Ἐρήμωσις της υπαίθρου: Η άλλη όψις του δημογραφικού

Ἡ μεγάλη ἀπειλή τῆς ἐρημοποιήσεως μοναδικῶν περιοχῶν
 

Ἡ μείωσις τοῦ πληθυσμοῦ χτυπᾶ, κύρια, τήν περιφέρεια, μέ σοβαρές προεκτάσεις στά θέματα ἀμύνης, ἐφοδιαστικῆς ἀσφάλειας σέ ἀγροτικά καί κτηνοτροφικά προϊόντα, ἀλλά καί ἀπό ἄποψη ποιότητος ζωῆς συνολικῶς.
 

Τοῦ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΤΣΑΛΑΚΗ

Εστία της Κυριακής

 

Σέ ζήτημα ἐθνικῆς συνοχῆς γιά τήν διασφάλιση τῆς ἐθνικῆς ἀκεραιότητος ἐξελίσσεται τό δημογραφικό, πού πέρα ἀπό τήν δραματική ἐπίπτωση πού ἔχει σέ θέματα βιωσιμότητας τοῦ ἀσφαλιστικοῦ καί τῆς οἰκονομίας, ἐν γένει, ἐξελίσσεται σέ «βόμβα» γιά τήν αειφορία ἀκριτικῶν περιοχῶν.

 

Μέ βάση τήν Ἀπογραφή τοῦ 2021, στήν Ἑλλάδα ζοῦν 10,48 ἑκατομμύρια (Ἰανουάριος 2022). Πέρα, ὅμως, τό ὅτι ἀπό τό 2011 καί μετά ὁ πληθυσμός τῆς χώρας μειώνεται σταδιακῶς, μέ τήν τελευταία δεκαετία νά καταγράφεται μείωσις τοῦ πληθυσμοῦ τῆς τάξεως τοῦ 6% (-660 χιλ.), ὑπάρχει καί ἡ χωρική διάστασις. 

 

Ἔτσι, πέρα ἀπό τίς ὅποιες προφανεῖς ἐπιπτώσεις τῆς δημογραφικῆς συρρικνώσεως, στήν Ἑλλάδα ἡ μείωσις τοῦ πληθυσμοῦ χτυπᾶ, κύρια, τήν περιφέρεια, μέ σοβαρές προεκτάσεις στά θέματα ἀμύνης, ἐφοδιαστικῆς ἀσφαλείας σέ ἀγροτικά καί κτηνοτροφικά προϊόντα, ἀλλά καί ἀπό ἄποψη ποιότητος ζωῆς συνολικῶς. Χαρακτηριστική ἡ ἀναφορά τοῦ ὑποδιοικητοῦ τῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος Θ. Πελαγίδη, πού ὑπεστήριξε ὅτι «τό ζήτημα τῶν περιφερειῶν εἶναι πολύ μεγάλο. Ἄν κοιτάξει κανείς τά δημογραφικά στοιχεῖα θά δεῖ ὅτι ἡ Ἑλλάδα εἶναι μιά μοναδική περίπτωση ἐρήμωσης» τόνισε ὁ κ. Πελαγίδης καί ἑστίασε στό χάσμα, πού ὑπάρχει ἀνάμεσα στά πληθυσμιακά δεδομένα Ἀττικῆς, Θεσσαλονίκης καί Περιφερειῶν. 

 

Εἶναι χαρακτηριστικό, ὅπως εἶπε, ὅτι στήν Ἀνατολική Μακεδονία-Θράκη κατοικοῦν 562.201 γυναῖκες καί ἄνδρες, ἀριθμός πού ἀναλογεῖ στό 5% περίπου τοῦ συνολικοῦ πληθυσμοῦ. Ἀντιστοίχως, ὅπως εἶπε, εἶναι καί τά ποσοστά ἄλλων Περιφερειῶν, σέ σχέση μέ τά ποσοστά πληθυσμοῦ, πού διαμένουν στά δύο μεγάλα ἀστικά κέντρα, καί εἶναι μηδαμινά, κάτι πού καθιστᾶ τήν χώρα μοναδική στήν ΕΕ.

 

Ἔτσι, π.χ. στά Ἰόνια κατοικοῦν 204.532 πολῖτες, ποσοστό 2,1% τοῦ συνολικοῦ πληθυσμοῦ ἤ στό Βόρειο Αἰγαῖο κατοικοῦν 194.943. «Ἡ Ἑλλάδα δέ ζεῖ παρά μόνο στήν Ἀττική ἀλλά καί στή Θεσσαλονίκη» εἶπε σημειώνοντας καί τήν ἐξαίρεση τῆς Κρήτης, ἀλλά καί κάποιων προβεβλημένων νησιῶν τῶν Κυκλάδων. Σημειώνεται ὅτι μέ βάση τήν Ἀπογραφή τοῦ 2021, λίγες εἶναι οἱ περιφέρειες πού κατέγραψαν αὔξηση τοῦ πληθυσμοῦ τους στήν χώρα. Πιό ἀναλυτικά, δραματική μείωσις κατεγράφη σέ ἐθνικά εὐαίσθητες περιοχές ὅπως:

• στήν Περιφέρεια Ἀνατολικῆς Μακεδονίας-Θράκης κατά 7,6%,
• στήν Περιφέρεια Κεντρικῆς Μακεδονίας κατά 4,6%,
• στήν Περιφέρεια Δυτικῆς Μακεδονίας κατά 10,3%,
• στήν Περιφέρεια Βορείου Αἰγαίου κατά 2,2%.

Ἀντίθετα, αὔξησις τοῦ πληθυσμοῦ κατεγράφη:

• στήν Περιφέρεια Νοτίου Αἰγαίου κατά 6,1% καί
• στήν Περιφέρεια Κρήτης κατά 0,2%.

Νά σημειωθεῖ μέ βάση τά διαθέσιμα στοιχεῖα, πού παρουσίασε στό πρόσφατο συνέδριο τοῦ Economist γιά τό δημογραφικό, ἡ κ. Φαίη Μακαντάση, Διευθύντρια Ἐρευνῶν στό διαΝΕΟσις, ὑπάρχει ἄνιση κατανομή τοῦ πληθυσμοῦ, καθώς τό 50% ζεῖ μόλις στό 4% τῆς ἐπιφανείας τῆς χώρας.

 

Ἀντίθετα, τό 1950, ὅπως ἀναφέρει ἡ κ. Μακαντάση, τό 50% τοῦ πληθυσμοῦ ζοῦσε στό 15% τῆς ἐπιφανείας τῆς χώρας. Μάλιστα τέσσερεις περιφέρειες τῆς χώρας μας εἶναι ἀνάμεσα στίς 20 εὐρωπαϊκές μέ τήν μικρότερη γονιμότητα. Εἶναι προφανεῖς συνεπῶς, οἱ κίνδυνοι ἀπό τήν ἐρημοποίηση τῆς χώρας, ἀλλά καί τόν ὑδροκεφαλισμό τῶν δύο μεγάλων ἀστικῶν κέντρων. Εἶναι πολλαπλοί, βάζοντας σέ μιά νέα διάσταση τό μεῖζον ζητούμενο μιᾶς ἐθνικῆς ἀνθεκτικότητος, ἔναντι γεωπολιτικῶν, κλιματικῶν, οἰκονομικῶν καί κοινωνικῶν κινδύνων. Δέν εἶναι τυχαῖες, ἄλλως τε, οἱ ἀναφορές εἰδικῶν, πού π.χ. προσομοιώνοντας σενάρια «Daniel» γιά τήν Ἀττική, κατέληγαν σέ δραματικά συμπεράσματα ἤ ἄλλων σέ σχέση μέ τήν δυνατότητα ἀφομοιώσεως μεταναστευτικῶν ροῶν σέ ἀραιοκατοικημένες περιοχές. 

 

Ἀνισότητες

 

Στά θέματα, πάντως τῶν περιφερειακῶν ἀνισοτήτων στό φόντο καί τῆς πράσινης καί ψηφιακῆς μεταβάσεως, θέματα πού ἐπηρεάζουν καταλυτικά καί τήν δημογραφική ἐξέλιξη τῶν περιοχῶν ἐκτός κέντρου καί εἰδικά τῶν λιγνιτικῶν περιοχῶν ἀνεφέρθησαν κι ἄλλοι ὁμιλητές στήν ἐκδήλωση γιά τό πρόγραμμα JustReDi. Ὁ Γιάννης Καλδέλλης, καθηγητής τοῦ Παν. Δυτικῆς Ἀττικῆς, σημείωσε ὅτι εἶναι σημαντικό «νά μήν τρομάξει ἡ κοινωνία» ἀπό τήν πράσινη μετάβαση καί ἐπεκαλέσθη ἔρευνα στήν Δυτική Μακεδονία πού καταγράφει σκεπτικισμό τῆς νέας γενιᾶς γιά τίς ἐπιπτώσεις τῆς ἀπότομης πράσινης μεταβάσεως. «Χρειαζόμαστε ρεαλιστικές προσεγγίσεις» τόνισε, ἐπισημαίνοντας ὅτι ἀκόμη ἡ Ἑλλάς εἶναι «πρωτοπόρος» στήν ἐνεργειακή φτώχεια στήν ΕΕ. 

 

Ὁ Σεβαστιανός Μοιρασγεντῆς, Διευθυντής Ἐρευνῶν τοῦ Ἐθνικοῦ Ἀστεροσκοπείου Ἀθηνῶν, τόνισε ὅτι στήν πράσινη μετάβαση ἡ Ἑλλάς ἔχει ἀφήσει «τό δύσκολο γιά τώρα» (μέ βάση τήν σχετικά μικρή πρόοδο πού ἔχει συντελεστεῖ ἀπό τό 1990), σημειώνοντας τό ζήτημα τῆς διευρύνσεως τῶν ἀνισοτήτων μέσα ἀπό τίς διαδικασίες τῆς πράσινης μεταβάσεως. 

 

Μιλῶντας, ἐπίσης, στό συνέδριο τοῦ Economist γιά τό δημογραφικό, ὁ Λόης Λαμπριανίδης, Ὁμότιμος Καθηγητής στό τμῆμα Οἰκονομικῶν Ἐπιστημῶν τοῦ Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ἑστίασε στίς πολιτικές πού πρέπει νά ἀσκηθοῦν γιά τό δημογραφικό πρόβλημα σέ συνάρτηση μέ τίς περιφερειακές ἀνισότητες. Ὡς βασικώτερο ζήτημα ἀνέδειξε τήν οἰκονομική ἀβεβαιότητα τῶν νέων ζευγαριῶν καί τό στερεότυπο τῆς πατρογονικῆς οἰκογενείας. Σημείωσε ὡστόσο ὅτι πολλά μέτρα πού προωθοῦνται θά φέρουν ἀλλαγές μετά ἀπό 15-20 χρόνια, προτείνοντας παρεμβάσεις πού βασίζονται στήν ἀνάπτυξη ἡ ὁποία θά ἔχει συνάφεια μέ τήν ἀγορά ἐργασίας καί ἕνα ἄλλο ἀναπτυξιακό ὑπόδειγμα. 

 

Ὅπως σημείωσε, παρατηρεῖται μείωσις πληθυσμοῦ πάνω ἀπό 10% στό 1/3 τῶν δήμων τῆς χώρας, μέ ὁρισμένα χωριά νά ἐμφανίζουν πολύ μεγαλύτερη ὑστέρηση. Ἀνεφέρθη ἐπίσης στό θέμα τῆς ἐκπαιδεύσεως καί στήν ἀπόκλιση πού παρατηρεῖται στίς διάφορες περιοχές σημειώνοντας τήν σημασία τῆς διακρατήσεως ἀνθρώπινου δυναμικοῦ ὑψηλῶν προσόντων πού μεταναστεύουν ἀπό τήν ἐπαρχία, εἴτε στήν πρωτεύουσα εἴτε στό ἐξωτερικό. Ἀναφορά ἔκανε ὁ κ. Λαμπριανίδης καί στήν εἰκόνα πού ἔχουμε στήν Ἑλλάδα γιά τήν ὕπαιθρο, σέ ἀντίθεση μέ ὅ,τι ἰσχύει σέ ἄλλες χῶρες τῆς Εὐρώπης, ἀναδεικνύοντας ἔτσι τήν σημασία τῶν ὑποδομῶν ὥστε οἱ προορισμοί τῆς ὑπαίθρου νά γίνονται θελκτικοί.

 

πηγή