενώ έχει επίσης σοβαρές ελλείψεις σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό για τέτοια ανταπόκριση σε ασύμμετρες απειλές. Θυμίζω εδώ σχετική δωρεά από Ολλανδία με αρκετά ασθενοφόρα first response που κατέληξαν αποψιλωμένα για να καλύψουν κενά στον τομέα υγείας.

Μπαίνοντας σε αυτό το κομμάτι τώρα, είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ και το πρόβλημα των νοσοκομείων σε υλικοτεχνικό επίπεδο (τρομερές ελλείψεις) καθώς και στο μεγάλο πρόβλημα του κενού ασφαλείας τους που κυριαρχεί σε κάθε επίπεδο. Σε τέτοιο σημείο, που σημειώνεται κλοπή ιατρικού εξοπλισμού χωρίς ουδείς να αντιληφθεί το παραμικρό. 

Η συνολική εικόνα του μηχανισμού ανταπόκρισης, όπως είναι αντιληπτό, είναι ιδιαίτερα προβληματική. Οι συνθήκες δράσεις και λειτουργίας του είναι υποτυπώδεις ενώ δεν έχει δοκιμαστεί ΠΟΤΕ μια συνδυαστική άσκηση των παραπάνω σωμάτων σε ένα σενάριο φυσικής καταστροφής που θα έμοιαζε έστω στο παρακάτω σενάριο. 

Φωτογραφία:  (2016) Σύμφωνα με εκθέσεις παρατηρητηρίων τρομοκρατίας
η πιθανότητα να εκδηλωθεί επίθεση τζιχαντιστών κατά κρουαζιερόπλοιων
στην Μεσόγειο είναι πολύ μεγάλη.

ΤΟ ΧΤΥΠΗΜΑ 

Το θεωρητικό χτύπημα θα μπορούσε να γίνει (για το σενάριο και μόνο) στο λιμάνι του Πειραιά με οπλισμένους τρομοκράτες με επιθετικά όπλα, δυσκολεύοντας ακόμα περισσότερο το ζήτημα καθώς θα εμπλακούν και δυνάμεις του Λιμενικού.  4 με 6 οπλισμένοι τρομοκράτες με χειροβομβίδες και πολεμικά όπλα μπαίνουν στο λιμάνι (που δεν φυλάσσεται και δεν ελέγχεται στις θύρες του) και κάνουν βίαιη είσοδο εντός κρουαζιερόπλοιου με ξένους τουρίστες. Παραπάνω πληροφορίες δεν υπάρχουν και έτσι ξεκινάει ένα μεγάλο περιστατικό για τις ομάδες πρώτης αντίδρασης που θα μπορεί να έχει πολλούς τραυματίες και ίσως και νεκρούς.

ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ 

ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ, η αντίδραση των Αρχών πρέπει να είναι σχεδόν άμεση με όσους βρίσκονται εκεί ως Λιμενικοί να πρέπει να εκκενώσουν όλη την περιοχή και να διασφαλίσουν πώς δεν υπάρχει κίνδυνος για άλλους, χωρίς οι ίδιοι να προσπαθήσουν να επέμβουν, διότι απλά θα ρισκάρουν δίχως λόγο αφού θα είναι απροετοίμαστοι για επίθεση τέτοιου είδους (όσοι έχουν δει το λιμάνι καταλαβαίνουν). 

ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ πάλι, η ΕΛΑΣ πρέπει να βρίσκεται εκεί μαζί με τις άλλες υπηρεσίες εντός το πολύ 15λεπτου (σημειώστε εδώ πώς στο ΗΒ ο χρόνος ρεκόρ ήταν 8 λεπτά). 

Οι ειδικές μονάδες αντίδρασης θα πρέπει να είναι σε θέση δράσης σύμφωνα με τα διεθνή στάνταρ εντός 30λεπτου. 

Για το σκοπό του σεναρίου θεωρείται πώς οι μονάδες παραπάνω στην πορεία καταφέρνουν και εξουδετερώνουν την απειλή αλλά υπάρχουν σοβαροί τραυματισμοί και απώλειες ζωών, συν κάποιες συλλήψεις. 

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ 

Όπως ειπώθηκε αρχικά πρέπει να γίνει ασφάλεια σκηνής που θα πρέπει να αποκλείσει ΑΠΑΝΤΕΣ σε απόσταση 300 μέτρων τουλάχιστον (ασφαλής απόσταση από σφαίρες θεωρητικά). Θα πρέπει να γίνει με ισχυρές δυνάμεις της ΕΛ.ΑΣ 

Αντίστοιχα θα πρέπει να υπάρξει ομάδα διαχείρισης των media που με την αντίδραση τους μπορεί να προκαλέσουν μεγαλύτερο κακό από ότι γίνεται πραγματικά. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Υπάρχουν πολλές πιθανότητες να προκαλέσουν πανικό στον κόσμο καθώς στον βωμό τηλεθέασης θα υπάρχει μια «πολεμικού τύπου ανταπόκριση» όπως συνηθίζουν. Είναι σημαντικό εδώ να υπάρξει ομάδα διαχείρισης των ΜΜΕ και του κόσμου γενικότερα. 

Θεωρητικά, όσα και αν είναι τα ασθενοφόρα , δεν θα μπορούν να κάνουν με μια διαδρομή την μεταφορά όλων των θυμάτων, που σημαίνει πώς μέχρι και την ολοκλήρωση του εγχειρήματος θα χρειαστούν προσωπικό και δομές επιτόπου για την διαχείριση του περιστατικού, με χώρο για την απόθεση τραυματισμένων ανά κρισιμότητα και ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΟ ΚΑΜΕΡΕΣ. Επίσης θα χρειαστεί να υπάρχει ιατρικό προσωπικό επί τόπου. Επαναλαμβάνω πώς δεν θα επιτραπεί σε κανέναν να προσεγγίσει χωρίς έλεγχο. 

Στα νοσοκομεία τώρα θα πρέπει να υπάρχει πλήρη ικανότητα ανταπόκρισης σε φάρμακα, υλικά, αίμα κτλ.. ειδικά στο θέμα αίματος ίσως να χρειαστεί να δοθεί κλήση από τα ΜΜΕ συνεχώς για να καλυφθούν ανάγκες. Επίσης σημαντικό να μην επιτρέπεται η είσοδος σε ΜΜΕ για ευνόητους λόγους. 

Απαιτούμενο είναι να υπάρξει ομάδα επικοινωνίας από τις Αρχές ως κόμβος συγχρονισμού πληροφοριών μεταξύ πρεσβειών, οικογενειών, υπουργείων κτλ. κτλ.. εκεί δηλαδή που θα ανατρέξουν όλοι για πληροφορίες. 

Μπορούν τώρα να μπούνε και άλλα στοιχεία όπως η εγρήγορση από υπηρεσίες για φαινόμενα που μπορεί να ακολουθήσουν (π.χ. πανηγύρια από κάποιους για το χτύπημα από Ισλαμιστές εδώ, αντίδραση από ακραία στοιχεία κατά μεταναστών λόγω της επίθεσης κτλ. κτλ..). Ο σκοπός όμως του σεναρίου είναι να φανεί το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η χώρα μας, που δεν έχει δοκιμαστεί σε κάτι τέτοιο και συνάμα δεν αποκλείεται να κληθεί να το κάνει και οχι το γενικότερο θέμα κρατικής ασφάλειας που χρήζει ολόκληρης ανάλυσης.  

Το παραπάνω δεν είναι ένα σενάριο που ανήκει στην σφαίρα του απίθανου. Ένα πιθανό χτύπημα τρομοκρατίας κατά στόχου ξένων συμφερόντων θεωρείται πλέον ότι μπορεί να υπάρξει και στην Ελλάδα. Στις περισσότερες χώρες που έχει συμβεί αυτό, έχουν ήδη εδώ και χρόνια προσαρμόσει κάποια σχέδια και δράσεις για την διαχείριση τέτοιων καταστάσεων βασισμένες σε σενάρια φυσικών απειλών για παράδειγμα.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, υπάρχει ακόμα μεγάλο κενό στο θέμα και το ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα για μένα είναι πώς οι υπηρεσίες λειτουργούν απομονωμένα και όχι συγχρονισμένα. Παράλληλα όπως ειπώθηκε, λειτουργούν με λιγότερα από τα βασικά εφόδια, ενώ και οι κεντρικοί μηχανισμοί υπολειτουργούν ενώ μέχρι και σήμερα δεν έχουν δώσει σημεία αναφοράς που να πείθουν για ικανή αποτελεσματικότητα σε κρίσεις μεγάλης έντασης. 

Η αναφορά vulnerability and risk assessment, δυστυχώς για την χώρα μας, θα βγάζει αποτελέσματα κίτρινου και κόκκινου χρώματος (προειδοποίηση/κενό ασφαλείας) που ελπίζω πραγματικά να διορθωθεί ως κατάσταση ΑΜΕΣΑ. 

Αλέξανδρος Νίκλαν

Σύμβουλος θεμάτων Ασφαλείας 

Γραμματέας Τομέα Πολιτικής Προστασίας

ΝΕΑ ΔΕΞΙΑ

Geopolitics