Η πρωτοχρονιάτικη επικαιρότητα του… Τζόγου! Του καθηγητη Γιώργου Πιπερόπουλου.

Το Σαββατόβραδο, παραμονή πρωτοχρονιάς πολλοί θα καθίσουν, με πρόσχημα «το καλό του χρόνου» σε κάποιο τραπέζι για να δοκιμάσουνε την... Τύχη τους. Υπάρχουν, σίγουρα, και εκείνοι που προθερμαίνονται ένα εξάμηνο πριν την Πρωτοχρονιά και αναθερμαίνονται το άλλο εξάμηνο επιδιδόμενοι με μανία στο κυνηγητό της Τύχης. Ο τζόγος σε παγκόσμια κλίμακα έχει καθιερωθεί, επίσημα και ανεπίσημα, σε ιεροτελεστία, σε φοβερά επικερδή απασχόληση τόσο για τα Κράτη όσο και για ιδιώτες καθώς επίσης και για οργανωμένα συμφέροντα που σε καθημερινή βάση διακινούν μυθώδη ποσά που ρέουν από το περίσσευμα των ευπόρων ή το υστέρημα των απόρων.

Στη Μέκκα του τζόγου, στο Las Vegas της Πολιτείας της Nevada (την πόλη των τυχερών παιχνιδιών και της πορνείας που όπως είναι γνωστό ποτέ δεν... κοιμάται) οι εισπράξεις μιάς βραδιάς ξεπερνούν κατά πολύ τον ετήσιο προϋπολογισμό γιγάντιων ελληνικών ΔΕΚΟ όπως της ΔΕΗ και του ΟΤΕ!

Ανάλογα μυθικά ποσά αντιστοιχούν και σε Ευρωπαϊκές, Λατινο-Αμερικανικές και άλλες χώρες. Το περιοδικό «International Gambling and Wagering Business» υπολογίζει ότι τα κάθε λογής τυχερά παιχνίδια ξεπερνούν κάθε χρόνο τα αστρονομικά ποσά εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Από τα ποσά αυτά τα Καζίνο εισπράττουν τη μερίδα του λέοντος ενώ επίσης μεγάλα ποσά εισπράττουν Εκκλησιαστικές και άλλες κοινωνικές οργανώσεις για φιλανθρωπικούς σκοπούς με παιχνίδια όπως το Bingo!

Στην Ελλάδα το κυνηγητό της Τύχης γίνεται τόσο από ιδιώτες όσο και από το επίσημο Κράτος και από κοινωφελή ιδρύματα με τις κάθε λογής λαχειοφόρες αγορές. Θα μπορούσε, μάλιστα, να ισχυρισθεί κανείς ότι τα τυχερά παιχνίδια βρίσκονται σε εποχή απίστευτης ανθοφορίας στον ελλαδικό χώρο καθώς ενώ το 1997 οι Έλληνες ξοδέψαμε συνολικά 836,2 δισεκατομμύρια δραχμές (δηλαδή περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ) για ΟΛΑ τα είδη τζόγου αυτό το ποσό ΔΙΠΛΑΣΙΑΣΘΗΚΕ μόλις πέντε χρόνια αργότερα, δηλ. το 2002 (όταν ξεπέρασε τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ), και to 2009 ξοδέψαμε πάνω από 18 δισεκατομμύρια ευρώ (περίπου 7 δις για ΟΠΑΠ και Ιππόδρομο, άλλα 8 δις στα παράνομα στοιχήματα και 3 δις στα 9 καζίνο!)

Το τι έχουμε ξοδέψει στη διάρκεια του 2011 ΔΕΝ τολμώ να το υπολογίσω επειδή είναι σχεδόν ΚΑΝΟΝΑΣ ότι όσο «φτωχαίνουν» άτομα, οικογένειες Λαοί τόσο περισσότερα χρήματα (που ουσιαστικά ΔΕΝ…έχουν, τζογάρουν!..) Όπως δεν τολμώ να σκεφτώ τι θα γίνει στην Ελλάδα με τα 30,000 ( ή μήπως θα είναι περισσότερα;) μηχανάκια τζόγου που θα πλημμυρίσουν Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη και κάθε επαρχιακή πόλη!

Το θεμελιακό στοιχείο του τζόγου μπορεί να ταυτισθεί με την πιθανότητα που μας συναρπάζει, με το κρεσέντο των εξωτικών συναισθημάτων που δημιουργεί το ρίσκο. Μαθαίνουμε το τζόγο από μικρή ηλικία. Πολλά από τα παιχνίδια που προσφέρουμε ως δώρα στα παιδιά μας έχουν ως καθοριστικό τους στοιχείο το... ρίσκο, είναι παιχνίδια τύχης, καθώς περιέχουν τη διαδικασία της ρίψης του ζαριού, το τράβηγμα χαρτιών, το στοιχείο πιθανότητας. Επιπρόσθετα στις περισσότερες οικογένειες τα παιδιά όχι μόνο βλέπουν γονείς και φίλους να παίζουν, αλλά συχνά υποκύπτουν στην πρόκληση του κυνηγητού της τύχης καθώς παίζουν τυχερά παιχνίδια μεταξύ τους ή με τους γονείς τους.

Με δεδομένες τις διαδικασίες εξοικείωσης όλων μας εξ απαλών ονύχων με τα παιχνίδια της τύχης παραμένει επίμονα δύσκολη η απάντηση στο θεμελιακό ερώτημα "γιατί ένα συγκεκριμένο άτομο γίνεται μανιώδης παίκτης; "

Σε μια επιφανειακή ψυχοδυναμική προσέγγιση, σε μια πρώτη επιπόλαια θεώρηση, ο μανιώδης κυνηγός της τύχης προβάλλει σαν άτομο με έντονα στοιχεία κοινωνικότητας, πρόσχαρο στη συμπεριφορά του με τους άλλους, σαν ένας κλασικά ευχάριστος τύπος άνδρα ή γυναίκας.

Διεισδύοντας, όμως βαθύτερα στην αυθεντικότητα της συμπεριφοράς του, ανακαλύπτουμε κάτω από την ευχάριστη επιφάνεια ένα άτομο ψυχοσυναισθηματικά ανώριμο, με έντονα χαρακτηριστικά εχθρότητας και σαφείς τάσεις μαζοχισμού που συνοδεύονται από στοιχεία άρνησης και αντικοινωνικότητας καθώς και από μια χαρακτηριστική ροπή προς τη μαγεία, την παραψυχολογία και τις μεταφυσικές ανησυχίες.

Οι καταναγκαστικοί κυνηγοί της τύχης είναι άτομα με παθητική εξαρτημένη προσωπικότητα, τους λείπει η ικανότητα για σύναψη, εδραίωση και συνέχιση αυθεντικών στενών διαπροσωπικών σχέσεων, είναι άτομα με έντονη τάση για εκμετάλλευση του άλλου που δεν διστάζουν να διαλύσουν - θυσιάζοντας στο βωμό του προσωπικού τους πάθους - και αυτήν ακόμη την κοινωνική υπόληψη ή την οικονομική ασφάλεια της οικογένειας τους.

Η ψυχοσύνθεση του καταναγκαστικού κυνηγού της τύχης, του παθιασμένου τζογαδόρου, φαίνεται να είναι ταυτόσημη με την αναζήτηση της δράσης και της περιπέτειας και όπως εξομολογούνται οι ίδιοι είναι άτομα που εάν δεν ρισκάρουν αδυνατούν να επιβεβαιώσουν την ύπαρξή τους, αδυνατούν να αισθανθεί ότι πραγματικά ζούνε!

Συχνά, πολύ συχνότερα από το μέσο άνθρωπο, ο κυνηγός της τύχης ζει στο μεταίχμιο με πολύπλοκα συστήματα υποκειμενικής αιτιολόγησης της συμπεριφοράς του που ξεκινούν από το γνωστό «σύνδρομο του Μόντε Κάρλο» (μετά από μια σειρά αποτυχιών έρχεται αναμφισβήτητα η επιτυχία, ή αφού χάσω σε ένα αριθμό Χ προσπαθειών την επόμενη φορά θα κερδίσω) αλλά το άτομο δεν μας λέει πόσες ακριβώς πρέπει να είναι οι Χ φορές.

Επίσης υπάρχει και ο «φαύλος κύκλος» η αποκαλούμενη φαντασίωση του σοφίσματος που για τον τζογαδόρο παίρνει την ακόλουθη μορφή: «Όταν κερδίζω παίζω με τα χρήματα των άλλων και όταν χάνω προσπαθώ απλά και μόνο να…ισοφαρίσω. Όταν το επιτύχω αυτό το κέρδος ταυτίζεται με την απόλαυση, τη γοητεία που μου χαρίζει το παιχνίδι καθώς με συνεπαίρνει χωρίς να μου κοστίζει και... πολλά!»

Έτσι μολονότι η καθημερινή αδυσώπητη επαναλαμβανόμενη και δυσάρεστη πραγματικότητα των απωλειών χρημάτων θα έπρεπε να το συνετίσει, το ψυχαναγκαστικό άτομο απορροφάται με ολόκληρο το είναι του στο απύθμενο ψυχοκοινωνικό-οικονομικό κατρακύλισμα, εξανεμίζοντας περιουσίες, χρεωμένο σε φίλους και τοκογλύφους, αλλά με σταθερή πάντα τη διαίσθηση ότι στην επόμενη στροφή θα ανοίξει και πάλι η τύχη του.

Ο παθολογικός παίκτης, ο τζογαδόρος χώρια από τις ώρες που αναλώνει στο συγκεκριμένο παιχνίδι (χαρτιά, καζίνο, ιππόδρομος κλπ) ξοδεύει και τις υπόλοιπες ώρες του προσδιορίζοντας την κακοτυχία της περασμένης νύχτας ή μέρας και πλάθοντας όνειρα για το επόμενο παιχνίδι. Ο καταναγκασμός και η ταυτόχρονη γοητεία του κυνηγητού της Τύχης που το συνεπαίρνουν οδηγούν το άτομο αυτό σε πλήρη αδιαφορία και αμέλεια της προσωπικής τους και οικογενειακής ζωής και φυσικά των επαγγελματικών του υποχρεώσεων

Όσο πικρόχολο και εάν ακουστεί αυτό θα το πω γιατί το κρίνω αναγκαίο. Στις περιπτώσεις του πάθους του τζόγου εκατό γραμμάρια πρόληψης λειτουργούν πολύ πιο αποτελεσματικά από ένα κιλό θεραπείας. Καθώς προαναφέρθηκε δεν υπάρχει απόλυτα σαφής ορισμός των γενεσιουργών αιτίων δημιουργίας ενός παθιασμένου παίκτη, ενός τζογαδόρου.

Κοινωνικό ψυχολογικές έρευνες πιστοποιούν το γεγονός ότι ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των ατόμων επιδείχνουν συγγενείς δομές προσωπικότητας και χαρακτήρα με άτομα που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών. Με άλλα λόγια η διαδικασία όπως ανέλιξής όπως σε τζογαδόρους ακολουθεί τον κύκλο του κέρδους ή όπως επιτυχίας που γίνεται αυτό-σκοπός, τα ποσά έχουν σταθερά αυξητική τάση και ολάκερη η συμπεριφορά, η προσμονή και η συναισθηματική εστίαση επικεντρώνονται μονίμως στο...επόμενο παιχνίδι.

Από τη άλλη πλευρά υπάρχει η άποψη ότι όπως σημαντικός αριθμός παικτών είναι νευρωτικά άτομα στα οποία υπάρχει η υποσυνείδητη «ανάγκη να χάσουν» που συγκαλύπτεται από τη συνειδητή, την εμφαντική όπως προσκόλληση στην επιδίωξη όπως επιτυχίας. Η υποσυνείδητη ανάγκη για «αποτυχία» ξεκινά από την ανάγκη του ατόμου να επαναστατήσει απέναντι στη γονική εξουσία και κυριαρχία γεγονός που δημιουργεί ενοχές και ανάγκη τιμωρίας και γενικεύεται σε όπως επαναστατικότητα στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Ο τζογαδόρος είναι άτομο με έντονο υπαρξιακό άγχος, με βαθειά συναισθήματα ανασφάλειας και έλλειψη ικανότητας χειρισμού των απογοητεύσεων και ματαιώσεων που όπως επιφυλάσσει η καθημερινότητα. Το άτομο αυτό εστιάζει την υπέρμετρη ανάγκη του για φυγή στο κυνηγητό όπως τύχης.

Η ατομική ψυχοθεραπευτική παρέμβαση συνήθως έχει αρνητικά προγνωστικά ενώ παραγωγική είναι η ψυχοθεραπεία σε επίπεδο ομάδας.

Το 1957 δύο γνωστοί Αμερικανοί τζογαδόροι αναζητώντας θεραπεία για το πάθος όπως δανείσθηκαν την φιλοσοφία Αλληλοβοήθειας (Ανώνυμοι Αλκοολικοί) και δημιούργησαν την πρώτη παρόμοια ομάδα αλληλοβοήθειας τζογαδόρων (gamblers anonymous) στο Λος Άντζελες όπως Καλιφόρνια. Ο Σύνδεσμος όπως αριθμεί σήμερα παραρτήματα σε όπως χώρες.

Προφανώς είναι μεγάλη ανάγκη να δημιουργηθούν και στην Ελλάδα τέτοιες ομάδες αλληλοβοήθειας καθώς η επιδείνωση των οικονομικών όπως, όπως προανέφερα, εμπλέκει ολοένα και περισσότερα άτομα στο τζόγο.