Ενώ ο Ιπποκράτης, ο αποκαλούμενος
πατέρας της ιατρικής, έζησε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., ο διάσημος
όρκος που φέρει το όνομά του εμφανίστηκε έναν αιώνα αργότερα. Κανείς δεν
γνωρίζει ποιος τον έγραψε πρώτος.—Peter Paul Rubens/public domain
Μετάφραση: Απολλόδωρος
27 Μαρτίου 2001 | PETER TYSON | Διαβάστε το εδώ
Ο όρκος του Ιπποκράτη είναι ένα από τα παλαιότερα δεσμευτικά έγγραφα στην ιστορία. Εδώ θα βρείτε κλασικές και σύγχρονες εκδοχές του όρκου, καθώς και ένα σύντομο άρθρο που προσφέρει μια αίσθηση της αμφιλεγόμενης φύσης του όρκου σήμερα.
Ο Όρκος: Ανούσιο Κειμήλιο ή Πολύτιμος Ηθικός Οδηγός;
Ο Όρκος του Ιπποκράτη είναι ένα από τα παλαιότερα δεσμευτικά έγγραφα στην ιστορία. Γραμμένος στην αρχαιότητα, οι αρχές του θεωρούνται ιερές από τους γιατρούς μέχρι σήμερα: να θεραπεύει κανείς τους αρρώστους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, να διαφυλάσσει την ιδιωτική ζωή των ασθενών, να διδάσκει τα μυστικά της ιατρικής στην επόμενη γενιά κ.ο.κ. "Ο όρκος του Ιπποκράτη", υποστηρίζει ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου (έκδοση 1996), "έχει παραμείνει στον δυτικό πολιτισμό ως έκφραση της ιδανικής συμπεριφοράς του γιατρού". Σήμερα, οι περισσότεροι απόφοιτοι των ιατρικών σχολών ορκίζονται σε κάποια μορφή του όρκου, συνήθως μια εκσυγχρονισμένη εκδοχή του. Πράγματι, η ορκωμοσία τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί σε σχεδόν ομοιόμορφη μορφή, με μόλις το 24% των ιατρικών σχολών των ΗΠΑ να δίνουν τον όρκο το 1928 και σήμερα να είναι σχεδόν το 100%.
Ωστόσο, παραδόξως, ακόμη και καθώς η χρήση του σύγχρονου όρκου έχει αυξηθεί, το περιεχόμενό του έχει απομακρυνθεί από τις βασικές αρχές του κλασικού όρκου. Σύμφωνα με μια έρευνα του 1993* σε 150 ιατρικές σχολές των ΗΠΑ και του Καναδά, για παράδειγμα, μόνο το 14% των σύγχρονων όρκων απαγορεύουν την ευθανασία, το 11% τηρούν συμφωνία με μια θεότητα, το 8% απαγορεύουν την άμβλωση και μόλις το 3% απαγορεύουν τη σεξουαλική επαφή με ασθενείς - όλα τα αξιώματα που θεωρούνταν ιερά στην κλασική εκδοχή. Το πρωτότυπο απαιτεί δωρεάν δίδακτρα για τους φοιτητές ιατρικής και για τους γιατρούς να μην "χρησιμοποιούν ποτέ το μαχαίρι" (δηλαδή να διενεργούν χειρουργικές επεμβάσεις) - και τα δύο προφανώς δεν συμβαδίζουν με τη σύγχρονη πρακτική. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι, ενώ ο κλασικός όρκος απαιτεί "το αντίθετο" της ευχαρίστησης και της φήμης για όσους παραβαίνουν τον όρκο, λιγότεροι από τους μισούς όρκους που λαμβάνονται σήμερα επιμένουν ότι ο ορκισμένος πρέπει να λογοδοτεί για την τήρηση της υπόσχεσης.
Πράγματι, ένας αυξανόμενος αριθμός γιατρών αισθάνεται ότι ο όρκος του Ιπποκράτη είναι ανεπαρκής για να αντιμετωπίσει τις πραγματικότητες ενός ιατρικού κόσμου που έχει γίνει μάρτυρας τεράστιων επιστημονικών, οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών, ενός κόσμου νομιμοποιημένων αμβλώσεων, ιατρικώς υποβοηθούμενης αυτοκτονίας και επιδημιών ανήκουστων στην εποχή του Ιπποκράτη. Ορισμένοι γιατροί έχουν αρχίσει να θέτουν αιχμηρά ερωτήματα σχετικά με τη σημασία του όρκου: Σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης ιατρικής εξειδίκευσης, θα πρέπει οι γιατροί τόσο διαφορετικών ειδών να ορκίζονται σε έναν ενιαίο όρκο; Με τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς υγειονομικής περίθαλψης να απαιτούν πληροφορίες για τους ασθενείς όσο ποτέ άλλοτε, πώς μπορεί ένας γιατρός να διατηρήσει το απόρρητο του ασθενούς; Είναι οι γιατροί ηθικά υποχρεωμένοι να θεραπεύουν ασθενείς με νέες θανατηφόρες ασθένειες όπως το AIDS ή ο ιός Έμπολα;
Άλλοι γιατροί στοχεύουν ευρύτερα. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι οι αρχές που κατοχυρώνονται στον όρκο δεν αποτέλεσαν ποτέ έναν κοινό πυρήνα ηθικών αξιών, ότι η παγανιστική προέλευση του όρκου και η ηθική του διαμόρφωση τον καθιστούν αντίθετο με τις πεποιθήσεις των Χριστιανών, των Εβραίων και των Μουσουλμάνων. Άλλοι σημειώνουν ότι ο κλασικός όρκος δεν κάνει καμία αναφορά σε σύγχρονα ζητήματα όπως η ηθική των πειραμάτων, η ομαδική φροντίδα ή οι κοινωνικές ή νομικές ευθύνες του γιατρού. (Οι περισσότεροι σύγχρονοι όρκοι, στην πραγματικότητα, δεν επισύρουν ποινές, χωρίς να απειλούν τους πιθανούς παραβάτες με απώλεια της πρακτικής τους ή ακόμη και της υπόληψης).
Έχοντας όλα αυτά κατά νου, ορισμένοι γιατροί βλέπουν την ορκωμοσία ως κάτι περισσότερο από ένα τελετουργικό pro-forma με μικρή αξία πέρα από εκείνη της διατήρησης της παράδοσης. "Ο αρχικός όρκος θυμίζει μια συμφωνία, μια επίσημη και δεσμευτική συνθήκη", γράφει ο Dr. David Graham στο JAMA, το περιοδικό του American Medical Association [AMA] 13/12/2000 (Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου). "Αντίθετα, πολλοί σύγχρονοι όρκοι έχουν έναν άχαρο, γενικευμένο αέρα "καλών ευχών", όντας σχεδόν ανούσιες τυπικότητες που στερούνται οποιασδήποτε επιρροής στον τρόπο με τον οποίο ασκείται πραγματικά η ιατρική". Ορισμένοι γιατροί υποστηρίζουν ότι αυτό που αποκαλούν "υποκριτικό όρκο" θα πρέπει να τροποποιηθεί ριζικά ή να εγκαταλειφθεί εντελώς.
*Orr, R. D., N. Pang, E. D. Pellegrino και M. Siegler. 1997. "Χρήση του όρκου του Ιπποκράτη: αιώνα και ανάλυση περιεχομένου των όρκων που δόθηκαν στις ιατρικές σχολές στις ΗΠΑ και τον Καναδά το 1993". The Journal of Clinical Ethics 8 (Winter): 377-388.
Όρκος του Ιπποκράτη: Κλασική έκδοση
Ορκίζομαι στον Απόλλωνα Ιατρό και στον Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Παναγία και σε όλους τους θεούς και τις θεές, καθιστώντας τους μάρτυρές μου, ότι θα εκπληρώσω σύμφωνα με τις ικανότητες και την κρίση μου αυτόν τον όρκο και αυτή τη διαθήκη:
Να θεωρώ αυτόν που μου δίδαξε αυτή την τέχνη ίσο με τους γονείς μου και να ζω τη ζωή μου σε συνεργασία μαζί του, και αν έχει ανάγκη από χρήματα να του δίνω ένα μερίδιο από τα δικά μου, και να θεωρώ τους απογόνους του ίσους με τους αδελφούς μου στην ανδρική καταγωγή και να τους διδάσκω αυτή την τέχνη -αν επιθυμούν να τη μάθουν- χωρίς αμοιβή και συμφωνία, να δίνω μερίδιο των εντολών και της προφορικής διδασκαλίας και όλης της άλλης μάθησης στους γιους μου και στους γιους εκείνου που με δίδαξε και στους μαθητές που υπέγραψαν το συμβόλαιο και έδωσαν όρκο σύμφωνα με τον ιατρικό νόμο, αλλά σε κανέναν άλλον.
Θα εφαρμόζω διαιτολογικά μέτρα προς όφελος των ασθενών σύμφωνα με την ικανότητα και την κρίση μου- θα τους προφυλάσσω από βλάβη και αδικία.
Δεν θα δώσω ένα θανατηφόρο φάρμακο σε κανέναν που το ζήτησε, ούτε θα κάνω σχετική πρόταση. Ομοίως, δεν θα δώσω σε μια γυναίκα ένα φάρμακο για την αποβολή. Με αγνότητα και ιερότητα θα φυλάξω τη ζωή και την τέχνη μου.
Δεν θα χρησιμοποιήσω το μαχαίρι, ούτε καν σε πάσχοντες από πέτρα, αλλά θα αποσυρθώ υπέρ των ανθρώπων που ασχολούνται με αυτή τη δουλειά.
Όποια σπίτια κι αν επισκέπτομαι, θα έρχομαι προς όφελος των αρρώστων, παραμένοντας απαλλαγμένος από κάθε σκόπιμη αδικία, από κάθε αταξία και ιδίως από τις σεξουαλικές σχέσεις τόσο με γυναίκες όσο και με άνδρες, είτε είναι ελεύθεροι είτε δούλοι.
Ό,τι μπορεί να δω ή να ακούσω κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή ακόμη και εκτός θεραπείας όσον αφορά τη ζωή των ανθρώπων, το οποίο σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διαδίδεται στο εξωτερικό, θα το κρατήσω για τον εαυτό μου, θεωρώντας ότι τέτοια πράγματα είναι ντροπή να λέγονται.
Αν εκπληρώσω αυτόν τον όρκο και δεν τον παραβώ, ας μου επιτραπεί να απολαμβάνω τη ζωή και την τέχνη, τιμώντας τη φήμη όλων των ανθρώπων για πάντα- αν τον παραβώ και ορκιστώ ψευδώς, ας είναι η μοίρα μου το αντίθετο από όλα αυτά.
- Μετάφραση από τα ελληνικά από τον Ludwig Edelstein. Από τον όρκο του Ιπποκράτη: Κείμενο, μετάφραση και ερμηνεία, του Ludwig Edelstein. Βαλτιμόρη: Johns Hopkins Press, 1943.
Ο Όρκος του Ιπποκράτη: Σύγχρονη έκδοση
Ορκίζομαι να εκπληρώσω, στο μέτρο των δυνατοτήτων και της κρίσης μου, την παρούσα διαθήκη:
Θα σέβομαι τα σκληρά κερδισμένα επιστημονικά κεκτημένα εκείνων των ιατρών στα βήματα των οποίων βαδίζω, και θα μοιράζομαι ευχαρίστως τις γνώσεις που μου ανήκουν με εκείνους που θα ακολουθήσουν.
Θα εφαρμόσω, προς όφελος των ασθενών, όλα τα μέτρα που απαιτούνται, αποφεύγοντας τις δίδυμες παγίδες της υπερθεραπείας και του θεραπευτικού μηδενισμού.
Θα θυμάμαι ότι υπάρχει τέχνη στην ιατρική όπως και επιστήμη, και ότι η ζεστασιά, η συμπάθεια και η κατανόηση μπορεί να υπερτερούν του μαχαιριού του χειρουργού ή του φαρμάκου του χημικού.
Δεν θα ντρέπομαι να λέω "δεν ξέρω", ούτε θα παραλείπω να καλέσω τους συναδέλφους μου όταν οι ικανότητες κάποιου άλλου χρειάζονται για την ανάρρωση ενός ασθενούς.
Θα σέβομαι την ιδιωτική ζωή των ασθενών μου, γιατί τα προβλήματά τους δεν μου αποκαλύπτονται για να τα μάθει ο κόσμος. Ιδιαίτερα πρέπει να βαδίζω με προσοχή σε θέματα ζωής και θανάτου. Αν μου δοθεί η δυνατότητα να σώσω μια ζωή, ευχαριστώ πολύ. Αλλά μπορεί επίσης να είναι στη δύναμή μου να αφαιρέσω μια ζωή- αυτή τη φοβερή ευθύνη πρέπει να την αντιμετωπίσω με μεγάλη ταπεινότητα και επίγνωση της δικής μου αδυναμίας. Πάνω απ' όλα, δεν πρέπει να παίζω τον Θεό.
Θα θυμάμαι ότι δεν θεραπεύω ένα διάγραμμα πυρετού, μια καρκινική ανάπτυξη, αλλά έναν άρρωστο άνθρωπο, η ασθένεια του οποίου μπορεί να επηρεάσει την οικογένεια και την οικονομική του σταθερότητα. Η ευθύνη μου περιλαμβάνει αυτά τα σχετικά προβλήματα, αν πρόκειται να φροντίσω επαρκώς τον άρρωστο.
Θα προλαμβάνω την ασθένεια όποτε μπορώ, γιατί η πρόληψη είναι προτιμότερη από τη θεραπεία.
Θα θυμάμαι ότι παραμένω μέλος της κοινωνίας, με ιδιαίτερες υποχρεώσεις απέναντι σε όλους τους συνανθρώπους μου, τόσο τους υγιείς στο μυαλό και το σώμα όσο και τους ασθενείς.
Αν δεν παραβιάσω αυτόν τον όρκο, ας απολαύσω τη ζωή και την τέχνη, να με σέβονται όσο ζω και να με θυμούνται με αγάπη μετά. Είθε να ενεργώ πάντοτε έτσι ώστε να διατηρώ τις καλύτερες παραδόσεις του επαγγέλματός μου και είθε να βιώνω για πολύ καιρό τη χαρά της θεραπείας όσων ζητούν τη βοήθειά μου.
- Γράφτηκε το 1964 από τον Louis Lasagna, Ακαδημαϊκό Κοσμήτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Tufts, και χρησιμοποιείται σήμερα σε πολλές ιατρικές σχολές.
Δικτυογραφία:
The Hippocratic Oath Today | NOVA | PBS
Ο Όρκος του Ιπποκράτη.............ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ ΜΙΑ ΑΚΑΤΑΠΑΥΣΤΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΑΠΛΩΣΕΙ ΡΙΖΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΩΣ ΘΕΡΙΕΥΕΙ.
ΑπάντησηΔιαγραφή