Η προσδοκία του παγκόσμιου ιστού (world wide web), σύμφωνα με τον δημιουργό
του, Τιμ Μπέρνερς-Λι, ήταν να διευκολύνει την επικοινωνία, να μεταφέρει την γνώση σε όλους και να ενισχύσει τη δημοκρατία και τη διασύνδεση των ανθρώπων. Αντίθετα, φαίνεται να μας χωρίζει σε ολοένα και μικρότερες και οργισμένες ομάδες. Γιατί;
Συνήθως κατηγορούμε τους ψηφιακούς χώρους, γεμάτους με ανθρώπους που μοιράζονται σε μεγάλο βαθμό τις ίδιες πεποιθήσεις, ή τις «φυσαλίδες φίλτρων», την ιδέα ότι οι αλγόριθμοι τείνουν να μας δείχνουν περιεχόμενο με το οποίο είναι πιθανό να συμφωνούμε.
Ωστόσο, αυτές οι έννοιες έχουν αμφισβητηθεί από μια σειρά μελετών. Μια μελέτη του 2022 με επικεφαλής έναν από εμάς (Dana), η οποία παρακολούθησε τις συμπεριφορές δέκα ερωτηθέντων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι συχνά ασχολούνται με περιεχόμενο με το οποίο διαφωνούν – φτάνοντας μάλιστα στο σημείο να το αναζητήσουν.
Όταν κάποιος ασχολείται με μια δυσάρεστη ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – είτε πρόκειται για «δόλωμα οργής» είτε για κάτι άλλο που τον προσβάλλει – αυτό οδηγεί σε έσοδα για την πλατφόρμα. Αλλά σε κοινωνική κλίμακα, οδηγεί σε αντικοινωνικά αποτελέσματα.
Ένα από τα χειρότερα από αυτά τα αποτελέσματα είναι η «συναισθηματική πόλωση», να μας αρέσουν δηλαδή οι άνθρωποι που σκέφτονται παρόμοια με εμάς και να αντιπαθούμε ή να αγανακτούμε με τους ανθρώπους που έχουν διαφορετικές απόψεις. Έρευνες και παγκόσμιες μελέτες δείχνουν ότι αυτή η μορφή πόλωσης αυξάνεται σε όλο τον κόσμο.
Η αλλαγή της οικονομίας των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης πιθανότατα θα μείωνε την διαδικτυακή πόλωση. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατό χωρίς την παρέμβαση κυβερνήσεων και του καθενός από εμάς.
Πώς ενισχύονται οι απόψεις μας στο διαδίκτυο
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει συσχετιστεί με την αυξανόμενη συναισθηματική πόλωση.
Στο διαδίκτυο, μπορούμε να επηρεαστούμε από τις απόψεις ανθρώπων με τους οποίους συμφωνούμε ή διαφωνούμε – ακόμη και σε θέματα για τα οποία προηγουμένως ήμασταν ουδέτεροι. Για παράδειγμα, εάν υπάρχει ένας influencer που θαυμάζετε, και αυτός εκφράζει μια άποψη για έναν νέο νόμο με τον οποίο δεν είχατε ασχοληθεί πολύ, το πιθανότερο είναι να υιοθετήσετε την άποψή του για αυτόν.
Όταν αυτό συμβαίνει σε μεγάλη κλίμακα, μας χωρίζει σταδιακά σε ιδεολογικές φυλές που διαφωνούν σε πολλά ζητήματα: ένα φαινόμενο γνωστό ως «κομματική διαλογή».
Η έρευνα δείχνει ότι οι συναντήσεις μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να μας οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων απόψεων για ένα θέμα. Δείχνει επίσης πώς οι αναζητήσεις που κάνουμε για να αποκτήσουμε περισσότερες πληροφορίες μπορούν να εδραιώσουν αυτές τις αναδυόμενες απόψεις, καθώς τα αποτελέσματα είναι πιθανό να περιέχουν την ίδια γλώσσα με την αρχική ανάρτηση που μας έδωσε την άποψη εξαρχής.
Για παράδειγμα, αν δείτε μια ανάρτηση που ισχυρίζεται ανακριβώς ότι η λήψη παρακεταμόλης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης θα προκαλέσει αυτισμό στο μωρό σας και αναζητήσετε κι άλλες αναρτήσεις χρησιμοποιώντας τις λέξεις-κλειδιά «παρακεταμόλη, εγκυμοσύνη, αυτισμός», πιθανότατα θα δείτε περισσότερες ίδιες αναρτήσεις.
Το να βρίσκεστε σε αυξημένη συναισθηματική κατάσταση έχει συνδεθεί με μεγαλύτερη ευαισθησία στο να πιστεύετε ψευδές ή «ψεύτικο» περιεχόμενο.
Γιατί μας τροφοδοτούν με πολωτικό περιεχόμενο;
Εδώ επεισέρχεται η οικονομική διάσταση του διαδικτύου. Οι διχαστικές και συναισθηματικά φορτισμένες αναρτήσεις είναι πιο πιθανό να προσελκύσουν αλληλεπίδραση (όπως likes, κοινοποιήσεις και σχόλια), ειδικά από χρήστες που συμφωνούν ή διαφωνούν απόλυτα, όπως και από προβοκάτορες. Οι πλατφόρμες θα εμφανίσουν στη συνέχεια αυτές τις αναρτήσεις σε περισσότερους χρήστες και ο κύκλος της αλληλεπίδρασης θα συνεχίζεται.
Οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης αξιοποιούν την τάση μας προς το διχαστικό περιεχόμενο για να αυξήσουν την αλληλεπίδραση, καθώς αυτό οδηγεί σε περισσότερα χρήματα για αυτές που προέρχονται από διαφημίσεις. Σύμφωνα με μια έκθεση της Washington Post του 2021, ο αλγόριθμος κατάταξης του Facebook κάποτε αντιμετώπιζε τις αντιδράσεις μέσω emoji (συμπεριλαμβανομένου του θυμωμένου emoji) ως πέντε φορές πιο κερδοφόρες από τα «likes».
Μελέτες που βασίζονται σε προσομοιώσεις έχουν επίσης αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο ο θυμός και η διχόνοια οδηγούν στην διαδικτυακή αλληλεπίδραση. Μια προσομοίωση (σε μια ακόμη εργασία που δεν έχει αξιολογηθεί από ομοτίμους) χρησιμοποίησε bots για να δείξει ότι οποιαδήποτε πλατφόρμα που μετρά την επιτυχία και το εισόδημά της με βάση την αλληλεπίδραση (δηλαδή όλες, προς το παρόν) θα ήταν πιο επιτυχημένη αν ενίσχυε τις διχαστικές αναρτήσεις.
Πού οδεύουμε;
Ωστόσο, η τρέχουσα κατάσταση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν χρειάζεται να είναι και το μέλλον τους.
Οι άνθρωποι ξοδεύουν πλέον λιγότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από ό,τι παλαιότερα. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έκθεση των Financial Times, ο χρόνος που αφιερώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κορυφώθηκε το 2022 και έκτοτε μειώνεται. Μέχρι το τέλος του 2024, οι χρήστες ηλικίας 16 ετών και άνω αφιέρωναν 10% λιγότερο χρόνο σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης από ό,τι το 2022.
Μεγάλες μάζες χρηστών εγκαταλείπουν επίσης μεγαλύτερες «mainstream» πλατφόρμες για χάρη άλλων, που αντικατοπτρίζουν τις δικές τους πολιτικές πεποιθήσεις, όπως το αριστερό BlueSky ή το δεξιό Truth Social. Ενώ αυτό μπορεί να μην βοηθά στην αντιμετώπιση της πόλωσης, σηματοδοτεί ότι πολλοί άνθρωποι δεν είναι πλέον ικανοποιημένοι με το status quo των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Η πόλωση που τροφοδοτείται από το Διαδίκτυο έχει επίσης οδηγήσει σε πραγματικό κόστος για τις κυβερνήσεις, τόσο στην ψυχική υγεία όσο και στις αστυνομικές δαπάνες. Σκεφτείτε τα πρόσφατα γεγονότα στην Αυστραλία, όπου το διαδικτυακό μίσος και η παραπληροφόρηση έπαιξαν ρόλο στις νεοναζιστικές πορείες, και στην ακύρωση εκδηλώσεων που διοργανώνονται από την κοινότητα LGBTQIA+, λόγω απειλών.
Για όσους από εμάς παραμένουμε σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, μπορούμε να εργαστούμε ατομικά για να αλλάξουμε το status quo. Η έρευνα δείχνει ότι η μεγαλύτερη ανοχή στις διαφορετικές απόψεις μεταξύ των χρηστών του διαδικτύου μπορεί να επιβραδύνει την πόλωση. Μπορούμε επίσης να δώσουμε στις εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης λιγότερους τρόπους εκμετάλλευσης, μη κοινοποιώντας ή προωθόντας περιεχομένο που είναι πιθανό να εξοργίσει άλλους.
Ουσιαστικά, όμως, πρόκειται για ένα διαρθρωτικό πρόβλημα. Η επίλυσή του θα σημαίνει αναδιαμόρφωση των οικονομικών της διαδικτυακής δραστηριότητας, ώστε να αυξηθεί η δυνατότητα για ισορροπημένες και σεβαστές συζητήσεις και να μειωθεί η ανταμοιβή για την παραγωγή ή/και την εμπλοκή με «δολώματα οργής». Και αυτό σχεδόν σίγουρα θα απαιτήσει κυβερνητικές παρεμβάσεις.
Όταν άλλα προϊόντα έχουν προκαλέσει ζημιά, οι κυβερνήσεις τα έχουν ρυθμίσει και έχουν φορολογήσει τις εταιρείες που είναι υπεύθυνες. Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μπορούν επίσης να ρυθμιστούν και να φορολογηθούν. Μπορεί να είναι δύσκολο, αλλά όχι αδύνατο. Και αξίζει να το κάνουμε αν θέλουμε έναν κόσμο όπου δεν είμαστε όλοι μια γνώμη μακριά από το να μετατραπούμε σε απόκληρους.
*Αναπληρωτής Κοσμήτορας, Σχολή Τεχνολογιών Υπολογιστών, Πανεπιστήμιο RMIT
**Αναπληρώτρια Κοσμήτορας, Αλληλεπίδραση, Τεχνολογία και Πληροφορική, Πανεπιστήμιο RMIT
Πηγή: The Conversation (αναδημοσιεύεται υπό την άδεια Creative Commons)
Απόδοση: Πετροβούβαλος/Αβέρωφ
H εικόνα είναι από το Pinterest
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.