Ήταν το ιερότερο σημείο της Τραπεζούντας. Εκεί όπου στέφονταν αυτοκράτορες, ενταφιάζονταν βασιλιάδες, ψιθύριζαν προσευχές μοναχοί κατά τη διάρκεια πολιορκιών. Ο ναός της Παναγίας Χρυσοκεφάλου υπήρξε η τελευταία Αγία Σοφία του ελληνισμού. Η εκκλησία των Μεγάλων Κομνηνών. Ο ναός που ενσάρκωσε την πίστη, την πολιτική και την πνοή ενός αυτοκρατορικού κόσμου που χάθηκε.
Το όνομά της λένε πως το πήρε από μια επιχρυσωμένη εικόνα της Θεοτόκου, ενώ άλλοι από χάλκινες επίχρυσες πλάκες που κάλυπταν τη στέγη. Κάποτε τη φώναζαν «μεγάλη εκκλησία». Ήταν ο ναός των στέψεων, των τάφων, των διακηρύξεων. Ο Ανδρόνικος Α΄ Γίδων πέρασε εκεί τη νύχτα της μεγάλης πολιορκίας του 1223, προσευχόμενος να σωθεί η πόλη. Το πρωί, νίκησε. Και γύρισε στον ναό για να χαρίσει στην Παναγία πολύτιμους λίθους, μαργαριτάρια και ένα Ευαγγέλιο από τα λάφυρα.
Στην Παναγία Χρυσοκέφαλο τάφηκαν τουλάχιστον τέσσερις αυτοκράτορες, ανάμεσά τους ο Αλέξιος Δ΄ και η σύζυγός του Θεοδώρα. Εκεί βρίσκεται και ο τάφος του ιδρυτή της Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους. Ήταν το σημείο όπου ο Ιωάννης Γ΄ Μέγας Κομνηνός στέφθηκε αυτοκράτορας το 1342. Ήταν κάτι περισσότερο από εκκλησία: ήταν το κέντρο της αυτοκρατορικής μνήμης ενός ολόκληρου έθνους.
Όμως η ιστορία γύρισε. Μετά την άλωση της Τραπεζούντας το 1461, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί. Οι τάφοι καλύφθηκαν, οι ψηφιδωτές παραστάσεις ασβεστώθηκαν, και προστέθηκε μιχράμπ στο Ιερό. Το 1918, καταστράφηκε ακόμη και ο τάφος του ίδιου του Αλεξίου Δ΄. Από τα μαρμάρινα μαυσωλεία και τους λαμπρούς τάφους που περιγράφουν οι πηγές, δεν σώζεται απολύτως τίποτα.
Στα νεότερα χρόνια, συνέβη το πιο βάρβαρο πλήγμα: το βυζαντινό μαρμαροθετημένο δάπεδο σκεπάστηκε με τσιμέντο. Ήταν η ανακαίνιση του 1988. Η Παναγία Χρυσοκέφαλος, που κάποτε είχε δάπεδο από ροδάκες, ψηφιδωτά στο Ιερό και κίονες από αρχαιότερους ναούς, έγινε ένα ανώνυμο μνημείο κάτω από στρώσεις απόθεσης.
Η τελευταία ανακαίνιση, μεταξύ 2015 και 2017, αφαίρεσε τουλάχιστον το εξωτερικό κονίαμα και ανέδειξε τη λιθοδομή του ναού. Κάποια ψηφιδωτά που αποκαλύφθηκαν στο πάτωμα καλύφθηκαν με προστατευτικό γυαλί, και η ζώνη προσευχής μετακινήθηκε ώστε να είναι ορατά. Όμως ο ναός αποδόθηκε ξανά στη μουσουλμανική λατρεία. Σήμερα ονομάζεται Ortahisar Fatih Camii.
Η Παναγία Χρυσοκέφαλος είναι το τελευταίο σύμβολο ενός κόσμου που ξεχάστηκε πριν τελειώσει. Μια μικρή Αγία Σοφία που δεν βρίσκεται στην Πόλη αλλά στα βάθη του Πόντου. Τσιμεντώθηκε, καλύφθηκε, αλλοιώθηκε. Αλλά δεν ξεχάστηκε. Όχι όσο κάποιοι θυμούνται τι σημαίνει ναός, ιστορία, ταφικό μνημείο και μνήμη ενός ολόκληρου πολιτισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.