Η ταχέως αυξανόμενη χρήση των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) στα πεδία μάχης –από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και την Λιβύη μέχρι την Ουκρανία και την Γάζα– Έχει στρέψει πολλά κράτη στην ανάπτυξη προγραμμάτων για την κατασκευή πολεμικών drones. Επομένως, η χρήση drones αναμένεται να επεκταθεί. Εισερχόμαστε σε μια τρίτη γενιά drones, που ορίζεται από την αυτονομία, τις επιθέσεις κορεσμού, την αυξημένη ακρίβεια-εμβέλεια και τον πόλεμο (με drones) πλήρους φάσματος σε ξηρά, θάλασσα και αέρα.
Όλο και περισσότερα κράτη δημιουργούν σμήνη drones, τα οποία επικοινωνούν και συνεργάζονται για την επίτευξη κοινών στόχων. Τουλάχιστον 11 κράτη έχουν ανακοινώσει προγράμματα σμηνών drones. Τον Μάιο 2021, το Ισραήλ χρησιμοποίησε το σμήνος drone Legion-X της Elbit Systems σε μάχη κατά της Χαμάς, με τα drones να αναζητούν στόχους και να μεταδίδουν πληροφορίες. Όπως συμβαίνει με κάθε αξιόλογο στρατιωτικό σύστημα, η τεχνολογία σμήνους drones είναι πιθανό να πολλαπλασιαστεί, ίσως πολύ πιο γρήγορα από άλλα οπλικά συστήματα και πλατφόρμες υψηλής ποιότητας (διαδικασία που μπορεί να πάρει χρόνια ή και δεκαετίες).
Την ίδια στιγμή, αναμένεται πως κράτη θα συγκεντρώσουν εκατοντάδες ή χιλιάδες drones σε ολοκληρωμένα σμήνη, για να βυθίσουν εχθρικά υποβρύχια ή να αμυνθούν από αποβατικές ενέργειες. Άλλα κράτη μπορεί να αρκεστούν σε άοπλα σμήνη drones για συλλογή πληροφοριών και αντιμετώπιση καταστροφών. Όμως, υπάρχουν ορισμένες σημαντικές και άγνωστοι παράμετροι που θα επηρεάσουν τον ρυθμό του πολλαπλασιασμού των σμηνών. Τέτοιες παράμετροι είναι το πόσο αποτελεσματικά αποδεικνύονται στη μάχη, το τι απαιτείται και σε ποιες αποστολές για την κατασκευή ή την αγορά των πιο αποτελεσματικών σμηνών κτλ.
Θεωρητικά, τα σμήνη drones μπορούν να χρησιμοποιηθούν σχεδόν σε κάθε αποστολή: Για παράδειγμα, σμήνη drones θα έχουν την δυνατότητα να αναζητήσουν, να κατακλύσουν και να καταστρέψουν τις αντιαεροπορικές άμυνες του εχθρού. Πλωτά σμήνη φθηνών μη επανδρωμένων οχημάτων επιφανείας θα ήταν ιδιαίτερα κατάλληλα για επίθεση σε μεταφορικά και αποβατικά σκάφη, σε σημεία πιθανής απόβασης, πλήττοντάς τα στα ίσαλα, σε συνδυασμό με ταυτόχρονη επίθεση εναέριων drones.
Επιπλέον, εναέρια σμήνη drones θα μπορούν να έχουν μεγαλύτερη ευελιξία και δυνατότητες συλλογής πληροφοριών. Ο κύριος σκοπός των αποστολών τους είναι που θα καθορίσει την απαιτούμενη τεχνολογία. Ο πολλαπλασιασμός θα εξαρτηθεί επίσης από τις μορφές των σμηνών. Τα σμήνη που αποτελούνται από μικρά, ομοιογενή drones είναι πιθανό να πολλαπλασιαστούν πιο γρήγορα. Μια απλή ικανότητα σμήνους δεν είναι πάντοτε επιχειρησιακά δύσκολη.
Τι είναι τα σημερινά σμήνη
Πριν από μια δεκαετία περίπου, μια ομάδα μεταπτυχιακών φοιτητών στην αμερικανική Ναυτική Ακαδημία χρησιμοποίησε απλή εμπορική τεχνολογία για να κατασκευάσει ένα σμήνος πενήντα μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAS). Η κατασκευή και η αγορά πενήντα UAS είναι σχετικά εύκολη και φθηνή. Αν και η μεγαλύτερη επιχειρησιακή δυσκολία είναι η μεταξύ τους συνεργασία, δεν είναι κάτι τόσο δύσκολο, όσο πιστεύεται. Τα drones του σμήνους της ακαδημίας επικοινωνούσαν μεταξύ τους μέσω Wi-Fi.
Η ομάδα έπρεπε να διασφαλίσει ότι τα σήματα δεν παρεμβάλλονται μεταξύ τους, να δημιουργήσει τα συστήματα εντολών και ελέγχου και να δημιουργήσει τυχόν απαραίτητες διεπαφές χρηστών για μεταβίβαση εντολών από χειριστές. Όλα αυτά απαιτούν τεχνογνωσία, αν και οι βασικές γνώσεις δεν είναι τόσο δύσκολο να αποκτηθούν. Το σμήνος drones Perdix του Γραφείου Στρατηγικών Δυνατοτήτων του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας, για παράδειγμα, σχεδιάστηκε από φοιτητές μηχανικούς του MIT.
Τα απλά σμήνη διατίθενται ολοένα και περισσότερο στο εμπόριο, αν και όχι ακόμα σε σημαντικό βαθμό. Τον Φεβρουάριο 2024 η Geoscan, ένας Ρώσος κατασκευαστής drones, κυκλοφόρησε ένα κιτ εκκίνησης σμήνους, παρέχοντας δέκα τετρακόπτερα για εξάσκηση με αλγόριθμους νοημοσύνης σμήνους, για συλλογική πλοήγηση και αναζήτηση. Το 2022, η Red Cat Holdings ανακοίνωσε ένα προϊόν “4-Ship”, παρέχοντας ένα προσυσκευασμένο σύστημα έξι drones για αυτοματοποιημένη τοπογραφία και φωτογράφηση περιοχής. Το σύστημα επιτρέπει την ταυτόχρονη χρήση τεσσάρων drones, με τα άλλα δύο να αντικαθιστούν κάποια από αυτά, όταν εξαντλείται η ισχύς τους.
Περιορισμένη χρήση
Παρόλα αυτά, η εμπορική αγορά για σμήνη drones είναι περιορισμένη. Αφορά στην εποπτεία του περιβάλλοντος, σε επιθεωρήσεις ασφαλείας και σε επιδείξεις με φωτεινούς σχηματισμούς. Οι κανονισμοί των υπηρεσιών ασφαλείας και πολιτικής αεροπορίας είναι ένα μεγάλο θέμα στην πολιτική χρήσης μη επανδρωμένων, κάτι που επηρεάζει προφανώς την ανάπτυξη των σμηνών. Από την άλλη, καθώς περισσότερα κράτη επιδιώκουν την δημιουργία σμηνών drones, μπορεί να αυξηθεί η διαθεσιμότητά τους στην αγορά. Τον Απρίλιο 2022, η θυγατρική της ισραηλινής εταιρείας Elbit Systems στη Βρετανία επιλέχθηκε για να παράσχει στο βρετανικό υπουργείο Άμυνας πέντε αυτόνομα σμήνη, των έξι drones το καθένα.
Ωστόσο, δεν είναι όλα τα σχεδιαζόμενα σμήνη drones τόσο απλά, όσο τα μικρά εμπορικά υποδείγματα που βασίζονται κυρίως σε τετρακόπτερα. Η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ αναπτύσσει εξαιρετικά εξελιγμένα Συνεργατικά Αεροσκάφη Μάχης, όπως το Kratos XQ-58 Valkyrie που συνοδεύει και υποστηρίζει μαχητικά F-22 και F-35. Αυτά εκτιμάται ότι κοστίζουν μεταξύ 20,5 και 27,5 εκατομμυρίων δολαρίων το ένα (ενσωματώνουν την τεχνητή νοημοσύνη και την αυτονομία). Οι ΗΠΑ φέρονται να σκοπεύουν αυτά τα drones να αποκτήσουν την ικανότητα να σχηματίσουν σμήνη.
Ομοίως μεγάλα σμήνη drones, με ικανότητες δράσης σε πολλαπλά πεδία που θα ενσωματώνονται σε ένα ειδικά σχεδιασμένο μητρικό σκάφος για μεταφορά, θα απαιτούν πολύ μεγαλύτερες τεχνικές δεξιότητες και πόρους για να αναπτυχθούν, από ό,τι ένα μικρό σμήνος τετρακόπτερων. Η οικοδόμηση και η διατήρηση ενός τέτοιου σμήνους θα απαιτήσει επίσης σημαντικές δυνατότητες εφοδιαστικής παραγωγής και συντήρησης. Αλλά οι ΗΠΑ σχεδιάζουν ήδη τέτοιες δυνατότητες, αρχής γενομένης από τα θαλάσσια drones τους.
Οι περιορισμοί που εμποδίζουν την εξάπλωση των drones θα περιορίσουν αναγκαστικά και τα σμήνη. Τα stealth drones που έχουν σχεδιαστεί με χαρακτηριστικά χαμηλής παρατήρησης θα αργήσουν να έρθουν στο επιχειρησιακό προσκήνιο, ακόμη περισσότερο εάν είναι επιπλέον ικανά να δημιουργούν σμήνη. Αν και η ικανότητες stealth ενδέχεται να αυξήσουν σημαντικά το κόστος των drones, καθιστώντας τα λιγότερο αναλώσιμα, αυτό μπορεί να είναι επιθυμητό για ορισμένες αποστολές και για λόγους ασφαλείας.
Διαχείριση της Διάδοσης
Μπορεί ένας τρομοκράτης να κατασκευάσει ένα βασικό drone σταθερής πτέρυγας στο γκαράζ του, αλλά όχι ένα MQ-9 Predator με άνοιγμα φτερών 20 μέτρων. Παρομοίως τα κράτη με περιορισμένους πόρους μπορεί να είναι σε θέση να δημιουργούν μικρά σμήνη φθηνών drones, που επικοινωνούν υποτυπωδώς μεταξύ τους, αλλά λίγες χώρες θα καταφέρουν να αναπτύξουν μεγάλα και τεχνολογικά προηγμένα σμήνη με εξαιρετικές δυνατότητες.
Ο παγκόσμιος πολλαπλασιασμός απλών σμηνών drones θα πρέπει να θεωρείται βέβαιος, αλλά ο πολλαπλασιασμός πιο περίπλοκων σμηνών, με προηγμένες δυνατότητες, δεν θα είναι σύντομα εφικτός. Αν και η διάδοση της τεχνολογίας δεν μπορεί να ελεγχθεί ολοκληρωτικά, οι δυτικές χώρες μπορούν να ελέγξουν σε κάποιο βαθμό την ταχύτητα διασποράς αυτών των τεχνολογιών. Η Ελλάδα δεν μπορεί ακόμη να λάβει μέρος στην κούρσα ανάπτυξης πιο προηγμένων σμηνών, αλλά μπορεί κάλλιστα να αναπτύξει μια πρώτη ικανότητα δημιουργίας απλών σμηνών drones, έστω και για ρόλους επιτήρησης.
Η ανάπτυξη κώδικα έχει καταστεί πλέον πολύ ευκολότερη λόγω των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύσσονται με εκπληκτική ταχύτητα. Η δε υποδομή κέντρων ανάπτυξης τεχνολογίας, που ήδη δρομολογείται σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, μπορεί να αποβεί κρίσιμο εφαλτήριο προς αυτό το πρώτο βήμα. Επιπλέον, κράτη όπως οι ΗΠΑ ενδέχεται να επιδιώξουν την διάδοση της τεχνολογίας τους σε εταίρους και συμμάχους.
Για παράδειγμα, εάν τα σμήνη drones κάνουν την διαφορά στα μελλοντικά πεδία μάχης (με βάση τα όσα διαδραματίζονται στην Ουκρανία και αλλού) θα πρέπει να περιμένουμε ότι θα ενταθεί η συνεργασία των δυτικών-συμμαχικών χωρών, όχι μόνο για την ανάπτυξη τέτοιων σμηνών, αλλά και την ανάπτυξη αποτελεσματικότερων πρακτικών που αφορούν την ενσωμάτωσή τους σε δομές, οργανισμούς, έννοιες και δόγματα ισχύος.
Παγκόσμιες ισορροπίες
Τα σμήνη που θα μπορούσαν να αλλάξουν ουσιαστικά τις περιφερειακές ή παγκόσμιες ισορροπίες δυνάμεων, ή που θα παρέχουν περισσότερα πλεονεκτήματα στους αντιπάλους της Δύσης, είναι μια εντελώς διαφορετική κατηγορία. Για παράδειγμα, έχουν εκφραστεί ανησυχίες ότι τα σμήνη ανθυποβρυχιακών drones, σε συνδυασμό με τεχνητή νοημοσύνη και ανάλυση δεδομένων, θα μπορούσαν να θέτουν σημαντικούς κινδύνους για τα υποβρύχια.
Σε σύγκριση με τα βασικά σμήνη, ο πολλαπλασιασμός των οποίων είναι δεδομένος, αυτά τα δυνητικά αποσταθεροποιητικά σμήνη απαιτούν πολύ μεγαλύτερη πολιτική προσοχή. Η Δύση μπορεί να επιχειρήσει να περιορίσει τη διάδοση των κρίσιμων εξαρτημάτων μέσω πολυμερών ελέγχων στις εξαγωγές, όπως κάνουν για να περιορίσουν την ικανότητα δημιουργίας ημιαγωγών υψηλών προδιαγραφών, μέσω της απαγόρευσης των απαραίτητων μηχανών εκτύπωσης.
Είναι σίγουρο ότι θα δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ανταλλαγή σχετικής τεχνολογίας-τεχνογνωσίας. Και επειδή ορισμένα σμήνη drones μπορεί στην πραγματικότητα να αντιπροσωπεύουν μια νέα κατηγορία όπλων μαζικής καταστροφής, η παγκόσμια κοινότητα οφείλει να αναπτύξει νέους διεθνείς κανόνες σχετικά με τη διάδοσή τους. Τα σμήνη drones είναι εδώ. Και ενώ είναι πολύ νωρίς για να προβλέψουμε με ακρίβεια την ταχύτητα, με την οποία θα εξελιχθούν οι τεχνολογίες τους, προκειμένου να εξαπλωθούν σε όλο τον κόσμο, η Ελλάδα οφείλει να προετοιμαστεί σήμερα, πολύ περισσότερο που η Τουρκία είναι πολλά βήματα μπροστά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.