Πολλοί δημοσιολογούντες στην Ελλάδα και αλλού πιστεύουν ότι όποιος συντάσσεται με τις ΗΠΑ στους πολέμους της Ουκρανίας και της Γάζας βρίσκεται στην σωστή πλευρά της Ιστορίας. Υπονοούν ότι υποστηρίζει δίκαιες υποθέσεις και ότι επιπλέον συμπαρατάσσεται με την πλειοψηφία του πληθυσμού του πλανήτη και τους αυριανούς νικητές.
Το σημερινό τοπίο των διεθνών σχέσεων κάθε άλλο παρά επιτρέπει τέτοιου είδους εκτιμήσεις σε ό,τι αφορά, τουλάχιστον, τον πλειοψηφικό χαρακτήρα της υποστήριξης προς τις ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα έξω από τα στρατόπεδα των Μεγάλων και των στενών συμμάχων τους υφίσταται μια πολυπληθής ομάδα αδέσμευτων εθνών στην Ασία, την Αφρική και την Λατινική Αμερική που κρατά ουδέτερη στάση στο Ουκρανικό (αρνούμενη, όμως, να συμμορφωθεί με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας) και που υποστηρίζει μια «ανθρωπιστική εκεχειρία» στον πόλεμο της Γάζας. Η πρόσφατη σχετική απόφαση του ΟΗΕ για εκεχειρία ψηφίσθηκε από 120 χώρες. Μόνον 14 χώρες ψήφισαν κατά ενώ 45 χώρες απείχαν από την ψηφοφορία.
Ο κόσμος των αδέσμευτων χωρών συμπεριλαμβάνει όχι μόνον μεσαίας ισχύος δυνάμεις (όπως η Βραζιλία, η Νότιος Αφρική και η Ινδονησία) αλλά και πολλές μικρότερες χώρες. Οι χώρες αυτές, οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου, αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο προσπάθησαν να προωθήσουν τα συλλογικά τους συμφέροντα χωρίς να επιτυγχάνουν πάντοτε απτά αποτελέσματα. Για ένα διάστημα, όμως, κατόρθωσαν να λειτουργήσουν ως σημαντική ηθική, κυρίως, δύναμη. Στην συνέχεια, την περίοδο της αμερικανικής μονοκρατορίας μετά την νίκη των ΗΠΑ στον ψυχρό πόλεμο, οι αδέσμευτες χώρες υποβιβάσθηκαν γεωπολιτικά και έπαψαν να αποτελούν υπολογίσιμο παράγοντα των διεθνών σχέσεων.
***
Σήμερα, όμως, ο Παγκόσμιος Νότος επιστρέφει δυναμικά. Η διεθνής αντίδραση στους πολέμους της Ουκρανίας και της Γάζας παραπέμπει σε βαθύτερες διεργασίες και αλλαγές, ορισμένες από τις οποίες είναι δομικού χαρακτήρα. Τον Αύγουστο του 2023 η Νότια Αφρική φιλοξένησε τη σύνοδο κορυφής των χωρών BRICS, ενός μπλοκ που αποτελείται από την Βραζιλία, την Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και την Νότιο Αφρική. Κατά την διάρκεια της συνόδου αυτής 21 χώρες του Παγκοσμίου Νότου ζήτησαν να ενταχθούν στο πενταμελές μπλοκ. Έξι από αυτές τις 21 χώρες προσκλήθηκαν να συμμετάσχουν από τον Ιανουάριο του 2024 στο αρχικό μπλοκ. Αυτές οι έξι χώρες είναι η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αργεντινή, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία και το Ιράν. Το ενδεκαμελές πλέον μπλοκ θα αντιπροσωπεύει το 38% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 46% του πληθυσμού της Γης, όταν η ομάδα των επτά πλουσιότερων χωρών του πλανήτη, οι G7,αντιπροσωπεύει το 30% της παγκόσμιας οικονομίας και το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Το αυξανόμενο οικονομικό βάρος των χωρών BRICS και ευρύτερα του Παγκόσμιου Νότου συνδέεται με το άνοιγμα των οικονομιών αυτών των χωρών στην παγκόσμια αγορά με ταυτόχρονη διατήρηση ή και ενίσχυση επιλεκτικών προστατευτικών πολιτικών. Οι σοσιαλιστικές οικονομικές πολιτικές των πρώτων μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο δεκαετιών έδωσαν την θέση τους σε υβριδικά οικονομικά μοντέλα μεικτής οικονομίας.
Πολλές χώρες του Παγκοσμίου Νότου έγιναν, κατά συνέπεια, πλουσιότερες τον 21ο αιώνα και πιο επιδέξιες στην διαχείριση των υποθέσεών τους, ενώ έμαθαν να αποσπούν οφέλη και από τους δυο ανταγωνιζόμενους πόλους των διεθνών σχέσεων, των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας από την μια μεριά και της Ρωσίας και της Κίνας από την άλλη. Οι χώρες του Νότου κατανόησαν ότι ένας περιορισμένος και οριοθετημένος ανταγωνισμός μεταξύ των Μεγάλων τις ευνοεί και τις ωφελεί, άλλα η όξυνση και η επίταση του ανταγωνισμού απειλεί τα συμφέροντα τους και υπονομεύει την κοινωνική τους συνοχή.
***
Μια άλλη δομικού χαρακτήρα αλλαγή, πέραν της οικονομικής ισχυροποίησης των χωρών του Παγκόσμιου Νότου, είναι η συνειδητοποίηση από τις ηγεσίες των χωρών αυτών ότι οι πρώτες μετααποικιακές εθνικιστικές ελίτ αποτέλεσαν, από πολιτισμική και πνευματική άποψη, συνέχεια της αποικιοκρατίας, καθώς πιθήκιζαν τα ξένα πρότυπα. Οι ελίτ αυτές διεκδικούσαν την εξουσία για τον εαυτό τους από τους ξένους επικυρίαρχους για να διαιωνίσουν όμως την δυτική πολιτισμική ηγεμονία.
Μια χώρα, όμως, που «απελευθερώνεται» βάσει ξένων προδιαγραφών δεν θα είναι ποτέ πραγματικά ανεξάρτητη. Η πνευματική ανεξαρτησία αποτελεί προϋπόθεση της οικονομικής και της πολιτικής. Αυτό ίσχυε στο παρελθόν, αλλά ισχύει ακόμη περισσότερο σήμερα, όπου η Δύση δεν είναι απειλητική πλέον λόγω της ελκυστικότητας των προτύπων της, αλλά εξαιτίας της εντεινόμενης μηδενιστικής διάβρωσης της νεωτερικότητας. Στα πλαίσια αυτά η ανάσυρση εσχάτως του πλούτου των προνεωτερικών παραδόσεων από τις ηγεσίες των χωρών του Νότου του πλανήτη αποτελεί μεταβατικό και προσωρινό ανάχωμα στον μηδενισμό, εν αναμονή μετανεωτερικών και όχι πλέον προνεωτερικών αντιμηδενιστικών απαντήσεων.
Πηγές
- International reaction to Gaza siege exposes growing rift between the West and the Global South. By Jorge Heine. Commentary. November 13,2023.
- The return of the Global South. By Sarang Shidore. Foreign Affairs. August 31,2023.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα (“Κορίτσι με κούκλα από κουρέλια”, 1939) είναι έργο του μεξικανού Ντιέγκο Ριβέρα.
Πηγή: Αντίφωνο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλούμε τα σχολιά σας να ειναι σχετικά με το θέμα, περιεκτικά και ευπρεπή. Για την καλύτερη επικοινωνία δώστε κάποιο όνομα ή ψευδώνυμο. Διαφημιστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται.
Επειδή δεν υπάρχει η δυνατότητα διόρθωσης του σχολίου σας παρακαλούμε μετά την τελική σύνταξή του να ελέγχεται. Προτιμάτε την ελληνική γραφή κι όχι την λατινική (κοινώς greeklish).
Πολύ σημαντικό είναι να κρατάτε προσωρινό αντίγραφο του σχολίου σας ειδικά όταν είναι εκτενές διότι ενδέχεται να μην γίνει δεκτό από την Google (λόγω μεγέθους) και θα παραστεί η ανάγκη να το σπάσετε σε δύο ή περισσότερα.
Το σχόλιό σας θα δημοσιευθεί, το αργότερο, μέσα σε λίγες ώρες, μετά από έγκριση του διαχειριστή του ιστολογίου, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να δημοσιεύει όλα τα σχόλια που δεν παραβαίνουν τους όρους που έχουμε θέσει στις παρούσες οδηγίες.
Υβριστικά, μη ευπρεπή και προπαγανδιστικά σχόλια θα διαγράφονται ή δεν θα δημοσιεύονται.