Ένας κάτασπρος "μουτζούρης"

Γράφει ο Γιώργος Βενετσάνος

 

«Ο μουτζούρης» είναι Έλληνας λαϊκός ήρωας που αντιπροσωπεύει τη διαφύλαξη της ελευθερίας και της αντίστασης κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Σύμβολο αντίστασης και αγώνα κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα, ο μουτζούρης είναι ένας χαρακτήρας που συχνά αναδεικνύεται σε λαϊκά τραγούδια, παραμύθια και λαϊκές ιστορίες. Ο χαρακτήρας του μουτζούρη συνδέεται με την αντίσταση του λαού και την αντίσταση ενάντια στους κατακτητές. 

 

Κάπως έτσι είναι και το τρενάκι του Πηλίου ένας μηχανολογικός λαϊκός ήρωας, που κατασκευάστηκε σε δύο φάσεις από το 1894 έως το 1903. Ο διάσημος «Μουτζούρης» συνέδεσε το εμποροβιομηχανικό κέντρο του Βόλου με τον εύφορο και πλούσιο Δυτικό Πήλιο, διατρέχοντας τις πλαγιές και τους ελαιώνες του βουνού των Κενταύρων και αντιστέκεται στους βάρβαρους καιρούς της τεχνολογίας, διαφυλάσσοντας την φύση και προσφέροντα την ομορφιά να ταξιδέψεις έστω και για λίγο με ένα ρετρό τραίνο.
 

Έως το 1950, η σύνθεση με τις βελγικές μηχανές «Μηλαίαι», «Ιάσων», «Πήλιον», «Βόλος», «Τσαγκαράδα» και τα βαγονάκια του, εξυπηρέτησε τις ανάγκες της πόλης ως τροχιόδρομος για την αστική συγκοινωνία του Βόλου. Για 80 χρόνια αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή.

 

Μετά την κατάργησή του το 1971, προτάθηκε η επαναλειτουργία του ως μουσειακού τουριστικού σιδηροδρόμου σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς. Μετά από σημαντικά έργα ανακατασκευής στην υποδομή του, επανήλθε σε λειτουργία το 1996. 

 

Στις 16 Δεκεμβρίου 1894 ξεκίνησαν οι εργασίες χάραξης και κατασκευής της γραμμής, ενώ στις 12 Οκτωβρίου του επόμενου έτους εγκαινιάστηκε το τμήμα Βόλου - Λεχωνίων, μήκους 13 χιλιομέτρων, με μια σιδερένια γέφυρα στο χείμαρρο Αναυρο και την πρώτη στην Ελλάδα γέφυρα από οπλισμένο σκυρόδεμα στον χείμαρρο Βρύχωνα, έξω από τα Λεχώνια. 

 

Το 1900 αποφασίστηκε η επέκταση της γραμμής έως τις Μηλιές, με την ολοκλήρωση του τμήματος αυτού το 1903. Η γραμμή Λεχωνίων - Μηλεών, μήκους περίπου 16 χιλιομέτρων και με μέγιστη κλίση 28 τοις χιλίοις, αντιπροσώπευε ένα πολύ δύσκολο τεχνικό έργο. Περιλάμβανε πολλές γεφυρώσεις, τοίχους αντιστήριξης, σήραγγες, αντερείσματα, εναέριες πεζογέφυρες κ.λπ., όλα αριστουργήματα αρχιτεκτονικής σχεδίασης και κατασκευής, που εναρμονίζονταν τέλεια με το περιβάλλον και αντιπροσώπευαν το ύφος και την αισθητική της εποχής, όπου η τεχνική συνδυάζονται αρμονικά με την αισθητική ευαισθησία. 

 

Σήμερα το τρενάκι, χάρη στις προσπάθειες της τοπικής κοινότητας και των Φίλων του, αφού παρέμεινε ακίνητο για χρόνια, επανέρχεται στο Πήλιο, κινούμενο με ταχύτητα 25 χιλιομέτρων την ώρα. Ξεκινώντας από τα Λεχώνια, αναρριχάται ξανά στο βουνό, διαπερνώντας τα λιόδεντρα, εκφράζοντας τη χαρά του με τα γνώριμα σφυρίγματα και αγκομαχώντας όπως στο παρελθόν. Διασχίζει τους παραδοσιακούς οικισμούς Άνω Γατζέα, όπου κάνει μια σύντομη στάση, έπειτα συνεχίζει προς Αγία Τριάδα, Άγιο Αθανάσιο Πινακάτων, Αργυρέϊκα και καταλήγει στις Μηλιές. 

 

Στον σταθμό των Μηλεών, η μηχανή υποβάλλεται σε χειροκίνητη αναστροφή κατεύθυνσης, ένα θέαμα που μπορείτε να παρακολουθήσετε από την ειδική πλατφόρμα στο άκρο του σταθμού, καθώς ετοιμάζεται να επιστρέψει προς τα Λεχώνια. 

 

Η στάση στις Μηλιές διαρκεί μόνο λίγες ώρες, δίνοντας στους επιβάτες την ευκαιρία να κάνουν έναν μικρό περίπατο μέχρι την πλατεία των Μηλεών, ανηφορίζοντας το καλντερίμι που ξεκινά λίγο μετά το σταθμό και τερματίζει στο κέντρο του χωριού, σε μια διαδρομή διάρκειας περίπου ενός τετάρτου. 

 

Εδώ, οι επισκέπτες μπορούν να επισκεφθούν το παλαιότερο και πιο σημαντικό κτίσμα του χωριού, τον "Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών", γνωστό για τις εντυπωσιακές αγιογραφίες του και το περίτεχνο ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Ο ναός των Ταξιαρχών διαθέτει σημαντική ιστορία, καθώς εδώ, στις 7 Μαΐου του 1821, ο Άνθιμος Γαζής ανέβασε τη σημαία της επανάστασης ενάντια στον τουρκικό ζυγό. Η ιστορική σημαία εξακολουθεί να φυλάσσεται σήμερα στη βιβλιοθήκη των Μηλεών με το όνομα "Ψυχής Ακος".

 

Οι επισκέπτες που επιλέγουν να παραμείνουν στις Μηλιές έχουν τη δυνατότητα να ανακαλύψουν τα καλντερίμια και τα μονοπάτια του βουνού. Από εκεί, μπορούν να περπατήσουν προς τη Βυζίτσα, τις Πινακάτες, τον Αη-Γιώργη, ενώ θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν τα παλιά αρχοντικά που στέκονται ανέγγιχτα από τον χρόνο. Επίσης, μπορούν να επισκεφθούν εκκλησίες, ξωκλήσια και μοναστήρια, που αποτελούν ζωντανές μαρτυρίες μιας άλλης εποχής. 

 

Τέλος, έχουν τη δυνατότητα να επιστρέψουν πίσω με το ατμοκίνητο τρενάκι, απολαμβάνοντας έτσι μια διαφορετική ποιότητα ζωής και πολιτισμού. Αυτή η εμπειρία είναι πολύ πιο κοντά στον άνθρωπο, τη φύση και το περιβάλλον, που δύσκολα βρίσκουμε στη σύγχρονη, τυποποιημένη και άχαρη εποχή μας. 

 

Οι επιβάτες του "Μουτζούρη" μπορούν να απολαύσουν μια εκπληκτική θέα από την κορυφή του βουνού μέχρι το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας. Μπορούν να θαυμάσουν και να φωτογραφίσουν τις μοναδικές γέφυρες του, όπως τη λαξευμένη πεντάτοξη γέφυρα του Ντε Κίρικο και την ευθύγραμμη μεταλλική γέφυρα με την καμπύλη σιδηροτροχιά, που αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στην Ευρώπη. Επίσης, μπορούν να επισκεφθούν την ιστορική βιβλιοθήκη των δασκάλων του Γένους Γαζή και Κωνσταντά, στις Μηλιές, η οποία φιλοξενεί χειρόγραφα αιώνων και άλλες σημαντικές ιστορικές κληρονομιές. 

 

Το τρενάκι ξανακινήθηκε στη γραμμή Άνω Λεχώνια - Μηλιές, η οποία έχει μήκος 15 χιλιομέτρων. Η διαδρομή διαρκεί περίπου 90 λεπτά, με μια στάση διάρκειας 15 λεπτών στην Άνω Γατζέα, ενώ η μέγιστη ταχύτητα του τρένου είναι 20 χιλιόμετρα την ώρα. 

 

Το τραίνο διαθέτει παραδοσιακό τροχαίο υλικό, όπως ατμάμαξες του 1903 και του 1912, καθώς και ξύλινα βαγόνια με εξώστες, ενώ προστέθηκαν και δύο νέες δηζελάμαξες το 2000, οι οποίες προέρχονται από τον ΟΣΕ. Δικαίως λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι είναι ένας κάτασπρος «μουτζούρης» μια και βγάζει με αυτό που προσφέρει ασπροπρόσωπη όλη την περιοχή.