ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Γράφει η Μαίρη Καρά 

     Τι δίδαξε ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ στον ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ και ποια απάντησή του τον εντυπωσίασε;  Η αγάπη του για την ΙΛΙΑΔΑ, την ΙΑΤΡΙΚΗ και ποια ήταν η «ΕΡΙΣΤΙΚΗ» μέθοδος.

     Τον χειμώνα του 342 με 341 ο Αριστοτέλης βρισκόταν στην Μυτιλήνη, διδάσκοντας, ερευνώντας και παρακολουθώντας τις περσικές δραστηριότητες στην Τρωάδα, όταν έφτασε η πρόσκληση του ΦΙΛΙΠΠΟΥ. Θα δεχόταν – με αντάλλαγμα μια  υψηλή αμοιβή – να επιστρέψει στην Μακεδονία και να αναλάβει την θέση του προσωπικού παιδαγωγού του ΔΙΑΔΟΧΟΥ;

     Ο Φίλιππος για να δελεάσει τον Αριστοτέλη, τού υποσχέθηκε, πως θα αναστηλώσει την γενέθλια πόλη του τα Στάγειρα και θα ανακαλέσει "όσους πολίτες της ήταν εξόριστοι ή σκλάβοι". Αφηνε δε διακριτικά να διαφανεί, πως ο γιος του από τα 13 του χρόνια έδειχνε να εξελίσσεται σε απείθαρχο παιδί και γι' αυτό χρειαζόταν έναν κορυφαίο δάσκαλο, για την επίβλεψη των σπουδών του. Δηλαδή έδινε άλλη διάσταση στην διδασκαλική αποστολή, που κάθε άλλο παρά συνηθισμένη θα ήταν, γιατί θα συνεπαγόταν ιδιαίτερες προσωπικές και πολιτικές ΕΥΘΥΝΕΣ.

     Δεν άφηνε περιθώρια για άρνηση του φιλοσόφου, αφού θα του παραχωρούσε τον κατάλληλο χώρο για την Σχολή του. Κι επέλεξε να είναι το αποκαλουμενο ΑΛΣΟΣ ΤΩΝ ΝΥΜΦΩΝ στην ΜΙΕΖΑ, ένα χωριό στους πρόποδες της οροσειράς του Βερμίου, βόρεια της Βέροιας. Εκεί ο Αριστοτέλης δημιούργησε την Σχολή, γιατί η εκπαίδευση απαιτούσε απομόνωση στην ύπαιθρο. Αυτή η περιοχή μάλλον αποτελούσε τμήμα των φημισμένων Κήπων του Μίδα, που περιλάμβανε την σημερινή περιοχή της Βέροιας, της Νάουσας και της Έδεσσας.

     Ο Αλέξανδρος δεν ήταν ο μοναδικός μαθητής του Αριστοτέλη κι αυτό δείχνει σύνεση εκ μέρους του Φιλίππου. Μία επίλεκτη ομάδα συνομηλίκων του νεαρού πρίγκιπα διδασκόταν μαζί του στην Μίεζα. Μα για τον Αλέξανδρο ούτε οι πολιτικές απόψεις του Αριστοτέλη ήταν πιθανόν να περιορίσουν την ιδέα που είχε για τον εαυτό του: "πάντα να αγωνίζεσαι να γίνεις καλύτερος". Αυτό το ομηρικό ιδεώδες αποτελούσε το  επαναλαμβανόμενο μοτίβο, που κυριαρχούσε σε κάθε τομέα των πολυποίκιλων δραστηριοτήτων του καλού ΜΑΘΗΤΗ. 

     Παρόλα αυτά όμως ένας λόγιος φτάνει ακόμα και στο σημείο να υποστηρίξει ότι «η συνάντηση της ιδιοφυΐας με την ιδιοφυΐα παραμένει χωρίς  βαθύτερο νόημα και αποτέλεσμα». Η διδασκαλία σίγουρα διαμόρφωσε τον χαρακτήρα του μαθητή, καθώς διέθετε αυτοέλεγχο σε μεγάλο βαθμό, ειδικά τα χρόνια της ανόδου του και πριν οι μεγάλες νίκες κι ο θαυμασμός του πλήθους επηρεάσουν θετικά την ηγετική ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ.

     Κάποτε, όταν ρωτήθηκε απ' τον δασκαλό του, στο πλαίσιο της εξέτασης του μαθήματος, τι θα έπραττε σε συγκεκριμένες περιστάσεις, απάντησε ότι δεν μπορούσε να ξέρει μέχρι να εμφανιστούν αυτές οι περιστάσεις – μια απάντηση που πρέπει, σίγουρα, να κέρδισε την επιδοκιμασία του ΔΑΣΚΑΛΟΥ.   

     Επιπλέον ο Αλέξανδρος ανέπτυξε έντονο ενδιαφέρον για την ιατρική και την βιολογία, που ήταν ακόμη δύο αγαπημένοι τομείς του Αριστοτέλη. Σε όλη την ζωή του -λέει ο Πλούταρχος- «δεν αγαπούσε μόνο τη θεωρία της Ιατρικής, αλλά συνέτρεχε τους φίλους του, όταν ήταν ασθενείς και τον χρειάζονταν και τους όριζε συγκεκριμένες θεραπείες και ανάλογες ΑΓΩΓΕΣ».

     Ο Αλέξανδρος, διάβαζε και συζητούσε ποίηση και πρωτίστως ΟΜΗΡΟ. Ενθουσιαζόταν με την Ιλιάδα. Έλαβε τις βάσεις της γεωμετρίας, της αστρονομίας και της ρητορικής, ειδικά εκείνου του τομέα της ρητορικής, που είναι γνωστή ως εριστική. Σ' αυτήν έδειξε μεγάλη προτίμηση ο Αλέξανδρος, γιατί σήμαινε πως έπρεπε να αναπτύσσεται επιχειρηματολογία σε ένα θέμα, με την ίδια ευκολία κι από τις δύο αντίθετες ΠΛΕΥΡΕΣ. 

     Η "εριστική" ήταν μια σφαίρα εκπαίδευσης του Αριστοτέλη, η οποία επέφερε καταστροφικές συνέπειες αργότερα. Οι αγνοί Μακεδόνες θεωρούσαν όποιον την εξασκούσε, πως ήταν «ένας απλός άνθρωπος, έτοιμος να μιλήσει υπέρ και κατά, αλλά ήταν ένα δόλιο άτομο, που αποδείκνυε ότι ήταν καλός "ΨΕΥΤΗΣ".

     Ο μαθητής έδειχνε πως ήταν ο άνθρωπος, του οποίου το χρέος στην διδασκαλία και την επιρροή του Αριστοτέλη ήταν ουσιαστικό. Καλώς ή κακώς, τα χρόνια στη Μίεζα του άφησαν μόνιμο σημάδι. Επίσης, απορρόφησε μεγάλη ποσότητα από την παμφάγα επιστημονική περιέργεια του δασκάλου του και το κοφτερό εμπειρικό πνεύμα, που την συνόδευε.  Η εκπαίδευση και διαμονή στους Κήπους του Μίδα διήρκεσε τρία χρόνια και εκεί τελείωσαν τα μαθητικά χρόνια του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ.

      Ο Αριστοτέλης ενώ οίκτιρε την μοναρχία γενικά ως θεσμό, παρ’ όλα αυτά αποδεχόταν μια και μόνο μία αιτιολόγησή της: την ξεχωριστή προσωπική ΑΡΕΤΗ. Μόνο σε μία περίπτωση η μοναρχία -θεωρούσε- πως ήταν ορθή: «Όταν η Αρετή του Βασιλιά ή της οικογενείας του ήταν τόσο ανώτερη, ώστε να υπερτερεί της Αρετής όλων των πολιτών μαζί». 

     Βρήκε δε τα επιχειρήματα για να στηρίξει την επιθυμία του Αλεξάνδρου, να εισβάλλει στην Περσία. Πίστευε ότι η δουλεία είναι φυσικός θεσμός κι ότι όλοι οι βάρβαροι, δηλαδή οι μη Έλληνες, ήταν σκλάβοι εκ φύσεως. Αρα ήταν σωστό και αρμόζον οι Έλληνες να εξουσιάζουν τους βαρβάρους. Βρήκε δε στήριξη της θεωρίας του σε δεδομένα βγαλμένα απ' την γεωπολιτική ή το «φυσικό δίκαιο». Ηταν δηλαδή ένα δώρο της Φύσης κι έπρεπε να αποδειχτεί εγγενής η ελληνική ΥΠΕΡΟΧΗ.

     Σε ένα απόσπασμα συμβουλεύει τον Αλέξανδρο να γίνει «ηγεμόνας των Ελλήνων και τύραννος των βαρβάρων, να φροντίζει τους πρώτους ως συγγενείς και φίλους και να μεταχειρίζεται τους δεύτερους σαν ζώα ή φυτά». Ο μαθητής άκουγε προσεκτικά τις διδαχές του δασκάλου. Μα διαφωνούσε πλήρως με την ξενοφοβία του δασκάλου του. Γιατί ήδη ο μετέπειτα κατακτητής του κόσμου, είχε στρέψει το βλέμμα του σε ευρύτερους πολιτικούς ορίζοντες από αυτούς της ΠΟΛΕΩΣ. 

     Για τον Αριστοτέλη, ωστόσο η ζωική ή φυτική φύση των βαρβάρων είχε μια ιδιαίτερη ποιότητα, που πρέπει να χτύπησε κάποια δεκτική χορδή του μαθητή του. «Κανείς», έγραφε, «δεν θα εκτιμούσε την ύπαρξη για την χαρά τού να τρώει μόνος, ή εκείνη του σεξ… εκτός κι αν ήταν εντελώς "ΔΟΥΛΟΠΡΕΠΗΣ". 

     Ο Αριστοτέλης δίδασκε στους μαθητές του πως η καθαρά ηδονιστική ζωή έπρεπε να αντιμετωπίζεται ως ανάξια, ακόμα και περιφρονητικά. Ο Αλέξανδρος όμως έτρωγε λιτά, μοίραζε τα λάφυρα του πολέμου με τόση περιφρονητική γενναιοδωρία, κρατώντας ελάχιστα για τον εαυτό του και πίστευε πως «όταν ξάπλωνε με μία γυναίκα, ή όταν κοιμόταν» συνειδητοποιούσε την μεγαλύτερη ΕΠΙΓΝΩΣΗ της ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ. 

     Η συνύπαρξη του μέγιστου Φιλόσοφου με την αινιγματική- μεγαλειώδη μορφή του Μακεδόνα βασιλιά, έμελλε να αφήσει βαθιά χαραγμένα τα ονόματά τους στην παγκόσμια Ιστορία. Η σύνδεση των δύο μεγαλοφυών έγραψε την δική της ΙΣΤΟΡΙΑ!