Η Γενοκτονία και η αναγνώριση, ο απολογισμός και η συνέχεια του αγώνα για την αλήθεια

Γράφει ο Θεοφάνης Μαλκίδης * 

 

Από την ομιλία στην εκδήλωση που οργάνωσε το Μουσείο και το Ινστιτούτο Γενοκτονίας. Ερεβάν, Αρμενία, 19 Μαΐου 2025. 

 

Οι σκέψεις οι οποίες αποτυπώνονται στη συνέχεια αποτελούν, μεταξύ των άλλων, τον απολογισμό, της συνεχούς δραστηριότητας στην Ελλάδα και το εξωτερικό για το ζήτημα της Γενοκτονίας. Οι εξορίες, οι διώξεις, οι σφαγές, η βαρβαρότητα που υπέστη ο Ελληνισμός από τις ακτές της Ιωνίας μέχρι την Καππαδοκία και από τη Θράκη μέχρι τον Πόντο, συνιστά σχεδιασμένη, οργανωμένη, προγραμματισμένη προσπάθεια εξαφάνισης του Ελληνικού έθνους, αποτελεί Γενοκτονία τόσο στον τύπο, όσο και στην ουσία του (χωρίς παραγραφή όσα χρόνια και εάν περάσουν) όρου της σχετικής σύμβασης του ΟΗΕ και του διεθνούς δικαίου. Σύμβασης και δικαίου που χωρίς προβλέπουν κυρώσεις για τους υπεύθυνους και για τους αρνητές, χωρίς να υπάρχει παραγραφή, που προβλέπουν επανόρθωση, αποζημίωση, αποκατάσταση των θυμάτων και των απογόνων τους. 

 

Για τη δολοφονία, για το μαζικό έγκλημα, για τη Γενοκτονία ενός εκατομμυρίου Ελληνίδων και Ελλήνων μέχρι σήμερα δεν έχει αποδοθεί δικαιοσύνη και ως ατιμώρητη πράξη επαναλήφθηκε από την Ίμβρο, την Τένεδο, την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο, μέχρι το Δίστομο και τα Καλάβρυτα. 

 

Οι λόγοι της μη εφαρμογής της δικαιοσύνης, της διαχρονικής ατιμωρησίας, της διαφυγής των εγκληματιών και της άρνησης της Τουρκίας, που προκαλούν και επαναλαμβάνουν τη Γενοκτονία, ήταν και παραμένουν πολλοί: 

 

Πρώτος (και ίσως για πολλούς και ο πιο βασικός): 

 

Η Ελλάδα σιώπησε για δεκάδες χρόνια, αρνούμενη να προωθήσει την αναγνώριση της Γενοκτονίας, υπονομεύοντας κάθε σχετική προσπάθεια, υιοθετώντας «το δόγμα της ακεραιότητας της Τουρκίας», «της συνοχής του ΝΑΤΟ», «της υποχώρησης έναντι του πειρατή εξ΄ ανατολών», που παριστάνει το κράτος. Κανένας, δυστυχώς, θεσμός της Ελληνικής Δημοκρατίας δεν ακολούθησε το παράδειγμα άλλων κρατών, όπως για παράδειγμα η Αρμενία, που υπέστησαν το ίδιο Ολοκαύτωμα και με πολιτικές αποσιώπησης επέβαλλε τη λήθη, την άρνηση. Πολιτικές οι οποίες εξελίχτηκαν στην Ύβρη με την πρόταση για Νόμπελ ειρήνης στο Μουσταφά Κεμάλ, στον εθνομηδενισμό του «συνωστισμού στη Σμύρνη», στην άρνηση της Γενοκτονίας από Υπουργούς και Βουλευτές, στις καταθέσεις στεφάνων στο μαυσωλείο του δάσκαλου του Χίτλερ Μουσταφά Κεμάλ και πολλά άλλα…..

 

Δεύτερος λόγος ήταν η στάση της Τουρκίας:

 

Το τουρκικό κράτος λειτουργώντας ως παραστρατιωτικός και παρακρατικός μηχανισμός, χρηματοδοτεί και ενισχύει κάθε προσπάθεια εξαφάνισης της Γενοκτονίας, διαστρεβλώνοντας την αλήθεια, αρνούμενη την ευθύνη της, απειλώντας και δυστυχώς δολοφονώντας κάθε φωνή που αναδεικνύει το μαζικό έγκλημα (φυλακίσεις ακτιβιστών, δολοφονίες του δημοσιογράφου Χράντ Ντινκ, του πάστορα της Σάντας Μαρία στην Τραπεζούντα Αντρέα Σαντόρο κ.ά) . 

 

Και τρίτος λόγος, αλλά και όχι τελευταίος, αφού λόγω χώρου περιοριζόμαστε μόνο στους βασικούς, αποτέλεσε η υποκριτική στάση αλλά και στάση σιωπής της λεγόμενης «διεθνούς κοινότητας». 

 

Στάση η οποία ξεκινώντας από τις σφαγές από τους Νεότουρκους, μέχρι το αποκορύφωμα της Γενοκτονίας από τους Κεμαλικούς στον Πόντο το 1919 και στην προκυμαία της Σμύρνης το 1922 και συνεχίζοντας μέχρι σήμερα, αδυνατεί να ακολουθήσει παραδείγματα παραδοχής του εγκλήματος (π.χ. η πράξη του Βίλυ Μπραντ για την ευθύνη της Γερμανίας, τα συγκλονιστικά στοιχεία απόδειξης τέλεσης της Γενοκτονίας (π.χ Χόρτον και Μοργκεντάου). Έτσι με αυτόν τον τρόπο επιλέγει να νομιμοποιεί, να «ξεπλένει» την Τουρκία. 

 

Στην παραπάνω επιλογή, πράξη, τακτική, της αδιάφορης και απούσας Αθήνας, της ένοχης Άγκυρας, της διεθνούς κοινότητας των στυγνών συμφερόντων, ήρθε η αντίδραση, το καθήκον, η υποχρέωση, το χρέος μνήμης και αποκατάστασης της αλήθειας και της ιστορίας, η αναγκαιότητα της αναγνώρισης.

 

Από τις πρώτες συναντήσεις στις κοινότητες των προσφύγων στη Μακεδονία και την Αθήνα, από τις πρώτες εκδόσεις για τη Γενοκτονία, μέχρι τη ψήφιση από τη Βουλή των Ελλήνων του νόμου για την ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας, ο αγώνας είχε πολλά εμπόδια, θλίψεις, δοκιμασίες, απώλειες και επώδυνες στιγμές. Οι ίδιες δυσκολίες εμφανίστηκαν και συνεχίζουν να υφίστανται, αλλά πλέον το ζήτημα της Γενοκτονίας έχει πάρει την οδό της ιστορικής αποκατάστασης, της δικαιοσύνης, της αναγνώρισης. 

 

Έσχατο αλλά όχι τελευταίο: το παραπάνω κείμενο αφιερώνεται στους πρόσφυγες και τους επιζώντες από τη Γενοκτονία, αφιερώνεται στους Έλληνες και τους Φιλέλληνες οι οποίοι αγωνίζονται για την αναγνώριση του ατιμώρητου εγκλήματος και συναντηθήκαμε από τον Έβρο μέχρι την Κρήτη και από το Καστελλόριζο μέχρι τα Διαπόντια νησιά, από τη Λευκωσία, την Πάφο, τη Λεμεσό, τη Λάρνακα και την κατοχική γραμμή, μέχρι την Κορυτσά, τη Χιμάρα, τους Αγίους Σαράντα, τους Βουλιαράτες, τη Βόδριστα, το Αργυρόκαστρο και στη Διασπορά: στις ΗΠΑ, στον Καναδά, στη Γερμανία, στην Ελβετία, στη Σουηδία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Αρμενία, στη Ρωσία, στη Γεωργία, στην Αυστραλία, ακόμη και στην Τουρκία!  

 

Τέλος, το κείμενο αφιερώνεται στη μνήμη του Μιχάλη Χαραλαμπίδη, του πρωτοπόρου της ανάδειξης της Γενοκτονίας. 

 

Όπως έγραψε στο βιβλίο του «το Ποντιακό Ζήτημα, «η αναφορά στους νεκρούς μας αποτελεί έκφραση σεβασμού προς την ίδια την Ευρώπη και τις αξίες οι οποίες αποτελούν τα θεμέλια της οικοδόμησης της. Οι Νεότουρκοι και οι Κεμαλικοί δεν δολοφονούσαν μόνο τους ανθρώπους, δολοφονούσαν έναν Ευρωπαϊκό και οικουμενικό πολιτισμό….. Η δική μας διανοητική, ηθική και αγωνιστική δέσμευση κρίθηκε, καθορίσθηκε από την αγάπη μας προς τη ζωή, προς τους ανθρώπους. Από την λατρεία της ιδεολογίας της ζωής και την εναντίωσή μας στις ιδεολογίες του θανάτου που αντιπροσωπεύουν ο Κεμαλισμός και ο Ναζισμός. Είναι πολύ το αίμα που χάσαμε τόσο εμείς όσο και οι άλλοι αυτόχθονες λαοί της Μικράς Ασίας. Εμείς όμως παρ’ όλη αυτήν την απώλεια αίματος αγαπητών μας προσώπων, δεν θέλουμε, δε ζητάμε το αίμα μας πίσω. Δεν επιδιώκουμε την αντεκδίκηση, την ισοπαλία. Τόσο αίμα χάσαμε, τόσο αίμα θέλουμε από εσάς. Εμείς είμαστε απόγονοι αυτών που έπλασαν την περιοχή της Μικράς Ασίας, της Ελλάδας, ως Ζώνη της Ανθρωπότητας όπως την ονόμαζε ο Κικέρων. Εμπνεόμαστε από τις ιδεολογίες της Ζωής και όχι του Θανάτου. Αγαπούμε τους λαούς και τους ανθρώπους που εμπνέονται από τα ίδια μ’ εμάς ιδανικά. Εμείς είμαστε με τη ζωή. Αυτός είναι ο δικός μας ανθρωπιστικός ορίζοντας. Σ’ αυτό δεν θα είμαστε μόνοι. Θα είναι μαζί μας οι Μούσες από τον Όλυμπο έως το Αραράτ...». Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν ο πρωτοπόρος διανοούμενος, ο ξεχωριστός πολιτικός, ο ιδιαίτερος άνθρωπος ο οποίος άνοιξε και έδειξε το δρόμο διεκδίκησης, μνήμης και δικαιοσύνης. Ο αγώνας πλέον για την αλήθεια γίνεται και γι΄ αυτόν! 

 

*Ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Ακαδημαϊκών, η οποία το 2007 αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Ελλήνων, των Αρμενίων, των Ασσυρίων. Το ψήφισμα αποτέλεσε τη βάση για την αναγνώριση της Γενοκτονίας από κοινοβούλια, πολιτείες και δήμους σε όλον τον πλανήτη.